Ko Hai ka Hao he Aho a Iehova?
Ko Hai ka Hao he Aho a Iehova?
“Ko e hoko mai ne fai e aho ke huhunu ai tuga ne gutuumu.”—MALAKI 4:1.
1. Fakamaama fefe e Malaki e fakaotiaga he fakatokaaga kelea nei?
NE OMOOMOI he Atua e perofeta ko Malaki ke fakamau e tau perofetaaga he tau mena tutupu ofoofogia ka hohoko he vaha tata lahi anoiha. Ko e tau mena tutupu nei ka lauia e tau tagata oti kana he lalolagi. Kua talahau tuai e Malaki 4:1: “Ha ko e mena, kitiala, ko e hoko mai ne fai e aho ke huhunu ai tuga ne gutuumu; ti eke ai mo gutugutu saito a lautolu oti kua fakatokoluga, katoa mo lautolu oti kua eke e mahani kelea; to huhunu ai foki a lautolu ke he aho ko e hoko mai ne fai, kua pihia mai a Iehova Sapaota, ti nakai toe ai ma lautolu taha vaka akau po ke taha la akau.” To katoatoa fefe e moumouaga he fakatokaaga kelea nei? To tuga e akau nukua malona e tau hokohoko ke nakai liu tupu foki.
2. Fakamaama fefe he falu kupu tohi e aho a Iehova?
2 Kua huhu a koe, ‘Ko e heigoa e “aho” ne talahau tuai mai e Malaki?’ Ko e aho taha ia ne vagahau ki ai e Isaia 13:9, kua fakapuloa: “Kitiala, ko e aho a Iehova ha ne hau, kua vela ai ke he ita mo e ita lahi; ke eke ai e motu mo mena kua moumou; ke fakaoti foki e tau tagata hala ha ha i ai.” Kua foaki mai he Sefanaia 1:15 e talahauaga nei: “To eke e aho ia mo aho he ita, ko e aho ke matematekelea ai mo e mamahi, ko e aho pouli mo e pouli kikio, ko e aho ha i ai e tau aolagi mo e pouli.”
‘Ko e Matematekelea Lahi’
3. Ko e heigoa e “aho a Iehova”?
3 He fakamoliaga lahi he perofetaaga ha Malaki, “ko e aho a Iehova” ko e magaaho ne fakakite e ‘matematekelea lahi.’ Ne talahau tuai e Iesu: “Ha ko e vaha ia ke lahi ai e matematekelea, nakai pihia taha mena tali mai he kamataaga he lalolagi, kua hoko ni ke he vaha nai; ti nakai tuai pihia foki.” (Mataio 24:21) Manamanatu ke he tupetupe ne fita he kitia he lalolagi, mua atu tali mai he 1914. (Mataio 24:7-12) Kua mamate ai molea e 50 he tau miliona momoui he Felakutaki II he Lalolagi! Ka ke he ‘matematekelea lahi’ to fakakite he tau mena kelea ia e ikiiki he tau lekua mogonei. Ko e mena tupu ia, kua tatai mo e aho a Iehova, kua oti i Amaketo, he fakaotioti e tau aho fakahiku he fakatokaaga kelea nei.—2 Timoteo 3:1-5, 13; Fakakiteaga 7:14; 16:14, 16.
4. Ka fakahiku e aho a Iehova, ko e heigoa ka tupu?
4 He fakaotiaga he aho ia a Iehova, to utakehe e lalolagi ha Satani mo e tau ekegahua hana. Ko e mena ka utakehe fakamua ko e tau lotu fakavai oti. Ti fakakite mogoia e Iehova e fakafiliaga ke he tau fakatokaaga fakatupe mo e fakapolitika ha Satani. (Fakakiteaga 17:12-14; 19:17, 18) Ne perofeta mai e Esekielu: “To liti ki fafo e lautolu ha lautolu a tau ario, mo e tau auro ha lautolu to eke ia mo mena kelea; nakai maeke ke he ario ha lautolu mo e auro ha lautolu ke laveaki a lautolu ke he aho he ita a Iehova.” (Esekielu 7:19) Hagaao ke he aho ia kua talahau e Sefanaia 1:14: “Kua tata mai e aho lahi a Iehova, kua tata mai ni, kua fakaave mai ni.” He onoono ke he mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he aho ha Iehova, kua lata ia tautolu ke fifili ke gahua fakatatau mo e tau poakiaga tututonu he Atua.
5. Ko e heigoa ne hoko kia lautolu kua matakutaku ke he higoa a Iehova?
5 He mole e talahau tuai he mena ka taute he aho a Iehova ke he lalolagi ha Satani, kua fakamau mai ia Malaki 4:2 e talahauaga ha Iehova: “Ko mutolu kua matakutaku ke he haku a higoa, to hake kia mutolu e [la] ko e tututonu; ha ha i ai foki ke he hana tau tapakau e mena ke fakamalolo ai; to o atu foki a mutolu mo e hopohopo tuga ne tau punua povi mai he fale povi.” Ko e ‘la he tututonu’ ko Iesu Keriso. Ko ia e “maama [fakaagaga] he lalolagi.” (Ioane 8:12) Ne kikila atu a Iesu mo e fakamaulu, ko e fakamaulu fakaagaga fakamua, ne iloa e tautolu he vaha nei, ti ko e fakamaulu fakatino katoatoa mogoia he lalolagi fou. He talahau e Iehova, ko lautolu ne fakamaulu ‘ka o atu mo e hopohopo tuga ne tau punua povi mai he fale povi’ nukua fiafia lahi he fakatoka mai he pa.
6. Ko e heigoa e fakamanatuaga kua kautu ka olioli he tau fekafekau a Iehova?
6 Ka e kua a lautolu ia kua fakaheu e tau poakiaga ha Iehova? Kua talahau mai he Malaki 4:3: “Ti taholi ai e mutolu [tau fekafekau he Atua] a lautolu ne mahani kelea; ha ko e mena to eke a lautolu mo efuefu i lalo he tau aloalohui ha mutolu ke he aho kua kotofa ai e au, kua pihia mai a Iehova Sapaota.” To nakai fai vala e tau tagata tapuaki he Atua ke moumou e lalolagi ha Satani. Ka e, ‘taholi [fakatai] a lautolu ne mahani kelea’ he fakalataha ke he fakamanatuaga kua kautu, ka mui mai he aho a Iehova. Ko e fakamanatuaga lahi ne mui mai he moumouaga he tau kau ha Farao he Tahi Kula. (Esoto 15:1-21) Ko e utakehe ha Satani mo e hana lalolagi matematekelea lahi ka tatai foki he mui mai e fakamanatuaga kua kautu. To lologo a lautolu kua fakamoli nukua hao he aho a Iehova: “To fiafia a tautolu mo e olioli ke he hana fakamouiaga.” (Isaia 25:9) Ko e fiafia ha ia mogoia ka fakatokoluga e pule katoatoa ha Iehova mo e mea e lalolagi ke nonofo mafola ai!
Fifitaki e Kerisitenitome a Isaraela
7, 8. Fakamaama e tuaga fakaagaga ha Isaraela he vaha ha Malaki.
7 Ko lautolu ne o mai ke he tuaga talia mo Iehova ko lautolu kua fekafekau ki a ia, ti kehe mai ia lautolu ne nakai pihia. Ko e mena taha ia he magaaho ne tohi e Malaki he hana tohi. He 537 F.V.N., ne liu atihake a lautolu ne fakauku ha Isaraela he mole e 70 e tau he fakapaea ki Papelonia. Pete ia, he tau senetenari hake, ne kamata e motu ne liu atihake ke tafea ke he tiaki taofiaga mo e mahani kelea. Laulahi he tau tagata ne nakai fakalilifu e higoa ha Iehova; he fakaheu e tau fakatufono tututonu hana; takiva ai hana faituga he tamai e tau manu matapouli, kulikuli, mo e gagao ke poa; mo e tiaki e tau hoana ke he vaha fuata ha lautolu.
