Skip to content

Skip to table of contents

‘Kia Totoko Atu ke he Tiapolo’

‘Kia Totoko Atu ke he Tiapolo’

‘Kia Totoko Atu ke he Tiapolo’

“Kia totoko atu a mutolu ke he tiapolo, ti hola kehe ai a ia ia mutolu.”—IAKOPO 4:7.

1. Ko e heigoa ka talahau hagaao ke he lalolagi he mogonei, ti ko e ha kua lata ia lautolu ne fakauku mo e kaugahua ha lautolu ke fakamalolo lahi?

“KUA galomoki e Atua, ka kua haia agaia e Tiapolo.” Ko e tau kupu ia he tagata tohia Falani ko André Malraux nukua lata ni ke fakahagaao atu ke he lalolagi ne nonofo ai a tautolu. Ko e tau gahua he tau tagata kua hagahaga moli ni ke fakatata lahi e tau lagatau he Tiapolo ke he finagalo he Atua. Ko Satani hane fakataki fakahehe e tau tagata aki “e tau fakamailoga, mo e tau mana pikopiko, mo e tau mena fakahehe oti he mahani kelea kia lautolu kua malaia.” (2 Tesalonia 2:9, 10) Ka e, he “tau aho fakamui” nei hane fakatonutonu atu e tau laliaga ha Satani ke he tau fekafekau fakauku he Atua, he tau ke he tau Kerisiano fakauku, “ko lautolu kua omaoma ke he tau poaki he Atua, mo e taofi e talahauaga kia Iesu Keriso.” (2 Timoteo 3:1; Fakakiteaga 12:9, 17) Ko e tau fekafekau fakauku nei he Atua mo e ha lautolu a kaugahua ne ha ha ai e amaamanakiaga ke he lalolagi kua lata ke fakamalolo lahi.

2. Fakavaia fefe e Satani a Eva, ti ko e heigoa e matakutaku ne fakakite he aposetolo ko Paulo?

2 Ko Satani ko e fakavai he tau mena oti kana. He fakaaoga e gata mo mena fakahehe, ne fakavaia e ia a Eva ke manamanatu to moua e ia e fiafia lahi ka tu tokotaha mai he Atua. (Kenese 3:1-6) He kavi ke fa e afe tau he mole, ne fakakite he aposetolo ko Paulo e matakutaku neke liga mokulu e tau Kerisiano fakauku i Korinito ke he matematekelea he tau fakavaia ha Satani. Ne tohia e Paulo: “Kua matakutaku au, neke tuga he fakavai he gata a Eva ke he hana lagatau, ti pihia foki he fakakelea e ia ha mutolu a tau manatu kia nakai fakamoli kia Keriso.” (2 Korinito 11:3) Kua fakakelea e Satani e tau loto manamanatu he tau tagata mo e fakamaliu e tau manamanatu ha lautolu. Tuga ne fakavaia e ia a Eva, kua maeke ia ia ke fakahehe e tau fifiliaga he tau Kerisiano ti manatu nukua falanaki e fiafia ha lautolu ke he mena ne nakai fiafia a Iehova mo e Tama hana ki ai.

3. Ko e heigoa e puipuiaga ke he Tiapolo ne foaki e Iehova?

3 Kua lata ke fakatai a Satani ke he tagata takafaga ne fakatokatoka e tau matahele ke hele aki a lautolu ne nakai mataala. Ke kalo mai he tau matahele ha Satani, kua lata ia tautolu ke ‘nonofo ke he malu hana ha i ai e Malolo Ue Atu,’ ko e malu puipui fakatai ha Iehova ne foaki ma lautolu ne mailoga hana pule katoatoa he lalolagi mo e lagi katoatoa ke he tau mena ne taute e lautolu. (Salamo 91:1-3) Kua lata ke moua e tautolu e tau puipuiaga oti ne foaki e Iehova he puhala he hana Kupu, hana agaga, mo e hana fakatokatokaaga ke “kia maeke ia [ta]utolu ke totoko atu ke he tau lagatau he tiapolo.” (Efeso 6:11) Ko e kupu Heleni ma e “tau lagatau” kua fakaliliu foki ko e “tau gahua fakavaia.” Kia nakai fakauaua, kua fakaaoga he Tiapolo e tau lagatau mo e tau gahua fakavaia loga ke he tau laliaga hana ke hele aki e tau fekafekau ha Iehova.

