‘Fakatumau ke he Haku a Kupu’

“Kaeke ke tumau fakaoti a mutolu ke he haku a kupu, ko e tau tutaki moli haku a mutolu.”—IOANE 8:31.

1. (a) He magaaho ne liu a Iesu ke he lagi, ko e heigoa ne toka hifo e ia he lalolagi? (e) Ko e heigoa e tau huhu ka manamanatu a tautolu ki ai?

HE MAGAAHO ne liu atu a Iesu Keriso, ko e Fakatu Lotu Kerisiano, ke he lagi, kua nakai toka hifo e ia he lalolagi nei e tau tohi ne tohia e ia, tau maka ne talai e ia, po ke tau monuina ne fakaputu e ia. Ne toka hifo e ia e tau tutaki mo e tau poakiaga pauaki he tuaga tutaki. Moli, ko e Evagelia a Ioane, kua kitia e tautolu ko e tolu la e poakiaga aoga ne talahau e Iesu ke taute he ha tagata kua manako ke eke mo tutaki hana. Ko e heigoa e tau poakiaga nei? Ko e heigoa ka taute e tautolu ke felauaki ki ai? Ti maeke fefe ia tautolu ke iloa mitaki kua lata fakatagata a tautolu mo tau tutaki ha Keriso he vaha nei? *

2. Ko e heigoa e poakiaga aoga ma e tuaga tutaki, ne fakamau he Evagelia a Ioane?

² Kavi ke he ono e mahina ato hoko hana mate, ne hake a Iesu ki Ierusalema ti fakamatala ke he toloaga ne fakapotopoto i ai ke fakamanatu e tau Galue he Fale Api he tapu hololoa. Ti ko e fua, hane lotoga e taute he galue ati, “tua kia ia e tokologa.” Ne fakatumau ni a Iesu ke fakamatala, ti ko e aho fakahiku he galue, ne liu foki “tokologa ai a lautolu ne talia a ia.” (Ioane 7:10, 14, 31, 37; 8:30) He magaaho ia, ne hagaaki e Iesu hana onoonoaga ke he tau tagata talitonu fou mo e talahau e poakiaga aoga ma e tuaga tutaki, ne fakamau he aposetolo ko Ioane: “Kaeke ke tumau fakaoti a mutolu ke he haku a kupu, ko e tau tutaki moli haku a mutolu.”—Ioane 8:31.

3. Ko e heigoa e mahani kua lata ma e taha ke ‘tumau fakaoti ke he kupu ha Iesu’?

³ Mo e tau kupu ia, ne nakai hagaao a Iesu kua nakai tua e tau tagata talitonu fou. Ka e, ne tuhi a ia ki ai ha ha i mua ha lautolu e magaaho ke eke mo tau tutaki moli hana—kaeke ni ke tumau a lautolu he hana kupu, he fakakite e lautolu e fakauka. Ne talia e lautolu hana kupu, ka ko e mogonei kua lata ia lautolu ke tumau i ai. (Ioane 4:34; Heperu 3:14) Moli, ne onoono a Iesu ke he fakauka ko e mahani aoga lahi ma e hana tau tutaki ti ke he fakatutalaaga fakahiku hana mo e hana tau aposetolo, ne fakamau he Evagelia a Ioane, ne peehi lagaua e Iesu: ‘Kia mui mai ki a au.’ (Ioane 21:19, 22) Tokologa e tau Kerisiano fakamua ne taute pihia. (2 Ioane 4) Ko e heigoa ne lagomatai a lautolu ke fakauka?

4. Ko e heigoa ne fakamalolo e tau Kerisiano fakamua ke fakauka?

⁴ Ko e aposetolo ko Ioane, ko e tutaki tua fakamoli ha Keriso he falu tau hogofulu tau kua mole, ne tuhi ke he puhala aoga. Ne fakamalolo e ia e tau Kerisiano tua fakamoli, he pehe: “Nukua malolo a mutolu, kua toka mau foki e kupu he Atua ki loto ia mutolu; kua kautu foki e mutolu kia ia ne mahani kelea.” Ne fakauka e tau tutaki ia ha Keriso, po ke tumau fakaoti ke he kupu he Atua, ha kua tumau fakaoti e kupu he Atua ia lautolu. Ha ha ia lautolu e loto fakaaue ki ai. (1 Ioane 2:14, 24) Tuga foki he vaha nei, he maeke ke “tumau ato hoko ke he fakaotiaga,” kua lata ia tautolu ke iloa moli kua tumau fakaoti e kupu he Atua ia tautolu. (Mataio 24:13) Taute fefe e tautolu e mena ia? Ko e fakatai ne talahau e Iesu kua foaki e tali.

