Ati Hake e Tau Fakatutalaaga Fakaagaga
Ati Hake e Tau Fakatutalaaga Fakaagaga
“Aua neke hopo mai ha kupu kelea he tau gutu ha mutolu, ka ko e tau kupu mitaki ke ati hake ke he mena ke aoga ai, kia tupu ai e mitaki kia lautolu kua fanogonogo ki ai.”—EFESO 4:29.
1, 2. (a) Kua uho fefe e vagahau he tagata? (e) Puhala fe ne manako e tau fekafekau ha Iehova ke fakaaoga e tau alelo ha lautolu?
“KO E vagahau he tagata ko e mena galo; ko e mena fakaalofa a ia mai he Atua, ko e mana.” Kua tohia pihia he tagata fakamaama kupu ko Ludwig Koehler. Liga kua mama e onoonoaga ha tautolu ke he mena fakaalofa uho nei he Atua. (Iakopo 1:17) Ka e kua mailoga lahi e galo he koloa tokiofa he magaaho ka utakehe he gagao stroke e malolo ke holo mitaki e tutalaaga mai ia ia ne fakahele. “Ne mitaki lahi e fakaveaga he matutakiaga ha maua,” he fakamaama e Joan, ne matematekelea fou e tane ha ko e stroke. “Ne galo lahi e au e tau fakatutalaaga ha maua!”
2 Maeke he tau fakatutalaaga ke ponataki e tau tuaga kapitiga, tului e tau manatu nakai femaamaaki, lagaki hake a lautolu ne loto fakaatukehe, fakamalolo e tua, mo e fakamonuina e tau momoui—ka e nakai moua noa. Ne mailoga he patuiki pulotu ko Solomona: “Ha ha i ai e tagata kua vagahau, ti tuga ne tuina ai e tau tagata he pelu; ka ko e alelo he tagata iloilo ke malolo ai.” (Tau Fakatai 12:18) Ti ko e tau fekafekau ha Iehova, kua manako a tautolu ke fai lagomatai mo e ati hake e tau fakatutalaaga ha tautolu ka e nakai ke fakahukia mo e ulu moumou. Kua manako foki a tautolu ke fakaaoga e alelo ha tautolu ke fakaheke ki a Iehova, he ha tautolu a tau fekafekauaga ke he toloaga tagata mo e ke he tau fakatutalaaga fakatagata. Ne lologo e salamo: “Ko e Atua ni kua fakaheke a mautolu ki ai ke he aho oti, ko e hāu a higoa foki ke fakaaue tukulagi ai e mautolu.”—Salamo 44:8.
3, 4. (a) Ko e heigoa e tau lekua ne fehagai mo tautolu hagaao ke he ha tautolu a vagahau? (e) Ko e ha ne kua aoga ai e vagahau ha tautolu?
3 “Ko e alelo,” he hataki mai he tutaki ko Iakopo, “kua nakai maeke ia taha ke fakaako ia.” Ne fakamanatu e ia ki a tautolu: “Ko e tau mena loga kua hehe ai a tautolu oti; kaeke kua nakai hehe taha ke he kupu, ko e tagata mahani mitaki katoatoa a ia, to maeke foki ke taofi e tino oti.” (Iakopo 3:2, 8) Nakai fai ia tautolu kua mitaki katoatoa. Ti pete ni he mitaki ha tautolu a tau fatuakiloto, kua nakai ati hake tumau he vagahau ha tautolu e falu po ke foaki e fakaheke ke he ha tautolu a Tufuga. Ti, ko e mena ia, kua lata ia tautolu ke ako ke mataala lahi ke he tau mena ha tautolu ka talahau. Mua atu foki, ne talahau e Iesu: “Ko e tau kupu fakateaga oti ke vagahau he tau tagata, to fakamatala atu ai e lautolu ke he aho fakafili. Ha ko e hau a tau kupu ke talahau ai a koe ko e tututonu; ko e hau a tau kupu foki ke fakahala aki a koe.” (Mataio 12:36, 37) E, to fakafili he Atua moli a tautolu ke he tau kupu ni ha tautolu.
4 Taha he tau puhala mitaki ke kalo mai he vagahau hagahagakelea, ke feaki e aga ke putoia mau ke he tau fakatutalaaga fakaagaga. To kikite atu e vala tala nei ke he puhala ka taute e tautolu e mena ia, ko e heigoa e tau matakupu ka tutala a tautolu ki ai, mo e heigoa e tau mena aoga ka moua mai e tautolu he tau fakamatalaaga ati hake.
Matakaki Atu ke he Loto
5. Puhala fe ne fakakite mai he loto e uho he fakatolomaki e tau fakatutalaaga ati hake?
5 He feaki e aga mau ke fakafita ke he tau fakatutalaaga ati hake, kua lata ia tautolu ke mailoga Mataio 12:34) Ke talahau fakalapalapa, nukua loto na tautolu ke tutala hagaao ke he tau mena kua aoga ki a tautolu. Lata ia tautolu, mogoia, ke huhu ki a tautolu ni: ‘Ko e heigoa kua fakakite he haku a tau fakatutalaaga hagaao ke he tuaga he haku a loto? Ka fakalataha au mo e haku a magafaoa po ke tau katofia talitonu, kua matapatu ni kia e fakatutalaaga haku ke he tau mena fakaagaga po kua fakahihiga atu ni ke he tau sipote, tau mena tui, tau kifaga, tau mena kai, ke he tau mena fakatau fou haku, po ke falu a mena nakai aoga lahi foki?’ Ka e liga nakai pauaki, kua viko takai e tautolu e tau momoui mo e tau manamanatu ke he tau mena nakai aoga lahi. Ti, he tuku fakahako e tau mena fakamua ha tautolu ka fakaholo ki mua e tau fakatutalaaga ha tautolu ti pihia foki ha tautolu a tau momoui.—Filipi 1:10.
fakamua na fakakite he ha tautolu a vagahau e tau mena mai he loto ha tautolu. Ne talahau e Iesu: “Ko e loga he tau mena he loto ke vagahau mai ai e gutu.” (6. Ko e heigoa ne taute he manamanatu fakahokulo ke he ha tautolu a tau fakatutalaaga?
6 Ke manamanatu fakahokulo ne kakano lahi ko e taha puhala a ia ke fakaholo ki mua e aoga he tau mena ha tautolu ka talahau. Kaeke mataala lahi a tautolu he taute e laliaga ke manamanatu hagaao ke he tau mena fakaagaga, to kitia e tautolu e holo pauaki he fakatutalaaga fakaagaga ha tautolu. Ne kitia he Patuiki ko Tavita e matutakiaga nei. Ne lologo a ia: “Kia mitaki foki kia koe e tau kupu he haku gutu, mo e tau manamanatu he haku loto, Iehova na e.” (Salamo 19:14) Mo e pehe e salamo ko Asafo: “To manamanatu foki e au hāu [he Atua] a tau gahua oti, ti manamanatu e au e tau mena ne eke e koe.” (Salamo 77:12) To puapua pauaki mai he loto mo e he manamanatuaga ne kua matapatu fakahokulo ni ke he moli he Kupu he Atua e vagahau fakalilifu. