Skip to content

Skip to table of contents

Mativa—Kumi e Tuluiaga Tukulagi

Mativa—Kumi e Tuluiaga Tukulagi

Mativa​—Kumi e Tuluiaga Tukulagi

PETE ne tau hokotaki kelea mai he lalolagi katoa hagaao ke he mativa, ha ha i ai a lautolu kua tumau e onoonoaga mitaki na fai mena moli kua maeke ke taute. Ma e fakatai, hagaao ke he mataulu he Manila Bulletin, ne hokotaki he Asian Development Bank na “maeke i Asia ke fakatote e mativa he 25 e tau.” Ne fakamalolo he tanakiaga tupe e tupuaga fakatupe ko e puhala ke utakehe e tau tagata mai he mativa tokaunaka.

Kua tuku he falu fakatokatokaaga mo e tau fakatufono e tohi loagitu he tau manatu mo e tau pulega ke lali ke fakamafola aki e tau lekua. He tau mena ia ko e:tau fakaholoaga inisua he matakau, fakaholo ki mua e fakaakoaga, utakehe e tau kaitalofa he tau motu tupu lahi nukua ole ke he tau motu monuina, utakehe e tau kaupaaga ke maeke he tau motu ne lahi e pasene he tau tagata mativa ke nakai uka he fakafua ha lautolu a tau koloa, mo e moua e tau kaina totogi tote ma e tau tagata mativa.

He tau 2000, ne fakatoka he United Nations General Assembly e tau foliaga ke moua he 2015. Kua putoia he mena nei e utakehe he mativa tokaunaka mo e hoge ti pihia mo e nakai fetataiaki fakalialia he totogi ni he tau motu. Pete ni kua liga tokoluga e tau foliaga pihia, tokologa ne fakauaua kua maeke ai ke moua he lalolagi mavehevehe nei.

Tau Lakaaga Aoga ke Fehagai mo e Mativa

Ha kua tote e amaamanakiaga he tupu ki mua moli ke he tuaga he lalolagi, ti haga ki fe e tagata ma e lagomatai? He talahau fakamua atu, ha ha i ai e punaaga he pulotu aoga kua maeke ke lagomatai e tau tagata he magaaho nei. Ko e heigoa a ia? Ko e Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu.

Ko e heigoa kua taute e Tohi Tapu ke kehe mai he tau punaaga he falu tohi? Kua hau he pule tokoluga ue atu, ko e Tufuga ha tautolu. Kua tohi hifo e ia i loto e uho he pulotu—tau matapatu fakaakoaga aoga kua lata mo e tau tagata oti kana, he tau matakavi oti kana, mo e he tau magaaho oti kana. Ka muitua ki ai, kua maeke he tau matapatu fakaakoaga nei ke lagomatai e tau tagata mativa ke fiafia lahi e moui makona he magaaho nei. O mai la tautolu ke onoono ke he tau fakafifitakiaga gahoa.

Moua e onoonoaga tonu ke he tupe. Kua talahau he Tohi Tapu: “Ha kua eke e iloilo mo mena ke malu ai, kua eke foki e tau tupe mo mena ke malu ai; ka ko e aoga he iloilo kua moua, kua moui ai a ia ne toka ai.” (Fakamatalaaga 7:12) Ko e heigoa e aoga? Nakai ko e tau mena oti e tupe. Moli, kua fai haohao mitaki kua moua mai i ai. Kua fakamalolo a tautolu ke fakatau e falu mena kua lata mo tautolu, ka e fai kaupaaga ki ai. Fai mena foki kua mahomo atu e uho ne nakai maeke he tupe ke fakatau. Ko e mailoga he mena nei ka lagomatai a tautolu ke tokamau e lagotatai mitaki ke he tau mena fakatino, ati fakaheu e tau fakahogohogomanava ha lautolu kua hagaaki mau moua tupe. Nakai fakatau he tupe e moui, ka e maeke he fakaaoga e pulotu ke puipui e moui mogonei mo e maeke ke hafagi foki e tau puhala he moui nakai fai fakaotiaga.

Moui fakatatau ke he tau koloa hau. Ko e tau manako ha tautolu kua nakai lata ke tatai mo e tau mena kua lata ha tautolu. Lata ke tuku mua e tau mena kua lata ha tautolu. Kua mukamuka lahi ia tautolu ke talahau moli ki a tautolu nukua lata ke fai mena a tautolu, ka e moli ko e manako nakai ko e mena kua lata. Kua foaki fakamua he tagata pulotu e totogi ke he tau mena kua lata lahi—tau mena kai, mena ke tui, mena ke malu ai, mo e falu atu foki. Ti, fakamua to fakaaoga ai ke he falu mena lafi ki luga, to fifili e ia ko e maeke he vala tupe ne toe ke totogi aki e tau koloa lafi ki luga. He taha he hana tau fakataiaga, ne fakamalolo e Iesu e tagata ke “nofo fakamua ki lalo ke totou e tau tupe ke palepale aki, po kua lahi nakai.”—Luka 14:28.