8 Ko e fua, ne tala age a Iehova ki a lautolu: “To fakatata ai au kia mutolu ke he fakafiliaga; to fakaave foki au ke eke mo talahaua kia lautolu kua eke e tau lagatau he tau taulaatua, mo lautolu kua faivao, mo lautolu kua omonuo pikopiko, mo lautolu kua fofo e palepale, kua favale atu foki ke he fifine takape, mo e tama kua mamate hana tau matua, katoa mo lautolu kua fakakeukeu e fakafiliaga he tagata kehe; kua nakai matakutaku foki a lautolu kia au, . . . ha ko au ko Iehova nakai ni hiki e au haku mahani.” (Malaki 3:5, 6) Ti, fakatoka atu e Iehova e uiina ki a lautolu ni ka liliu kehe mai he tau puhala kelea ha lautolu: “Kia liliu mai a a mutolu kia au, ti liu atu ai au kia mutolu.”—Malaki 3:7.
9. Maeke fefe e tau perofetaaga ha Malaki ke fakamoli fakamua?
9 Ne fakamoli foki e tau kupu ia he senetenari fakamua V.N. Ko e tau Iutaia nukua fakauku ne toe kua fekafekau ki a Iehova mo e fai vala he “motu” fou he tau Kerisiano fakauku he agaga, ne putoia ai e tau Motu Kehe. Ka e laulahi a Isaraela he tino ne tiaki a Iesu. Ko e mena ia ne tala age a Iesu ke he motu ha Isaraela: “Kitiala kua toka atu kia mutolu ha mutolu a fale kua moumou.” (Mataio 23:38; 1 Korinito 16:22) He 70 V.N., ne talahau tuai mai ia Malaki 4:1, ko e “aho ke huhunu ai tuga ne gutuumu” ne hoko ki a Isaraela he tino. Ne moumou a Ierusalema mo e hana faituga, ti talahau ai ko e molea e taha e miliona he tau tagata ne mamate ha ko e fua he hoge, taufetului ke he pule, mo e feoho mai he tau kautau Roma. Pete ia, ko lautolu ne fekafekau ki a Iehova ne hao mai he matematekelea lahi ia.—Mareko 13:14-20.
10. He puhala fe ne fifitaki e tau tagata noa mo e tau akoako ki a Isaraela he senetenari fakamua?
10 Ko e tau tagata, ti mahomo atu ki a Kerisitenitome, ne fifitaki e motu ha Isaraela he senetenari fakamua. Ko e tau takitaki mo e tau tagata he Kerisitenitome kua manako ke lugaluga hake e tau taofiaga fakalotu ha lautolu mai he tau kupu moli he Atua ne fakaako e Iesu. Kua hepehepe moli e tau akoako. Kua matauka a lautolu ke fakaaoga e higoa ha Iehova, ti uta kehe foki mai he tau Tohi Tapu ha lautolu. Kua ekefakakelea e lautolu a Iehova aki e tau fakaakoaga nakai faka-Tohi Tapu, tuga e tau fakaakoaga pouliuli he fakakikiveka tukulagi ke he afi helo, ko e Tolu Taha, ko e nakai mate he solu, mo e tupu mai noa. Ko e mena ia kua fofo e lautolu a Iehova mai he fakaheke atu ki a ia, tuga ni ne taute he tau ekepoa he vaha ha Malaki.