Tau Matahele ne Fakatoka e Satani ma e Tau Kerisiano Fakamua Atu

4. Ko e faga lalolagi ha ne momoui ai e tau Kerisiano fakamua atu?

4 Ko e tau Kerisiano ne momoui he tau senetenari fakamua mo e uaaki V.N. kua moui he magaaho ne tapunu e malolo he Pule Atu Motu Roma. Ne taute he Pax Romana (Mafola Roma) e tau pisinisi ke tutupu olaola. Ko e mahuiga nei ati tamai ai e tau magaaho ata loga ke he tau vahega pule, mo e taute fakaloga he tau pule e tau fakafiafiaaga ma e moto tagata ke nakai fakafualoto a lautolu. He magahala he falu magaaho, kua loga ai e tau aho okioki he tau tagata ke tuga e tau aho gahua. Ne fakaaoga he tau takitaki e tau mena foaki fakaalofa he toloaga ke age ke he tau tagata e tau falaoa mo e tau fakafiafia, ke fakamakona tumau e tau manava ha lautolu mo e fakatauhele ha lautolu a tau loto manamanatu.

5, 6. (a) Ko e ha kua nakai lata ma e tau Kerisiano ke o ke he tau fale fakafiafia mo e tau male fakafiafia he tau Roma? (e) Ko e heigoa e lagatau ne fakaaoga e Satani, mo e maeke fefe e tau Kerisiano ke kalo mai ai?

5 Foaki nakai he tuaga nei e hagahaga kelea ke he tau Kerisiano fakamua atu? Kitia ai ke he tau hatakiaga ne tohi he tau tagata tohia fakamua atu he mole e vaha he tau aposetolo, tuga a Tertullian, ko e laulahi he tau matagahua noa he magaaho ia kua puke he tau mena fakahagahaga kelea ke he tuaga fakaagaga mo e ke he tau mahani he tau Kerisiano moli. Ko e taha mena, kua laulahi e tau faiagahau mo e tau sipote he toloaga kua taute ke fakaheke ke he tau atua pouliuli. (2 Korinito 6:14-18) He tau fale taute tala, kua loga foki e tau fakatataaga tuai ne ha ha ai e tau mahani feuaki teteki po ke puke he fakamaligi toto he favale. He fai magaaho ne mole, kua galo e manako he toloaga tagata ma e tau fakatataaga tuai, ati hukui ai he tau tauteaga tala fakataitai mo e tau tala koli fakalialia. I loto he hana tohi Daily Life in Ancient Rome, ne talahau he tagata he fakamauaga tala tuai ko Jérôme Carcopino: “He tau tauteaga tala nei kua fakaata e tau fifine ke aaki oti e tau mena tui . . . Kua lahi e fakamaligi toto. . . . [Ko e tagata taute tala fakanono] kua mua ue atu he kelea ne kua fakafiafia aki e tau tagata tokologa he maaga. Kua nakai fuafuakelea a lautolu ke he tau fakatataaga pihia, ha ko e tau favale mo e fakamaligi toto he tau male fakafiafia nukua leva e fakatuli e tau logonaaga ha lautolu mo e fakakeukeu ha lautolu a tau fatuakiloto.”—Mataio 5:27, 28.

6 I loto he tau male fakafiafia, ne fetauaki e tau kalatiata (gladiator) ke mamate, po ke tau mo e tau manu favale, he tamate e tau manu po ke tamate he tau manu a lautolu. Ko e tau tagata kolokolovao fakahala mo e, he fakahikuaga, tau Kerisiano tokologa kua tolo ke he tau manu favale. Pihia foki he tau vaha fakamua atu ia, ko e lagatau ha Satani ke fakapouli e vihiatia he tau tagata ke he mahani feuaki mo e favale, ato eke e tau mena nei mo tau mena fa mahani mo e manako lahi e tau tagata ki ai. Ti ko e puhala ni ke kalo mai he matahele ia ke nakai o ke he tau fale mo e tau male fakafiafia.—1 Korinito 15:32, 33.

7, 8. (a) Ko e ha kua nakai pulotu ma e Kerisiano ke finatu ke he tau laga kariota? (e) Puhala fe ne kua maeke ia Satani ke fakaaoga e tau pa koukou he tau Roma ke hele aki e tau Kerisiano?

7 Ko e tau laga kariota ne taute he tau male veliveli loloa loga kua fakafiafia moli, ka kua nakai lata ma e tau Kerisiano ha kua fa latau e tau tagata. Ne hokotaki he tagata tohia he senetenari ke toluaki na fa mahani e tau tagata kitekite ke felatauaki, mo e talahau e Carcopino kua “fai pisinisi foki e tau tagata kumikumi aolagi mo e tau tagata fakataka” i lalo he tau avaloa he fale fakafiafia. Maali ai, ko e tau male laga kariota he tau Roma kua nakai lata ma e tau Kerisiano.—1 Korinito 6:9, 10.

8 Ka e kua e tau pa koukou he tau Roma? Moli, kua nakai fai mena kelea ke koukou ke fakamea tumau. Ka kua loga e tau pa koukou he tau Roma kua lalahi mamahaki ti lafi ki ai foki e tau poko mulumulu, tau poko faofao, tau poko pele tupe, mo e tau poko ke kai mo e inu. Ka e pete ia, tuga ne talahau, kua fakatoka kehe e tau magaaho ke igatia e tau tane mo e tau fifine ke fakaaoga e tau pa koukou, kua fa mahani ni ke fakaata e koukou auloa. Ne tohia e Clement of Alexandria: “Ko e tau pa koukou kua hafagi fakahanoa ke he tau tane mo e tau fifine; i ai ne telefua ai a lautolu ke putoia ke he tau mahani fakateteki he fakatane mo e fifine.” Ti, ko e tau fakatuaga pauaki mogoia kua mukamuka ke fakaaoga e Satani ke hele aki e tau Kerisiano. Kua fakamamao a lautolu ne pulotu mai ai.

9. Ko e heigoa e tau matahele ne kua lata he tau Kerisiano fakamua atu ke kalo mai ai?

9 Ko e pele tupe ko e matagahua fiafia lahi ke he tau tagata he magaaho ne tapunu e malolo he Pule Atu Motu Roma. Kua maeke he tau Kerisiano fakamua atu ke kalo mai he pili tupe he tau laga kariota he nakai o ke he tau male ia. Ko e tau pele tupe ikiiki kua taute fakafufu he tau poko tua he tau fale api mo e he tau fale kava. Ne pili tupe e tau tagata ke he numera he tau tepu maka ne toto he lima he taha tagata. Ne foaki he pele tupe e olioli lahi ke he tau moui he tau tagata, ha kua foaki e amaamanakiaga ke moua vave e tupe. (Efeso 5:5) Mua atu foki, ko e tau fifine gahua he tau mena inu kava pihia kua fa mahani ko e tau fifine fakataka, ati lafi ke he haofia kelea he mahani feuaki. Ko e tau mena ia ko e falu matahele ne fakatoka e Satani ma e Kerisiano ne nonofo he tau maga he Pule Atu Motu Roma. Ka kua kehe lahi kia e tau mena he vaha nei?

Tau Matahele ha Satani he Vaha Nei

10. Tatai fefe e tuaga he vaha nei ke he tau tutuaga ne holofa he Pule Atu Motu Roma?

10 Ke he tau mena loga, kua nakaila hiki e tau lagatau ha Satani mai he tau senetenari loga. Ke nakai ‘fakavai e Satani’ e tau Kerisiano ne nonofo he maaga kelea ha Korinito, ne foaki he aposetolo ko Paulo e fakatonuaga malolo ki a lautolu. Ne talahau e ia: “Nukua nakai pouli a tautolu ke he hana [Satani] tau lagatau.” (2 Korinito 2:11) He tau motu mahuiga, ko e tuaga he vaha nei kua teitei tatai ke he vaha ne tapunu e malolo he Pule Atu Motu Roma. Kua lahi mahaki e tau magaaho noa he tau tagata tokologa. Kua foaki foki he tau lotari fakatufono ke he tau tagata mativa e tama amaamanakiaga tote. Kua loga e tau fakafiafiaaga tau mukamuka ke fakalavelave aki e tau loto manamanatu he tau tagata. Kua puke e tau male sipote, kua pele tupe e tau tagata, ko e moto tagata he falu magaaho kua felatauaki, ti pihia foki e tau tagata pele. Kua puke e tau teliga he tau tagata he tau leo kofe fakalialia, ti taute e tau fakatataaga teteki i mua he tau mena taute tala he tau fale fakafiafia ti pihia foki he tau kifaga mo e tau ata tivi. He falu motu, kua talahaua lahi e koukou auloa he tau sauna (sauna) mo e he vaipuna vela, pihia foki e koukou telefua he falu a mataafaga. Ke tuga ni he tau senetenari fakamua atu he faka-Kerisiano, ne lali a Satani ke fakahehe e tau fekafekau he Atua he puhala he tau matagahua noa he lalolagi.

11. Ko e heigoa e tau matahele ne haia he manako ke fai magaaho okioki?

11 I loto he lalolagi ne holofa ai e fakaatukehe, kua lata tonu ni ke manako ke fai magaaho okioki po ke taute taha mena kehe. Ka e tuga ne tau pa koukou he tau Roma ne lafi ki ai e tau mena ka fakahagahaga kelea ma e tau Kerisiano fakamua atu, ko e falu matakavi ma e tau aho okioki mo e ke fiafia ai kua eke moli mo matahele ne fakaaoga e Satani ke fakataki aki e tau Kerisiano he vaha fou nei ke he mahani feuaki po ke inu lahi e kava. Ne tohia a Paulo ke he tau Kerisiano i Korinito: “Aua neke fakahehe ai a mutolu. Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki. Kia ala mai ā mutolu ke eke e mahani tututonu, aua neke hala; ka ko e mena pouli falu ke he kupu he Atua.”—1 Korinito 15:33, 34.

12. Ko e heigoa falu lagatau ne fakaaoga e Satani ke hele aki e tau fekafekau ha Iehova he vaha nei?

12 Kua kitia tuai e tautolu ke he mena ne tupu ki a Eva e puhala ne fakaaoga e Satani e fakavaia ke fakakelea aki e manamanatuaga hana. (2 Korinito 11:3) He vaha nei, ko e taha he tau matahele he Tiapolo ke tataki e tau Kerisiano ke manamanatu kaeke lali fakalahi a lautolu ke fakakite na tatai ni e Tau Fakamoli a Iehova mo e falu tagata foki, to kautu a lautolu ka futiaki mai falu ke he kupu moli faka-Kerisiano. He falu magaaho, ne to lahi e laliaga ha lautolu, ti kelea e mena ne tupu. (Hakai 2:12-14) Ko e taha foki he tau lagatau ha Satani ke fakaohooho e tau Kerisiano fakauku, ko lautolu ne ikiiki mo e tau tagata lalahi, ke momoui ke he moui fahi ua mo e ‘fakahukia e agaga tapu he Atua.’ (Efeso 4:30) Ko e falu nukua mokulu ke he matahele nei he fakaoga fakahanoa e Internet.

13. Ko e heigoa taha he tau matahele fakapouli he tau gahua fakavaia he Tiapolo, mo e heigoa e fakatonuaga he Tau Fakatai ne kua lata ke he mena nei?

13 Ko e taha foki he tau matahele ha Satani ke fakapouli e taute mena taulatua. Kua nakai fai Kerisiano moli ka matutaki pauaki atu ke he faka-Satani po ke fakataulatua. Pete ia, kua fakato fakahanoa he falu e puipuiaga ha lautolu he magaaho ka hokotia ke he tau kifaga, tau ata tivi, tau pele vitio, mo e pihia foki ka totou e tau tohi ma e fanau mo e tau komiki ne fakatata ai e favale po ke tau gahua kelea. Ko e ha mena ne liga putoia ai e fakataulatua kua lata ke fakamamao ki ai. Ne talahau he tala pulotu: “Ko e tau akau fotofoto mo e tau matahele, ne toka ai ke he puhala he tau tagata, mahani keukeu; ko ia kua leveki hana loto, to mamao a ia mo e tau mena na.” (Tau Fakatai 22:5) Ha ko Satani ko e “atua he lalolagi nai,” ti ko e ha mena ne mahuiga lahi ka liga fakapouli aki taha he tau matahele hana.—2 Korinito 4:4; 1 Ioane 2:15, 16.

Ne Totoko e Iesu e Tiapolo

14. Fakaheu fefe e Iesu e kamatamata fakamua he Tiapolo?

14 Ne foaki e Iesu e fakafifitakiaga mitaki ke totoko e Tiapolo mo e taute a ia ke hola kehe. He mole e papatisoaga mo e fakakanopogi ke 40 e aho, ne kamatamata he Tiapolo a Iesu. (Mataio 4:1-11) Ko e kamatamata fakamua kua lali ke fakaaoga e hoge moli ne logona e Iesu he mole e fakakanopogi. Ne uiina e Satani a Iesu ke taute e mana fakamua hana ke fakamakona aki a ia. He fatiaki a Teutaronome 8:3, ne nakai talia e Iesu ke fakaaoga fulukovi e tau malolo hana mo e fakatokoluga ai e tau mena kai fakaagaga ke he tau mena kai tino.