“Fanogonogo ke he Kupu”

5. (a) Ko e heigoa e tau vahega kelekele kehekehe ne talahau e Iesu he taha he hana a tau fakataiaga? (e) Ko e heigoa ne hukui he fakataiaga ha Iesu ke he saito mo e kelekele?

⁵ Ne foaki e Iesu e fakatai he tagata gana saito kua gana e tau saito, ti kua fakamau ai ke he tau Evagelia a Mataio, Mareko, mo Luka. (Mataio  13:1-9, 18-23; Mareko 4:1-9, 14-20; Luka 8:4-8, 11-15) He totou e koe e tau fakamauaga, to mailoga e koe, ko e matapatu fakamaamaaga he fakatai ko e tau saito tatai kua mokulu ke he tau vahega kelekele kehekehe, ne moua mai e tau fua kehekehe. Ko e vahega kelekele fakamua kua mao, kua potake e uaaki, mo e toluaki kua tupu vao he tau talatala. Ko e vahega ke faaki, nakai tuga e faoa tolu fakamua, kua “mitaki” mo e “kelekele mitaki.” Hagaao ke he fakamaamaaga ha Iesu hokoia, ko e tega akau ko e fekau he Kautu ne moua he Kupu he Atua, ti hukui he kelekele e tau tagata ne kehekehe e tau tutuaga he tau loto. Pete kua fakatino e tau tagata ke he tau vahega kelekele kehekehe kua fai tataiaga, ko lautolu ne fakatino he kelekele mitaki ne fakakite e tau mahani ne fakakehe aki a lautolu mai he faoa ne toe.

6. (a) Maeke fefe e vahega kelekele ke faaki he fakataiaga ha Iesu ke kehe mai he falu kelekele tolu fakamua, ti ko e heigoa e kakano? (e) Ko e heigoa kua latatonu he fakakite e fakauka ko e tau tutaki he Keriso?

⁶ Ko e fakamauaga ia Luka 8:12-15 kua fakakite e fa he tuaga, he tau tagata ne “fanogonogo ke he kupu.” Pete ia, ko lautolu ne “loto fakamoli mo e mitaki” kua mahomo atu he “fanogonogo ke he kupu.” “Kua fua mai e [lautolu e] tau fua ke he fakauka.” Ko e kelekele mitaki, kua molu mo e hokulo, ne fakaata e tau vakavaka ke mauokafua, ti fakahiku, ke goto ti fua ai. (Luka 8:8) Pihia foki, ko lautolu ne ha ha ai e loto mitaki kua maama, loto fakaaue, mo e mahani ke he kupu he Atua. (Roma 10:10; 2 Timoteo 2:7) Kua tumau e kupu he Atua ia tautolu. Ko e fakahikuaga, kua moua mai e tau fua ke he fakauka. Ko e loto fakaaue hokulo mai he Kupu he Atua kua latatonu he fakakite e fakauka he eke mo tau tutaki he Keriso. (1 Timoteo 4:15) Maeke fefe ia tautolu ke feaki e loto fakaaue pihia ma e Kupu he Atua?

Tuaga he Loto mo e Manamanatuaga Hokulo

7. Ko e heigoa e gahua ne fetataaki lahi mo e loto mitaki?

⁷ Mailoga la e gahua ne matutaki he Tohi Tapu ke he loto mitaki. “Kua manamanatu e loto he tagata tututonu, kia tali atu a ia.” (Tau Fakatai 15:28) “Kia mitaki foki kia koe e tau kupu he haku gutu, mo e tau manamanatu he haku loto, Iehova na e.” (Salamo 19:14) “To iloilo foki e manamanatu he haku loto.”—Salamo 49:3.

