‘Fifitaki Mai kia Au’

“Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku, mo e fifitaki mai a mutolu kia au; ha ko au ni ko e totonu mo e loto holoilalo; ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu.”—MATAIO 11:29.

1. Ko e ha kua lata e fakaakoaga mai ia Iesu ke mitaki mo e mahuiga?

KUA fakatumau a Iesu Keriso ke manamanatu, fakaako, mo e taute mena tonuhia. Ne ku e magaaho hana he lalolagi, ka e olioli e ia e feua aoga mo e makona, mo e fiafia tumau a ia. Ne fakapotopoto e ia e tau tutaki mo e fakaako a lautolu ke tapuaki e Atua, fakaalofa ke he tau tagata, mo e kautu ke he lalolagi. (Ioane 16:33) Ne fakapuke e ia e tau loto ha lautolu aki e amaamanakiaga mo e “fakamaama mai ke he vagahau mitaki e moui nakai tuai popo.” (2 Timoteo 1:10) Kaeke ko koe a ia mo e tau tutaki hana, ko e heigoa mogoia e kakano ke eke mo tutaki he manatu e koe? He manamanatu ke he mena ne talahau e Iesu hagaao ke he tau tutaki, to maeke ia tautolu ke ako e puhala ke feaki hake e moui ha tautolu. Kua lata foki ke talia hana manatu mo e fakagahuahua falu matapatu fakaakoaga aoga.—Mataio 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Ioane 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Ko e heigoa e tutaki ha Iesu? (e) Ko e ha kua aoga ai ke huhu hifo ki a tautolu ni, ‘Kua eke au mo tutaki ha hai?’

² I loto he tau Tohiaga Tapu Heleni, ko e matapatu kakano he kupu ne fakaliliu “tutaki,” ko ia ne manamanatu ke he taha mena, po ke taha ne fakaako. Kua kitia e kupu ne tatai ki ai he mataulu tala ha tautolu, Mataio 11:29: “Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku, mo e fifitaki mai a mutolu kia au; ha ko au ni ko e totonu mo e loto holoilalo; ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu.” E, ko e tutaki ko e tagata fakaako. Ne mahani e tau Evagelia ke hagaao e kupu “tutaki” ke he tau tagata mumui tata ki a Iesu, ne fenoga mo ia he hana gahua fakamatala mo e fakaako foki e ia. Liga fai tagata ne talia noa e tau fakaakoaga ha Iesu, po kua taute fakagalogalo ai foki. (Luka 6:17; Ioane 19:38) Ne hagaaki  foki e tau tagata ne tohi e tau Evagelia ke he “tau tutaki a Ioane [ko e Papatiso] mo e tau tutaki he tau farasaio.” (Mareko 2:18) Ha kua hataki e Iesu hana tau tagata ne mumui ki a ia ke “kalo kehe . . . [he] tau kupu he tau farasaio,” kua lata ia tautolu ke huhu hifo ki a tautolu ni, ‘Kua eke au mo tutaki ha hai?’—Mataio 16:12.

³ Kaeke ko e tau tutaki ha Iesu a tautolu, kaeke ke ako a tautolu mai ia ia, ti kua lata he falu ke logona e okioki fakaagaga ne ha ha ia tautolu. Lata ia lautolu ke mailoga kua mahani totonu lahi mo e fakatokolalo a tautolu. Kaeke fai matagahua leveki a tautolu he gahuaaga ha tautolu, ko e tau matua, po ke fai matagahua ahiahi he fakapotopotoaga Kerisiano, kua logona nakai e lautolu ne leveki e tautolu kua fakafehagai a tautolu ki a lautolu tuga ne taute e Iesu ki a lautolu ne leveki e ia?

Puhala ne Fakafehagai a Iesu mo e Tau Tagata

4, 5. (a) Ko e ha kua nakai uka ai ke iloa e puhala ne fehagai a Iesu mo e tau tagata muhu lekua? (e) Ko e heigoa ne mailoga e Iesu he magaaho ne kai he kaina he Farasaio?