15. (a) Ko e heigoa e manako pauaki ne fakaaoga e Satani ke kamatamata a Iesu? (e) Ko e heigoa taha he tau matapatu gahua fakavaia he Tiapolo ke he tau fekafekau he Atua he vaha nei, ka e maeke fefe ia tautolu ke totoko ki a ia?

15 Ko e manatu fuluola hagaao ke he kamatamata nei, ne nakai lali e Tiapolo ke fakaohooho a Iesu ke taute e agahala he mahani fakatane mo e fifine. Ko e hoge, ne fakatupu pauaki e manako lahi ke kai, kua eke ai mo manako fakatino ne malolo lahi ke fakaaoga ke kamatamata aki a Iesu he magahala nei. Ko e heigoa e tau kamatamata ne fakaaoga he Tiapolo ke tataki kehe e tau tagata he Atua he vaha nei? Kua loga mo e kehekehe a lautolu, ka kua fakaaoga e ia e tau kamatamata ke he mahani fakatane mo e fifine mo taha matapatu he tau gahua fakavaia he laliaga hana ke moumou aki e mahani fakamoli he tau tagata ha Iehova. He fifitaki ki a Iesu, kua maeke ia tautolu ke totoko e Tiapolo mo e fakaheu e tau kamatamata. Tuga ne kautu a Iesu ke he tau laliaga ha Satani he liu fatiaki e tau kupu tohi kua lata, ti he magaaho ka kamatamata ai kua maeke ia tautolu ke liu fatiaki e tau kupu tohi pihia tuga ia Kenese 39:9 mo 1 Korinito 6:18.

16. (a) Kamatamata fefe e Satani a Iesu ke he magaaho ke uaaki? (e) Ko e heigoa e tau puhala ka liga lali a Satani ke kamatamata a tautolu ke kamatamata atu ki a Iehova?

16 Taha magaaho foki, ne paleko he Tiapolo a Iesu ke hopo hifo he kaupa he faituga mo e kamatamata ai e malolo he Atua ke puipui a ia he puhala he Hana tau agelu. He fatiaki a Teutaronome 6:16, ne nakai talia e Iesu ke kamatamata e Matua hana. Liga nakai kamatamata e Satani a tautolu ke hohopo hifo he kaupa he faituga, ka e maeke ia ia ke kamatamata a tautolu ke kamatamata atu ki a Iehova. Kua kamatamata kia a tautolu ke kitia to hoko ki fe a tautolu he fifitaki e tau puhala fakalalolagi ke he tau tapulu mo e tau tauteuteaga ha tautolu ka e nakai tomatoma mai? Kua kamatamata kia a tautolu ke he tau mena fakafiafia ne fakatuaha? Liga kua kamatamata tuai e tautolu a Iehova. Kaeke ha ha ia tautolu e tau fatuakiloto pihia, ti nakai o kehe mai ia tautolu, liga to tumau a Satani mo tautolu, he lali fakamakamaka ke tataki atu a tautolu ke kau mo ia.

17. (a) Kamatamata fefe he Tiapolo a Iesu ke he magaaho ke toluaki? (e) Maeke fefe a Iakopo 4:7 ke moli ma tautolu?

17 He magaaho ne foaki e Satani ki a Iesu e tau kautu oti he lalolagi ke tautui aki e tapuakiaga, ne liu foki a Iesu totoko ki a ia he fatiaki e tau kupu Tohi Tapu, mo e tu mauokafua ma e tapuaki katoatoa he hana Matua. (Teutaronome 5:9; 6:13; 10:20) Liga to nakai foaki e Satani e tau kautu he lalolagi ki a tautolu, ka e fakatumau a ia ke kamatamata a tautolu aki e tau koloa tino fulufuluola, pihia foki mo e amaamanakiaga ke moua e tama kautu fakatagata. Ti tali age nakai a tautolu tuga ne taute e Iesu, he foaki e fakamoli katoatoa ha tautolu ki a Iehova? Kaeke pihia, ko e mena ne tupu ki a Iesu to tupu ni ki a tautolu. Ne talahau he fakamauaga ha Mataio: “Ati toka ai he tiapolo a ia.” (Mataio 4:11) To toka e Satani a tautolu kaeke mauokafua a tautolu ke totoko ki a ia he manatu e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu mo e fakagahuahua ai. Ne tohia he tutaki ko Iakopo: “Kia totoko atu a mutolu ke he tiapolo, ti hola kehe ai a ia ia mutolu.” (Iakopo 4:7) Ne tohi e taha Kerisiano ke he la ofisa he Tau Fakamoli a Iehova i Falani: “Kua fakavaia moli a Satani. Pete ni he mitaki e tau fatuakiloto haku, kua uka lahi agaia ia au ke kautu ke he tau logonaaga mo e tau manako haku. Ka e, fakalataha mo e fakamalolo, fakauka, mo e ke he tau mena oti, ko e lagomatai ha Iehova, ati maeke ia au ke fakatumau e fakamoli mo e tapiki mau ke he kupu moli.”

