Mahani Molu—Ko e Fua Kerisiano Aoga Lahi
Mahani Molu—Ko e Fua Kerisiano Aoga Lahi
“Kia fakatapulu a mutolu ke he . . . mahani molu.”—KOLOSE 3:12.
1. Ko e heigoa kua taute e mahani molu ko e fua mua ue atu?
KA MAHANI molu e tagata, to pehe a tautolu, ko e fiafia ha ia ke fakalataha mo ia. Kehe ai, ko e “alelo kua vagahau mo e [“molu,” NW] kua fatifati ai e tau hui motua,” he mailoga he patuiki pulotu ko Solomona. (Tau Fakatai 25:15) Ko e mahani molu ko e fua mua ue atu kua matutaki mo e mitaki mo e malolo.
2, 3. Ko e heigoa e matutakiaga he mahani molu mo e agaga tapu, ti ko e heigoa ka manamanatu a tautolu ke he vala tala nei?
2 Ne putoia he aposetolo ko Paulo e mahani molu he hana tohi he ‘tau fua he agaga,’ i loto he Kalatia 5:22, 23. Ko e kupu Heleni ne fakaliliu “mahani molu” he kupu 23 he Tohi Tapu Niue, kua fa fakamaama ko e “holoilalo” po ke “mahani totonu” ke he falu Tohi Tapu. Ko e moli kua uka ke moua e tataiaga ke he kupu Heleni nei ke he loga he falu vagahau ha ko e kupu fakamua ne fakamaama, nakai ko e mahani totonu po ke holoilalo i fafo, ka ko e mahani molu mo e fakaalofa he loto; nakai ko e puhala he mahani he taha, ka ko e tuaga he manamanatuaga mo e loto he taha.
3 Ke lagomatai a tautolu ke loto fakaaue lahi ke he kakano mo e uho he mahani molu, o mai la tautolu ke manamanatu ke he fa e fakafifitakiaga he Tohi Tapu. (Roma 15:4) He taute pihia, to nakai ni ako e tautolu e fua nei ka e pihia foki ke he puhala kua maeke ke moua aki mo e fakakite ai ke he tau fehagaiaga oti ha tautolu.
“Ko e Koloa Uho Haia ki Mua he Atua”
4. Iloa fefe e tautolu kua uho e mahani molu ki a Iehova?
4 Ha ko e mahani molu ko e vala he fua he agaga he Atua, kua lata ni ke kumi ai e tautolu ke matutaki lahi mo e aga peresona homo ue atu he Atua. Ne tohi he aposetolo ko Peteru ko e “loto mahani molu mo e mafola” ko e “koloa uho haia ki mua he Atua.” (1 Peteru 3:4) Moli, ko e mahani molu ko e aga mahani Atua, ti uho lahi ki a Iehova. Moli, kua kakano lahi e mena nei ma e tau fekafekau oti he Atua ke feaki e mahani molu. Fakakite fefe mogoia he Atua Mua Ue Atu, ko e Pule Katoatoa tokoluga he lalolagi mo e lagi katoatoa, e mahani molu?
5. Ha ko e mahani molu ha Iehova, ko e heigoa e amaamanakiaga kua ha ha ia tautolu?
5 He magaaho ne liuliu e hoa mau fakamua, ko Atamu mo Eva, ke he poakiaga mahino he Atua ke nakai kai mai he akau he iloilo mo e kelea, ne taute pauaki e laua e mena nei. (Kenese 2:16, 17) Ko e taute pauaki pihia he liuliu kua fua ke he agahala, mate, mo e o mai kehe he Atua ma laua mo e ha laua a tau fanau a mui. (Roma 5:12) Pete ni na tonuhia katoatoa a Iehova ke foaki e fakafiliaga ia, ne nakai tiaki fakakelea e ia e magafaoa tagata ke fakahako mo e fakamagalo a lautolu. (Salamo 130:3) Ka e, mai he hana fakaalofa mo e hana fakamakai ne nakai uliulitonu—ko e fakakiteaga he mahani molu—kua foaki e Iehova e tau lagomataiaga ke maeke he tau tagata agahala ke o atu ki a ia mo e moua hana talia. E, puhala mai he mena fakaalofa ke he poa lukutoto he hana Tama, ko Iesu Keriso, ne taute ai e Iehova ke maeke ia tautolu ke o atu ke he nofoa patuiki lilifu hana mo e nakai matakutaku po ke vivivivi.—Roma 6:23; Heperu 4:14-16; 1 Ioane 4:9, 10, 18.
6. Kitia fefe e mahani molu ke he fehagai he Atua mo Kaino?
6 Fakamua atu to hau a Iesu ke he lalolagi, ne kitia e mahani molu ha Iehova he magaaho ne foaki e Kaino mo Apelu ko e tau fanau tane ha Atamu e tau poa ke he Atua. Hagaao ke he tau tuaga he tau loto ha laua, ne nakai talia e Iehova e poa ha Kaino ka e ‘kitekite he talia’ ki a Apelu mo e hana a poa. Ko e onoono mitaki he Atua ki a Apelu tua fakamoli mo e hana poa ne fakalagalaga e mahani vale ha Kaino. “Ti ita lahi a Kaino, kua fakatetefu hana mata,” he talahau he fakamauaga he Tohi Tapu. Tali atu fefe a Iehova? Kua ita kia a ia ha ko e aga kelea ha Kaino? Nakai. Molu ai, ne huhu a ia ki a Kaino ke he kakano ne ita lahi a ia. Ne fakamaama foki e Iehova e mena kua lata ia Kaino ke taute ke moua e “fiafia.” (Kenese 4:3-7) Moli, ko Iehova e fakataiaga he mahani molu.—Esoto 34:6.
Futia mo e Hahau e Mahani Molu
7, 8. (a) O mai fefe a tautolu ke loto fakaaue ke he mahani molu ha Iehova? (e) Ko e heigoa he tau kupu ha Mataio 11:27-29 kua fakakite hagaao ki a Iehova mo Iesu?
7 Ko e taha he tau puhala mitaki lahi mahaki ke loto fakaaue ke he tau fua homo ue atu ha Iehova ko e fakaako e moui mo e fekafekauaga ha Iesu Keriso. (Ioane 1:18; 14:6-9) He nofo i Kalilaia he tau ke uaaki he hana fekafekauaga fakamatala, ne taute e Iesu loga e tau gahua malolo i Korasina, Petesaita, Kapanaumi, mo e tau motu tutu tata mai. Ka e, tokologa e tau tagata ne fakatokoluga mo e fakateaga, ti fakaheu a lautolu ke talitonu. Tali atu fefe a Iesu? He fakamanatu fakamalolo e ia ki a lautolu e tau fua he nakai tua ha lautolu, ne hofihofi e fakaalofa hana ha ko e tuaga kelea fakaagaga he ʽam ha·ʼaʹrets, ko e tau tagata tokolalo ia lautolu.—Mataio 9:35, 36; 11:20-24.
8 Ne fakakite he tau gahua fakamui ha Iesu na “kitia [moli e ia] e Matua” mo e fifitaki a ia. Ke he tau tagata noa, ne fakalaulahi e Iesu hana uiina mafanatia nei: “Kia o mai a mutolu kia au, ko mutolu oti ne matematekelea mo e pehia he tau kavega; ko au foki ke okioki ai a mutolu. Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku, mo e fifitaki mai a mutolu kia au; ha ko au ni ko e totonu mo e loto holoilalo; ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu.” Tamai fefe he tau kupu ia e mafanatia mo e okiokiaga ki a lautolu ne matematekelea mo e pehia! Kua mafanatia foki ma tautolu he vaha nei. Ka fakatapulu moli e tautolu a tautolu ke he mahani molu, to ha ha i ai a tautolu mo lautolu ne “loto e Tama ke fakakite atu ki ai” hana Matua.—Mataio 11:27-29.
9. Ko e heigoa e fua kua matutaki mo e mahani molu, ti eke fefe a Iesu mo fakafifitakiaga mitaki he mena nei?
9 Matutaki tata atu ke he mahani molu e fakatokolalo, ko e “loto holoilalo.” Ko e mahani fakaikaluga he taha fahi, kua takitaki a ia ke fakatokoluga mo e taute a ia ke ekefakakelea e falu ke he puhala vale mo e nakai fakaalofa. (Tau Fakatai 16:18, 19) Ne fakagahuahua e Iesu e mahani fakatokolalo ke he hana fekafekauaga he lalolagi. He magaaho foki ne fina atu a ia ki Ierusalema ke he ono e aho ato hoko hana mate mo e fakamatalahi ko e Patuiki ha Iutaia, ne kehe mamao mai a Iesu he tau pule he lalolagi. Ne fakamoli e ia e perofetaaga faka-Mesia ha Sakaria: “Kia tala age a mutolu ke he tama fifine a Siona, Kitiala, ha ne haele mai kia koe hau a Patuiki, kua totonu a ia, kua heke e ia e asini, ko e punua asini.” (Mataio 21:5; Sakaria 9:9) Ko e perofeta tua fakamoli ko Tanielu e fakakiteaga ne foaki e Iehova e pule katoatoa ke he hana Tama. Ka e, he perofetaaga fakamua ne fakamaama a Iesu ko e “tagata fakateaga.” Ko e mahani molu mo e fakatokolalo kua tui lima moli.—Tanielu 4:17; 7:13, 14.
