Fiafia ke he Tututonu ha Iehova

“Ko ia kua tutuli atu ke he mahani tututonu mo e fakaalofa, to moua ai e ia e moui, mo e tututonu, mo e lilifu.”—TAU FAKATAI 21:21.

1. Ko e heigoa e tau puhala he tau tagata he vaha nei ne takitaki ke he tau fua hagahagakelea?

“HA HA i ai e puhala kua tonu ke he manatu he tagata; ka ko e hana fakahikuaga, ko e tau puhala ke mate ai haia.” (Tau Fakatai 16:25) Ko e tonutika ha ia he fakatai nei ne fakamaama mai he Tohi Tapu ke he tau puhala he tau tagata tokologa he vaha nei! Kua tupetupe ni e tau tagata tokologa he taute e tau mena kua hako ke he tau fofoga ha lautolu, he fakaheu e tau manako aoga loga he falu. (Tau Fakatai 21:2) Kua talahau he tau laugutu ha lautolu e tau fakatufono mo e tau poakiaga he motu ka e tutuli e lautolu ke fehola kehe mai he muitua ki ai ke he tau magaaho oti. Ko e fua kua mavehevehe, fakagogoa e fakalatahaaga tagata.—2 Timoteo 3:1-5.

2. Ko e heigoa ne lata mafiti ma e mitaki he tagata?

² Ma e mitaki ni ha tautolu—mo e mafola mo e haohao mitaki he tau magafaoa katoatoa he tagata—kua manako mafiti a tautolu ke he fakatufono po ke poakiaga nukua fakafili tonu mo e hako, ko e poakiaga kua makai e tau tagata oti kana ke talia mo e omaoma. Maali ai, nakai fai fakatufono po ke poakiaga ne fakatu he ha tagata, pete ni e lotomatala po ke moli a ia, kua maeke ke fakamakona aki e manako ia. (Ieremia 10:23; Roma 3:10, 23) Ka fai poakiaga pihia, moua i fe mo e to fefe la? Liga ko e huhu aoga lahi mogoia, Kaeke ke fai poakiaga pihia, to fiafia nakai a koe ki ai mo e tapiki mau ki ai?

Kumi e Poakiaga Tututonu

3. Ko hai ne lata lahi ke foaki e poakiaga kua talia mo e aoga ke he tau tagata oti, mo e ko e ha?

³ Ke kumi e poakiaga kua talia mo e aoga ke he tau tagata oti, to o a tautolu ke he taha tagata kua tokoluga hake ke he lanu, aga motu, mo e tau kaupaaga fakapolitika mo e kua nakai lavelave ha ko e tau kuku mo e kelea he tagata. Nakai fakauaua ai, ko ia ne lata lahi moli ko e Tufuga mua ue atu, ko Iehova ko e Atua, kua fakapuloa: “Ko e mena tuga ne mua he tokoluga e lagi ke he lalolagi, kua mua he tokoluga pihia hau a mahani ke he mahani ha mutolu, mo e haku tau manatu kua mua ke he tau manatu ha  mutolu.” (Isaia 55:9) Lafi ki ai, kua fakamaama mai he Tohi Tapu ko Iehova ‘e Atua kua tua fakamoli, nakai ha ha ia ia ha nakai fakafili tonu, ko e mahani tututonu mo e mahani hakohako ni a ia.’ (Teutaronome 32:4) He Tohi Tapu, kua moua e tautolu e talahauaga “kua tututonu a Iehova.” (Esoto 9:27; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 12:6; Salamo 11:7; 129:4; Tagi Aue 1:18) E, maeke ia tautolu ke ono ki a Iehova ma e poakiaga mua ue atu ha ko ia kua tua fakamoli, fakafili tonu, mo e tututonu.