Mautauteute Katoatoa ke Totoko e Tiapolo

18. Ko e heigoa e tapulu tau fakaagaga ka tauteute a tautolu ke totoko ke he Tiapolo?

18 Kua foaki mai e Iehova ki a tautolu e tapulu tau fakaagaga katoa ke maeke ia tautolu “ke totoko atu ke he tau lagatau he tiapolo.” (Efeso 6:11-18) Ko e fakaalofa ha tautolu ma e kupu moli ka pipi e tau tokupu ha tautolu, po ke tauteute a tautolu, ma e gahua faka-Kerisiano. Ko e fifiliaga ha tautolu ke pipiki atu ke he tau tutuaga tututonu ha Iehova ka tuga e ufi kahokaho ke puipui aki e tau loto ha tautolu. Kaeke ati e tau aloalohui ha tautolu aki e kupu mitaki, to uta tumau e lautolu a tautolu ke he gahua fakamatala, ti ko e mena nei ka fakamalolo mo e puipui fakaagaga aki a tautolu. Ko e tua malolo ha tautolu to eke ke tuga e akau punuti lahi, ne puipui mai a tautolu he “tau fana kaka oti hana kua kelea,” ko e hana tau lagatau fakavaia mo e tau kamatamata. Ko e ha tautolu a amaamanaki mauokafua ke he fakamoliaga he tau maveheaga ha Iehova to eke ke tuga e potiki tau ne puipui e tau puhala manamanatu ha tautolu mo e foaki ki a tautolu e mafola he loto. (Filipi 4:7) Kaeke kua pulotu a tautolu he fakaaoga e Kupu he Atua, to eke ai ke tuga e pelu ka fakaaoga e tautolu ke lagomatai ke fakatokanoa e tau tagata mai he liliaga fakaagaga ki a Satani. Kua maeke foki ia tautolu ke fakaaoga ai ke puipui aki a tautolu ni, tuga ne taute pihia e Iesu he magaaho ne kamatamata ai a ia.

19. Ke lafi ke he ‘totoko ke he Tiapolo,’ ko e heigoa kua lata?

19 He tui tumau e “tapulu tau katoa [nei] he Atua” mo e he liogi fakatumau, kua maeke ia tautolu ke mauokafua ke he puipui ha Iehova he magaaho ka tau mai a Satani ki a tautolu. (Ioane 17:15; 1 Korinito 10:13) Ka e fakakite mai e Iakopo kua nakai kuenaia ke ‘totoko ke he Tiapolo.’ Kua lata foki ia tautolu, mo e ke he tau mena oti, ‘kia omaoma ai a tautolu ke he Atua,’ ne leveki mai a tautolu. (Iakopo 4:7, 8) Ko e puhala kua maeke ia tautolu ke taute e mena nei to kikite ki ai he vala ka mui mai.

To Tali Fefe e Koe?

• Ko e heigoa e tau matahele ha Satani ne kalo mai e tau Kerisiano fakamua atu i ai?

• Ko e heigoa e tau gahua fakavaia ne fakaaoga e Satani he vaha nei ke lali ke hele aki e tau fekafekau ha Iehova?

• Totoko fefe e Iesu e tau kamatamata he Tiapolo?

• Ko e heigoa e tapulu tau fakaagaga ati maeke ai ia tautolu ke totoko ke he Tiapolo?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 8, 9]

Ne totoko mauokafua e Iesu e Tiapolo

[Tau Fakatino he lau 10]

Ne fakaheu he tau Kerisiano he senetenari fakamua e tau fakafiafiaaga favale mo e mahani feuaki

[Credit Line]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck