“Nakai Fai Tagata Taha ke Vagahau ke Tuga e Tagata Na”
“Nakai Fai Tagata Taha ke Vagahau ke Tuga e Tagata Na”
“Ti nava a lautolu oti kia ia, kua ofo he tau kupu fakaalofa ne hopo mai he hana fofoga.”—LUKA 4:22.
1, 2. (a) Ko e ha nukua liliu noa e tau fekafekau ne o atu ke tapaki a Iesu? (e) Ko e heigoa ne fakakite nakai ni ko e tau fekafekau hokoia ne nava ke he fakaako atu ha Iesu?
NE MAHALA e tau fekafekau he matagahua ha lautolu. Ne fakafano a lautolu ke tapaki a Iesu Keriso, ka e liliu noa a lautolu. Ne uhu kau e tau ekepoa ne mua mo e tau Farasaio ma e fakamaamaaga: “Ko e ha nakai takitaki mai ai e mutolu a ia?” Moli, ko e ha he nakai tapaki he tau fekafekau e tagata ne nakai maeke ke papale fakatino atu ai? Ne fakamaama he tau fekafekau: “Nakai fai tagata taha ke vagahau ke tuga e tagata na.” Ne nava lahi a lautolu ke he fakaako atu ha Iesu ti nakai maeke a lautolu ke uta e tagata mafola nei ke fakahala.—Ioane 7:32, 45, 46.
2 Nakai ni ko e tau fekafekau ia ne nava ke he fakaako atu ha Iesu. Kua talahau he Tohi Tapu ki a tautolu ne tolotolofi atu e tau tagata tokologa ke fanogonogo ki a ia hane vagahau. Ko e tau tagata he maaga hana kua nava “he tau kupu fakaalofa ne hopo mai he hana fofoga.” (Luka 4:22) Molea e lagataha ne vagahau a ia mai he foulua ke he toloaga tagata ne fakapotopoto he tapa vai he Tahi i Kalilaia. (Mareko 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) He taha magaaho, ne fai aho ne nonofo e “lanu tagata” mo ia, ti nakai kai foki.—Mareko 8:1, 2.
3. Ko e heigoa e matapatu kakano ne eke a Iesu mo faiaoga mahomo atu?
3 Ko e heigoa ne taute a Iesu mo faiaoga mahomo atu? Ko e fakaalofa e matapatu kakano. Ne ofania e Iesu e kupu moli ne talahau e ia, ti fakaalofa a ia ke he tau tagata ne fakaako e ia. Ka e haia foki ia Iesu e maama mahinohino he tau puhala fakaako atu. He tau vala tala fakaako kua ha ha he fufuta nei, to fakatutala a tautolu ke he falu puhala lauia mitaki ne fakaaoga e ia mo e puhala ke muitua aki e tautolu.
Fakamukamuka mo e Maama
4, 5. (a) Ko e ha ne fakaaoga e Iesu e vagahau mukamuka he hana fakaako atu, mo e ko e heigoa ne mahomo atu hagaao ke he kakano ne kua taute pihia e ia? (e) Eke fefe e Lauga he Mouga mo fakataiaga he fakamukamuka ke he puhala fakaako atu ha Iesu?
4 Nakai ko e aga mau ma e tau tagata pulotu ke fakaaoga e vagahau kua mukamuka ma e tau tagata fanogonogo ha lautolu. Kaeke ke nakai maama he falu e tau mena ne talahau e tautolu, maeke fefe mogoia ia lautolu ke aoga mai he iloilo ha tautolu? Ko e faiaoga, ne nakai tala tu luga a Iesu ke he falu. Manamanatu la ke he tau kupu nukua maeke ia ia ke fakaaoga. Ka e, pete ni hana iloilo lahi, ne manamanatu a ia ke he hana tau tagata fanogonogo, nakai ki a ia ni. Ne iloa e ia na tokologa ia lautolu ne ‘nakai ako mo e goagoa.’ (Gahua 4:13) Ke hokotia ki a lautolu, ne fakaaoga e ia e vagahau kua maeke he tau tagata pihia ke maama. Liga mukamuka e tau kupu, ka ko e kupu moli ne talahau e lautolu kua laulahi.