4. Ko e heigoa e kakano he “tututonu”?

⁴ Moli, ko e kupu “tututonu” kua nakai mahuiga lahi he vaha nei. Ti tokologa e tau tagata ne onoono fakakelea ki ai, mo e fakalialia foki, he fakatatai ia ke he fakaikaluga, po ke tokoluga mo e lilifu fakatupua. Pete ia, hagaao ke he taha fakamaama kupu, kua fakamaama e “tututonu” ko e “fakafili tonu, hakohako, tonu, mitaki, nakai hala; fakalautatai atu ke he tau matapatu fakaakoaga he fakatufono faka-Atua po ke talia e tau poakiaga he mahani mitaki; he gahua hako po ke fakafili tonu.” Nakai kia fiafia a koe ke he fakatufono po ke poakiaga kua lauia ai e tau aga mitaki pihia?

5. Fakamaama e aga he mahani tututonu ne fakakite mai he Tohi Tapu.

⁵ Hagaao ke he aga he mahani tututonu kua fakakite mai he Encyclopaedia Judaica: “Nakai ko e talahauaga noa e mahani tututonu ka ko e taute he mena kua fakafili tonu mo e tonu he tau fakafetuiaga oti kana.” Ko e mahani tututonu he Atua, ma e fakatai, kua nakai ko e mahani fakatagata i loto kua moua e ia, tuga e tapuina mo e mea. Ka ko e talahauaga he hana foliga ke he tau puhala kua tonu mo e fakafili tonu. Liga talahau ai ha kua tapu mo e mea a Iehova, ko e tau mena oti ne taute e ia mo e ha mena kua puna mai ia ia kua tututonu. Kua talahau mai he Tohi Tapu, ‘Kua tututonu a Iehova ke he hana tau mahani oti; kua fakamoli a ia ke he hana tau mena oti ne eke.’—Salamo 145:17.

6. Ko e heigoa ne talahau e Paulo hagaao ke he falu Iutaia ne nakai tua he vaha hana, mo e ko e ha?

⁶ Ne peehi he aposetolo ko Paulo e manatu nei he hana tohi ke he tau Kerisiano i Roma. Hagaao ke he falu Iutaia ne nakai tua, ne tohi e ia: “Ha kua nakai iloa e lautolu e tututonu mai he Atua, ti kua kumi e lautolu ke fakatu e tututonu ha lautolu ni, kua nakai omaoma a lautolu ke he tututonu mai he Atua.” (Roma 10:3) Ko e ha ne hagaaki a Paulo ki a lautolu ia kua ‘nakai iloa e tututonu mai he Atua’? Nakai kia fakaako a lautolu he Fakatufono, ko e tau poakiaga tututonu he Atua? E fakaako a lautolu. Pete ia, ko e laulahi ia lautolu kua onoono fakamalolo ke he mahani tututonu ko e mitaki fakatagata, ke moua he muitua fakamatafeiga eketaha ke he tau matafakatufono fakalotu, ka e nakai ko e poakiaga ke takitaki aki a lautolu ke he tau fehagaiaga mo e tau tagata fakahele. Tuga e tau takitaki lotu he vaha ha Iesu, ne nakai moua e lautolu e manatu katoa hagaao ke he fakafili tonu mo e mahani tututonu.—Mataio 23:23-28.

7. Fakakite fefe e mahani tututonu ha Iehova?

⁷ He kehekeheaga lahi, ko e mahani tututonu ha Iehova kua fakakite mo e kitia maali ai ke he hana tau fehagaiaga. Pete ni kua lata e mahani tututonu hana ke nakai fakaheu e tau hala he tau tagata taute hehe pauaki, kua nakai taute a ia mo Atua nakai fai manamanatuaga, ke matakutaku mo e nonofo mamao mai ai. Kehe ai, ko e tau gahua tututonu hana kua foaki e fakaveaga nukua maeke he tau tagata ke o atu ki a ia mo e fakahao mai he tau fakahikuaga mamahi he hala. Kua lautonu katoatoa mogoia ke fakamaama ko Iehova ko e ‘Atua tututonu mo e Fakamoui.’—Isaia 45:21.

Tututonu mo e Fakamouiaga

8, 9. Ke he tau puhala fe ne fakakite he Fakatufono e mahani tututonu he Atua?