10. Ko e ha e mahani molu Kerisiano kua nakai hagaao ke he lolelole?
10 Ko e mahani molu mitaki lahi ne fakatata e Iehova mo Iesu kua lagomatai a tautolu ke tata atu ki a laua. (Iakopo 4:8) Moli, nakai hagaao e mahani molu ke he lolelole. Mamao ligo ai! Ko Iehova, ko e Atua mua ue atu, kua fakatata e malolo lahi mo e mana lahi. Kua puho e ita hana ke he tau tagata nakai tututonu. (Isaia 30:27; 40:26) Ne fakakite pihia e Iesu e fifiliaga malolo ke nakai fakahui, ka haia foki i lalo he favaleaga ha Satani ko e Tiapolo. Ne fakaheu e ia ke fakauka ke he tau gahua fakatupe ne nakai matafakatufono he tau takitaki lotu he vaha hana. (Mataio 4:1-11; 21:12, 13; Ioane 2:13-17) Ka e, ne fakatumau e ia e mahani molu ka fehagai mo e tau kuku he hana tau tutaki, ti fakauka fakaeneene a ia ke he tau lolelole ha lautolu. (Mataio 20:20-28) Kua fakamaama mautali he taha pulotu Tohi Tapu e mahani molu ke he puhala nei: “I tua he mahani totonu ha ha i ai e malolo he lapatoa.” Kia fakatata e tautolu e fua nei tuga he Keriso—ko e mahani molu.
Ne Mahani Molu he Vaha Hana
11, 12. He onoono ke he feaki hake hana, ko e heigoa ne taute he mahani molu ki a Mose ke kehe ue atu?
11 Ko e fakafifitakiaga ke toluaki ka manamanatu a tautolu ki ai ko Mose. Kua fakamaama he Tohi Tapu a ia ko e “totonu ue atu a ia he tau tagata oti ha he fuga kelekele.” (Numera 12:3) Ne tohi hifo e fakamauaga nei i lalo he agaga faka-Atua. Ko e mahani molu lahi mahaki ha Mose kua taute a ia ke muitua ke he takitakiaga ha Iehova.
12 Ne kehe e feaki hake ha Mose. Nukua matakite a Iehova ke he tama tane nei he tau mamatua Heperu tua fakamoli kua hao mai he magahala tamateaga mo e kelipopoaga. Ne leveki he matua fifine ha Mose a ia he magaaho ne tote agaia a ia, nukua fakaako fakamitaki a ia hagaao ke he Atua moli, ko Iehova. Fakamui, ne uta a Mose mai he kaina hana ke nofo he tau matakavi ne mua atu e kehe. “Ne fakaako foki a Mose ke he iloilo oti ni he tau tagata Aikupito,” ne manatu he Kerisiano fakamua ko Setefano ne fakamatulo. “Kua fakamalolo [e Mose] hana tau kupu mo e tau mena ne eke e ia.” (Gahua 7:22) Ne kitia ai e tua hana he magaaho ne mailoga e ia e tau nakai fakafili tonu loga he tau iki fekafekau ha Farao ke he tau matakainaga hana. Ha kua keli e ia e tagata Aikupito he magaaho ne kitia ai hane tafolo e Heperu, ati hola a Mose mai i Aikupito ke he motu ha Mitiana.—Esoto 1:15, 16; 2:1-15; Heperu 11:24, 25.
13. Ko e heigoa e lauiaaga ki a Mose he 40 e tau ne nofo a ia i Mitiana?
13 He 40 e tau he moui, ne leveki ni e Mose a ia he tutakale. Ne feleveia e ia i Mitiana e tau tama fifine tokofitu ha Reuelu ti lagomatai a lautolu ke utu mai e vai ma e fuifui manu lahi he matua tane ha lautolu. He liliu ki kaina ne fakamaama fiafia he tau tama fifine ki a Reuelu “ko e tagata Aikupito” ne fakahao a lautolu mai he tau leveki mamoe ne fakatupu lekua ki a lautolu. He uiina ha Reuelu, ne nofo a Mose mo e magafaoa. Ko e tau mena uka ne matematekelea a ia ne nakai fakaita a ia; po kua puipui ai a ia mai he ako ke hiki hana puhala moui ke he tau matakavi fou hana. Ko e manako hana ke taute e finagalo a Iehova kua nakai maueue. He 40 e tau loa, ne leveki e ia e tau mamoe ha Reuelu, ti hoana e ia a Sipora, mo e feaki hana tau tama tane, ne feaki mo e fakatolomaki e Mose e tuaga mitaki ne kitia aki a ia. E, mai he tau mena uka ne matematekelea ai, ne ako e Mose e mahani molu.—Esoto 2:16-22; Gahua 7:29, 30.
14. Fakamaama e mena ne tupu he magaaho ne takitaki a Mose i Isaraela nukua fakatata hana mahani molu.
14 He mole e kotofa e Iehova a ia mo takitaki he motu ha Isaraela, ko e tuaga he mahani molu ha Mose ne kitia agaia. Ne talahau he tagata fuata ki a Mose ko Elitato mo Metato kua eke mo tau perofeta he heaga api—pete ni e nakai ha ha ai a laua he magaaho ne liligi e Iehova hana agaga ke he tau patu toko 70 ke eke mo tau lagomatai ha Mose. Ne fakapuloa e Iosua: “Ko e iki na e, ma Mose, kia hataki e koe a laua.” Ne tali molu atu a Mose: “Kua mahekeheke kia a koe ha ko au? kua manako ni au ke eke e motu oti a Iehova mo tau perofeta, mo e foaki atu ai e Iehova hana [a]gaga kia lautolu.” (Numera 11:26-29) Kua lagomatai he mahani molu ke fakamafola e tuaga tupetupe ia.
15. Pete ni kua nakai mitaki katoatoa a Mose, ko e ha e hana fakafifitakiaga ko e taha ke muitua ki ai?
15 He taha magaaho kua tuga ke kaumahala e mahani molu a Mose. I Meripa, tata ki Katesa, ne fakaheu e ia ke uta e lilifu ki a Iehova, ko e Gahua Mana. (Numera 20:1, 9-13) Pete ia, kua nakai mitaki katoatoa a Mose, kua atihake he tua nakai maueue a ia ke he hana moui katoatoa, ti kua fakalagalaga he hana mahani molu mua ue atu a tautolu foki he vaha nei.—Heperu 11:23-28.
Mahani Kaka mo e Mahani Molu
16, 17. Ko e heigoa e hatakiaga kua moua e tautolu mai he fakamauaga ha Napalu mo Apikaila?
16 Ko e fakafifitakiaga hataki kua hoko he vaha ha Tavita, nakai leva e mate he perofeta he Atua ko Samuela. Kua putoia e hoa mau, ko Napalu mo e hana hoana, ko Apikaila. Ko e kehekeheaga ha ia ha laua nei! Ha ko Apikaila kua “loto manamanatu hifo mitaki,” ko e tane hana ne “mahani uka a ia, ti kelea hana tau mena ne fa eke.” Ne fakaheu hemu e Napalu e ole mena kai he tau tagata ha Tavita, ne lagomatai ke leoleo e fuifui manu lahi ha Napalu mai he tau tagata kaiha. He ita tututonu, ko Tavita mo e kau hana ne pipi ha lautolu a tau pelu mo e o atu ke fakafelau mo Napalu.—1 Samuela 25:2-13.
17 He logona e Apikaila e mena ne tupu, ne mafiti a ia ke tauteute e areto, uaina, vala manu, mo e tau keke fua vine mo e mati ti fina atu ke fonofono a Tavita. “Ko e iki na e, kia ha ha ia au e mahani kelea nai,” he ole atu a ia ki ai. “Kia toka e koe hau a fekafekau fifine ke vagahau atu ke he hāu a na teliga, ti fanogonogo mai a koe ke he hāu a fekafekau fifine.” Kua totonu e loto ha Tavita ke he ole molu ha Apikaila. He mole e fanogonogo ke he fakamaamaaga ha Apikaila, ne fakapuloa a Tavita: “Kia fakaaue atu kia Iehova ko e Atua a Isaraela, ne fakafano mai ai a koe ke he aho nai ke fonofono au. Kia fakaaue atu foki ke he hau a pulotu, mo e fakaaue atu kia koe ha kua taofi e koe au he aho nai, neke fina atu au ke fakamaligi e toto.” (1 Samuela 25:18, 24, 32, 33) Ko e favale lahi mahaki ha Napalu ne takitaki atu ke he hana mate. Ko e tau fua mitaki ha Apikaila ne fakahiku ke tamai ki a ia e olioli he eke mo hoana ha Tavita. Ko e mahani molu hana ne fakatoka e puhala ma e tau tagata oti ne fekafekau ki a Iehova he vaha nei.—1 Samuela 25:36-42.