I Filipaina, ko Eufrosina, ko e matua fifine tokotaha mo e tolu e tama, ne paleko ha ko e leveki he moui mo e muitua ke he fatifatiaga tupe kikili tali mai he toka he tane hana a ia he falu tau tau kua mole. He taute pihia, ne fakamahani e ia e tau fanau hana ke mailoga e tau mena kua aoga ke he fatifatiaga tupe. Ma e fakatai, kua liga kitia he fanau falu mena ka loto a lautolu ki ai. He mamao mai he pehe nakai, kua fakamaama e ia ki a lautolu he talahau: “Moua e koe e mena ia kua loto a koe ki ai, ka e fifili e koe. Lahi ni e tupe ha tautolu ke lata mo e taha e mena. Maeke ia tautolu ke fakatau e mena nei kua manako a koe ki ai, po ke fakatau e tautolu e vala manu tote po ke tau laukou kai ke kai aki e laisi ha tautolu ma e fahi tapu nei. Mogonei, ha fe e mena kua loto a koe ki ai? Fifili e koe.” Mahani ai, kua mafiti e fanau ke kitia e manatu mo e talia kua loto a lautolu ke fai mena kai ka e nakai ko e taha mena foki.

Kia fakalatalata. “Kaeke kua moua e tautolu e tau mena kai, mo e tau mena ke fakatapulu ai, to lata ia kia tautolu,” he talahau he taha matapatu fakaakoaga Tohi Tapu. (1 Timoteo 6:8) Nakai tamai he tupe e fiafia lahi. Tokologa e tau tagata mautu kua nakai fiafia, ka e tokologa e tau tagata mativa kua fiafia lahi. Ko lautolu nei fakamui kua ako ke makona ke he tau mena mukamuka ne lata mo e moui. Ne tutala a Iesu ke he ‘mata mukamuka’ ne hagaaki ke he tau mena kua mua atu e aoga. (Mataio 6:22) Kua lagomatai he mena nei e tagata ke fakalatalata. Tokologa e tau tagata mativa kua makona lahi ha kua feaki e lautolu e fakafetuiaga mitaki mo e Atua mo e moua e moui fiafia he magafaoa—ko e tau mena kua nakai maeke ke fakatau aki e tupe.

Ko e falu ni anei he tau fakafifitakiaga gahoa he tau lagomataiaga aoga he Tohi Tapu kua maeke ke lagomatai a lautolu kua mativa ke fahia mai he tuaga ha lautolu. Loga atu foki. Tuga anei, fakamamao mai he tau mahani kelea tuga e ula mo e pele tupe, nukua moumou mena; kitia e tau mena kua mua atu e aoga he moui, mahomo atu ke he tau foliaga fakaagaga; ne gahoa e gahua, lali ke foaki e lotomatala po ke lagomatai ke he falu kua lata. (Tau Fakatai 22:29; 23:21; Filipi 1:9-11) Kua fakamalolo he Tohi Tapu e fakagahua he “iloilo mo e loto manamanatu” ha kua “eke e tau mena ia mo moui ke he hāu a [“solu,” NW].”—Tau Fakatai 3:21, 22.

He foaki he tau lagomataiaga he Tohi Tapu falu totokaaga aoga ki a lautolu kua taufetului mo e mativa, kua tumau agaia e tau huhu hagaao ke he vaha anoiha. Kua tumau ni kia e tau tagata mativa ke mativa tukulagi? To fai tuluiaga nakai e nakai fetataiaki he vahaloto he mautu lahi mo e mativa tokaunaka? O mai la ke kumikumi e tuluiaga ne nakai manatu e tokologa ki ai.

Foaki he Tohi Tapu e Kakano ma e Amaamanakiaga

Tokologa ne talahau ko e tohi mitaki e Tohi Tapu. Pete ia, kua fa nakai mailoga e lautolu kua foaki i loto e falu vala tala ne hagaaki ke he tau hikihikiaga lalahi ka nakai leva ti hohoko.

Kua amanaki e Atua ke taute taha mena ke fakatotoka e tau lekua he tagata, putoia ai e mativa. Tali mai he fakamoli he tau fakatufono he tagata e nakai maeke po ke nakai loto ke taute pihia, kua amanaki e Atua ke hukui ai. Fefe? Kua talahau fakahako he Tohi Tapu ia Tanielu 2:44: “To fakatu ai he Atua he lagi e kautu nakai fakaoti tukulagi; ko e kautu foki ia nakai tuku atu ai ke he taha motu, to tuki malipilipi mo e fakaotioti e tau kautu oti ia, ka ko ia to tumau tukulagi a ia.”

