Tapuaki e Tau Kerisiano mo e Agaga mo e Kupu Moli

‘Ko e Atua ko e agaga ni a ia; ko lautolu foki ne tapuaki kia ia, kua lata ke tapuaki atu ki ai mo e agaga mo e kupu moli.’—IOANE 4:24.

1. Ko e vahega tapuaki fefe ne fiafia e Atua ki ai?

KO E Tama fuataha ha Iehova, ko Iesu Keriso, ne nakai fakauaua hagaao ke he tapuakiaga ne fiafia ki ai hana Matua he lagi. He magaaho ne foaki e fakamatalaaga mafanatia ke he fifine Samaria he vaikeli ne tata ke he maga i Sikara, ne pehe a Iesu: “Kua tapuaki fakahaupo na mutolu, ka kua tapuaki a mautolu mo e iloa, ha ko e mena mai Iutaia e fakamouiaga. Ke hoko mai e vaha, kua hoko nai foki ki ai, ko lautolu ne tapuaki fakamoli, to tapuaki a lautolu ke he Matua mo e agaga mo e fakamoli; ha ko e mena kumi e Matua kia pihia a lautolu ne tapuaki kia ia. Ko e Atua ko e agaga ni a ia; ko lautolu foki ne tapuaki kia ia, kua lata ke tapuaki atu ki ai mo e agaga mo e [kupu moli].” (Ioane 4:22-24) Maama ai fefe e tautolu e tau kupu ia?

2. Ko e heigoa ne fakave he tau Samaria e tapuakiaga ha lautolu ki ai?

² Ne ha ha he tau Samaria e tau manatu he lotu fakavai. Ne talia e lautolu nukua omoi ni he agaga e tau tohi fakamua ne lima he tau Tohiaga Tapu—ti ko e fakaliliuaga ni ha lautolu anei, ne ui ko e Penetatuka Samaria. Pete kua nakai iloa moli he tau Samaria e Atua, nukua foaki ke he tau Iutaia e iloilo faka-Tohiaga Tapu. (Roma 3:1, 2) Ti kua maeke he tau Iutaia tua fakamoli mo e falu foki ke olioli e ofania ha Iehova. Ka ko e heigoa ne poaki he mena nei ma lautolu?

3. Ko e heigoa kua lata ke tapuaki ke he Atua ‘mo e agaga mo e kupu moli’?

³ Ke fakafiafia a Iehova, ko e heigoa he tau Iutaia, tau Samaria, mo e falu he vaha kua mole nukua lata ke taute? Kua lata ia lautolu ke tapuaki a ia ‘mo e agaga mo e kupu moli.’ Ti lata ke pihia foki a tautolu. Pete kua lata e fekafekauaga ke he Atua ke hakahakau, po ke makutu, mo e omoi he loto puke he fakaalofa mo e tua, ke tapuaki ke he Atua mo e agaga kua lata lahi ni ke ha ha mo tautolu e agaga tapu hana mo e fakaata ne tautolu a tautolu ke takitaki he agaga tapu ia. He puhala he fakaako mo e fakagahuahua he Kupu he Atua, kua lata e agaga ha tautolu ke fakatatai ke he hana. (1 Korinito 2:8-12) Ma e tapuaki ha tautolu ke taulia ki a Iehova, kua lata foki ke foaki ai ki a ia mo e kupu moli. Kua lata ke fakatatai ke he mena ne talahau he Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu, hagaao ki a ia mo e tau finagalo hana.

Maeke e Kupu Moli ke Moua

4. Kitia fefe he falu e kupu moli?

⁴ Kua feaki he falu tagata fakaako he feua pulotu kua nakai maeke ke moua katoatoa he tau tagata e kupu moli. Ko e moli, ne tohi he tagata tohia i Suetene ko Alf Ahlberg: “Kua loga e tau huhu fakapulotu nukua foliga ke pihia ti kua nakai maeke ke foaki ki ai e tali kua tonu.” Pete he talahau e falu kua nakai katoatoa e kupu moli  ne ha ha ai, ko e moli kia a ia? Nakai hagaao ki a Iesu Keriso.

5. Ko e ha ne hau a Iesu ke he lalolagi?

⁵ Kia manamanatu la ko tautolu ko e tau tagata kitekite ke he mena tupu ne mui mai: Ko e mataulu he tau 33 V.N., ne tu a Iesu ki mua he Kovana Roma ko Ponotio Pilato. Ne tala age a Iesu ki a Pilato: “Ko e mena hanai ne fanau mai ai au, mo e hau ai au ke he lalolagi, kia talahau e au e kupu moli.” Ne huhu a Pilato: “Ko heigoa e kupu moli?” Ka e nakai fakatali a ia ke he tali foki ha Iesu.—Ioane 18:36-38.

6. (a) Kua fakakakano fefe e “kupu moli”? (e) Ko e heigoa e poakiaga ne foaki e Iesu ke he tau tutaki hana?

⁶ Kua fakakakano e “kupu moli” ko e “fakaputuputuaga he tau mena moli, tau mena tutupu moli, mo e tau mena hako.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Pete he pihia, talahau fakalapalapa nakai e Iesu e kupu moli? Nakai. Ne ha ha he loto hana e fakamahino ke he kupu moli. Ne poaki e ia e tau tutaki hana ke fakapuloa e kupu moli ia, he tala age a ia ki a lautolu: “Kia . . . eke e tau motu oti kana mo tutaki, ti papatiso atu a lautolu ke he higoa he Matua, mo e Tama, mo e [a]gaga [t]apu; ti fakaako atu a mutolu kia lautolu kia omaoma ke he tau mena oti ne tala atu e au kia mutolu.” (Mataio 28:19, 20) Fakamua atu ke he fakaotiaga he lalolagi, to fakapuloa he tau tutaki loto fakamoli ha Iesu e ‘kupu moli he tala mitaki’ ke he lalolagi katoa. (Kalatia 2:14) To taute e mena nei ke fakamoli aki e tau kupu ha Iesu: “To fakamatala atu foki e tala mitaki nai he kautu ke he lalolagi oti, ke eke mo talahau ke he tau atu motu oti; ti hoko mai ai e fakaotiaga.” (Mataio 24:14) Ti kua latatonu ke mailoga e tautolu a lautolu ia hane fa e fakaako e kupu moli ke he tau motu oti he fakamatala e tala mitaki he Kautu.

Puhala kua Maeke ia Tautolu ke Ako e Kupu Moli

7. Fakakite moli fefe e koe ko Iehova ko e Punaaga he kupu moli?

⁷ Ko Iehova ko e Punaaga he kupu moli fakaagaga. Ko e moli, ne ui he salamo ko Tavita a Iehova ‘ko e Atua he kupu moli.’ (Salamo 31:5; 43:3) Ne mailoga e Iesu ko e kupu he hana Matua ko e kupu moli, mo e fakapuloa foki e ia: “Kua tohi he tau perofeta, To fakaako he Atua a lautolu oti kana. Hanai, ko lautolu oti ne fanogonogo ke he Matua, mo e ako ai, to o mai a lautolu kia au.” (Ioane 6:45; 17:17; Isaia 54:13) Maali ai mogoia, ko lautolu ne kumi e kupu moli kua lata ke fakaako e Iehova, ko e Faiaoga Homo Ue Atu. (Isaia 30:20, 21, NW) Kua lata he tau tagata ne kumi e kupu moli ke moua “e iloilo ke he Atua.” (Tau Fakatai 2:5) Ti kua fakaako fakaalofa po ke foaki mai e Iehova e kupu moli ke he tau puhala kehekehe.

8. Ko e tau puhala fe ne fakaako po ke fakahoko mai he Atua e kupu moli?

⁸ Ke fakatai ki ai, ne fakahoko mai he Atua he puhala he tau agelu e Fakatufono ke he tau Isaraela. (Kalatia 3:19) Ke he tau miti, ne mavehe e ia e tau monuina ke he tau tupuna ko Aperahamo mo Iakopo. (Kenese 15:12-16; 28:10-19) Ne vagahau foki e Atua mai he lagi, tuga e magaaho ne papatiso a Iesu ti logona ai e tau kupu fakafiafia nei ke he lalolagi: “Ko e haku a tama  fakahele hanā, kua fiafia na au kia ia.” (Mataio 3:17) Kua lata foki ke fakaaueina a tautolu he fakahoko mai he Atua e kupu moli he omoomoi e tau tagata tohia Tohi Tapu. (2 Timoteo 3:16, 17) He ako mai he Kupu he Atua, mogoia, kua lata ia tautolu ke “talia fakatonu e kupu moli.”—2 Tesalonia 2:13.

