Tua Moli Kia a Koe ke he Vagahau Mitaki?
Tua Moli Kia a Koe ke he Vagahau Mitaki?
“Kua tata mai tuai e kautu he Atua; ati tokihala a, mo e talia e vagahau mitaki.”—MAREKO 1:15.
1, 2. Maeke fefe ia koe ke fakamaama a Mareko 1:14, 15?
KO E tau 30 V.N. ne kamata e Iesu Keriso hana fekafekauaga lahi i Kalilaia. Ne fakamatala e ia e ‘vagahau mitaki he Atua,’ mo e aamotia ai e tokologa he tau Kalilaia he talahauaga hana: “Kua hoko mai e vaha, kua tata mai tuai e kautu he Atua; ati tokihala a, mo e talia e vagahau mitaki.”—Mareko 1:14, 15.
2 “Kua hoko mai e vaha” ke kamata e Iesu e fekafekauaga hana mo e ma e tau tagata ke taute e fifiliaga ka tamai e talia faka-Atua ma lautolu ni. (Luka 12:54-56) “Kua tata mai tuai e kautu he Atua” ha kua ha i ai a Iesu ko e Patuiki-Fifili. Ne omoi he gahua fakamatala hana e tau tagata loto tututonu ke tokihala. Ka e fakakite fefe e lautolu—mo e fakakite fefe e tautolu—e ‘talia ke he vagahau mitaki’?
3. Ko e heigoa ne taute he tau tagata ke fakakite kua tua a lautolu ke he vagahau mitaki?
3 Ke tuga a Iesu, ne fakamafana he aposetolo ko Peteru e tau tagata ke tokihala. He hagaaki ke he tau Iutaia i Ierusalema he Penetekoso 33 V.N., ne talahau e Peteru: “Ati tokihala a, ti takitaha mo e papatiso a mutolu oti ke he higoa a Iesu Keriso; mo e fakamagaloaga he tau hala; ati moua ai e mutolu e mena foaki noa mai, ko e [a]gaga [t]apu haia.” Kua totou afe ai ne tokihala, papatiso, mo e eke mo tau tutaki ha Iesu. (Gahua 2:38, 41; 4:4) He 36 V.N., ne taute he tau Tagata Motu Kehe tokihala e tau lakaaga pihia foki. (Gahua 10:1-48) He vaha ha tautolu, kua omoomoi he tua ke he vagahau mitaki e tau totou afe ke tokihala mai he tau hala ha lautolu, mo e taute e tukulele ke he Atua, mo e papatiso. Kua talia e lautolu e vagahau mitaki he fakamouiaga mo e hane fakagahuahua e tua ke he poa lukutoto ha Iesu. Mua atu, hane fakagahuahua e lautolu e tututonu mo e kua fifili ha lautolu a tuaga ke he fahi he Kautu he Atua.
4. Ko e heigoa e tua?
4 Ka ko e heigoa e tua? Ne tohia he aposetolo ko Paulo: “Ko e tua, ko e falanaki haia ke he tau mena kua amaamanaki ki ai, ko e fakamoli he tau mena nakai kitia atu.” (Heperu 11:1) Kua fakamoli mai he tua ha tautolu ki a tautolu ko e tau mena oti ne mavehe mai he Atua i loto he Kupu hana kua tuga he fita he fakamoli. Ti tuga kua tokai ia tautolu e tohi he fakamauaga ke fakamoli aki e vala fonua na ha tautolu. Ko e tua foki ko e “fakamoli he tau mena,” po ke fakamoliaga ke talitonu, he hagaao atu ke he tau mena nakai kitia. Ko e ha tautolu a maamaaga mo e loto fakaaueina nukua fakamaali mai ki a tautolu e moli he tau mena ia, pete ni he nakai la kitia ia e tautolu.—2 Korinito 5:7; Efeso 1:18.
Lata ia Tautolu ke Tua!