5 Manamanatu la, ma e fakatai, ko e Lauga he Mouga, ne fakamau he Mataio 5:3–7:27. Liga 20 ni e minuti ne lauga a Iesu. Ka kua hokulo e tau fakaakoaga i ai, hokotia ai ke he ute tonu he tau matakupu tuga e faivao, tiaki hoana, mo e velevelemena. (Mataio 5:27-32; 6:19-34) Nakai ha ha i ai ha talahauaga vihi po ke uka. Naia ni, kua maeke foki he tama ke maama mitaki e tau kupu! Mena ia he magaaho ne oti ai, ko e lanu tagata—liga putoia e tau tagata gahua fonua, tau tagata leveki mamoe, mo e tau tagata takafaga ika—ne ‘ofomate ai ke he hana tau kupu’!—Mataio 7:28.
6. Talahau e fakataiaga ke he puhala ne mukamuka ka e kakano lahi e tau talahauaga ha Iesu.
6 Mahani mau ai ke fakaaoga e tau talahauaga maama mo e kuku, ne fakaaoga e Iesu e tau talahauaga ne mukamuka ka e kakano lahi. He vaha fakamua ato lomi e tau tohi, ne fakamau e ia hana fekau ke he tau manamanatuaga mo e tau loto he hana tau tagata fanogonogo. Mailoga falu fakataiaga: “Nakai maeke ia taha ke fekafekau ke he na iki tokoua . . . nakai maeke ia mutolu ke fekafekau ke he Atua mo Mamone.” “Aua neke fakafili atu e mutolu, neke fakafili a mutolu.” “Ko e mena foki haia ke iloa ai e mutolu a lautolu ke he tau fua ha lautolu.” “Nakai aoga e ekekafo ke he tau tagata malolo, ka ko e tau tagata gagao hokoia.” “Ko lautolu oti kana ke toto e pelu, to mamate a lautolu he pelu.” “Ati uta a kia Kaisara e tau mena a Kaisara; ka e uta ke he Atua e tau mena he Atua.” “Kua mua e monuina hana ke foaki atu, ke he monuina hana ke talia mai.” * (Mataio 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Mareko 12:17; Gahua 20:35) Hoko mai ke he magaaho nei, teitei molea e 2,000 tau nukua talahau ai e Iesu, ne mukamuka lahi e tau talahauaga malolo pihia ke manatu.
Fakaaoga he Tau Huhu
7. Ko e ha ne huhu e Iesu e tau huhu?
7 Ne ofoofogia e puhala fakaaoga ha Iesu he tau huhu. Ne fa taute agaia foki e ia pete he tote e magaaho ke tala age e manatu ke he tau tagata fanogonogo hana. Ko e ha mogoia, ne huhu atu a ia? Falu magaaho, ne fakaaoga e ia e tau huhu hoko ke fakatapakupaku aki e tau mahani he hana tau tagata totoko, ati fakamate aki a lautolu. (Mataio 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Laulahi ki ai, ne ha ha ia Iesu e magaaho ke huhu atu ke maeke ke hokotia e kupu moli, ke maeke he tau tagata fanogonogo hana ke fakakite e manatu he tau loto ha lautolu, mo e ke fakalagalaga mo e fakamahani e manamanatuaga he hana tau tutaki. O mai la ke kumikumi ua e fakataiaga, putoia ua ai e aposetolo ko Peteru.
8, 9. Fakaaoga fefe e Iesu e tau huhu ke lagomatai aki a Peteru ke hokotia ke he fakahikuaga hako hagaao ke he totogiaga he poa he faituga?
8 Fakamua, liu ke manatu e magaaho ne huhu e tagata oko tukuhau ki a Peteru na totogi nakai e Iesu e tukuhau he faituga. * Na ohooho a Peteru he falu magaaho, ati tali, “Mena age.” Pete ia, nakai leva he mole, ne fakakakano a Iesu mo ia: “Simona na e, kua manatu a koe ke ha? kua talia telu mo e poa mai ia hai kia he tau patuiki he lalolagi? ko e fanau ha lautolu kia, po ke tau tagata kehe? Ati tala age ai a Peteru kia ia, Ko e tau tagata kehe. Ati tala age ai a Iesu kia ia, Ko e mena ia ni kua tokanoa ai e fanau.” (Mataio 17:24-27) Ko e manatu he tau huhu ha Iesu kua lata ke maaliali ki a Peteru. Ko e ha ne pihia ai?