8. (a) Ka totou e Tohi Tapu, ko e heigoa kua lata ke fakamamao a tautolu i ai ka ko e heigoa kua lata ke taute e tautolu? (e) Ko e heigoa e tau aoga kua moua mai e tautolu he manamanatu ke he liogi ke he Kupu he Atua? (Putoia e puha “Fakatumau ke he Tau Kupu Moli.”)

⁸ Tuga e tau tagata tohia nei he Tohi Tapu, kua lata foki ia tautolu ke manamanatu fakaaue mo e liogi ke he Kupu he Atua mo e hana tau gahua. Ka totou e Tohi Tapu po ke tau tohi ne fakave ke he Tohi Tapu, kua nakai lata ia tautolu ke gahua tuga ko e tau tagata o evaeva ne fakamafitifiti a tautolu mai he taha matakavi kitekite ke he taha, he poki e tau mena oti ka e tote e mena ne kitia. Ka e, he fakaako e Tohi Tapu, kua manako a tautolu ke fai magaaho ke fakamanou mo e fiafia ke he tau kupu tohi. * He fakaata fakaeneene e tautolu e mena ne totou e tautolu, ko e kupu he Atua kua fai lauiaaga ke he tau loto ha tautolu. Kua amotia e tau logonaaga ha tautolu mo e fakahakohako e tau manamanatuaga ha tautolu. Kua omoi  foki a tautolu ke talahau e tau manatu fakatagata ha tautolu ke he Atua he liogi. Fakahiku ai, kua malolo e pipiki ha tautolu ki a Iehova, ti fakalagalaga he fakaalofa ha tautolu ma e Atua a tautolu ke fakatumau ke muitua ki a Iesu i lalo hifo he tau tutuaga uka. (Mataio 10:22) Maali ai, ko e manamanatu ke he mena ne talahau he Atua kua latatonu kaeke ke manako a tautolu ke tumau e tua fakamoli ke he fakaotiaga.

9. Maeke fefe a tautolu ke iloa moli kua tumau e tau loto ha tautolu ke fanogonogo ke he kupu he Atua?

⁹ Kua fakakite foki he fakataiaga ha Iesu nukua fai fakalavelave ke he tupuaga he tega akau, ko e kupu he Atua. Ti, ke tumau mo tau tutaki tua fakamoli, kua lata ia tautolu (1) ke mailoga e tau fakalavelave ne fakakite he tuaga kelea he kelekele ne talahau mai he fakataiaga mo e (2) ke taute e tau lakaaga ke fakahako po ke fakamamao mai i ai. He puhala ia, to maeke ia tautolu ke iloa moli kua fanogonogo tumau e tau loto ha tautolu ke he tega he Kautu mo e fakatumau ke fua loga mai.

“Ke he Kauhala”—Hagaao ki a Lautolu ne Lavelave

10. Fakamaama e vahega kelekele fakamua he fakataiaga ha Iesu, ti fakamaama e kakano.

¹⁰ Ko e vahega kelekele fakamua ne to ki ai e saito ko e “kauhala,” ko e mena kua “holia” ai. (Luka 8:5) Ko e kelekele he kauhala he puhala ne gutu atu ke he ulu saito kua lavelave lahi he tau tagata o hui. (Mareko 2:23) Tatai ai, ko lautolu ne fakaata e tau lavelave he lalolagi ke fofo e tau magaaho mo e tau malolo ha lautolu nukua moua kua apitia lahi a lautolu ke feaki e loto fakaaue ma e kupu he Atua. Kua logona e lautolu, ka e kaumahala a lautolu ke manamanatu ki ai. Ti kua fakatumau e tau loto ha lautolu ke he tuaga mao. Ato feaki e lautolu e manako ki ai, “ati fina age ai e tiapolo, mo e uta kehe e kupu  he tau loto ha lautolu, neke tua a lautolu, mo e fakamomoui ai.” (Luka 8:12) Maeke nakai e mena nei ke puipui?

