Ne Fakahala he Tua ha Noa e Lalolagi

KUA logona nakai a koe ia Noa, ko e tagata matakutaku Atua ne ta e vaka ke fakahao e tau momoui he magahala he fakapuke he lalolagi? Pete ko e tala tuai a nei ka kua iloa ai he tau miliona. Ka e nakai mailoga he tokologa ko e moui ha Noa kua ha ha ai e kakano ma tautolu oti kana.

Ko e ha kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he fakamauaga ne kua afe e tau tau he tuai? Ha ha ai kia e tatai he vahaloto he vaha ha Noa mo e ha tautolu? Kaeke fai, puhala fe ka moua e tautolu e aoga mai he fakafifitakiaga hana?

Ko e Lalolagi he Vaha ha Noa

Ne fakakite he matohiaga he Tohi Tapu e fanauaga ha Noa he 2970 F.V.N.—ko e 126 e tau he mole e mate a Atamu. He vaha ha Noa, ne puke e lalolagi he favale, mo e tokologa e mataohi ha Atamu ne fifili ke mumui ke he fakafifitakiaga nakai mitaki he matua fakamua ha lautolu. Ko e mena ia, “ne fioia e Iehova kua lahi ni e mahani kelea he tau tagata ke he lalolagi; ko e tau fatuakiloto oti foki he tau manatu he tau loto ha lautolu, ko e kelea hokoia ni ke he tau aho oti kana.”—Kenese 6:5, 11, 12.

Nakai ni ko e totoko hokoia he tagata e kakano ne nakai fiafia a Iehova. Ne fakamaama he fakamauaga ha Kenese: “Ti kitia ai he tau tama tane he Atua e tau tama fifine he tau tagata kua mitaki ni a lautolu; ti faihoana ai kia lautolu oti ne loto a lautolu ki ai. . . . Ha ha he lalolagi ke he vaha ia e tau tagata makimaki, ti pihia foki ke he vaha fakamui ne o age ai e tau tama tane he Atua ke he tau tama fifine he tau tagata, ne fanau foki e lautolu e fanau ma lautolu, ko e tau tagata malolo ia mo e talahaua i tuai.” (Kenese 6:2-4) Ke fakatatai e tau kupu nei mo e talahauaga ne fakamau he aposetolo ko Peteru ne fakakite ko e “tau tama tane he Atua” ko e tau agelu liuliu. Ko e tau Nefalimi ko e fanau tupu mai he fakalatahaaga holifono he tau fifine mo e tau agelu matahavala ne fakafaliu tino.—1 Peteru 3:19, 20.

Ko e kakano he “Nefalimi” ko e “tau Fakaveveli,” he taute e lautolu falu tagata ke veveli. Kua pule lalahi a lautolu, ti ko e hala he tau matua tane mahani kelea ha lautolu kua fakatai ke he mahani feoaki i Sotoma mo Komora. (Iuta 6, 7) Fakalataha, ne taute e lautolu e mahani kelea muitui ne mua he lalolagi.

“Mahani Hakohako ke he Hana Hau”

Kua holofa lahi e mahani kelea ati fifili he Atua ke fakaotioti e tau tagata. Ka e talahau he fakamauaga omoi he agaga: “Ko Noa kua ofania a ia e Iehova. . . . Ko Noa ko e tagata tututonu ia mo e mahani hakohako ke he hana hau; ne o fano ai e Atua mo Noa.” (Kenese 6:8, 9) Maeke fefe ke ‘o fano mo e Atua’ he lalolagi nakai mahani Atua ne kua lata ni ke fakaotioti?

Nakai fakauaua, kua lahi e mena ne ako mai e Noa he matua tane hana, ko Lameko, ko e tagata tua mo e he hau ha Atamu. He fakahigoa hana tama ko Noa (ke kakano “Okioki,” po ke “Fakamafana”), ne perofeta e Lameko: “To fakamafanatia e ia a tautolu ke he ha tautolu a tau gahua mo e mamahi he tau  lima a tautolu, ha ko e kelekele kua fakamalaia e Iehova.” Ne fakamoli e perofetaaga nei he magaaho ne utakehe he Atua e malaia hana he kelekele.—Kenese 5:29; 8:21.

Ke ha ha ai e tau matua mahani Atua, nakai ko e fakamoliaga a ia he tuaga fakaagaga, ha kua lata ke igatia e tagata ke fakatu ni hana a fakafetuiaga mo Iehova. Ne ‘o fano a Noa mo e Atua’ he tutuli e puhala ne talia he Atua. Ko e mena ne ako e Noa hagaao ke he Atua ne omoi a ia ke fekafekau ki a Ia. Ne nakai maluelue e tua ha Noa he magaaho ne tala age ki a ia e finagalo he Atua ‘ke fakaoti e tau mena oti kana he fakapuke.’—Kenese 6:13, 17.

Kua mauokafua to tupu e matematekelea fou nei, ne omaoma a Noa ke he poaki ha Iehova: “Kia ta e koe māu e vaka ke he akau ko e kofa; ti eke e koe e tau fata ke he vaka, kia goigoi foki e koe e liu mo e tua ke he pili.” (Kenese 6:14) Ke fakatonutonu ke he puhala matafeiga he Atua ma e vaka ko e gahua lahi. Pete ni ia, ne “eke ni e Noa; tuga ne poaki mai he Atua kia ia ke he tau mena oti.” Ti moli ni, “ne eke pihia ai e ia.” (Kenese 6:22) Ne taute e Noa e mena nei mo e lagomatai he hana hoana mo e tau tama tane ha laua ko Semu, Hamo, mo Iafeta mo e tau hoana ha lautolu. Ne fakamonuina e Iehova e tua pihia. Ko e fakafifitakiaga mitaki ha ia ma e tau magafaoa he vaha nei!

Ko e heigoa ka putoia ke he ta vaka? Ne hataki e Iehova a Noa ke ta e puha akau, mauokafua mo e fata tolu mahaki foili, ne kavi ke 133 e mita he loa, 22 e mita he laulahi, 13 e mita he tokoluga. (Kenese 6:15, 16) Ko e vaka pihia kua lahi tuga e tau vaka lau koloa kehekehe he vaha fou nei.

Ko e gahua lahi ha ia! Kua lata ni ke hio e tau akau afe, lau ke he fahi gahua, mo e hiohio ai ke he tau lapaakau matolu po ke tau akau fakalava. Kua ta ai e tau fuga lapa ke gahua ai, taute tau pine akau, taute e tau pili ke nakai pala he vai, fakatau e tau lupo tuku mena mo e tau kanavaakau, mo e falu mena foki. Kua lata foki ke fetutalaaki mo e tau tagata fakafua ma e tau koloa. Ti kua lata moli ke moua e makaka he feua kamuta ke maeke ke tuku fakatonu e tau lapaakau mo e ke ta e talagaaga mao mitaki. Mo e manamanatu la—kua liga oti e ta he vaka ia he kavi 50 po ke 60 e tau tau!

Ko e taha matagahua foki ha Noa ke tauteute e tau mena kai mo e tau mena kai manu. (Kenese 6:21) Kua lata ia ia ke fakapotopoto mo e uta ki loto he vaka e tau manu loga. Ne taute e Noa e tau mena oti ne poaki he Atua, ti oti ai e gahua. (Kenese 6:22) Ko e fakamonuina ha Iehova ati oti mitaki ai.

 “Ko e Ogo he Tututonu”

Kehe mai he ta e vaka, ne fakapuloa e Noa e hatakiaga mo e fekafekau fakamoli ke he Atua “ko e ogo he tututonu.” Ka e “nakai iloa [he tau tagata] ato hoko mai e fakapuke, mo e uta kehe a lautolu.”—2 Peteru 2:5; Mataio 24:38, 39.