9 He vaha ha Iesu, ko e tau tagata he magafaoa fakapatuiki ne iloa ko e mena nakai totogi poa. Ti, ko e Tama fuataha hokoia he Patuiki he lagi ne tapuaki ke he faituga, ne nakai lata ia Iesu ke totogi poa. Mailoga he nakai ni tala age e tali hako ki a Peteru, ne lauia mitaki ka e fakaaoga totonu e Iesu e tau huhu ke lagomatai a Peteru ke moua e fakahikuaga hako—ti liga ke kitia e lata ke manamanatu fakamitaki to vagahau.
10, 11. Tali atu fefe a Iesu ki a Peteru he magaaho ne hio e teliga he tagata he po Paseka 33 V.N., ti fakakite fefe he mena nei e loto fakaaue ha Iesu ke he aoga he tau huhu?
10 Ko e fakataiaga ke uaaki ne putoia ke he mena ne hoko he po Paseka 33 V.N. he magaaho ne feoho mai e tau tagata ke tapaki a Iesu. Ne huhu e tau tutaki ki a Iesu nukua lata ia lautolu ke tau ma hana. (Luka 22:49) Nakai ni leo ke he tali, ne hio kehe e Peteru e teliga he tagata aki e pelu (liga manatu a Peteru ke fakahagahagakelea lahi atu). Nukua taute e Peteru e mahani ne nakai felauaki ke he finagalo he iki hana, ha kua mautali tuai a Iesu ke foaki hana moui. Fefe e tali ha Iesu? He fakauka tumau, ne lagatolu e huhu a ia ki a Peteru: “Nakai kia inu au ke he kapiniu ne ta mai kia au he haku a Matua?” “Piko kia a koe nakai maeke ia au ke ole atu ainei ke he haku a Matua, ti fekau mai e ia kia au e tau agelu ne mua he tokologa ke he tau lekeona ne hogofulu ma ua? Ti fakamoli ai fefe e tau Tohi kaeke ke pihia, kia hoko ni e tau mena ia ke lata ai?”—Ioane 18:11; Mataio 26:52-54.
11 Fai magaaho la ke fakaata e tala ia. Ko Iesu ne agaagai he tau tagata favale, ne iloa e ia kua tata lahi mai e mate hana mo e ko e mena ia ke ataina e higoa he hana Matua mo e fakamouiaga he magafaoa he tagata ne lago ke he hana tau ua. Ka e, ne fai magaaho a ia mogoia ke fakamau e kupu moli kua aoga ke he manamanatuaga ha Peteru ha ko e tau huhu. Nakai kia maali mogoia ne maama e Iesu e aoga he tau huhu?
Haipapole Maama
12, 13. (a) Ko e heigoa e haipapole? (e) Fakaaoga fefe e Iesu e haipapole ke peehi aki e goagoa he tuhituhi e tau hehe ikiiki he tau matakainaga ha tautolu?
12 He fekafekauaga hana, ne fa fakaaoga e Iesu e taha puhala fakaako atu kua lauia mitaki—ko e haipapole (hyperbole). Ko e foliaga ke fakalaulahi ma e kakano ke peehi e manatu. Mo e haipapole, ne fakatu e Iesu e tau fakatino he manamanatuaga ne nakai maeke ke nimo. O mai la tautolu ke manamanatu ke he falu fakataiaga gahoa.
13 He Lauga he Mouga, ne peehi e lata ke “aua neke fakafili atu” e falu, ne pehe a Iesu: “Ko heigoa e mena kua kitekite ai e koe ka he mala akau ke he mata he hau a matakainaga, ka e nakai kitia e koe e akau fakalava ke he mata hau.” (Mataio 7:1-3) Maeke nakai ke kitia he manamanatuaga hau e fakatino? Ko e taha kua hihiga ke tuhituhi ne talahau ke aki kehe e tama mala akau he “mata” he matakainaga hana. To pehe e tagata tuhituhi kua nakai kitia mitaki hana matakainaga ti ko e mena ia kua foaki ai e tau fakafiliaga kua talia. Ka ko e maamaaga ni he tagata tuhituhi ke fakafili ne fakamatematekelea ni hokoia he “akau fakalava”—ko e akau po ke toko ke fakamau hake aki e tuafale. Ko e puhala ke nakai nimo moli ke peehi aki e goagoa ke tuhituhi e tau hehe ikiiki he tau matakainaga ha tautolu ka e haia ia tautolu e tau hehe mamahaki!