⁴ Lata ke iloa e tautolu e puhala ne fakafehagai a Iesu mo e tau tagata, mua atu ki a lautolu mo e tau lekua lalahi. Kua nakai uka e mena ia ke ako; ha ha he Tohi Tapu e tau hokotaki loga he tau fakafehagaoaki ha Iesu mo e falu, ko e falu ne loto mamahi. Kia mailoga foki e tautolu e puhala ne fakafehagai e tau takitaki lotu, mahomo ke he tau Farasaio, mo e tau tagata ne pihia foki e tau lekua. To maama lahi e taha fahi.

⁵ He tau 31 V.N., he fenoga fakamatala agaia a Iesu i Kalilaia, ne “taha he tau farasaio kua tala age kia [Iesu] ke kai mena a laua mo ia.” Kua nakai fakauaua a Iesu ke talia e uiina. “Kua hu atu a ia ke he fale he farasaio, ti takoto ai a ia ke taumafa ai. Kitiala, ko e fifine he māga, ko e fifine hala a ia, kua kitia e ia kua takoto a ia ke kai mena ke he fale he farasaio, ti ta mai ai e ia e lupo alapasa kua puke ke he lolo manogi. Kua tu a ia ki tua he tau hui hana, kua tagi, kua fakahihina hifo e ia e tau hihina mata ke he hana tau ve, mo e holoholo aki ke he hana lauulu, kua figita ke he tau ve hana, mo e fakatākai aki e magalolo manogi.”—Luka 7:36-38.

6. Liga ko e ha ne ha ha ai e fifine “hala” he kaina he Farasaio?

⁶ Maeke nakai ia koe ke fakatino e mena ia? Ne talahau he taha gahua kumikumi: “Ne fakaaoga he fifine (kupu 37) e mahani motu ne fakaata e tau tagata nonofogati ke ahiahi ke he tau galue pihia ke moua falu mena kai ne toe.” Liga ko e kakano haia ne maeke ai e tagata nakai uiina ke fano ki loto. Liga ha ha ai falu foki ne manako ke oko kai he oti e kaiaga. Pete ia, kua kehe lahi e mahani he fifine nei. Ne nakai onoono mai a ia i tua, he fakatali ke oti e kai. Ko e mahani mau hana kua teteki, ha ko e “fifine hala” talahaua, ti pehe ai a Iesu na iloa e ia “hana tau hala loga.”—Luka 7:47.

7, 8. (a) Liga to tali fefe a tautolu i lalo he tau tutuaga pihia ne hokotaki he Luka 7:36-38? (e) Fefe e manatu ha Simona?

⁷ Kia fakatino la kua moui a koe he vaha ia mo e ha ha he tuaga ha Iesu. Liga to fefe e mahani hau? Liga maimaina nakai a koe he finatu e fifine nei ki a koe? Liga haofia fefe a koe he mena ia ne tupu? (Luka 7:45) Liga ofogia kia a koe?

⁸ Kaeke ko koe taha he tau tagata uiina, liga tatai nakai e manatu hau mo Simona ko e Farasaio? “Ka kua kitia he farasaio ne tala age kia ia, ti kua manatu hifo a ia, kua pehe, Kane mai ko e perofeta e enei, po kua iloa e ia e fifine nai, mo e hana mahani, kua piki atu a ia kia ia; ha ko e fifine hala a ia.” (Luka 7:39) Ka ke he taha fahi, ko Iesu ko e tagata hokulo e fakaalofa hofihofi. Ne maama e ia e tuaga mo e tupetupe he fifine. Kua nakai talahau ki a tautolu ko e hoko fefe e fifine ke he moui agahala. Kaeke ko e fifine fakataka moli a ia, ko e tau tagata tane he maga, ko e tau Iutaia loto fakamoli, kua nakai lagomatai a ia.

9. Puhala fe ne tali age a Iesu, mo e liga heigoa e fua?

⁹ Ka kua manako a Iesu ke lagomatai a ia. Ti tala age a ia ke he fifine: “Kua fakamagalo tuai hau a tau hala.” Ti lafi age a ia: “Kua moui tuai a koe he hau a tua; ati fano a mo e monuina.” (Luka 7:48-50) Ati oti ai e fakamauaga ia. Liga talahau taha tagata kua nakai lahi e lagomatai ha Iesu ke he fifine. Ka kua fekau ni e ia e fifine ke fano mo e fakamonuina hana. Manatu nakai a koe kua liga liu a ia ke he puhala he moui teteki hana? Pete kua nakai iloa moli e tautolu,  kia mailoga e mena ne talahau mai foki e Luka. Ne talahau e ia ne haele takai a Iesu “ke he tau māga, mo e tau magamotu, kua ogoogo mo e fakamatala e vagahau mitaki he kautu.” Hokotaki foki e Luka ne ha ha ai “falu a fifine” mo Iesu mo e tau tutaki hana, “ne fekafekau atu a lautolu kia ia he tau mena [he tau fifine].” Ha ha ai e manatu moli kua liga haia ia lautolu e fifine tokihala mo e loto fakaaue nei, nukua kamata ke moui ke he puhala mahani Atua mo e loto mea, ne fakafou e kakano he moui, ti kua hokulo lahi e fakaalofa ke he Atua.—Luka 8:1-3.

Kehekehe he Vahaloto ha Iesu mo e Tau Farasaio

10. Ko e ha ne aoga ai ke manamanatu ke he fakamauaga ha Iesu mo e fifine he fale ha Simona?

¹⁰ Ko a heigoa kua ako mai e tautolu he fakamauaga mahinohino nei? Kua fakalagalaga kia e tau loto manamanatu ha tautolu? Manamanatu la ki a koe ni he kaina ha Simona. To fefe e logonaaga hau? To manatu nakai a koe tuga a Iesu, po ke manatu fakatote a koe tuga e Farasaio ne uiina a ia? Ko e Tama he Atua a Iesu, ti kua nakai manatu mo e gahuahua a tautolu ke tatai tonu mo ia. Ke he taha fahi foki, kua nakai mafiti a tautolu ke manatu kua tatai a tautolu mo Simona, ko e Farasaio. Ka e fai ka palau he tuga e tau Farasaio.

11. Ko e ha kua nakai manako a tautolu ke fakavahega mo e tau Farasaio?

¹¹ Mai he kumikumi ke he Tohi Tapu mo e he tau tohi fakalalolagi, kua kitia ai e tautolu  kua mua e manamanatu he tau Farasaio ki a lautolu ni ko e tau tagata puipui he levekiaga he toloaga tagata mo e he tau mena he motu. Ne nakai makona a lautolu kua maaliali lahi mo e mukamuka e Fakatufono he Atua ke maama. Ka e ka tuga nakai maama mitaki e Fakatufono ki a lautolu, ne lali a lautolu ke lafi ki ai e tau fakamaamaaga ke nakai putoia ki ai e loto manamanatu. Ne lali e tau takitaki lotu nei ke fakatu e matafakatufono ke takitaki aki e tau mahani he tau fahi oti, pihia foki e tau mena nakai aoga. *

12. Ko e heigoa ne manatu hifo e tau Farasaio ki a lautolu ni?

¹² Ne fakakite he tagata fakamauaga tala tuai ko Josephus kua manamanatu hifo ne tau Farasaio ki a lautolu ni ke totonu, loto molu, fakafili tonu, ti kua lata ni ma e tau gahua ha lautolu. Ti liga ni, kua tatatata atu falu ia lautolu ke pihia. Liga manatu e koe a Nikotemo. (Ioane 3:1, 2; 7:50, 51) Ka e fai magaaho, ne talia he falu ia lautolu e moui Kerisiano. (Gahua 15:5) Ne tohia e aposetolo Kerisiano ko Paulo hagaao ke he falu Iutaia pauaki, ko e tau Farasaio: “Ha ha ia lautolu e fakamakutu ke he tau mena he Atua, ka e nakai lata mo e maama.” (Roma 10:2) Pete ni ia, ne fakakite he tau Evagelia a lautolu ke tuga he kitia he tau tagata tokologa—kua matalahi, fakaikaluga, eke hako ni a lautolu, kumi hehe tumau, tau fakafili, mo e mahani kelea.

Onoonoaga ha Iesu

13. Ko e heigoa ne talahau e Iesu hagaao ke he tau Farasaio?

¹³ Ne fakafili e Iesu e tau tohikupu mo e tau Farasaio ke fakatupua. “Nukua haihai e lautolu e tau kavega mamafa mo e uka, ti tuku ke he tau ua he tau tagata; ka e nakai mafai a lautolu ke piki atu ki ai ha matalima ha lautolu.” E, kua mamafa e tau kavega, mo e akau hahamo ne fua he tau tagata kua fakamakilikili. Ne ui foki e Iesu e tau tohikupu mo e tau Farasaio ko e “tau tagata goagoa.” Ko e tagata goagoa ko e tagata haofia kelea ke he maga. Ne ui foki e Iesu e tau tohikupu mo e tau Farasaio ko e ‘tau tagata matapouli’ mo e talahau ne “tiaki e [lautolu] e tau mena he fakatufono ne mua, ko e mahani tututonu, mo e fakaalofa, mo e fakamoli.” Ko hai ne manako ke kitia e Iesu a ia ke mahani Farasaio?—Mataio 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Ko e heigoa ne fakakite he puhala ne fehagai a Iesu ki a Mataio Levi ne hagaao ke he tau puhala he tau Farasaio? (e) Ko e heigoa e tau fakaakoaga aoga kua lata ke ako e tautolu mai he fakamauaga nei?

¹⁴ Maeke he ha tagata totou he tau fakamauaga he Evagelia ke kitia e aga tuhituhi he laulahi he tau Farasaio. He mole e uiina e Iesu a Mataio Levi, ko e telona, ke eke mo tutaki, ne fofola e Levi e kaiaga mena lahi mana. Ne talahau he fakamauaga: “Ka ko e tau tohikupu ha lautolu mo e tau farasaio ne loma a lautolu ke he tau tutaki hana, kua pehe age, Ko e ha ne kai mena ai a mutolu, mo e inu ai, fakalataha mo e tau telona mo e tau tagata hala? Ti tala age a Iesu, kua pehe age kia lautolu. . . . Nakai hau au ke ui ke he tau tagata tututonu, ka ko e tau tagata hala, kia tokihala a lautolu.”—Luka 5:27-32.

¹⁵ Ne maama e Levi taha mena foki ne talahau e Iesu he magaaho ia: “Ati o a, ke ako po ke heigoa e kakano he kupu ē, Mena loto au ke he fakaalofa, ka e nakai ko e poa.” (Mataio 9:13) Pete kua talahau e tau Farasaio ke talia e tau tohi he tau perofeta Heperu, ne nakai talia e lautolu e talahauaga nei mai he Hosea 6:6. Kaeke ke hehe a lautolu, ne fakakite e lautolu ke pihia he omaoma ke he tau mahani fakamotu tuai. Kia huhu takitokotaha hifo a tautolu ki a tautolu ni, ‘Mahani talahaua kia au ke pipiki lahi ke he falu matafakatufono, tuga e tau matafakatufono ne fakakite e manatu fakatagata po ke tau puhala fa mahani ke he matakupu? Po kua kitia he falu au ke mahani fakaalofa noa mo e totonu?’

16. Ko e heigoa e puhala faka-Farasaio, mo e maeke fefe ia tautolu ke kalo mai neke tuga a lautolu?

 ¹⁶ Tuhituhi, tuhituhi, tuhituhi. Ko e puhala he tau Farasaio a ia. Ne mamata lahi e tau Farasaio ke he tau hehe oti—tau mena moli po ke manatu noa ni. Ne tuku e lautolu e tau tagata ke totoko mau mo e fakamanatu age e tau kaumahala ha lautolu. Ne fakahakehake ni he tau Farasaio a lautolu he tukuhau e tau lakau kai ikiiki, tuga e mili, aneto, mo e kumina. Ne fakatata e lautolu e tapuina ha lautolu he tau tapulu mo e lali ke takitaki e motu. Moli ai, kaeke tatai e tau gahua ha tautolu mo e fakafifitakiaga ha Iesu, kua lata ia tautolu ke kalo mai he aga tuhituhi mo e fakakite tumau e hehe he falu.

