Skip to content

Skip to table of contents

Kaiaga he Iki kua Lahi e Kakano ma Hau

Kaiaga he Iki kua Lahi e Kakano ma Hau

Kaiaga he Iki kua Lahi e Kakano ma Hau

FAI aoga mo e kakano tumau kia e Kaiaga he Iki ma hau? Ke moua e tali, kia manamanatu fakamua a tautolu ke he kakano ne matutaki e Iesu Keriso a ia ke he magaaho uho nei.

He afiafi he Nisana 14, 33 V.N., ne fakapotopoto a Iesu mo e tau aposetolo 12 hana he poko tapa ki luga i Ierusalema ke fakamanatu e Paseka lagataha he tau. He mole e kai e lautolu e Paseka, ko e afokau ko Iuta ne fano kehe a ia ke afo a Iesu. (Ioane 13:21, 26-30) Ke he tau aposetolo 11 kua toe, ne fakatu e Iesu e “kaiaga mena he Iki.” (1 Korinito 11:20) Kua hagaao foki ki ai ko e Fakamanatuaga, ha kua poaki e Iesu ke he tau tutaki hana: “Kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au.” Ko e magaaho ni anei ne poaki ke he tau Kerisiano ke fakamanatu.—1 Korinito 11:24.

Hagaao ke he tohi fakamaama kupu Webster’s, ko e fakamanatuaga ko e mena kua lagomatai ke “manatu tumau.” Loga he tau matakavi, ne fakatu he tau tagata e tau aho pauaki he motu ke fakamanatu, ko e taha tagata po ke taha mena aoga. Ke he mena nei ne fakatu e Iesu e kaiaga fakamanatu—ko e kaiaga kua eke mo lagomatai ke he manamanatuaga, he lagomatai hana tau tutaki ke manatu tumau e tau magaaho hokulo he aho aoga ia. Ma e tau atuhau i mua, ko e kaiaga fakamanatu nei ka manamanatu ki ai e tau tagata kitekite ke he kakano uho ke he mena ne taute e Iesu he po ia, mua atu ke he tau fakamailoga ne fakaaoga e ia. Ko e heigoa e tau fakamailoga ne fakaaoga e Iesu, ti ko e heigoa e kakano ha lautolu? O mai la tautolu ke kumikumi e fakamauaga he Tohi Tapu ke he mena ne tupu he po ia he 33 V.N.

Tau Fakamailoga Tapu

“Ati toto ai e ia e areto, mo e fakaaue, ti tofitofi, mo e age kia lautolu, kua pehe age, Ko e [“kakano he,” NW] haku a tino a enei, kua foaki atu ma mutolu; kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au.”Luka 22:19.

He magaaho ne toto e Iesu e areto mo e pehe, “ko e kakano he haku a tino a enei,” kua fakakite a ia ko e areto nakai fakaea ne hukui, po ke fakamailoga, he hana a tino nakai hala, nukua foaki e ia “mo moui he lalolagi.” (Ioane 6:51) Pete ni kua talahau he tau fakaliliuaga Tohi Tapu “ko e haku a tino enei [Heleni, es·tinʹ],” kua pehe e Greek-English Lexicon of the New Testament ha Thayer ko e vepi nei kua fa kakano “ke fakamailoga, ke fakakite.” Kua fakakite e manatu he hukui, po ke fakamailoga.—Mataio 26:26.

Ko e mena taha ia ni ke he kapiniu he uaina. Ne pehe a Iesu: “Ko e [“kakano he,” NW] kapiniu nai, ko e maveheaga fou ia ke he haku a toto, kua fakamaligi ma mutolu.”Luka 22:20.

He fakamauaga ha Mataio, ne pehe a Iesu hagaao ke he kapiniu: “Ko e [“kakano he,” NW] haku a toto a enei, ko e toto he maveheaga fou, kua fakamaligi mo e tau tagata tokologa ke fakamagalo aki e tau hala.” (Mataio 26:28) Ne fakaaoga e Iesu e uaina he kapiniu mo hukui, po ke fakamailoga, he hana toto ni. Ko e fakamaligi he toto hana ko e fakaveaga he “maveheaga fou” ma e tau tutaki ne fakauku he agaga, ka pule ai ko e tau patuiki mo e tau ekepoa mo ia he lagi.—Ieremia 31:31-33; Ioane 14:2, 3; 2 Korinito 5:5; Fakakiteaga 1:5, 6; 5:9, 10; 20:4, 6.