11. Maeke fefe a tautolu ke puipui e tau tuaga he tau loto ha tautolu mai he tuga e kelekele mao?

¹¹ Lahi e mena ka taute ke puipui e loto mai he eke ke tuga e kelekele nakai mitaki he kauhala he puhala. Kua maeke e kelekele kua piki hifo mo e mao ke molu mo e fua loga kaeke ke keli hake mo e hiki e hala o fano. Tatai ai, ko e fakatoka e magaaho ma e fakaako mo e manamanatu ke he Kupu he Atua kua maeke e loto ke tuga e kelekele mitaki mo e fua loga. Ko e kei ke nakai apitia lahi he tau mena he moui. (Luka 12:13-15) Ka e, kia iloa moli kua aoga lahi e magaaho ka fakaata ma e “tau mena ne mua atu e aoga lahi” he moui.—Filipi 1:9-11, NW.

“I Luga he Mena Patu”—Ko e Matakutakuina

12. Ko e heigoa e kakano moli kua fifigo e gotogoto he vahega kelekele ke ua aki he fakataiaga ha Iesu?

¹² He to e saito ke he vahega kelekele ke uaaki, ne nakai ni hili noa i luga, tuga he kelekele fakamua. Kua vakavaka ai ti gotogoto. Ka ko e magaaho ne hake mai e la, kua velagia e gotogoto he aafu he la ti fifigo ai. Pete ia, mailoga e vala tala aoga nei. Ko e kakano moli he fifigo e gotogoto nakai mai he aafu. Mole ia, ko e akau kua tupu he kelekele mitaki kua fakatapakupaku foki ke he la, ka e nakai fifigo—ka e tupu olaola ai. Ko e heigoa e kehekeheaga? Kua fifigo e gotogoto nei, he fakamaama e Iesu, ‘ha ko e tote e kelekele’ mo e “nakai pala.” (Mataio 13:5, 6; Luka 8:6) Ko e “mena patu” haia i lalo he kelekele mitaki, nukua puipui e saito mai he totolo hifo e tau vakavaka ke moua e mena pala mo e mauokafua. Kua fifigo e gotogoto ha kua potake e kelekele.

13. Ko e faga tagata fefe kua tuga e kelekele potake, ti ko e heigoa e kakano hokulo ma e puhala ne tali atu ai e lautolu?

¹³ Kua hagaao e vala nei he fakataiaga ke he tau tagata kua ‘talia ai mo e fiafia e kupu’ mo e muitua fakamakai ai ki a Iesu “ke he tau aho.” (Luka 8:13) Ka fakatapakupaku ke he la velagia he “matematekelea . . . po ke favale,” ne matakutaku lahi a lautolu ati galo e lautolu e olioli mo e malolo ha lautolu mo e nakai muitua ki a Keriso. (Mataio 13:21) Ko e kakano hokulo ma e matakutaku ha lautolu, pete ia, nakai ko e totokoaga. Mole ia, tokologa he tau tutaki ha Keriso ne fakauka ke he tau puhala kehekehe he matematekelea, ka e fakatumau ni a lautolu ke tua fakamoli. (2 Korinito 2:4; 7:5) Ko e kakano moli kua matakutaku mo e mokulu kehe e falu ha ko e tuaga tuga e patuo he tau loto ha lautolu kua puipui a lautolu mai he manamanatu fakahokulo ke he tau mena fakaagaga mitaki mo e atihake. Mena ia, ko e loto fakaaue kua feaki e lautolu ma Iehova mo e hana kupu kua potake lahi mo e lolelole lahi ke kautu mai he totokoaga. Maeke fefe he taha ke puipui e mena ia?

14. Ko e heigoa e tau lakaaga kua lata ke uta he tagata ke puipui e tuaga he tau loto hana he nakai tuga e kelekele potake?

¹⁴ Kua lata e tagata ke iloa moli kua nakai fai fakalavelave tuga e tau patuo, tuga anei ko e loto konakona tumau, lotokai fakahalahu, po ke tau logonaaga mao ka e fakafualoto, ne toka he hana loto. Kaeke kua fita e tokamau e kaupaaga pihia, ko e malolo he kupu he Atua ka utakehe aki. (Ieremia 23:29; Efeso 4:22; Heperu 4:12) Mui mai ai, ko e manamanatu ke he liogi ka fakalagalaga e “kupu ne to” hifo muatua ke he loto he tagata. (Iakopo 1:21) To foaki he mena nei e malolo ke fahia ke he tau magaaho fakalolelole mo e malolo ke tumau e tua fakamoli pete ne tau kamatamata.