11. Maeke fefe e tau lotu he lalolagi ke fakakite ko hai moli ha lautolu ne fekafekau ki ai?
11 He 1914, he magaaho ne kamata e tau aho fakamui, ko e tau lotu nei he lalolagi, ne takitaki e lautolu ne talahau ko e tau Kerisiano, ne fakakite ko hai moli ne fekafekau ki ai a lautolu. He tau felakutaki ua he lalolagi, ne fakamalolo e lautolu e tau tagata ha lautolu ke o ke felakutaki ke he tau matakupu fakamotu, pete ne kakano ko e kelipopo he tau tagata he tau lotu ni ha lautolu. Kua fakakite fakamaali he Kupu he Atua a lautolu kua omaoma ki a Iehova mo lautolu kua nakai: “Ko e mena ia kua iloa ai e fanau he Atua mo e fanau he tiapolo. Ko lautolu gotoa kua nakai eke e mahani tututonu, nakai mai he Atua a lautolu, katoa mo lautolu kua nakai fakaalofa ke he tau matakainaga ha lautolu. Ha ko e poaki hanai kua fanogonogo ki ai a mutolu tali mai he kamataaga, kia feofanaki a tautolu. Nakai tuga a Kaino ne mai ia ia ne mahani kelea, ne kelipopo foki e ia hana matakainaga.”—1 Ioane 3:10-12.
Fakamoli e Perofetaaga
12, 13. Ko e heigoa e tau perofetaaga kua fakamoli he tau fekafekau he Atua he vaha ha tautolu?
12 He matahiku he Felakutaki I he Lalolagi he 1918, kua kitia ai he tau fekafekau a Iehova ne fakafili he Atua a Kerisitenitome mo e tau lotu fakavai oti. Tali mai ai, ne logona ai e lautolu ne loto hako e ogo: “Haku motu na e, ati o kehe ā mutolu ia ia, neke fakalataha a mutolu mo ia ke he hana tau hala, neke moua foki a mutolu he hana tau malaia; ha kua o fakalataha mo ia hana tau hala kua hoko ni ke he lagi, kua manatu foki he Atua hana tau mahani hepehepe.” (Fakakiteaga 18:4, 5) Ko lautolu ne manako ke fekafekau ki a Iehova ne kamata ke fakamea mai he tau ilaila he lotu fakavai ti fakamatala agataha e tala mitaki he Kautu ke he lalolagi katoa, ko e gahua ke fakakatoatoa ato hoko mai e fakaotiaga ke he fakatokaaga kelea nei.—Mataio 24:14.
13 Taute ai pehenei ke fakamoli aki e perofetaaga ia Malaki 4:5, nukua talahau mai a Iehova: “Kitiala, to fakafano atu e au kia mutolu e perofeta ko Elia, ka e nakaila hoko mai e aho a Iehova, ne mua ue atu mo e matakutakuina.” Ko e perofetaaga ia ne ha ha ai e fakakatoatoaaga fakamua ke he gahua ha Ioane Papatiso, ne fakaata tuai mai e Elia. Ne taute e Ioane e gahua tuga ha Elia he magaaho ne papatiso e ia e tau Iutaia ne fakatokihala mai he tau agahala ha lautolu ke he maveheaga he Fakatufono. Mua atu e aoga, ko Ioane e tagata foafoa mua he Mesia. Pete ia, ko e gahua ha Ioane ko e fakamoliaga fakamua ni he perofetaaga ha Malaki. Ko Iesu, ne talahau hagaao ki a Ioane ko Elia ke uaaki, ne fakakite to ha ha i ai e gahua “Elia” anoiha.—Mataio 17:11, 12.
14. Ko e heigoa e gahua aoga kua lata ia tautolu ke taute ato fakaoti e fakatokaaga nei?
14 Ne fakakite he perofetaaga ha Malaki ko e gahua lahi nei ha Elia to taute ato hoko mai “e aho a Iehova, ne mua ue atu mo e matakutakuina.” To fakahiku e aho ia aki e felakutaki mafiti lahi he aho lahi he Atua ko e Mua ue Atu, i Amaketo. Kakano ai e mena nei ko e fakaotioti he fakatokaaga nei mo e kamataaga he Pule Meleniamu he Kautu he Atua he lagi i lalo hifo he patuiki ha Iesu Keriso ka taute ai e gahua ne tatai ke he gahua ha Elia. He moli e perofetaaga ia, ato moumou e Iehova e fakatokaaga kelea nei, ko e vahega Elia he vaha fou nei, ne lalago he tau miliona he tau matakainaga Kerisiano aki e amaamanakiaga he lalolagi, ne taute fakamakutu agaia e gahua he atihake e tapuakiaga mea, he fakatokoluga e higoa ha Iehova, mo e fakaako e tau kupu moli he Tohi Tapu ki a lautolu kua tuga e tau mamoe.