5. Ko e ha ne aoga lahi ai e tua?
5 Kua fanau fakalataha mai a tautolu mo e manako fakaagaga ka e nakai fanau mo e tua. Ko e moli, “ko e mena nakai ha he tau tagata oti kana e tua.” (2 Tesalonia 3:2) Pete he pihia, kua lata e tau Kerisiano ke tua ke maeke ke moua e tau maveheaga he Atua. (Heperu 6:12) He mole e tohi hifo e tau fakafifitakiaga loga he tua, ne tohia e Paulo: “Ha ko tautolu foki kua agaagai a tautolu ke he fakapotopotoaga ha lautolu kua kitekite mai kua tokologa pihia, kia tuku kehe e tautolu e tau mena mamafa oti kana, mo e hala kua moua vave mai, ka e tafepoi fakauka a tautolu ke he poitufi kua toka ki mua ha tautolu, mo e kikite atu kia Iesu, ko e kamataaga mo e katoatoaaga he tua.” (Heperu 12:1, 2) Ko e heigoa e ‘hala kua moua vave e tautolu’? Ko e kaumahala a ia ke tua, po kua galo e tua ne ha ha ai fakamua. Ke tumau e tua malolo, kua lata ia tautolu ke “kikite atu kia Iesu” mo e muitua ke he fakafifitakiaga hana. Kua lata foki ia tautolu ke fakaheu e mahani faivao, totoko ke he tau gahua he tino, mo e kalo mai he velevelekoloa, tau pulotu fakalalolagi, mo e tau aga nakai mai he Tohi Tapu. (Kalatia 5:19-21; Kolose 2:8; 1 Timoteo 6:9, 10; Iuta 3, 4) Mua atu, kua lata ia tautolu ke talitonu kua ha ha mo tautolu e Atua ti ko e tau fakatonuaga i loto he Kupu hana kua lauia mitaki.
6, 7. Ko e ha ne tonu ai ke liogi ma e tua?
6 Kua nakai maeke ia tautolu ke feaki ne tautolu ha ko e malolo ni ha tautolu e tua. Ko e tua ko e vala he tau fua he agaga tapu, po ke malolo gahuahua, he Atua. (Kalatia 5:22, 23) Ti, ka e kua kaeke lata e tua ha tautolu ke fakamalolo? Ne talahau e Iesu: “Kaeke kua iloa e mutolu ke uta e tau mena mitaki mo e tau fanau ha mutolu; ka e nakai kia mua e Matua ha mutolu ha ha he lagi ke foaki mai e [a]gaga [t]apu kia lautolu ka ole atu ai kia ia?” (Luka 11:13) E, kia lata ia tautolu ke liogi ma e agaga tapu, ha kua maeke he mena ia ke fakatupu ia tautolu e tua ne kua lata ke taute e finagalo he Atua ti pihia foki ke he tau tutuaga uka lahi.—Efeso 3:20.
7 Nukua tonu lahi ke liogi ke fakalahi e tua. He magaaho ne amanaki a Iesu ke vega e temoni mai he tama tane tote, ne ole age e matua tane he tama: “Kua tua ni au; kia lagomatai mai a a koe ke he haku a nakai tua.” (Mareko 9:24) “Kia fakalahi e koe ha mautolu a tua,” he talahau he tau tutaki ha Iesu. (Luka 17:5) Ko e mena ia, kia lata a tautolu ke liogi ma e tua, he mauokafua na tali he Atua e tau liogi pihia.—1 Ioane 5:14.
Lata Lahi ke Tua ke he Kupu he Atua
8. Maeke fefe he tua ke he Kupu he Atua ke lagomatai a tautolu?
8 Magaaho ku ato hoko e mate poa hana, ne tala age a Iesu ke he tau tutaki hana: “Aua neke fakaatukehe ha mutolu a tau loto; kia tua a mutolu ke he Atua, ati tua mai a foki kia au.” (Ioane 14:1) Ko e tau Kerisiano, kua tua a tautolu ke he Atua mo e ke he Tama hana. Ka e kua e Kupu he Atua? Kua maeke he Kupu he Atua ke fakagahua e fakaohoohoaga malolo ke aoga ai e tau momoui ha tautolu kaeke fakaako mo e fakaaoga ai e tautolu ha ko e tua katoatoa na foaki mai e fakatonuaga mo e takitakiaga mitaki lahi ma tautolu.—Heperu 4:12.
9, 10. To fakamaama fefe e koe e mena ne talahau hagaao ke he tua ia Iakopo 1:5-8?