Ko e uaina he kapiniu kua eke foki mo manatuaga to eke e fakamaligi he toto ha Iesu mo fakaveaga ne foaki mo “fakamagalo aki e tau hala,” ati hafagi e puhala ma e tau tagata ne kai mo e inu ke ui atu ke he moui he lagi ko e tau hakega fakalataha mo Keriso. Maama ai, ko lautolu ne moua e uiaga nei ke he lagi—ko e numera gahoa—ko lautolu ni kua kai mo e inu ke he falaoa mo e uaina ke he Fakamanatuaga.—Luka 12:32; Efeso 1:13, 14; Heperu 9:22; 1 Peteru 1:3, 4.

Ka e kua a lautolu oti e tau tutaki ha Iesu ne nakai ha ha he maveheaga fou? Ko lautolu nei ko e ‘tau mamoe kehe’ he Iki, ne onoono lahi atu, nakai ke pule mo Keriso ke he lagi, ka e ke fiafia e moui tukulagi he lalolagi parataiso. (Ioane 10:16; Luka 23:43; Fakakiteaga 21:3, 4) “Ko e moto tagata tokologa” he tau Kerisiano tua fakamoli kua “fekafekau [ke he Atua] ke he aho mo e po,” kua fiafia a lautolu ke eke mo tau tagata kitekite fakaaue ke he Kaiaga he Iki. Kua fakapuloa he tau kupu mo e tau gahua e lauiaaga ha lautolu: “Ko e fakamouiaga ha he Atua ha tautolu, ko ia kua nofo ke he nofoaiki, katoa mo e Punua mamoe.”—Fakakiteaga 7:9, 10, 14, 15.

Lagafiha?

“Kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au.”Luka 22:19.

Kua lata ke lagafiha e taute he Fakamanatuaga ke maeke ke manatu tumau e mate he Keriso? Nakai fakamahino mai e Iesu. Pete ia, tali mai he fakatu e ia e Kaiaga Afiafi he Iki he Nisana 14, ko e afiafi he Paseka, ne fakamanatu he tau Isaraela he tau tau takitaha, kua fakamoli na manako a Iesu ke taute pihia foki e Fakamanatuaga. Na kua fakamanatu he tau Isaraela e fakahaoaga ha lautolu he tau tau takitaha mai he pehiaaga i Aikupito, ka e fakamanatu he tau Kerisiano e fakahaoaga ha lautolu he tau tau takitaha mai he pipiaga ke he hala mo e mate.—Esoto 12:11, 17; Roma 5:20, 21.

Ko e manatu ke taute he tau tau takitaha ke fakamanatu e magaaho aoga kua nakai kehe moli. Manamanatu la, ma e fakatai, he magaaho kua fakamanatu he hoa mau e tau ne mau a laua po ke ka fakamanatu he motu e magaaho aoga he fakamauaga tuai. Kua fa mahani ke taute lagataha he tau e magaaho ia. Fuluola ai, ke he tau senetenari loga he mole a Keriso, tokologa ne totoku ko e tau Kerisiano ne ui ko e Quartodecimans, kakano ko e “Fourteenthers,” ha kua fakamanatu e lautolu e mate ha Iesu lagataha he tau, he Nisana 14.

Mukamuka ka e Hokulo

Ne fakamaama he aposetolo ko Paulo ko e fakamanatu he Kaiaga he Iki ka fakamalolo e tau tutaki ha Iesu ke “fakailoa atu ai . . . e matulei he Iki.” (1 Korinito 11:26) Ti, ko e fakamanatuaga nei ka hagaaki ke he matagahua aoga he mate hana ko Iesu, ne ha ha ai ke he gahuahuaaga he finagalo he Atua.