Puhala Fe ne Fehagai a Iesu mo e Tau Mena Vihi?

17-19. (a) Fakamaama e puhala ne fakafehagai a Iesu ke he tuaga ka liga tupu mai taha mena lahi. (e) Ko e ha ne tupetupe mo e nakai mitaki e tuaga nei? (i) Ane mai ko koe he magaaho ne finatu e fifine ki a Iesu, liga fefe e mahani hau?

¹⁷ Kua mamao lahi e puhala ne fehagai a Iesu ke he tau mena vihi ke he puhala he tau Farasaio. Manamanatu ke he puhala ne fehagai a Iesu ke he tuaga ka liga tupu e hagahaga kelea. Kua putoia ai e fifine ne gagao fakatafea ke 12 e tau tau. Totou e koe e fakamauaga ia Luka 8:42-48.

¹⁸ Ne talahau he fakamauaga ha Mareko “kua matakutaku mo e vivivivi” e fifine. (Mareko 5:33) Ko e ha? He iloa e ia kua holitu e ia e Fakatufono he Atua. Hagaao ki a Levitika 15:25-28, ko e fifine gagao fakatafea ke he tau aho loga kua kelea he magahala ia, ti taha foki e fahitapu. Ko e tau mena oti ne aamo e ia mo e tau tagata oti ne feleveia mo ia kua kelea foki. Ke hoko ki a Iesu, kua lata e fifine nei ke fakahaohao he tau moto tagata. Ka onoono a tautolu ke he fakamauaga he 2,000 e tau tau he magaaho fakamui, kua fakaalofa a tautolu ke he kapaletu hana.

¹⁹ Kaeke haia ai a koe he aho ia, liga fefe e onoonoaga hau ke he tuaga ia? Ko e heigoa ka liga talahau e koe? Mailoga la ne fehagai a Iesu mo e fifine nei ke he puhala totonu, fakaalofa, mo e manamanatu, mo e nakai mailoga e ia ha lekua ne liga fakatupu he fifine.—Mareko 5:34.

20. Kaeke ko e fakatufono e Levitika 15:25-28 he vaha nei, ko e heigoa e paleko ka fehagai mo tautolu?

²⁰ Fai mena nakai a tautolu kua ako mai he mena nei ne tupu? Fakalata la ko e motua a koe he fakapotopotoaga Kerisiano he vaha nei.  Mo e fakalata foki kua eke e Levitika 15:25-28 mo fakatufono Kerisiano he vaha nei mo e holitu he fifine Kerisiano e fakatufono, ti logona e tupetupe mo e fakateaga. Heigoa mogoia hau ka taute? To fakama kia e koe a ia aki e hatakiaga mao? “Oi,” he talahau e koe, “to nakai taute e au e mena ia! He muitua ke he fakafifitaki ha Iesu, to lali fakalahi au ke totonu, fakaalofa, mo e manamanatu.” Mitaki lahi! Ka ko e paleko hanei ke taute, ke fifitaki e puhala ha Iesu.

21. Ko e heigoa ne fakaako e Iesu e tau tagata hagaao ke he Fakatufono?

²¹ Mena ne mua, kua logona he tau tagata e mafanatia ia Iesu, kua fiafia mo e fakamalolo. Ka mahino lahi e Fakatufono he Atua, ko e haia ni e kakano moli. Kaeke ke loga e kakano, kua lata ia lautolu ke fakaaoga e loto manamanatu ha lautolu mo e fakakite e lautolu e fakaalofa ha lautolu ma e Atua he tau fifiliaga lautolu. Ne fakaata he Fakatufono a lautolu ke moui mo e fafagu. (Mareko 2:27, 28) Ne ofania he Atua e tau tagata hana, foaki tumau ma e levekiaga ha lautolu, mo e fakamakai ke fakakite e fakaalofa noa ka hehe a lautolu. Ne taute pihia e Iesu.—Ioane 14:9.