Tutuli e Mahani Molu
18, 19. (a) Ko e heigoa e tau hikiaga kua tupu mai he fakatapulu e tautolu a tautolu aki e mahani molu? (e) Ko e heigoa kua lagomatai a tautolu ke taute e tau kumikumiaga fakatagata lauia mitaki?
18 Kua lata mogoia e mahani molu. Kua mua atu mai he totonu noa e mahani; ko e fua fulufuluola he tuaga he aga kua fakatotoka e falu. I tuai, na liga mahani a tautolu ke vagahau vale mo e mahani nakai totonu. He ako e kupu moli he Tohi Tapu, ne taute a tautolu ke hiki mo e mahani mitaki foki. Ne tutala a Paulo ke he hikiaga nei he magaaho ne fakamalolo e ia e tau matakainaga Kerisiano: “Kia fakatapulu a mutolu ke he fakaalofa hohofi noa, mo e mahani totonu, mo e loto holoilalo, mo e mahani molu, mo e fakauka.” (Kolose 3:12) Ne fakatatai he Tohi Tapu e hikiaga nei ke he hiki he tau manu vao vale—ko e luko, nameri, leona, urosa, mo e asipi—ke he tau manu fao mafola—ko e punua mamoe, punua koti, punua povi, mo e povi. (Isaia 11:6-9; 65:25) Kua nava he tau tagata kitekite e tau aga pihia ha kua mua ue atu. Kua lafi mogoia e tautolu e hikiaga nei ke he gahuahuaaga he agaga he Atua, ha kua putoia ai e fua ue atu ko e mahani molu.
19 Kakano kia e mena nei ka lagataha e taute e tautolu e hikihikiaga kua lata ti tukulele e tautolu a tautolu ki a Iehova, kua nakai liu a tautolu ke gahua ke he mahani molu? Mamao ligo. Na lata e tau mena tui fou ke leveki tumau ke mau e mea mo e maopoopo. Ko e onoono ke he Kupu he Atua mo e manamanatu fakahokulo ke he tau fakafifitakiaga ne toka ai kua lagomatai a tautolu ke onoono fakamitaki mo e fakamoli ki a tautolu ni. Ko e heigoa ne fakaata he Kupu mai he agaga he Atua kua fakakite hagaao ki a koe?—Iakopo 1:23-25.
20. Maeke fefe a tautolu ke kautu he fakatata e mahani molu?
20 Kua kehekehe e tau mahani he tau tagata. Na mukamuka lahi falu he tau fekafekau he Atua ke fakakite e mahani molu mai he falu. Moha ia, kua lata he tau Kerisiano oti ke feaki e fua he agaga he Atua, ne putoia foki e mahani molu. Ne tomatoma fakaalofa e Paulo a Timoteo: “Kia tutuli e tututonu, mo e mahani Atua, mo e tua, mo e fakaalofa, mo e fakauka, mo e mahani molu.” (1 Timoteo 6:11) Na hagaao e kupu “tutuli” ke he laliaga kua lata. Ka taute e koe e laliaga ke manamanatu hokulo ke he tau fakafifitakiaga mitaki mai he Kupu he Atua, kua eke ai mo vala hau, tuga ni kua to ia koe. To fakahakohako mo e takitaki a koe.—Iakopo 1:21.
21. (a) Ko e ha kua lata ke tutuli e tautolu e mahani molu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala ki ai he ha tautolu a vala tala ka mui mai?
21 Ko e mahani ha tautolu ke he falu kua fakatata e puhala mitaki kua taute e tautolu he mena nei. “Ko hai kia ia mutolu kua iloilo mo e maama?” he huhu he tutaki ko Iakopo. “Kia fakakite mai e ia ke he tau mahani mitaki hana tau gahua mo e loto holoilalo ha i ai e iloilo.” (Iakopo 3:13) Maeke ke fakatata fefe e tautolu e fua Kerisiano nei he kaina, he fekafekauaga Kerisiano, mo e he fakapotopotoaga? Kua fakakite he vala tala ka mui mai e takitakiaga lagomatai.
He Fakamanatu
• Ko e heigoa hau ne ako hagaao ke he mahani molu mai he fakafifitakiaga ha
• Iehova?
• Iesu?
• Mose?
• Apikaila?
• Ko e ha kua lata ke tutuli e tautolu e mahani molu?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 20]
Ko e ha kua kitekite a Iehova ke he poa ha Apelu?
[Fakatino he lau 21]
Ne fakakite e Iesu na tui lima e mahani molu mo e fakatokolalo
[Fakatino he lau 22]
Ne fakatoka e Mose e fakafifitakiaga mitaki he mahani molu