Ka manamanatu ke he tuaga fakaagaga ne temotemoai he vaha ia, kua mukamuka ke maama e kakano ne liga feki ai e tau katofia kaina nakai talitonu ke he magafaoa ha Noa mo e fakakelea mo e va ki ai. Ti liga kitia he tau tagata a lautolu ke vikoia. Pete ni ia, kua kautu a Noa he fakamafana mo e lagomatai fakaagaga e magafaoa hana, ha kua nakai hiki e lautolu e tau puhala vale, mahani feuaki, mo e totoko he hau nakai mahani Atua ha lautolu. He mena ne vagahau mo e taute e ia, ne fakatata e tua hana, ne fakahala e Noa e lalolagi he magaaho ia.—Heperu 11:7.

Fakahao Mai he Fakapuke

Nakai leva ato to e uha, ne tala age e Atua ki a Noa ke hu ki loto he vaka. He magaaho ne ha ha ai oti e magafaoa ha Noa mo e tau manu i loto, “ti pa e Iehova e gutuhala,” pa ki fafo e tau leo va fakakelea he tau tagata. He magaaho ne hoko mai e Fakapuke, ne fakaliu tino fakaagaga e tau agelu liuliu ati hao mai he fakaotiotiaga ia. Ka e kua e falu? Ne mamate oti e tau mena momoui oti kana he kelekele momo i fafo he vaka, fakalataha mo e tau Nefalimi! Ko Noa ni mo e magafaoa hana ne hao.—Kenese 7:1-23, fakatatai NW.

Ne nonofo a Noa mo lautolu he magafaoa hana ke taha e tau mo e hogofulu e aho, ke he mahina hololoa, i loto he vaka. Ne lavelave lahi a lautolu he fagai mo e fakainu he tau manu, fakamea e tau vao, mo e mataala ke he magaaho. Ne tohi fakamatafeiga he Kenese e magahala he Fakapuke, ke tuga e tohi he toga, ne fakaata e tonuhia he fakamauaga..—Kenese 7:11, 17, 24; 8:3-14.

Ha ha agaia i loto he vaka, ne takitaki moli e Noa hana magafaoa ke he tutalaaga mo e fakaaue fakaagaga ke he Atua. Maali ai, ha ko Noa mo e magafaoa hana ati hao mai e fakamauaga tuai he vaha fakamua to Fakapuke. Ko e tutala ke he tau mena fakamotu po ke tau fakamauaga tohia tuai ne ha ha ia lautolu nukua foaki taha mena mitaki ke manamanatu ki ai he magahala he Fakapuke.

Ko e fiafia ha ia ha Noa mo e magafaoa hana ke liliu tutu he kelekele momo! Ko e mena fakamua ne taute e ia, ko e ati e fatapoa mo e eke a ia mo ekepoa ke lata mo e magafaoa hana, ti foaki e tau poa ki a Ia ne fakahao a lautolu.—Kenese 8:18-20.

“Ka e Tuga e Vaha kia Noa”

Ne talahau e Iesu Keriso: “Ka e tuga e vaha kia Noa, to eke pihia foki ka hau e Tama he tagata.” (Mataio 24:37) He vaha nei, ko e tau tagata fakamatala foki e tau Kerisiano  he tututonu, he fakamafana e tau tagata ke tokihala. (2 Peteru 3:5-9) Ka tuku mai e fakataitaiaga ia, liga to manatu a tautolu ko e heigoa la ne manamanatu a Noa ki ai ato hoko e Fakapuke. Fa manatu nakai a ia kua fakateaga e fakamatalaaga hana? Kua lolelole nakai a ia he falu magaaho? Kua nakai talahau he Tohi Tapu. Kua talamai ni ki a tautolu ne omaoma a Noa ke he Atua.

Kitia nakai e koe e aoga he tuaga ha Noa ke he ha tautolu? Ne omaoma a ia ki a Iehova pete ko e totokoaga mo e uka. Kakano haia ne fifili e Iehova a ia ke tututonu. Ne nakai iloa tonu he magafao ha Noa ko e mogo fe ka tamai he Atua e Fakapuke, ka iloa e lautolu to hoko mai. Ko e tua ke he kupu he Atua ne fakamalolo a Noa he tau tau gahua loga mo e ke he fakamatalaaga ne tuga nakai fai fua. Moli, kua talamai ki a tautolu: “Ko e tua ne taute ai e Noa e vaka mo e matakutaku, kia momoui ai hana faoa, ha kua fakailoa he Atua kia ia e tau mena nakai kitia ke he vaha ia; kua fakahala ai e ia e lalolagi, ti moua e ia e tututonu, ha ha he tua.”—Heperu 11:7.