14. Ko e ha e tau kupu ha Iesu ke lehu kehe e namu mo e folofua e kamela ko e haipapole malolo lahi?
14 Ke he taha magaaho foki, ne tugi maama e Iesu e tau Farasaio ko e “tau takitaki matapouli, kua lehu kehe e mutolu e namu, ka kua folofua e mutolu e kamela.” (Mataio 23:24) Ko e fakaaoga he haipapole mahomo atu anei he malolo lahi. Ko e ha? Ko e kehekeheaga he namu itikuhila mo e kamela, ko e taha he tau manu makimaki ne mahuiga ke he tau tagata fanogonogo ha Iesu, ne ofogia. Ne fuafua ai kua lata ke 70 e miliona namu ke tatai e mamafa mo e kamela vahaloto! Ne iloa foki e Iesu na hakahaka he tau Farasaio e uaina ha lautolu ke he kalaie vagavaga. Ko lautolu ia ne pipiki lahi ke he tau matafakatufono ne taute e mena ia ke maeke ke nakai folofua e namu ti eke mo mena kiva. Ka e, folofua fakatai e lautolu e kamela, ne kiva foki. (Levitika 11:4, 21-24) Ne nakai taumaleku e manatu ha Iesu. Ne kikili lahi e tau Farasaio ke he tau poakiaga ikiiki he Fakatufono, ka e tiaki e lautolu e tau poakiaga ne mua—“ko e mahani tututonu, mo e fakaalofa, mo e fakamoli.” (Mataio 23:23) Ko e mahino ha ia he fakatapakupaku e Iesu e mahani moli ha lautolu!
15. Ko e heigoa falu fakaakoaga ne fakaako e Iesu he fakaaoga e haipapole?
15 He fekafekauaga katoa hana, ne fa fakaaoga e Iesu e haipapole. Manamanatu la ke he falu he tau fakataiaga. Ko e “tua mo e fua sinapi [itikuhila]” ne maeke ke une e mouga—ne nakai uka a Iesu ke moua e puhala lauia lahi ke peehi e mena ia pihia foki e tua tote nukua lahi e mena ka taute. (Mataio 17:20) Ko e kamela makimaki ne lali ke fakahaohao ke he pu nila—ne fakataitai mitaki ha ia e uka ke he tagata maukoloa nukua lali ke fekafekau ke he Atua ka e taofi mau ke he puhala moui muhu koloa! (Mataio 19:24) Nakai kia nava a koe ke he tau tala fakatai mahino ha Iesu mo e hana lotomatala ke moua e lauiaaga lahi ke he tau kupu gahoa?
Fakakakano mo e Nakai Totoko
16. Puhala fe ne fakaaoga tumau e Iesu hana manamanatuaga mataala?
16 Mo e manamanatuaga mitaki katoatoa hana, kua makaka a Iesu he fakakakano mo e tau tagata. Ka e, nakai fakaaoga hehe e ia e lotomatala nei. He fakaakoaga hana, ne fakaaoga tumau e ia hana manamanatuaga ke fakalaulahi e kupu moli. He falu magaaho, ne fakaaoga e ia e fakakakano malolo lahi, ke fakatapakupaku aki e tau tukupau fakavai he hana tau tagata totoko fakalotu. Laulahi ai, ne fakaaoga e ia e fakakakanoaga papahi ke maeke ke fakaako ke he tau tutaki hana e tau fakaakoaga aoga. O mai la ke kikite ke he lotomatala makaka ha Iesu he fakaaoga e fakakakanoaga.
17, 18. Ko e heigoa e fakakakano malolo ne fakaaoga e Iesu ke fakatapakupaku aki e tukupau fakavai he tau Farasaio?