Ko e Kupu Moli mo e Tama he Atua

9. Fakaaoga fefe he Atua hana Tama ke fakakite e kupu moli?

⁹ Ne fakaaoga lahi he Atua hana Tama, ko Iesu Keriso, ke talahau e kupu moli ke he tau tagata. (Heperu 1:1-3) Ko e moli anei, nukua nakai fai tagata ne vagahau e kupu moli ke tuga a Iesu. (Ioane 7:46) Pihia foki he mole e haele hake hana ke he lagi, ne talahau e ia e kupu moli mai he Matua hana. Ke tuga anei, ne moua he aposetolo ko Ioane “e fakakiteaga a Iesu Keriso, ne tuku atu e Atua kia ia ke fakakite mai ke he hana tau fekafekau e tau mena kua lata ke hohoko vave mai.”—Fakakiteaga 1:1-3.

10, 11. (a) Kua hagaao ke he heigoa e kupu moli ne talahau mai e Iesu? (e) Puhala fe ne fakatino e Iesu e kupu moli?

¹⁰ Ne tala age a Iesu ki a Ponitio Pilato kua hau a Ia ke he lalolagi ke talahau he kupu moli. He magahala he fekafekauaga hana, ne fakakite e Iesu ko e kupu moli ia nukua hagaao atu ke he fakatokolugaaga he pule katoatoa ha Iehova puhala he Kautu he Atua mo Keriso ko e Patuiki. Ka ko e ha Iesu a talahauaga ke he kupu moli kua nakai kuenaia ke he fakamatala mo e fakaako. Ne fakatino e Iesu e kupu moli ia he fakamoli ai. Hagaao ki ai, ne tohia he aposetolo ko Paulo: “Aua neke fakafili e taha a mutolu ke he kai mena, po ke inu, po ke tau mena he tau galue, po ke mahina pula fou, po ke tau sapati; ko e ata ni a ia he tau mena ne tatali, ka ko e tino, ko Keriso ni a ia.”—Kolose 2:16, 17.

¹¹ Taha e puhala ne fakatino ai e kupu moli ko e talahau tuai he fanauaga ha Iesu i Petelehema. (Mika 5:2; Luka 2:4-11) Ne fakatino foki e kupu moli he fakamoliaga he tau kupu fakaperofeta ha Tanielu ne hagaao ke he kitiaaga he Mesia he matahiku he 69 e ‘tau vaha tapu he tau.’ Kua hoko moli e mena ia he magaaho ne foaki e Iesu a ia ke he Atua he papatisoaga mo e fakauku aki e agaga tapu, he magaaho tonu ni ne kotofa, he 29 V.N. (Tanielu 9:25; Luka 3:1, 21, 22) Kua fakatino foki e kupu moli ha ko e fekafekauaga maamateka ha Iesu ko e tagata fakapuloa he Kautu. (Isaia 9:1, 2, 6, 7; 61:1, 2; Mataio 4:13-17; Luka 4:18-21) Ti kua fakatino foki he mate mo e liu tu mai hana.—Salamo 16:8-11; Isaia 53:5, 8, 11, 12; Mataio 20:28; Ioane 1:29; Gahua 2:25-31.

12. Ko e ha kua maeke ia Iesu ke talahau, ‘Ko au nai ko e kupu moli’?

¹² Ha kua takai e kupu moli ia Iesu Keriso, kua maeke ia ia ke talahau: “Ko au nai ko e puhala, mo e kupu moli, mo e moui; nakai hau taha ke he Matua, ka noa mo au.” (Ioane 14:6) Nukua tokanoa fakaagaga e tau tagata he magaaho ne o atu a lautolu ke he ‘fahi he kupu moli’ he talia e matagahua ha Iesu ke he finagalo he Atua. (Ioane 8:32-36; 18:37) Ha kua talia e lautolu ne tuga e tau mamoe e kupu moli mo e muitua ki a Keriso he tua, to moua e lautolu e moui tukulagi.—Ioane 10:24-28.