Ka e moua fefe e Noa e tua pihia? Ne fai magaaho ne fakaaoga e ia ke manamanatu ke he tau mena oti ne iloa e ia hagaao ki a Iehova mo e toka e ia a ia ke takitaki he iloilo ia. Nakai fakauaua foki, ne tutala a Noa ke he Atua he liogi. Ko e moli, ne eke a ia ke fakafetui lahi mo Iehova ti ‘fano a ia mo e Atua.’ Ko e ulu he magafaoa, ne fiafia a Noa ke foaki e magaaho mo e matamata fakamitaki ke he magafaoa hana. Lafi ke he mena nei e leveki e tau mena fakaagaga he hoana hana, he tau tama tokotolu hana, mo e tau figona fifine hana.

Ke tuga a Noa, kua iloa he tau Kerisiano moli he vaha nei to nakai leva ti tamai e Iehova e fakaotiaga ke he fakatokatokaaga nakai mahani Atua nei. Kua nakai iloa e tautolu e aho po ke matahola, ka kua iloa e tautolu ka fifitaki e tua mo e mahani omaoma he tagata “ogo he tututonu” nei to fua mai he “momoui e tau agaga.”—Heperu 10:36-39.

[Puha he lau 31]

Kua Tupu Moli Kia?

Kua fakaputuputu e lautolu ne kumikumi ke he tau tagata ke loga ke 270 e tala tuai ke he fakapuke mai he tau magafaoa mo e tau motu oti. “Kua moua e tala ke he fakapuke mai he lalolagi katoa,” he talahau he tagata fakaako tokoluga ko Claus Westermann. “Ke tuga e tala ke he tufugatia, ko e taha vala anei he fakaveaga fakamotu ha tautolu. Ko e mena ogofia moli: he tau matakavi oti he lalolagi ne moua e mautolu e tau fakamauaga he fakapuke lahi he vaha i tuai.” Ko e fakamaamaaga? Ne talahau he tagata talahau tala ko Enrico Galbiati: “Ko e tumauaga he tau tala fakapuke he tau tagata kehekehe mo e vehevehe, ko e fakamailoga moli he vaha i tuai ke he fakamoliaga ne moua mai e fakaveaga he tau aga fakamotu pihia.” Ka ko e mena ne mua e aoga ke he tau Kerisiano mai he tau talahauaga tokoluga, ko e iloilo ne vagahau e Iesu hagaao ke he Fakapuke ko e mena tupu moli he fakamauaga tuai he tagata.—Luka 17:26, 27.

[Puha he lau 32]

Ko e Nefilimi ko e Tala Tuai Kia?

Ko e tau tala tuai hagaao ke he matutakiaga he vahaloto he tau atua mo e tau tagata—mo e tau “toa” po ke “tau hafa atua” ne fanau mai he tau fakalatahaaga nei—kua iloa lahi ke he tau Heleni, Aikupito, Ugarita, Hurria, mo e fakaakoaga Mesopotamia. Ko e tau atua he tau tala tuai he tau Heleni kua tuga e tagata mo e mua he fulufuluola. Ko lautolu ia kua kai, inu, momohe, mo e putoia ke he mahani fakatane mo e fifine, taufetoko, taufetului, kalahi, mo e taute e takiva pulenoa. Pete he talahau ke tapu, kua mahani fakavai mo e holifono a lautolu. Ko e tau toa tuga a Achilles kua pehe ne fanau mai he atua mo e tagata ti kua moua ai e malolo lahi mahaki ka e nakai age e malolo ke nakai mate. Ti, ko e mena ne talahau he Kenese hagaao ke he Nefilimi kua fakamaama ki a tautolu e kamataaga he tau tala tuai pihia.