Mai he hana mahani fakamoli ke hoko ke he mate, ne fakamatalahi e Iesu Keriso a Iehova ko e Atua ko e Tufuga pulotu mo e fakaalofa mo e Pule Katoatoa tututonu. Kehe mai he tau talahauaga ha Satani mo e nakai tatai ki a Atamu, ko Iesu ne fakamoli kua maeke he tagata ke fakatumau e tua fakamoli ke he Atua, pihia foki ka ha ha i lalo he tau pehiaaga vevela.—Iopu 2:4, 5.

Kua fakahao fakaaue foki he Kaiaga he Iki e fakamanatuaga he fakaalofa foaki noa ha Iesu. Pete ni he tau kamatamata lalahi, ne fakatumau ni a Iesu ke omaoma katoatoa ke he hana Matua. Ati maeke ia ia ke foaki hana moui mitaki katoatoa hokoia ke totogi aki e agahala fakafua lahi ha Atamu. He fakamaama ni e Iesu, ne hau a ia ke “foaki atu foki hana moui mo lukutoto ke hukui aki e tau tagata tokologa.” (Mataio 20:28) Fakahiku ai, ko lautolu ne tua ki a Iesu kua maeke he tau agahala ha lautolu ke fakamagalo mo e moua e moui tukulagi he lagotatai mo e finagalo fakamua ha Iehova ma e tau tagata.—Roma 5:6, 8, 12, 18, 19; 6:23; 1 Timoteo 2:5, 6. *

Ko e tau mena oti nei kua talahau e lahi he mahani mitaki mo e fakaalofa totonu ha Iehova he taute e foakiaga ma e fakamouiaga he tagata. Kua pehe e Tohi Tapu: “Ko e mena foki hanai ne fakakite mai ai e fakaalofa he Atua kia tautolu, he fakafano mai he Atua hana Tama fuataha ke he lalolagi, kia momoui a tautolu kia ia. Ko e fakaalofa hanai, nakai ko e fakaalofa ha tautolu ke he Atua, ka kua fakaalofa mai a ia kia tautolu; ne fakafano mai foki e ia hana Tama ko e lukutoto mo e tau hala ha tautolu.”—1 Ioane 4:9, 10.

E, ko e tauteaga homo ue atu ha ia e Fakamanatuaga! Kua mukamuka mo e aoga lahi ke fakamanatu he lalolagi katoa i lalo hifo he tau tutuaga kehekehe, ka ko e fakamailoga lahi agaia ke tumau e manatu nukua molea e leva lahi mahaki.

Ko e Kakano ma Hau

Ko e mate poa he ha tautolu a Iki ko Iesu Keriso kua taute e totogiaga lahi mahaki ke lata mo ia mo e hana Matua, ko Iehova. Ha ko e tagata mitaki katoatoa, ne nakai fehagai a Iesu mo e mate tuga ne moua e tautolu. (Roma 5:12; Heperu 7:26) Nukua lata ke moui tukulagi a ia. Ane kua nakai uta kehe hana moui, pule foki ki ai, ka nakai fakaata e ia. Ne pehe a ia: “Nakai uta kehe e taha [haku moui] ia au, ka ko au, kua tuku atu e au ni.”—Ioane 10:18.

Ka e, ne foaki fakamakai e Iesu hana moui mitaki katoatoa ko e tagata mo poa ke maeke ke “fakaoti ai e ia ke he hana matulei a ia ne toka ai e kautu ke mate ai, ko e tiapolo haia; Kia toka noa ai foki a lautolu oti kua fakatupatupa he matakutaku ke he mate ke he mouiaga katoa ha lautolu.” (Heperu 2:14, 15) Ko e fakaalofa foaki noa he Keriso kua fakalaulahi e fakamoli ke he puhala he mate ne kua foaki e ia. Kua mataala lahi a ia ke he puhala ke matematekelea mo e mate a ia.—Mataio 17:22; 20:17-19.

Kua fakamanatu mai foki he Fakamanatuaga ki a tautolu e fakakiteaga he fakaalofa ne taute la ia he ha tautolu a Matua he lagi, ko Iehova. Ko e tupetupe ha ia ma hana, ne ‘fakaalofa fakalahi mo e hofihofi noa,’ ke logona mo e kitia e “tagi lahi mo e tau hihina mata” ha Iesu he katene i Ketesemane, ko e favaleaga fakakikiveka, ko e fakahala fakakelea, mo e mate mamahi fakatekiteki. (Iakopo 5:11, Heperu 5:7; Ioane 3:16; 1 Ioane 4:7, 8) He manamanatu ke he mate hana mogonei, he tau senetenari fakamui, kua fakatupu e logonaaga mamahi ke he tokologa.

Manamanatu la ke he totogi lahi ne fakatau aki e Iehova ko e Atua mo Iesu Keriso a tautolu ko e tau tagata agahala! (Roma 3:23) Kua fehagai a tautolu mo e tau mamahi moli he tau aho oti ha ko e tuaga agahala ha tautolu mo e tau nakai mitaki katoatoa ha tautolu. Pete ia, ke he fakaveaga he tua ke he poa lukutoto ha Iesu, kua maeke ia tautolu ke o atu ke he Atua ma e fakamagaloaga. (1 Ioane 2:1, 2) Kua maeke he mena nei ma tautolu ke olioli e tokanoaaga ke vagahau mo e Atua mo e manamanatuaga mea. (Heperu 4:14-16; 9:13, 14) Lahi atu ai, maeke ia tautolu ke manamanatu ke he amaamanakiaga he moui ke he lalolagi parataiso tukulagi tukumuitea. (Ioane 17:3; Fakakiteaga 21:3, 4) Ko e tau mena nei mo e falu monuina loga kua fua mai oti he gahua fakamakai he poa ni ha Iesu.

Fakakite e Loto Fakaaue ma e Kaiaga he Iki

Ko e Kaiaga he Iki kua nakai fakauaua e fakakiteaga mua ue atu he “fakaalofa noa he Atua kua fakalahi.” Ti ko e foakiaga ha Iehova ko e Atua he poa lukutoto—kua taute e fakaalofa foaki noa ha Iesu—kua eke moli mo hana a “mena kua foaki noa nakai maeke ke fakamatala.” (2 Korinito 9:14, 15) Nakai kia fakalagalaga he tau fakakiteaga nei he mahani mitaki he Atua ne mai ia Iesu Keriso a koe ke he puhala hokulo mo e tumau ke loto fakaaue?

Mauokafua a tautolu kua pihia. Ko e mena ia, kua uiina mafanatia e mautolu a koe ke fakalataha mo e Tau Fakamoli a Iehova ke taute e Fakamanatuaga he mate a Iesu. To fakahoko e Fakamanatuaga he tau nei he Aho Lotu, Aperila 16, mole e toaga la. To fiafia lahi e Tau Fakamoli a Iehova he kavi hau ke fakailoa atu e magaaho tonu mo e matakavi ke lata mo e magaaho aoga lahi nei.

[Matahui Tala]

^ para. 19 Ke lahi atu e fakatutalaaga matafeiga ke he lukutoto, fakamolemole kikite e tohi Iloilo ne Takitaki Atu ke he Moui Tukulagi, ne lomi fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.

[Puha/Tau Fakatino he lau 6]

“KO E HAKU A TINO A ENEI” PO KE “KO E KAKANO HE HAKU A TINO A ENEI” HA FE?

He pehe a Iesu, “ko au nai ko e gutuhala” mo e, “ko au nai ko e vine moli,” nakai fai ne manamanatu ko ia ko e gutuhala moli po ke vine moli. (Ioane 10:7; 15:1) Pihia foki, he magaaho ne fatiaki he The New Jerusalem Bible e talahauaga ha Iesu: “Ko e kapiniu nei e maveheaga fou,” nakai fakahiku e tautolu ko e kapiniu moli he maveheaga fou. Ti pihia foki, he magaaho ne pehe a ia ko e areto e tino hana, nakai fai fakauaua kua kakano po ke fakamailoga he areto hana tino. Ti kua pehe e liliuaga ha Charles B. Williams: “Kua hukui he mena nei e tino haku.”—Luka 22:19, 20.

[Fakatino he lau 5]

Kua lata e falaoa nakai fakaea mo e uaina mo fakamailoga he tino ha Iesu ne nakai hala mo e hana toto ne fakamaligi

[Fakatino he lau 7]

Ko e mena ke manatu e Fakamanatuaga he fakaalofa lahi ne fakakite e Iehova ko e Atua mo Iesu Keriso