Fakamonuina e Iehova Hana Tau Fekafekau
15. Manatu fefe e Iehova hana tau fekafekau?
15 Kua fakamonuina e Iehova a lautolu kua fekafekau ki a ia. Kua talahau he Malaki 3:16: “Ti fevagavagahau aki a lautolu ne matakutaku kia Iehova; kua hagao mai foki a Iehova mo e fanogonogo mai; ti tohi ai e tohi ke fakamanatu ai ki mua hana, ma lautolu ne matakutaku kia Iehova, mo e manamanatu ai ke he hana higoa.” Tali mai ia Apelu, hane fa e fakamau he Atua he tohi e tau higoa ha lautolu ka manatu ke moua e moui tukulagi. Kua pehe a Iehova ki a lautolu nei: “Kia ta mai e mutolu e tau mena ke hogofulu aki ha mutolu a tau mena oti kana ke he fale kua tatanaki ai e tau mena; kia ha i ai e tau mena kai ke he haku a fale; mo e kamatamata mai ai e mutolu au ke he tau mena na, . . . po ke hafagi nakai e au e tau pa he lagi ma mutolu, mo e liligi atu e au e monuina ma mutolu, ato lahi ue atu ni haia.”—Malaki 3:10.
16, 17. Fakamonuina fefe e Iehova hana tau tagata mo e ha lautolu a tau gahua?
16 Fakamonuina moli e Iehova a lautolu kua fekafekau ki a ia. Fefe? Ko e taha puhala ke fakalaulahi e maama he hana tau finagalo. (Tau Fakatai 4:18; Tanielu 12:10) Ko e taha mena ko e foaki ki a lautolu e tau fua ofoofogia ke lata mo e gahua fakamatala ha lautolu. Tokologa e tau tagata loto fakamoli ne matutaki mo lautolu ke he tapuakiaga moli, ti fakakatoatoa oti a lautolu nei “ko e moto tagata tokologa, . . . mai he tau motu oti, mo e tau faoa, mo e tau tagata kehekehe, mo e tau vagahau kehekehe, . . . kua tauui foki a lautolu mo e leo lahi, kua pehe atu, Ko e fakamouiaga ha he Atua ha tautolu, ko ia kua nofo ke he nofoaiki, katoa mo e Punua mamoe.” (Fakakiteaga 7:9, 10) Kua kitia ai e moto tagata tokologa nei ke he puhala mua ue atu, mo lautolu kua fekafekau malolo ki a Iehova mogonei kua molea e ono e miliona ke he molea e 93,000 e fakapotopotoaga he lalolagi katoa!
17 Ko e monuina ha Iehova kua kitia foki ke he mena ia kua lomi fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova e tufatufaaga lahi mahaki he tau tohi ne fakave ke he Tohi Tapu ke he lalolagi katoa. He magaaho nei, 90 e miliona he tau lagaki he tau mekasini Kolo Toko mo e Awake! ne taute he tau mahina takitaha, Ko e Kolo Toko ke he 144 e vagahau, Awake! ke he 87. Ko e tohi fakaako Tohi Tapu Ko e Kupu Mooli ke Takitaki Atu ai ke he Moui Tukulagi, ne lomi fakailoa he 1968, ne hokotia e tufatufaaga ke molea e 107 e miliona ke he 117 e vagahau. Ne fakatoka mai e You Can Live Forever in Paradise on Earth he 1982, ne hokotia ke molea e 81 e miliona he 131 e tau vagahau. Ko e tohi Iloilo Ne Takitaki Atu ke he Moui Tukulagi, ne fakatoka mai he 1995, ne hokotia e lolomiaga ke molea e 85 e miliona ke he 154 e vagahau. Ko e porosua Ko e Heigoa e Manako he Atua ma Tautolu?, ne lomi fakailoa he 1996, ne tufatufa ai ke he 150 e miliona he tau lagaki ke he 244 e vagahau he magaaho nei.
18. Ko e ha kua olioli e tautolu e monuina fakaagaga pete ni e totokoaga?
18 Ko e monuina fakaagaga nei ne olioli e tautolu pete ne hokulo mo e leva lahi e totokoaga mai he lalolagi ha Satani. Kua fakakite mai he mena nei e moli ha Isaia 54:17: “Ko e tau kanavaakau oti kua taute ke tau kia koe, nakai monuina ia; ko e tau alelo oti ke taufetoko mo koe ke he fakafiliaga to fakahala ai e koe; ko e tufaaga hanā he tau fekafekau a Iehova, ko e ha lautolu a tututonu foki mai ia au haia, kua talahau mai ai e Iehova.” Ko e mafanatia ha ia ma e tau fekafekau ha Iehova ke iloa kua ha ha he Malaki 3:17 e fakamoliaga lahi mahaki ki luga ha lautolu: “To eke foki a lautolu maku, ko e koloa uho ni, kua pihia mai a Iehova Sapaota, ke he aho kua kotofa ai e au.”
Olioli he Fekafekau ki a Iehova
19. Kehe mai fefe a lautolu kua fekafekau ki a Iehova mai ia lautolu ne nakai?
19 Ko e kehekeheaga he tau fekafekau tua fakamoli ha Iehova mo lautolu he lalolagi ha Satani kua maaliali lahi ke he vala magaaho ia. Ne talahau tuai mai he Malaki 3:18: “Ti liliu kitia ai e mutolu kua kehe e tagata mahani tututonu, kehe e tagata mahani kelea; kua kehe a ia kua fekafekau ke he Atua, mo ia kua nakai fekafekau kia ia.” Ko e taha he tau kehekeheaga loga ko lautolu kua fekafekau ki a Iehova kua taute ai mo e olioli lahi. Ke he falu kakano ma e tau mena nei ko e amaamanakiaga homo ue atu kua ha ha ia lautolu. Ha ha ia lautolu e mauokafua katoatoa ia Iehova he pehe a ia: “Ha ko e mena kitiala, kua eke e au e lagi fou mo e lalolagi fou; nakai tuai manatu ke he tau mena fakamua, ti nakai hake ai ke he loto e tau mena ia. Ka e olioli ā mutolu mo e fiafia tukulagi ā mutolu ke he mena kua eke e au.”—Isaia 65:17, 18; Salamo 37:10, 11, 29; Fakakiteaga 21:4, 5.
20. Ko e ha a tautolu ne ko e tau tagata olioli ai?
20 Kua talitonu a tautolu ke he maveheaga ha Iehova ko e hana tau tagata fakamoli to hao he hana aho lahi mo e to ta atu ai ke he lalolagi fou. (Sefanaia 2:3; Fakakiteaga 7:13, 14) Pete ne mamate tuai falu ato hoko e aho ia ha ko e fuakau, gagao, po ke pakia, kua foaki e Iehova hana kupu to fakaliu tu mai e ia a lautolu he foaki age e moui tukulagi. (Ioane 5:28, 29; Tito 1:2) Ti igatia a tautolu oti mo e tau lekua mo e tau paleko, he haga atu a tautolu ke he aho nei a Iehova, ka e fai kakano a tautolu he eke mo tau tagata olioli he lalolagi oti.
Tali Fefe e Koe?
• Ko e heigoa e “aho a Iehova”?
• Fifitaki fefe e tau lotu he lalolagi ki a Isaraela i tuai?
• Ko e heigoa e tau perofetaaga kua fakamoli he tau fekafekau ha Iehova?
• Fakamonuina fefe e Iehova hana tau tagata?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 29]
‘Vela tuga e gutuumu’ a Ierusalema he senetenari fakamua
[Tau Fakatino he lau 31]
Foaki e Iehova e lagomatai ma lautolu kua fekafekau ki a ia
[Tau Fakatino he lau 32]
Ha ko e amaamanakiaga mua ue atu ha lautolu, kua olioli moli e tau fekafekau ha Iehova