“Ke he Vao Talatala”—Ko e Lotolotoua

15. (a) Ko e ha e vahega kelekele ke tolu aki ne fakakite mai e Iesu kua latatonu ke hagaaki pauaki a tautolu ki ai? (e) Ko e heigoa ka fakahiku ke tupu ke he vahega kelekele ke tolu aki, mo e ko e ha?

¹⁵ Ko e vahega kelekele ke toluaki, kua muhu talatala,  ti kua latatonu pauaki ke hagaaki a tautolu ki ai ha ko e falu puhala kua tatai ai ke he kelekele mitaki. Tuga e kelekele mitaki, ko e kelekele talatala kua vakavaka e tega akau ti tuputupu. Fakamua, nakai fai kehekehe e tupuaga he akau fou ke he tau vahega kelekele ua nei. Fai magaaho ai, kua fai mena ne tupu ati hiku ke mate e akau. Nakai tuga e kelekele mitaki, kua tupu vao e tau talatala ke he kelekele nei. Tuga ni e akau tote kua goto hake ai, kua feoka mo e “tupu fakalataha a ia mo e vao talatala.” Fai magaaho kua lata he tau akau tokoua ma e kai mitaki, maama, mo e mena ata, ka e fakahiku ni ti maluia he tau talatala e akau mo e “apitia ai.”—Luka 8:7.

16. (a) Ko e heigoa e tau tagata kua fakatatai ke he kelekele talatala? (e) Hagaao ke he tau fakamauaga tolu he Evagelia, ko e heigoa ne hukui he tau talatala?—Kikite e matahui tala.

¹⁶ Ko e tau vahega tagata fefe kua fakatatai ke he kelekele muhu talatala? Ne fakamaama e Iesu: “Ko e tau mena ne mokulu ke he vao talatala, ko lautolu haia ne fanogonogo, kua o atu ai, ati apitia ai ke he fakaatukehe, mo e tau koloa, mo e tau mena fakafiafia he mouiaga nai, nakai hohoko ke he motua ha lautolu a tau fua.” (Luka 8:14) Tuga ni e saito he tagata gana saito mo e talatala kua tupu he kelekele ke he magaaho taha, kua lali e falu ke uta e kupu he Atua mo e “tau mena fakafiafia he mouiaga nai” ke he magaaho taha. Ko e moli he kupu he Atua kua gana ke he tau loto ha lautolu, ka kua fehagaaoaki mo e fetoko ke he falu koloa kua tutuli e lautolu. Ko e loto fakatai ha lautolu kua mavehevehe. (Luka 9:57-62) Kua puipui he mena nei a lautolu mai he foaki e magaaho lahi ke manamanatu ke he liogi mo e fai kakano ke he kupu he Atua. Ne kaumahala a lautolu ke hufia katoa e kupu he Atua ti nakai ha ha ai e loto fakaaue ne kua lata ke fakauka. Fano fakahaga ai, ko e fiafia fakaagaga ha lautolu kua maluia ai he tau koloa nakai fakaagaga ke hokotia ke ‘apitia katoatoa ai’ a lautolu. * Ko e fakahikuaga momoko ha ia ma lautolu kua nakai fakaalofa loto katoa ki a Iehova!—Mataio 6:24; 22:37.

17. Ko e heigoa e tau fifiliaga kua lata ke taute e tautolu he moui ke nakai apitia he tau talatala fakatai ne fakakite mai he fakataiaga ha Iesu?

¹⁷ He tuku fakamua e tau mena fakaagaga he tau mena fakatino, kia fakamamao a tautolu neke apitia he tau mamahi mo e tau mena fakafiafia he lalolagi nei. (Mataio 6:31-33; Luka 21:34-36) Ko e totou e Tohi Tapu mo e fakaata ke he tau mena kua totou e tautolu kua lata ke nakai tiaki. To lahi e magaaho ha tautolu ke hagaaki mo e manamanatu ke he liogi kaeke ke fakamukamuka fakalahi e tautolu e tau momoui ha tautolu. (1 Timoteo 6:6-8) Ko e tau fekafekau he Atua kua taute pihia—ne kua huo e tau talatala mai he kelekele ke foaki fakalahi e kai mitaki, maama, mo e mena ata ke fua mai e akau—hane moua e monuina ha Iehova. Tuga he talahau e Sandra, ne 26 e tau tau he moui: “Ka manamanatu au ke he tau monuina haku he kupu moli, ne mailoga e au ko e tau mena ne foaki he lalolagi kua nakai tatai ki ai!”—Salamo 84:11.