13. Ko e heigoa e tau puhala tolu ka kumikumi a tautolu ki ai he kupu moli faka-Tohiaga Tapu?

¹³ Ko e laulahi he kupu moli ne foaki e Iesu katoa mo e tau tutaki ne omoi he agaga hana nukua fakatu aki e tua faka-Kerisiano moli. Ko lautolu ‘kua omaoma ke he tua’ ‘nukua eke e mahani he kupu moli.’ (Gahua 6:7; 3 Ioane 3, 4) Ti ko hai, mogoia, ne mahani ke he kupu moli he vaha nei? Ko hai moli ne fa e fakaako e kupu moli ke he lalolagi oti? He manamanatu ke he tau huhu pihia, to mamata atu a tautolu ke he tau Kerisiano fakamua atu mo e kumikumi  e kupu moli faka-Tohiaga Tapu hagaao ke he (1) tau taofiaga, (2) puhala tapuaki, mo e (3) mahani fakatagata.

Ko e Kupu Moli mo e Tau Taofiaga

14, 15. Ko e heigoa ka talahau e koe hagaao ke he aga he tau Kerisiano fakamua atu mo e Tau Fakamoli a Iehova ke he tau Tohiaga Tapu?

¹⁴ Ko e Kupu tohia ha Iehova kua fakalilifu lahi he tau Kerisiano fakamua atu. (Ioane 17:17) Ko e tau tutuaga ha lautolu a ia ke he tau taofiaga mo e tau fakagahuaaga. Ne talahau e Clement ha Alexandria he senetenari ke uaaki mo e ke toluaki: “Ko lautolu ne tutuli e tau homo ue atu to nakai oti e kumikumiaga ha lautolu ma e kupu moli, ato moua e lautolu e mena moli ne talitonu a lautolu ki ai mai he tau Tohiaga Tapu ma lautolu ni.”

¹⁵ Ke tuga e tau Kerisiano fakamua atu, kua fakalilifu lahi foki he Tau Fakamoli a Iehova e Tohi Tapu. Kua talitonu a lautolu “ko e tau Tohi Tapu oti kana mai he [a]gaga he Atua ia, kua aoga ni ke fakaako ai.” (2 Timoteo 3:16) Kia manamanatu ai a tautolu ke he tau taofiaga gahoa he tau Kerisiano fakamua atu ne hagaao ke he tau mena ne ako he tau fekafekau a Iehova he vaha nei ha kua fakaaoga e lautolu e Tohi Tapu mo tohi matapatu fakaakoaga ha lautolu.

Ko e Kupu Moli Hagaao ke he Tau Tagata Mamate

16. Ko e heigoa e kupu moli hagaao ke he mate?

¹⁶ Ha kua talitonu a lautolu ke he mena ne talahau he tau Tohiaga Tapu, ne fakaako he tau Kerisiano fakamuaaki e kupu moli hagaao ke he tau tagata mamate. Ne iloa e lautolu kua “eke tuai a ia mo tagata moui” he magaaho ne tufugatia he Atua a ia. (Kenese 2:7) Mua atu, ne fakailoa e lautolu to mate e tagata nei ka agahala a ia. (Esekielu 18:4) Ne iloa foki e lautolu “ko lautolu ne mamate nakai iloa e lautolu ha mena.”—Fakamatalaaga 9:5, 10.

17. To fakamaama fefe e koe e amaamanakiaga ma lautolu ne mamate?

¹⁷ Pete ia, ne ha ha he tau tutaki fakamua atu ha Iesu e amaamanakiaga moli ko e tau tagata mamate ne ha ha he manamanatuaga he Atua to liu fakatutu, po ke liu fakamoui mai. Ko e taofiaga ia kua talahau fakamaaliali mai e Paulo: “Ha ha ia au e amaamanaki ke he Atua . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Pihia foki he magaaho fakamui, ne tohia he tagata ne pehe ko e Kerisiano ko Minucius Felix: “Ko hai ka goagoa feutu po ke nakai fai manamanatuaga ke talahau kua nakai maeke e tagata, ne eke fakamua he Atua, ke liu fakafou e ia?” Ke tuga e tau Kerisiano fakamuaaki, ko e Tau Fakamoli a Iehova kua taofi ke he kupu moli faka-Tohiaga Tapu hagaao ke he mate, mo e liu tu mai. Kia manamanatu a tautolu mogonei hagaao ke he Atua mo Keriso.