Tau Fua he Tau Fakaakoaga ha Iesu

22. He ako mai ia Iesu, ko e faga mahani fefe nukua lagomatai e tau tutaki hana ke moua?

²² Ko lautolu ne fanogonogo ki a Iesu mo e eke mo tau tutaki hana kua loto fakaaue ke he kupu moli ne fakapuloa e ia: “Ko e mena maeke vave haku a lakau hahamo he uta, ko e haku a kavega foki, ko e mena mama a ia.” (Mataio 11:30) Ne nakai logona e lautolu e mamafa, hogohogomanava, po ke akonaki kelea ia ia. Kua tokanoa mo e fiafia a lautolu, mo e mauokafua he tau fakafetuiaga ha lautolu mo e Atua mo e taha ke he taha. (Mataio 7:1-5; Luka 9:49, 50) Mai ia ia ati iloa ai e lautolu kua lata e takitaki fakaagaga ke mafanatia ke he falu, he fakakite e loto fakatokolalo.—1 Korinito 16:17, 18; Filipi 2:3.

23. He feoaki mo Iesu ati fakaako ai e tau tutaki ke he fakaakoaga aoga lahi mo e lagomatai a lautolu ke hokotia ke he fakahikuaga fe?

²³ Mua atu, kua tokologa ne nava lahi ke he aoga ke kaufakalataha tumau mo Keriso mo e talia e agaga ne fakakite e ia. Ne tala age a ia ke he tau tutaki hana: “Tuga ne Matua ne fakaalofa kia au, kua pihia haku a fakaalofa kia mutolu, kia tumau a mutolu ke he haku a fakaalofa. Kaeke ke omaoma e mutolu haku a tau poaki, ti tumau a mutolu ke he haku a fakaalofa; tuga au ne oma e tau poaki he haku a Matua, mo e tumau au ke he hana fakaalofa.” (Ioane 15:9, 10) Kaeke ke kautu a lautolu ko e tau fekafekau he Atua, kua lata ia lautolu ke fakagahua fakailoilo e mena ne ako e lautolu mai ia Iesu, ke he fakamatalaaga mo e fakaakoaga he toloaga tagata hagaao ke he tala mitaki homo ue atu mo e puhala ne fehagai e Atua mo e magafaoa mo e tau kapitiga. He tupu e tau matakainaga ke he tau fakapotopotoaga, kua lata ia lautolu ke liu fakamanatu tumau ki a lautolu kua hako e puhala ha Iesu. Ko e mena ne fakaako e ia ko e kupu moli, mo e moui ne fioia e lautolu ia ia kua eke moli mo moui ke foli ke moua.—Ioane 14:6; Efeso 4:20, 21.

24. Ko e heigoa e tau mena kua lata ia tautolu ke oma mai he fakafifitakiaga ha Iesu?

²⁴ He fakaata a koe mogonei ke he falu he tau mena ne fakatutala a tautolu ki ai, kitia nakai e koe e tau puhala ne kua lata ke holo ki mua foki? Talia nakai a koe ne fa manamanatu, fakaako, mo e taute mena tonuhia tumau a Iesu? Ti, fakamalolo a. Ko e tau kupu fakamafana hana ki a tautolu anei: “Kaeke kua iloa e mutolu e tau mena nai, uhoaki a mutolu kaeke kua eke e mutolu.”—Ioane 13:17.

[Matahui Tala]

Fefe e Tali Hau?

• Ko e heigoa e kakano ki a koe ke eke mo tutaki ha Iesu?

• Fakafehagai fefe a Iesu mo e tau tagata?

• Ko e heigoa kua ako e tautolu mai he puhala ne fakaako e Iesu?

• Kehekehe fefe a Iesu mo e tau Farasaio?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Tau Fakatino he lau 16]

Kehe ha ia e aga ha Iesu ke he tau tagata mai he tau Farasaio!