18. Maeke fefe a tautolu ke nonofo mau he kupu he Atua mo e fakauka he eke mo tau Kerisiano?

 ¹⁸ Maama ai, mogoia, ko tautolu oti, ikiiki mo e momotua, ka fakatumau ke he kupu he Atua mo e fakauka ko e tau tutaki he Keriso he tumau hokoia e kupu he Atua ia tautolu. Ko e mena ia, kia mailoga e tautolu ko e kelekele he loto fakatai ha tautolu kua lata ke nakai mao, potake, po ke vao vihi ka e fakatumau ke molu mo e hokulo. He puhala ia, to maeke ia tautolu ke hufia katoa e kupu he Atua mo e “fua mai e tau fua ke he fakauka.”—Luka 8:15.

[Tau Matahui Tala]

Ko e Heigoa e Tau Tali Hau?

• Ko e heigoa e tau mena kua lata ia tautolu ke ‘tumau ke he kupu ha Iesu’?

• Fakaata fefe e tautolu e kupu he Atua ke tumau he tau loto ha tautolu?

• Ko e tau tagata fefe kua hukui he tau kelekele kehekehe ne fa kua talahau mai e Iesu?

• Maeke fefe ia koe ke moua e magaaho ke fakaata e kupu he Atua?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Puha/Fakatino he lau 17]

“FAKATUMAU KE HE TAU KUPU MOLI”

TOKOLOGA e tau tutaki ha Keriso ne leva e fakafita ha lautolu ke “fakatumau ke he tau kupu moli” he taha tau ke he taha tau. (2 Peteru 1:12) Ko e heigoa ne lagomatai a lautolu ke fakauka? Manamanatu la ke he falu talahauaga ha lautolu.

“Ne fakaoti e au e tau aho takitaha he totou e taha vala he Tohi Tapu mo e talahau e liogi. Ti manamanatu au ke he mena kua totou e au.”—Jean, ne papatiso he 1939.

“Manamanatu fakahokulo ke he puhala ha Iehova, ko e taha nukua tokoluga lahi, ne fakaalofa lahi ki a tautolu ne foaki ki a au e haohao mitaki mo e malolo ke tumau e tua fakamoli.”—Patricia, ne papatiso he 1946.

“He pipiki ke he tau aga mitaki he fakaako Tohi Tapu mo e hufia ke he ‘tau mena hokulo he Atua,’ kua maeke ia au ke fakatumau atu ki a ia.”—1 Korinito 2:10; Anna, ne papatiso he 1939.

“Ne totou e au e Tohi Tapu mo e tau tohi ne fakave ke he Tohi Tapu mo e onoonoaga ke kumikumi e loto mo e tau logonaaga haku.”—Zelda, ne papatiso he 1943.

“Ko e tau magaaho mitaki haku ka fano hui au mo e tutala ki a Iehova he liogi mo e fakailoa ki a ia e puhala ne logona hifo moli e au.”—Ralph, ne papatiso he 1947.

“Ne kamata e au e aho aki he kikite e kupu he aho mo e totou e vala he Tohi Tapu. Kua foaki mai he mena nei ki a au taha mena fou ke manamanatu ki ai he aho.”—Marie, ne papatiso he 1935.

“Ki a au, ko e fakatutala ke he tau kupu takitaha he tohi he Tohi Tapu ko e fakalagalagaaga moli.”—Daniel, ne papatiso he 1946.

Ko e magaaho fe ne fakatoka e koe ke manamanatu he liogi hagaao ke he kupu he Atua?—Tanielu 6:10e; Mareko 1:35; Gahua 10:9.

[Fakatino he lau 20

He tuku fakamua e tau mena fakaagaga, maeke ia tautolu ke “fua mai e tau fua ke he fakauka”