Ko e Kupu Moli mo e Tolu Taha

18, 19. Ko e ha kua lata ke talahau ko e Tolu Taha nakai ko e fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu?

¹⁸ Ko e tau Kerisiano fakamua atu kua nakai onoono ke he Atua, Keriso, mo e agaga tapu ko e Tolu Taha. He talahau he The Encyclopædia Britannica: “Kua nakai kitia e kupu Tolu Taha po ke taofiaga katoa ia i loto he Maveheaga Fou, ti nakai manatu foki a Iesu mo e tau tutaki hana ke totoko ke he Shema [ko e liogi Heperu] i loto he Maveheaga Tuai: ‘Fanogonogo, ma Isaraela: Ko e Iki ko e Atua ha tautolu ko e Iki tokotaha maka’ (Teu. 6:4).” Kua nakai tapuaki he tau Kerisiano e tolu taha faka-Roma po ke ha atua foki. Ne talia e lautolu e talahauaga ha Iesu ko Iehova ni hokoia kua lata ke tapuaki. (Mataio 4:10) Mua atu, ne talitonu e lautolu e tau kupu he Keriso: “Ko e mena mua haku a Matua ia au.” (Ioane 14:28) Ko e Tau Fakamoli a Iehova nukua taofi foki e tau onoonoaga taha ia ni he vaha nei.

¹⁹ Kua fakakite he tau tutaki fakamua atu ha Iesu e kehe maaliali he vahaloto he Atua, Keriso, mo e agaga tapu. Ko e moli anei, ne papatiso e  lautolu e tau tutaki (1) ke he higoa he Matua, (2) ke he higoa he Tama, mo e (3) ke he higoa he agaga tapu, nakai ke he higoa he Tolu Taha. Nukua fakaako foki he Tau Fakamoli a Iehova e kupu moli faka-Tohiaga Tapu ti fakakite e kehe he vahaloto he Atua, hana Tama, mo e agaga tapu.—Mataio 28:19.

Ko e Kupu Moli mo e Papatisoaga

20. Ko e heigoa e iloilo ne kua lata ma e tau tagata ne amanaki ke papatiso?

²⁰ Ne poaki e Iesu e tau tutaki hana ke taute tutaki he fakaako e kupu moli ke he tau tagata. Ke lata ke papatiso, kua latatonu ia lautolu ke moua e matapatu iloilo ke he tau Tohiaga Tapu. Ke fakatai ki ai, kua lata ia lautolu ke fakailoa e tuaga mo e pule malolo he Matua mo e Tama hana, ko Iesu Keriso. (Ioane 3:16) Kua lata foki he tau tagata kua amanaki ke papatiso ke maama nakai ko e tagata e agaga tapu ka ko e malolo gahuahua he Atua.—Gahua 2:1-4.

21, 22. Ko e ha kua talahau e koe kua lata e papatisoaga ma lautolu ne talitonu?

²¹ Ne papatiso ni he tau Kerisiano fakamua atu e tau tagata nukua fita he iloa mo e tokihala ne tukulele katoatoa ke he Atua ke taute e finagalo hana. Ko e tau Iutaia mo e tau tagata liliuina ne fakapotopoto i Ierusalema he Penetekoso 33 V.N. nukua fita he moua e iloilo ke he tau Tohiaga Tapu Heperu. He logona e aposetolo ko Peteru ne vagahau hagaao ki a Iesu ko e Mesia, ne kavi ke tokotolu e afe “ne talia hana kupu mo e fiafia” “ati papatiso ai.”—Gahua 2:41; 3:19–4:4; 10:34-38.

²² Ko e papatiso faka-Kerisiano ma e tau tagata talitonu. Ne talia he tau tagata i Samaria e kupu moli, mo e “talia e lautolu a Filipo kua fakamatala e tala mitaki ke he tau mena he kautu he Atua, mo e higoa a Iesu Keriso, ti papatiso ai a lautolu, ko e tau tane katoa mo e tau fifine.” (Gahua 8:12) Ha ko e tagata liliuina fakamoli ne fai iloilo ki a Iehova, ne talia he eunuka Aitiope fakamua e tau mena ne talahau e Filipo hagaao ke he fakamoliaga he perofetaaga faka-Mesia, mo e papatiso ai a ia. (Gahua 8:34-36) Fakamui, ne tala age e Peteru ki a Konelio mo e falu Tagata Motu Kehe ko e “tau tagata he tau motu oti kana ne matakutaku [ke he Atua] mo e mahani tututonu, kua talia ai e ia” mo e tau tagata oti ne tua ki a Iesu Keriso to moua e fakamagaloaga ke he tau hala. (Gahua 10:35, 43; 11:18) Ko e tau mena oti nei kua lautatai mo e poaki ha Iesu ke ‘taute tutaki, fakaako a lautolu ke omaoma ke he tau mena oti ne tala atu e au.’ (Mataio 28:19, 20; Gahua 1:8) Kua taofi foki e Tau Fakamoli a Iehova ke he tuaga taha ia ni, he talia ke papatiso ni a lautolu ne moua e matapatu iloilo ke he tau Tohiaga Tapu mo e kua taute e tukuleleaga ke he Atua.

23, 24. Ko e heigoa e puhala tonu he papatiso Kerisiano?

²³ Ke fakatomo katoa ki loto he vai ko e puhala papatiso tonu a ia ma lautolu kua talitonu. He mole e papatiso a Iesu ke he Vailele i Ioritana, ne “haele hake a ia he vai.” (Mareko 1:10) Ne papatiso e eunuka Aitiope i loto he “vai.” Ne “o hifo ai a laua [ko ia mo Filipo] ke he vai” mo e “o hake” mai a laua i ai. (Gahua 8:36-40) Ko e matutakiaga faka-Tohiaga Tapu he papatiso mo e tanuaga fakatai, kua fakakite foki ke fakatomo katoatoa ki loto he vai.—Roma 6:4-6; Kolose 2:12.

²⁴ Ne talahau he The Oxford Companion to the Bible: “Ne fakakite he tau fakamaamaaga ke he tau papatisoaga pauaki he Fakaliliuaga Fou ko e tagata ne papatiso nukua lomoki ki lalo he vai.” Hagaao ke he gahua Falani Larousse du XX^e Siècle (Paris, 1928), “ne papatiso e tau Kerisiano fakamuaaki he fakatomo he tau mena oti ne moua ai e vai.” Mo e talahau he tohi After Jesus—The Triumph of Christianity: “Ke he matapatu puhala, nukua talahau e [papatisoaga] ko e  fakailoaaga he tua hana ne amanaki ke papatiso, mui mai ai e fakatomo katoatoa ki loto he vai ke he higoa ha Iesu.”

25. Ko e heigoa ka fakatutala ki ai he vala tala ka mui mai?

²⁵ Ko e tau manatu na i luga ne hagaao ke he tau taofiaga mo e tau gahua ne fakave ke he Tohi Tapu he tau Kerisiano fakamuaaki, ko e tau fakafifitakiaga ni. Kua lata foki ke talahau falu a tataiaga he vahaloto he tau taofiaga ha lautolu mo e he Tau Fakamoli a Iehova. He vala tala ka mui mai, to fakatutala a tautolu ke he tau puhala fiofio ke mailoga ai a lautolu ne fa e fakaako e kupu moli ke he tau tagata.

To Tali Fefe e Koe?

• Ko e vahega tapuaki fefe ne manako ki ai e Atua?

• Puhala fe ne fakatino ai e kupu moli he puhala ia Iesu Keriso?

• Ko e heigoa e kupu moli hagaao ke he mate?

• Taute fefe e papatisoaga faka-Kerisiano, mo e heigoa kua lata ma e tau tagata ne amanaki ke papatiso?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 12]

Ne tala age e Iesu ki a Pilato: ‘Ko e mena hau ai au kia talahau e au e kupu moli’

[Fakatino he lau 13]

Maeke nakai a koe ke fakamaama ko e ha ne pehe a Iesu: ‘Ko au nai ko e kupu moli’?

[Fakatino he lau 14]

Ko e heigoa e kupu moli hagaao ke he papatisoaga faka-Kerisiano?