17 Manamanatu la ke he magaaho ne fakamalolo e Iesu e tagata ne heketia he temoni kua matapouli mo e kuhukuhu. He logona ki ai, ne pehe e tau Farasaio: “Aua a Pelesepulo [Satani] e iki he tau temoni, ti nakai vega he tagata na e tau temoni.” Mailoga na talahau he tau Farasaio kua lata mo e malolo he tau tagata fakaliga kehe ke utakehe aki e tau temoni ha Satani. Pete ia, ke taofi e tau tagata he tua ki a Iesu, ne lalafi e lautolu hana malolo ki a Satani. He fakakite kua nakai manamanatu fakamatafeiga a lautolu ke he matakupu totoko he fakahikuaga fai kakano, ne tali a Iesu: “Ko e tau kautu oti kua feveheaki, takitaha mo e fakaoti ni; ko e tau māga oti, po ke tau magafaoa kua feveheaki, to takitaha mo e nakai tumau ia. Kaeke foki kua vega e Satani, a Satani, kua feveheaki tuai e ia a ia to tumau fefe foki hana kautu?” (Mataio 12:22-26) Ne pehe moli a Iesu: ‘Ane mai ko au, tuga he talahau e mutolu, ko e fekafekau ha Satani, ne vetevete e mena ne taute e Satani, to totoko atu a Satani ke he hana ni a manako ti nakai leva ti veli.’ Ko e fakakakano malolo lahi, pihia nakai?
18 Ti fakalaulahi atu e fakakakano ha Iesu ke he matakupu nei. Ne mataala a ia ko e falu mai he tau Farasaio ne vega kehe e tau temoni. Ti, huhu e ia e huhu mukamuka ka e fakamamahi: “Kaeke foki ko Pelesepulo, kua vega ai e au e tau temoni ko hai kia kua vega ai e tau temoni he tau fanau [po ke tau tutaki] ha mutolu?” (Mataio 12:27) Ko e manatu totoko ha Iesu anei: ‘Kaeke, ke moli, ke vega kehe e au e tau temoni ha ko e malolo ha Satani, ti kua gahua tuai e tau tutaki ha mutolu i lalo hifo he malolo taha nei.’ Ko e heigoa la he tau Farasaio ka talahau? To nakai talahau e lautolu kua gahua e tau tutaki ha lautolu i lalo he malolo ha Satani. Mo e fakakakano nakai totoko, ne fakatote hifo e Iesu ha lautolu a tukupau ki a ia ke nakai fai aoga.
19, 20. (a) Ke he puhala atihake fefe ne fakaaoga e Iesu e fakakakanoaga? (e) Fakaaoga fefe e Iesu e ‘lahi mahaki’ he puhala fakakakano he tali atu ke he ole he tau tutaki hana ke fakaako a lautolu ke liogi?
19 He lafi ke he fakaaoga he fakakakano ke fakamate aki hana tau tagata totoko, ne fakaaoga foki e Iesu e tau matakupu fakakakano mo e fakalagalaga ke fakaako e kupu moli loto mafanatia kua atihake hagaao ki a Iehova. Lagaloga e fakaaoga e ia e mena ne liga fakahigoa ko e ‘lahi mahaki’ e manatu he fakakakanoaga, he lagomatai hana tau tagata fanogonogo ke tolomaki atu e fakamaloloaga mai he kupu moli ne fa mahani ki ai. O mai la tautolu ke kumikumi ua e fakataiaga.
20 He tali atu ke he ole he hana tau tutaki ke fakaako a lautolu ke liogi, ne talahau e Iesu e fakatai he tagata ne “ole fakamakamaka” ati fakalagalaga agataha e kapitiga nakai makai ke tuku atu hana ole. Ne fakamaama foki e Iesu e fakamakamaka he tau matua “ke uta e tau mena mitaki” ke he tau fanau ha lautolu. Ti fakahiku e ia: “Kaeke kua iloa e mutolu ke uta e tau mena mitaki mo e tau fanau ha mutolu; ka e nakai kia mua e Matua ha mutolu ha ha he lagi ke foaki mai e [a]gaga [t]apu kia lautolu ka ole atu ai kia ia?” (Luka 11:1-13) Ko e manatu ha Iesu ne fakave, nakai ke he manatu taha, ka ke he mena kehe. Kaeke ke fakalagalaga agataha e kapitiga nakai fakamakamaka ke felauaki mo e manako he tuutakaina, ti kaeke he tau matua nakai mitaki katoatoa he tagata ke leveki e tau manako he tau fanau ha lautolu, ti lahi fefe mogoia e agaga tapu ka foaki mai he Matua fakaalofa ha tautolu he lagi ke he hana tau fekafekau fakamoli kua o atu fakatokolalo ki a ia he liogi!
21, 22. (a) Ko e heigoa e fakakakanoaga ne fakaaoga e Iesu he magaaho ne foaki e ia e tomatomaaga hagaao ke he fakaatukehe he tau koloa fakatino? (e) He oti e kikite ke he tau puhala gahoa he fakaako atu ha Iesu, ti ko e heigoa ne fakahiku aki e tautolu?
21 Ne fakaaoga e Iesu e fakakakanoaga pihia he magaaho ne foaki e tomatomaaga he tutala ke he fakaatukehe hagaao ke he tau koloa fakatino. Ne pehe a ia: “Kia manamanatu a mutolu ke he tau oreva, nakai gana saito a lautolu, ti nakai helehele saito a lautolu, to nakai fai poko a lautolu po ke fale saito, ka e fagai ni he Atua a lautolu; ka e nakai kia mua ha mutolu a mitaki ke he mitaki he tau manu? Kia manamanatu a mutolu ke he tau talotalo po ke tupu fefe. Nakai gahua a lautolu ti nakai filo foki . . . Kaeke ke fakatapulu pihia he Atua e vao, ha ne moui mai he fonua ke he aho nai, ka e tolo a pogipogi ke he gutuumu; ka e nakai kia au atu he pihia kia mutolu, ko mutolu ne tua fakatote?” (Luka 12:24, 27, 28) E, ka leveki e Iehova e tau manu mo e tau fiti, mua atu fefe mogoia ka leveki e ia hana tau fekafekau! Ko e fakakakano fakaalofa ka e malolo lahi pihia kua moli ke hokotia ke he tau loto he tau tagata fanogonogo ha Iesu.
22 He oti e manamanatu ke he tau puhala fakaako gahoa ha Iesu, maeke ia tautolu ke mukamuka he fakahiku ko e tau fekafekau ia ne kaumahala ke tapaki a ia ne nakai fakalahi noa he pehe a lautolu: “Nakai fai tagata taha ke vagahau ke tuga e tagata na.” Ka ko e puhala fakaako ne mahuiga lahi ki a Iesu ko e fakaaoga he tau fakatai. Ko e ha ne fakaaoga e ia e puhala nei? Ti ko e heigoa ne taute e tau fakatai hana ke lauia mitaki? To tutala ai ke he tau huhu nei he vala tala ka hau.
[Tau Matahui Tala]
^ para. 6 Ko e vala fakahiku nei ne moua he Gahua 20:35, ne fatiaki ni he aposetolo ko Paulo, pete ni ko e hagaaoaga he tau kupu ia ne moua i loto he tau Evagelia. Ne logona teliga e Paulo e talahauaga ia (liga mai he tutaki ne logona he vagahau e Iesu po ke ia Iesu ne liu tu mai) po ke he fakakiteaga faka-Atua.—Gahua 22:6-15; 1 Korinito 15:6, 8.
^ para. 8 Ne poaki ke he tau Iutaia ke totogi e tau poa titarama he faituga (kavi ke he ua e aho he totogi). Ko e tupe poa ne fakaaoga ke totogi aki e levekiaga he faituga, ko e gahua ne taute i ai, mo e tau poa he aho takitaha ne foaki ke lata mo e motu.
Manatu Nakai e Koe?
• Ko e heigoa e tau fakataiaga kua fakakite na fakaako fakamukamuka mo e maama a Iesu?
• Ko e ha ne fakaaoga e Iesu e tau huhu he hana fakaako atu?
• Ko e heigoa e haipapole, ti fakaaoga fefe e Iesu e puhala fakaako nei?
• Fakaaoga fefe e Iesu e fakakakanoaga papahi ke fakaako atu ke he hana tau tutaki e kupu moli loto mafanatia hagaao ki a Iehova?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 16]
Ne fakaaoga e Iesu e vagahau mukamuka nukua maeke he tau tagata oti ke maama
[Fakatino he lau 17]
Ko e tau Farasaio ‘ne lehu e namu ka e folofua e kamela’