9 Ko e tau momoui ha tautolu ha ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa kua pukeina ke he tau lekua. Pete ni ia, kua maeke he tua ke he Kupu he Atua ke lagomatai moli a tautolu. (Iopu 14:1) Ke tuga anei, fakalata kua nakai iloa e tautolu e puhala ke fehagai atu ke he taha kamatamata pauaki. Ne foaki he Kupu he Atua ki a tautolu e fakatonuaga nei: “Kaeke ha ha ia mutolu taha kua nakai fai iloilo, kia ole atu a ia ke he Atua, ko ia kua foaki mai mo e totonu ke he tau tagata oti mo e nakai tauage; ti foaki mai ai kia ia. Ka kia ole atu a ia mo e tua, aua neke mahalohalo ha ko ia kua mahalohalo kua lata a ia mo e peau he tahi kua fafati mai he matagi mo e fepokaki. Aua neke manatu e tagata ia ke moua e ia ha mena mai he Iki; ko e tagata loto fakauaua a ia, kua hikihikifano ke he hana tau mahani oti.”—Iakopo 1:5-8.
10 To nakai tauage e Iehova ko e Atua a tautolu ha kua nakai fai iloilo mo e he liogi ke moua ai. Ka e to lagomatai e ia a tautolu ke kikite fakamitaki atu ke he kamatamata. Ko e tau Tohi lagomatai ka liga fakakite mai he tau katofia talitonu ki a tautolu po ke he magaaho ka fakaako e tautolu e Tohi Tapu. Po ke takitaki he agaga tapu ha Iehova a tautolu ke he falu a puhala foki. To foaki mai he ha tautolu a Matua he lagi ki a tautolu e iloilo ke fahia ke he tau kamatamata kaeke “ole atu a ia mo e tua, aua neke mahalohalo.” Kaeke tatai a tautolu mo e peau he tahi kua fafati mai he matagi, kua nakai lata ia tautolu ke talifaki ke fai mena ka moua mai he Atua. Ko e ha? Ha kua tuga pehe e mena nei, kua fakauaua mo e hikihikifano a tautolu ke he liogi po ke ke he falu a puhala—e, ti pihia foki he fakagahuahua e tua. Kua lata ai ia tautolu ke moua e tua hautoka ke he Kupu he Atua mo e ke he takitakiaga ne foaki mai. Kia kikite atu a tautolu ke he falu fakafifitakiaga ke he puhala ne foaki mai he Kupu he Atua e lagomatai mo e takitakiaga.
Tua mo e Lagomataiaga
11. Ko e heigoa e fakamafanaaga ne foaki mai he tua ke he Kupu he Atua ne hagaao ke he tau manako ha tautolu he tau aho oti?
11 Ka e kua ka matematekelea a tautolu he mogonei he mativa? Kua foaki mai he tua ke he Kupu he Atua ki a tautolu e falanaki mauokafua to leveki e Iehova e tau manako ha tautolu he tau aho oti mo e to fakahiku fakalahi age e foakiaga ki a lautolu oti ne fakaalofa ki a ia. (Salamo 72:16; Luka 11:2, 3) Liga moua e tautolu e mafanatia he manamanatu ke he puhala ne foaki e Iehova e tau mena kai ma e perofeta hana ko Elia he magahala ne to e hoge. Fakamui, ne taute fakamana he Atua e falaoa mata mo e puke lolo ke nakai oti, ke fakamomoui aki e fifine, hana tama tane, mo Elia. (1 Tau Patuiki 17:2-16) Ne foaki pihia foki e Iehova ke he perofeta ko Ieremia he magahala ne patakai he tau Papelonia a Ierusalema. (Ieremia 37:21) Pete he tote e mena ke kai e Ieremia mo Elia, ne leveki e Iehova a laua. Kua taute pihia foki e Ia ki a lautolu ne fakagahuahua e tua ki a ia he vaha nei.—Mataio 6:11, 25-34.
12. Lagomatai fefe he tua ke tuku e falaoa he laulau?
12 Ko e tua ne lafi ua mo e fakagahuahuaaga he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, ka nakai fakamuhukoloa a tautolu, ka e to lagomatai a tautolu ke tuku e falaoa he laulau. Ke fakataitai: Ne fakatonu e Tohi Tapu ki a tautolu ke eke mo tau tagata mahani fakamoli, makaukau, mo e gahua malolo. (Tau Fakatai 22:29; Fakamatalaaga 5:18, 19; Efeso 4:28) Ti kua nakai lata ia tautolu ke fakateaga he eke mo tagata gahua talahaua mitaki. Pihia foki ke he tau matakavi ne nakai loga e tau gahua totogi lahi, kua mahani mau ni ke lauia mitaki e tau tagata gahua ne mahani fakamoli, mafiti, mo e fakamalolo. Pete kua liga hogeia e tau koloa he tau tagata gahua pihia, ka kua tumau a lautolu ke moua e tau mena kua lata ti kua fiafia ke taumafa ne tau mena kai ne moua ne lautolu.—2 Tesalonia 3:11, 12.
Lagomatai he Tua a Tautolu ke Fakauka ke he Maanu
13, 14. Lagomatai fefe he tua a tautolu ke fakauka ke he maanu?
13 Kua fakakite fakamaali mai he Kupu he Atua ko e mena pauaki a ia ke fakafita atu ke he maanu ka mate e fakahele. Ko e tupuna tua fakamoli ko Aperahamo ne maanu ke he mate he hoana fakahele hana, ko Sara. (Kenese 23:2) Ne fakamagoa a Tavita he magaaho ne logona e ia kua mate e tama tane hana ko Apisaloma. (2 Samuela 18:33) Ti tagi foki e tagata mitaki katoatoa ko Iesu he mate e kapitiga hana ko Lasalo. (Ioane 11:35, 36) He magaaho ka mate e fakahele, liga hokotia a tautolu ke teitei ke lahi mahaki e momoko, ka ko e tua ke he tau maveheaga i loto he Kupu he Atua ka lagomatai a tautolu ke fakauka ke he maanu pihia.
14 “Ha ha ia au e amaamanakiaga ke he Atua,” he talahau e Paulo, “ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Kua lata ia tautolu ke tua ke he foakiaga he Atua to fakatutu hake e mano tagata ke he moui. (Ioane 5:28, 29) Mo lautolu ia ko Aperahamo mo Sara, Isaako mo Repeka, Iakopo mo Lea—ne hane momohe oti ke he mate mo e fakatalitali e liu tu mai ke he lalolagi fou he Atua. (Kenese 49:29-32) Ko e fiafia ha ia he magaaho ka fafagu a lautolu ne fakahelehele mai he momohe ke he mate ke momoui ki hinei he lalolagi! (Fakakiteaga 20:11-15) He magaaho nei, to nakai utakehe he tua e tau momoko oti, ka e to fakatumau a tautolu ke fakatata atu ke he Atua, ko ia ne lagomatai a tautolu ke fakauka ke he mauku.—Salamo 121:1-3; 2 Korinito 1:3.
Fakamalolo he Tua a Lautolu ne Fakaagitau
15, 16. (a) Ko e ha kua maeke ia tautolu ke talahau kua nakai kehe e fakaagitau ki a lautolu ne fakagahuahua e tua? (e) Ko e heigoa ka taute ke fehagai mo e fakaagitau?
15 Kua fakakite mai foki he Kupu he Atua ko lautolu foki ne fakagahuahua e tua ka liga eke ke matematekelea ke he fakaagitau. He magahala he kamatamata velagia hana, ne manatu na Iopu kua tiaki he Atua a ia. (Iopu 29:2-5) Ko e tuaga matematekelea ha Ierusalema mo e tau kaupa i ai ati momoko ai a Nehemia. (Nehemia 2:1-3) Kua loto mamahi lahi a Peteru he mole e fakatikai a Iesu ti “tagi lahi a ia.” (Luka 22:62) Mo e fakamafana e Paulo e tau katofia talitonu i loto he fakapotopotoaga i Tesalonia ke ‘kia fakamafana a lautolu kua fakaagitau.’ (1 Tesalonia 5:14) Ko e mena ia, ko e fakaagitau ha lautolu ne fakagahuahua e tua he vaha nei kua nakai kehe. Ko e heigoa, mogoia, kua lata ia tautolu ke taute ke fahia atu ke he fakaagitau?
16 Liga fakaagitau a tautolu ha kua fehagai a tautolu ke he tau lekua hokulo. He nakai onoono ki ai ko e tau lekua mamahaki, liga maeke mogoia ia tautolu ke tului a lautolu takilagataha he magaaho he fakagahuahua e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Liga to lagomatai he mena nei ke fakatotetote hifo e fakaagitau ha tautolu. Ko e gahua lagotatai mo e okioki fakamitaki ka liga eke mo lagomatai foki. Taha e mena kua moli: Ko e tua ke he Atua mo e ke he Kupu hana ka fakatolomaki e malolo tino fakaagaga ha kua ati hake ha tautolu a talitonu na leveki moli e ia a tautolu.
17. Iloa fefe e tautolu na leveki e Iehova a tautolu?
17 Ne foaki mai e Peteru ki a tautolu e fakamafanaaga mauokafua nei: “Kia fakatokolalo ai a mutolu ki lalo he lima malolo he Atua, kia fakamatalahi ai e ia a mutolu ke he vaha ke lata ai. Kia tuku atu kia ia e tau mena oti kua fakaatukehe ai a mutolu, ha ko e mena kua manatu e ia a mutolu.” (1 Peteru 5:6, 7) Ne lologo e salamo: “Kua toto hake e Iehova a lautolu oti kua veveli; ko ia foki kua fakatu hako a lautolu oti kua fakatolotolo.” (Salamo 145:14) Kua lata ia tautolu ke talitonu ke he tau fakamafanaaga nei, ha kua moua mai a lautolu i loto he Kupu he Atua. Pete kua fakatumau e fakaagitau, ko e fakamalolo ha ia he tua he iloa kua maeke ia tautolu ke tuku atu ha tautolu a tau fakaatukehe ke he ha tautolu a Matua loto fakaalofa he lagi!
Tua mo e Falu Kamatamataaga
18, 19. Lagomatai fefe he tua a tautolu ke fahia ke he tau gagao mo e ke fakamafana atu ke he tau katofia talitonu ne gagao?
18 Liga logona e tautolu e kamatamataaga lahi he tua ha tautolu he magaaho ka mamahi a tautolu ke he gagao kelea lahi. Pete he nakai hokotaki mai he Tohi Tapu e fakamauluaga mana ke he tau Kerisiano tuga a Epaferoti, Timoteo, mo Tofimo, kia nakai fakauaua ne lagomatai e Iehova a lautolu ke fakauka. (Filipi 2:25-30; 1 Timoteo 5:23; 2 Timoteo 4:20) Mua atu, he hagaao ke he ha “tagata kua manatu ke he tagata nofogati,” ne lologo e salamo: “To faihoani a Iehova kia ia ka takoto a ia he hana gagao; kua fuluhi e koe hana mohega oti kana ke he hana gagao.” (Salamo 41:1-3) Maeke fefe he tau kupu he salamo ke lagomatai a tautolu ke fakamafana atu ke he tau katofia talitonu ne gagao?
19 Taha e puhala ke foaki e lagomatai fakaagaga ko e liogi mo lautolu mo e ma lautolu ne gagao. He kua nakai ole ma e fakamalolo mana he vaha nei, kua maeke ia tautolu ke ole ke foaki he Atua ki a lautolu e loto malolo lahi ke hahamo aki e tau kafo ha lautolu mo e ma e malolo fakaagaga kua lata ke fakauka ke he tau vaha pihia he fakaloleloleaga. To faihoani e Iehova a lautolu, ati fakamalolo ai e tua ha lautolu he mamata atu ki mua ke he magaaho ka ‘nakai pehe mai taha, Kua gagao au.’ (Isaia 33:24) Ko e mafanatia ha ia ke iloa he puhala he liu tu mai ko Iesu Keriso mo e he puhala he Kautu he Atua, to moua he tau tagata omaoma e tokanoaaga katoatoa mai he hala, gagao, mo e mate! Ma e tau amaamanakiaga mua atu e mitaki nei, kua fakaaue a tautolu ki a Iehova, ‘ko ia ka fakamaulu ha tautolu a tau gagao oti kana.’—Salamo 103:1-3; Fakakiteaga 21:1-5.
20. Ko e ha kua talahau ai na maeke he tua ke takitaki atu a tautolu he “tau aho kelea” he fuakau?
20 Kua maeke foki he tua ke lagomatai a tautolu ke he “tau aho kelea” he fuakau, ko e magaaho ne lolelole fakahaga ai e malolo tino. (Fakamatalaaga 12:1-7) Ti kua maeke he tau momotua ia tautolu ke liogi tuga ne lologo he salamo fuakau: “Ha ko koe kua amaamanaki au ki ai, ma Iki na e, ko Iehova, . . . Aua neke tiaki e koe au ke he vaha fuakau; aua neke tiaki e koe au ka mole atu haku a malolo.” (Salamo 71:5, 9) Ne logona hifo he salamo e manako ma e lalagoaga ha Iehova, ke tuga ha tautolu a tau katofia Kerisiano ne kua fuakau i loto he fekafekauaga he Atua. Ha ko e tua ha lautolu, kua maeke ia lautolu ke mauokafua kua ha ha ia lautolu e lalago katoatoa he tau lima tukulagi ha Iehova.—Teutaronome 33:27.
Tumau e Tua ke he Kupu he Atua
21, 22. Kaeke tua a tautolu, kua lauia fefe ai mogoia e fakafetuiaga ha tautolu mo e Atua?
21 Ko e tua ke he vagahau mitaki mo e ke he Kupu katoa he Atua ka lagomatai a tautolu ke fakatata fakalahi atu ki a Iehova. (Iakopo 4:8) Moli, ko ia ko e Iki Pule Katoatoa ha tautolu, ka ko ia foki ko e ha tautolu a Tufuga mo e Matua. (Isaia 64:8; Mataio 6:9; Gahua 4:24) “Ko e haku Matua a koe, ko e haku Atua, mo e maka tumau he haku a fakamouiaga,” he lologo he salamo. (Salamo 89:26) Kaeke fakagahuahua e tautolu e tua ki a Iehova mo e Kupu omoi he agaga hana, kua maeke foki ia tautolu ke hagaao ki a ia ko e ‘Maka Tumau he ha tautolu a fakamouiaga.’ Ko e fakahekeaga mafanatia ha ia!
22 Ko Iehova ko e Matua he tau Kerisiano fakauku he agaga mo e he tau fakahoa ha lautolu ne moua e amaamanakiaga ke he lalolagi. (Roma 8:15) Ti ke tua ke he ha tautolu a Matua he lagi, kua nakai lagataha ke tataki atu a tautolu ke fakahahaku. Ne talahau e Tavita: “Ha kua tiaki au he haku a matua tane mo e haku a matua fifine, ti talia ai e Iehova au.” (Salamo 27:10) Mua atu, ha ha ia tautolu e fakamafanatiaaga nei: “Ko e mena nakai tiaki e Iehova hana motu ha ko e hana higoa lilifu.”—1 Samuela 12:22.
23. Ko e heigoa kua lata ma tautolu ke olioli ke he fakafetuiaga tukulagi mo Iehova?
23 Moli, ke olioli e fakafetuiaga tukulagi mo Iehova, kua lata ia tautolu ke tua ke he vagahau mitaki mo e talia katoatoa e moli he tau Tohiaga Tapu—ko e Kupu he Atua. (1 Tesalonia 2:13) Kua lata ia tautolu ke tua katoatoa ki a Iehova mo e toka e Kupu hana ke hulu e puhala ha tautolu. (Salamo 119:105; Tau Fakatai 3:5, 6) To tupu tolomaki e tua ha tautolu he liogi a tautolu mo e mauokafua ke he hana fakaalofa hofihofi, fakaalofa noa, mo e lalagoaga.
24. Ko e heigoa e manatu mafanatia ne fakakite mai he Roma 14:8?
24 Kua omoi he tua a tautolu ke taute e tukuleleaga ke he Atua ke he vaha tukulagi tukumuitea. He kua malolo e tua, pete ka mamate a tautolu, ko tautolu ko e tau fekafekau tukulele hana ne ha ha ai e amaamanakiaga he liu tu mai. E, ka “momoui, po ke mamate a tautolu, ko e tau tagata he Iki a tautolu.” (Roma 14:8) Kia tokaloto e tautolu e manatu mafanatia ia he fakatumau e mauokafua ha tautolu ke he Kupu he Atua mo e tumau ke tua ke he vagahau mitaki.
To Tali Fefe e Koe?
• Ko e heigoa e tua, ti ko e ha kua lata a tautolu mo e fua nei?
• Ko e ha ne lata lahi ai ke tua a tautolu ke he vagahau mitaki mo e ke he Kupu katoa he Atua?
• Lagomatai fefe he tua a tautolu ke fehagai mo e tau kamatamata kehekehe?
• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke tumau e tua?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Tau Fakatino he lau 6]
Ne lagomatai e Iehova a Ieremia mo Elia ha ko e tua ha laua
[Tau Fakatino he lau 7]
Kua ha ha ia Iopu, Peteru, mo Nehemia e tua malolo