Haohao Mitaki mo e Fiafia e Gahua i Lalo he Hagahagakelea

“KO E tonuhia ke gahua” kua aoga lahi ke he tau tagata oti, hagaao ke he Universal Declaration of Human Rights, ne fakatoka mai he tau Motu Kaufakalataha. Ka ko e tonuhia ia kua nakai fakamoli tumau. Ko e haohao mitaki e gahua kua lauia ke he tau mena loga—mai he tau holoaga fakatupe he motu ke he tuaga fakatupe he lalolagi. Moha ia, ka galo po ke hagahagakelea e gahua, ti tutupu mai e tau ulaafia, miha, mo e oti fakaku e gahua. Gahoa e tau motu kua nakai lauia ai. Ti pihia mo e kupu “gahua,” he talahau he taha tagata tohia, “ko e, kupu aga mau nukua fakavelavela e logonaaga.”

Kua aoga e gahua ki a tautolu ke he loga e tau kakano. He nakai ni foaki mai ki a tautolu e totogi, ka e lagomatai ke he mitaki he manamanatuaga mo e logonaaga ha tautolu. Kua fakamakona he gahua e manako he tagata ke eke mo tagata fua mitaki he kaufakalatahaaga mo e ke fai kakano e moui. Ti kua hufia foki i loto ha tautolu e lahi he fakalilifu fakatagata. Ti, pihia foki e falu ne loga lahi e tupe ke leveki aki e tau manako ha lautolu po kua lata ke okioki mai he gahuaaga nukua manako agaia ke fakatumau e gahua. E, kua aoga lahi e gahua ha ko e mena ka nakai fai gahua ti fua mai ai e tau lekua kelea lahi.

He taha fahi, ha ha i ai a lautolu ne fai gahua ka e feleveia mo e tau pehiaaga loga lahi he gahuaaga ati kua galo e fiafia ha lautolu ke he ha lautolu a gahua. Tuga anei, ha kua tokoluga e fetokoaki fakatupe he vaha nei, ko e tupu fakahaga he tau kamupani kua mutu hifo e tau tagata gahua ha lautolu ke maeke ke fakatote hifo e tau totogi. Liga tuku he mena nei e tau peehiaga lafi ki luga ke he tau tagata gahua ne toe, ka fakalahi atu e kavega ke hahamo.

Ko e kanavaakau he vaha fou nei, ne tuga ke fakamukamuka aki e moui mo e gahuahua mitaki, ne liga lafi ke he tau pehiaaga he gahuaaga. Ma e fakatai, ko e tau komopiuta, tau matini feke, mo e Internet ne foaki ke he tau tagata e fifiliaga ke uta e tau gahua ha lautolu ki kaina ka hili e gahua, ati fakaalaia he mena ia e kehekehe he vahaloto he kaina mo e gahuaaga. Taha e tagata gahua ne logona ko e hana fakahoko fekau mo e telefoni uta fano he kamupani kua tuga e kave nakai kitia ne ha ha i ai e takitaki gahua he taha fahi.

Ko e tupu lahi he matakutaku ne ha ha he tau tagata momotua tokologa ha ko e hikiaga mafiti fakatupe mo e matakavi gahua ha tautolu nukua onoono ki a lautolu kua nakai fai aoga ato hoko ha lautolu a magaaho fafati. Hagaao ke he mena nei, ko e Human Rights Commissioner fakamua, ko Chris Sidoti ne talahau: “Na tuga kua ha ha ai e tau fakamailoga mau ka molea e 40 he tau moui hau, to nakai maeke ia koe ke fahia ke he tau komopiuta mo e tau kanavaakau fou.” Ti, tokologa he tau tagata gahua makutu ne onoono ki ai fakamua kua kautu he moui nukua fuakau lahi mahaki mogonei ke fai aoga. Ko e matematekelea ha ia!

Maama ai, ko e aga gahua mo e fakamoli ke he kamupani kua fohifo he tau tau e kua mole. “Ka fakaoti he tau fakatokatokaaga gahua e tau tagata gahua ha ko e lekua tote mai he totou koloa, kua eke e fakatokaaga mahani fakamoli mo mena tuai,” he talahau he mekasini Falani Libération. “Kia gahua a koe, moli, ka e ma hau ni, nakai ma e kamupani.”

Pete ni e tau lekua loga nei, kua fakatumau ni e manako he tagata ke gahua.