⁸ Ke loto fakaaue e fakafetuiaga he vahaloto he tututonu he Atua mo e hana tau gahua fakaalofa he fakamouiaga, manamanatu ke he Fakatufono ne age e ia ke he motu ko Isaraela he puhala atu ia Mose. Nakai fakauaua ai na tututonu e Fakatufono. He tau kupu fakahiku hana, ne fakamanatu a Mose ke he tau Isaraela: “Ko fe foki ha motu ne ha i ai e tau fakatufono mo e tau [“fakafili tonu,” NW], tuga ne tau fakatufono oti, kua tuku atu e au kia mutolu ke he aho nai?” (Teutaronome 4:8) He tau senetenari fakamui, ko e Patuiki ko Tavita i Isaraela ne fakapuloa: ‘Ko e tau fakafili tonu foki a Iehova kua moli ia, mo e tututonu fakaoti.’—Salamo 19:9.

 ⁹ Puhala mai he Fakatufono, ne fakamahino e Iehova hana tau poakiaga mitaki katoatoa ke he hako mo e hepe. Ne fakamatafeiga fakamahino he Fakatufono e puhala ke momoui ai e tau Isaraela he nakai ni ke he tau mena fakalotu ka e pihia foki ke he tau fehagaiaga, tau fakafetuiaga he fakamauaga, ko e puhala kai mo e mahani mea mo e pihia foki ke he tau fifiliaga matafakatufono. Kua fakatoka foki he Fakatufono e tau omonuo kikiha ke he tau tagata ne moumou ai, pihia foki he fakatu e fakahala mate ke he falu tuaga. * Ka ko e tau poakiaga tututonu kia he Atua, ne fakakite mai he Fakatufono, ko e peehiaga mamafa mo e vale ke he tau tagata nukua fofo a lautolu mai he tokanoaaga mo e olioli, tuga ne talahau he tau tagata tokologa he vaha nei?

10. Logona hifo fefe e lautolu ne fakaalofa ki a Iehova hana tau fakatufono?

¹⁰ Ko lautolu ne fakaalofa ki a Iehova ne moua e fiafia lahi he hana tau fakatufono mo e tau poakiaga tututonu. Ko e Patuiki ko Tavita, ma e fakatai, ne nakai ni talahau e tau fifiliaga matafakatufono ha Iehova kua moli mo e tututonu, tuga he kitia tuai e tautolu, ka e ha ha foki e fakaalofa mo e loto fakaaue mai he loto ki ai. Hagaao ke he tau fifiliaga he tau matafakatufono mo e fakatufono a Iehova, ne tohi e ia: “Kua mua hana mitaki ke he auro, ko e tau auro homo ne loga; kua mua hana humelie, ke he humelie he meli, ko e meli kua hihina hifo. Kua fakamafanatia mai ai foki hāu a fekafekau; kua lahi foki e totogi ka taofi ki ai.”—Salamo 19:7, 10, 11.

11. Fakamoli fefe e Fakatufono ke eke mo ‘leveki tama ke takitaki a tautolu kia Keriso’?

¹¹ He tau senetenari fakamui, ne fakakite mai foki e Paulo e aoga lahi mahaki he Fakatufono. He tohi hana ke he tau Kalatia, kua tohia e ia: “Kua eke e fakatufono mo leveki tama ha tautolu, ke takitaki a tautolu kia Keriso, kia talahaua tututonu ai a tautolu ke he tua.” (Kalatia 3:24) He vaha ha Paulo, ko e faiaoga ko e fekafekau po ke tupa he magafaoa lahi. Ko e matagahua hana ke puipui e tau fanau mo e uta a lautolu ke he aoga. Pihia foki, ne puipui he Fakatufono e tau Isaraela mai he tau mahani fakalialia mo e tau gahua fakalotu he tau motu ne tutu takatakai ia lautolu. (Teutaronome 18:9-13; Kalatia 3:23) Lafi ki ai, ne taute he Fakatufono e tau Isaraela ke mataala ke he tuaga agahala ha lautolu mo e ha lautolu a manako ma e fakamagaloaga mo e fakamouiaga. (Kalatia 3:19) Kua tuhi e tau fakatokatokaaga poa ke he manako ma e poa lukutoto ti foaki e puhala fakaperofeta ne kua fakakite aki e Mesia moli. (Heperu 10:1, 11, 12) Ti, pete he fakakite e Iehova hana mahani tututonu mai he Fakatufono, kua tokaloto e ia e tuaga he tagata mo e fakamouiaga tukulagi.

Lautolu ne Talahau Tututonu he Atua

12. Ko e heigoa ka moua he tau Isaraela ane mai muitua fakamitaki e lautolu e Fakatufono?

¹² Ha ko e Fakatufono ne foaki e Iehova kua tututonu ke he tau puhala oti, he omaoma ki ai to maeke he tau Isaraela ke moua e tuaga tututonu ki mua he Atua. Ne fakamanatu e Mose ke he tau Isaraela he amanaki a lautolu ke huhu atu ke he Motu he Maveheaga: “To eke foki ia mo tututonu kia tautolu, kaeke ke omaoma a tautolu ke eke ai e tau poaki oti ki mua  a Iehova ha tautolu a Atua, tuga ne poaki mai e ia kia tautolu.” (Teutaronome 6:25) Lafi ki ai, ne mavehe mai e Iehova: ‘Kia taofi e mutolu haku a tau fakatufono mo e haku a tau fifili tonu; ka eke he tagata, e tau mena ia, ti moui ai a ia; ko au ko Iehova.’—Levitika 18:5; Roma 10:5.

13. Kua nakai fakafili tonu kia a Iehova he manako ke he tau tagata hana ke taofi e Fakatufono tututonu? Fakamaama.

¹³ Momoko ai, ha ko e motu katoa, ne kaumahala e tau Isaraela ke “eke ai e tau poaki oti ki mua a Iehova” ti galo ai e tau monuina ne mavehe mai. Ne kaumahala a lautolu ke taofi e tau poaki oti he Atua ha ko e Fakatufono he Atua ne mitaki katoatoa ai ka e nakai pihia a lautolu. Kakano kia e mena nei kua nakai fakafili tonu po ke nakai tututonu e Atua? Nakai pihia. Ne tohi e Paulo: “Hanai, to talahau ha ha e tautolu? Ha ha he Atua e mahani hepehepe kia? Aua ia.” (Roma 9:14) Ko e moli, he magaaho fakamua mo e fakamui he age e Fakatufono ki a lautolu, ne mailoga tututonu agaia he Atua a lautolu pete ni he nakai mitaki katoatoa mo e agahala. Ko e fakamauaga he tau tagata matakutaku Atua pihia kua putoia a Noa, Aperahamo, Iopu, Raava, mo Tanielu. (Kenese 7:1; 15:6; Iopu 1:1; Esekielu 14:14; Iakopo 2:25) Ko e huhu, mogoia: Fakave ke he heigoa kua fakamau tututonu a lautolu nei ke he Atua?

14. Ko e heigoa e kakano ne pehe e Tohi Tapu ko e tagata ko e “tututonu”?

¹⁴ He tutala e Tohi Tapu hagaao ke he tagata kua “tututonu,” nakai hagaaki kua nakai fai hala po ke mitaki katoatoa. Ka kua kakano ai ke lautatai e tau matagahua he taha ki mua he Atua mo e tau tagata. Ma e fakatai, ne talahau a Noa “ko e tagata tututonu” mo e “mahani hakohako ke he hana hau” ha kua “poaki mai he Atua kia ia ke he tau mena oti, ne eke pihia ai e ia.” (Kenese 6:9, 22; Malaki 3:18) Ko Sakaria mo Elisapeta, ko e tau mamatua ha Ioane Papatiso, “kua tututonu foki a laua tokoua ki mua he Atua, kua oma e laua e tau poaki mo e tau fakatufono oti he Iki, kua nakai talahaua kelea a laua.” (Luka 1:6) Mo e tagata nakai ko e Isaraela, ko e takitaki Italia he tokoteau ne higoa ko Konelio, ne fakamaama “ko e tagata mahani tonu, mo e matakutaku ke he Atua.”—Gahua 10:22.

15. Ko e heigoa ne matutaki tata e mahani tututonu ki ai?

¹⁵ Lafi ki ai, ko e mahani tututonu he tau tagata kua fakatatai lahi mahaki ke he mena ne toka he loto he taha—ko e tua ki ai mo e loto fakaaue mo e fakaalofa he taha ma Iehova mo e hana tau maveheaga—mo e nakai ni ko e taute hokoia hana ke he mena ne manako e Atua ki ai. Kua talahau mai he tau Tohiaga Tapu hagaao ki a Aperahamo na “tua foki a ia kia Iehova; ti talahaua tututonu ai a ia.” (Kenese 15:6) Ne tua  a Aperahamo nakai ni ke he gahuahuaaga he Atua ka e pihia foki ke he hana maveheaga hagaao ke he [“tega,” NW]. (Kenese 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) He fakave ke he tua pihia mo e tau gahua kua lagotatai mo e tua, maeke a Iehova ke fakafetui mo e fakamonuina a Aperahamo mo e falu ia lautolu kua tua fakamoli pete ni e nakai mitaki katoatoa a lautolu.—Salamo 36:10; Roma 4:20-22.

16. Ko e heigoa ne fua mai he tua ke he lukutoto?

¹⁶ Fakahiku ai, ko e mahani tututonu he tau tagata kua fakave ke he tua he poa lukutoto ha Iesu Keriso. Ke he tau Kerisiano he senetenari fakamua, ne tohi e Paulo: “Kua talahaua tututonu noa ke he . . . fakaalofa noa [he Atua], ha ko e lukutoto a Keriso Iesu.” (Roma 3:24) Ne tutala a Paulo i ai hagaao ki a lautolu ne fifili ke hakega fakalataha mo Keriso he Kautu ke he lagi. Ka kua hafagi foki he poa lukutoto ha Iesu e monuina ma e tau miliona ke maeke ke moua e tuaga tututonu ki mua he Atua. Ne kitia he aposetolo ko Ioane e fakakiteaga he “moto tagata tokologa, kua nakai maeke ia taha ke totou, . . . kua tutu mai a lautolu ki mua he nofoaiki, ki mua foki he Punua mamoe, kua tapulu a lautolu ke he tau tapulu hina.” Kua fakamailoga he tau tapulu hina e tuaga mea mo e tututonu ha lautolu ki mua he Atua ha kua “fakahina ha lautolu a tau tapulu ke he toto he Punua mamoe.”—Fakakiteaga 7:9, 14.

Fiafia ke he Mahani Tututonu ha Iehova

17. Ko e heigoa e tau lakaaga kua lata ke tutuli he mahani tututonu?

¹⁷ Ha kua foaki fakaalofa e Iehova hana Tama, ko Iesu Keriso, ko e puhala ma e tau tagata ke moua e tuaga tututonu ki mua hana, kua nakai hau noa. Kua lata e tagata ke fakagahua e tua ke he lukutoto, he tamai e moui hana ke lagotatai mo e finagalo he Atua, he taute e tukuleleaga ki a Iehova mo e fakamailoga ai ke he papatisoaga he vai. Ti kua lata ia ia ke fakatumau ke tutuli e mahani tututonu, ti pihia mo e falu mahani fakaagaga foki. Ha ha ia Timoteo ko e Kerisiano papatiso e uiaga ke he lagi, ne tomatoma e Paulo: “Kia tutuli e tututonu, mo e mahani Atua, mo e tua, mo e fakaalofa, mo e fakauka, mo e mahani molu.” (1 Timoteo 6:11; 2 Timoteo 2:22) Ne peehi foki e Iesu e lata mo e laliaga fakatumau he pehe a ia: “Ka kia kumikumi fakamua a mutolu ke he kautu he Atua mo e hana tututonu, ati lafi atu ai e tau mena oti ia kia mutolu.” Liga gahua fakamalolo a tautolu ke tutuli e tau monuina he Kautu he Atua, ka e gahua fakamalolo foki nakai a tautolu he magaaho taha ke tutuli e tau puhala tututonu ha Iehova?—Mataio 6:33.

18. (a) Ko e ha ne nakai mukamuka ai ke tutuli e mahani tututonu? (e) Ko e heigoa kua ako mai e tautolu he fakafifitakiaga ha Lota?

¹⁸ Ko e mena moli, nakai mukamuka ke tutuli e mahani tututonu. Kakano ni ha ko tautolu oti kua nakai mitaki katoatoa ti hihiga pauaki a tautolu ke nakai mahani tututonu. (Isaia 64:6) Lafi ki ai, kua takatakai a tautolu he tau tagata kua tote e manamanatuaga ke he tau puhala tututonu ha Iehova. Ko e tau tutuaga ha tautolu kua tatai lahi ki a lautolu he vaha ha Lota, ne nonofo he taone ko Sotoma ne talahaua he kelea muikau. Ne fakamaama he aposetolo ko Peteru e kakano ne kua latatonu ia Iehova ke fakahao a Lota mai he moumouaga matakutakuina. Ne pehe a Peteru: “Ko e tagata tututonu ia, ne fakamamahi e ia hana loto tututonu he nofo a ia fakalataha mo lautolu, he kitekite atu mo e fanogonogo atu ke he taha aho mo e taha aho ke he tau mahani hemu ha lautolu.” (2 Peteru 2:7, 8) Ti, igatia a tautolu mo e huhu hifo fakamitaki ki a tautolu ni: ‘Kua talia fakaeneene kia he loto haku e tau gahua mahani kelea nukua kitia viko e tautolu? Kitia kia e au e tau fakafiafiaaga po ke tau sipote favale ke kelea? Po ke mamahi e logonaaga haku tuga a Lota ha ko e tau gahua nakai tututonu pihia?’

19. Ko e heigoa e tau monuina ma tautolu kaeke ke kumi e tautolu e fiafia he mahani tututonu he Atua?

 ¹⁹ He tau vaha matematekelea mo e fakauaua nei, ko e fiafia ke he mahani tututonu ha Iehova ko e punaaga he haohao mitaki mo e puipuiaga. Ke he huhu: “Iehova na e, ko hai kia ke nofo ke he hāu a fale uta fano? Ko hai kia ke nofo mau ke he hāu a mouga tapu?” Ne tali he Patuiki ko Tavita: “Ko ia kua fano mo e mahani hako, mo e tututonu.” (Salamo 15:1, 2) He tutuli e mahani tututonu he Atua mo e moua e fiafia i ai, maeke ia tautolu ke fakatumau e fakafetuiaga mitaki mo ia mo e fakatumau ke olioli e taliaaga mo e monuina hana. Ti ko e ha tautolu e moui makona, lilifu fakatagata, mo e mafola he manamanatuaga. “Ko ia kua tutuli atu ke he mahani tututonu mo e fakaalofa, to moua ai e ia e moui, mo e tututonu, mo e lilifu,” he talahau he Kupu he Atua. (Tau Fakatai 21:21) Lafi ki ai, ko e lali fakamalolo ha tautolu ke taute e mena kua tonu mo e hako he tau gahua oti kana ha tautolu kua kakano ke fiafia e tau fakafetuiaga fakatagata mo e holo ki mua e mitaki he moui—ke he mahani mo e fakaagaga. Ne fakapuloa he salamo: ‘Uhoaki a lautolu kua taofi e fakafili tonu, ko lautolu kua mahani tututonu ke he tau aho oti.’—Salamo 106:3.

[Matahui Tala]

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

• Ko e heigoa e mahani tututonu?

• Matutaki fefe e fakamouiaga ke he mahani tututonu he Atua?

• Ko e heigoa e fakaveaga ne fakamau tututonu he Atua e tau tagata?

• Maeke fefe a tautolu ke moua e fiafia ke he mahani tututonu ha Iehova?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Tau Fakatino he lau 23]

Ne fakakite e Tavita e fakaalofa mai he loto ke he tau fakatufono he Atua

[Tau Fakatino he lau 24]

Ne fakamau tututonu a Aperahamo, Sakaria mo Elisapeta, mo Konelio ke he Atua. Iloa nakai e koe ko e ha?