He fakaotioti e “tau kautu oti,” po ke tau fakatufono nei, to gahuahua e Pule ne kotofa he Atua. Ko e Pule ia nakai ko e tagata ka ko e mena moui malolo he lagi ne tuga ni e Atua, kua moua e maama ke taute e tau hikihikiaga lalahi kua lata ke utakehe aki e tau fekehekeheaki mogonei. Ne fifili ni he Atua hana Tama ke taute e mena nei. (Gahua 17:31) Kua fakamaama he Salamo 72:12-14 e mena ka taute he Pule nei, he pehe: “Ha ko e mena laveaki e ia a ia ne nofogati he hana kalaga mai; katoa mo ia kua matematekelea, mo ia kua nakai fai lagomatai. To fakaalofa a ia kia ia kua lolelole, mo ia kua nofogati; to fakamoui e ia a lautolu kua nonofogati. To laveaki e ia a lautolu mai he favale mo e mahani kelea; ko e mena uho foki ha lautolu a tau toto kia ia.” Ko e amaamanakiaga homo ue atu ha ia! To ha ha i ai e totokaaga! Ko e Pule ne fifili he Atua to gahuahua ai ke lata mo e tau tagata mativa mo e tokolalo.

Loga lahi e lekua kua felauaki mo e mativa ka fakatotoka ke he magaaho ia. Pehe mai e kupu 16 he Salamo 72: “To ha i ai e puke aloalolima he tau saito ke he motu, ki luga he fuga mouga; ti gatiti ai hana tau fua.” To nakai liu tote e mena kai ha ko e fua he hoge, temotemoai e tupe, po ke kelea e fakatokatokaaga.

To fakamafola foki e falu lekua. Ma e fakatai, kua lahi mahaki e pasene he tau tagata he lalolagi he vaha nei kua nakai fai kaina a lautolu. Pete ia, kua mavehe mai e Atua: “To ta fale e lautolu, mo e nonofo ai a lautolu; to to e lautolu e tau ulu vine, mo e kai ai e lautolu ha lautolu a tau fua. Nakai ta fale e lautolu ke nonofo ai e falu, ti nakai to uluvine e lautolu ke kai ai e falu; ha kua tuga ne tau aho he akau e tau aho he haku motu; to oti ai kia lautolu ne fifili e au e tau mena ne eke ai ke he tau lima ha lautolu.” (Isaia 65:21, 22) To igatia e tau tagata oti mo e ha lautolu a kaina mo e fiafia ai hana gahua. Ti kua mavehe he Atua e tuluiaga katoatoa mo e tukulagi ke he mativa. To nakai liu ha ha ai ha veha he tau tagata monuina mo e mativa, to nakai fai tagata ka temotemoai e mena ke moui aki.

He logona fakamua e tau maveheaga nei he Tohi Tapu, kua logona he taha kua nakai moli e mena nei. Pete ia, ko e kumikumiaga fakamatafeiga ke he Tohi Tapu ne fakakite kua fakamoli e tau maveheaga oti kana he Atua he vaha i tuai. (Isaia 55:11) Ti nakai ko e manatu kaeke ke tupu ai. Ka e, ko e huhu moli mogoia, Ko e heigoa ka taute e koe ke aoga mai ai he magaaho ka tupu ai?

To Ha Ha Nakai a Koe i Ai?

Ha ko e fakatufono he Atua, kua lata ia tautolu ke eke mo tau tagata ka talia he Atua ke nonofo i lalo hifo he pule ia. Nakai toka pouli e ia a tautolu ke he puhala ke lata ai. Kua fakatoka mai e tau takitakiaga he Tohi Tapu.

Ko e Pule ne fifili, ko e Tama he Atua, kua tututonu. (Isaia 11:3-5) Ti, ko lautolu kua talia ma e moui i lalo hifo he fakatufono ka amaamanaki foki ke tututonu. Pehe e Tau Fakatai 2:21, 22: “Ha ko lautolu ne mahani hakohako to nonofo a lautolu ke he motu; mo lautolu ne katoatoa e mitaki ha lautolu a mahani to toe ai a lautolu. Ka to vevehe kehe mai he motu a lautolu ne mahani kelea, to taaki ai foki a lautolu ne mahani fakavai.”

Ha ha i ai nakai ha puhala ke fakamoli e tau poakiaga nei? E fai. He fakaako e Tohi Tapu mo e fakagahua e tau takitakiaga i ai, maeke ia koe ke moua e vaha anoiha nei kua homo ue atu. (Ioane 17:3) To fiafia e Tau Fakamoli a Iehova ke lagomatai a koe mo e fakaakoaga ia. Kua uiina e mautolu a koe ke fakaaoga e magaaho nei ke fakalataha ke he kaufakalatahaaga ka nakai liu mativa mo e fai fakafili tonu.

[Fakatino he lau 5]

Eufrosina: “Kua lagomatai he fatifatiaga tupe kikili e magafaoa haku ke moua e mena kua lata mo lautolu”

[Tau Fakatino he lau 6]

Ko e fakafetuiaga mitaki mo e Atua mo e moui magafaoa fiafia kua nakai maeke ke fakatau aki e tupe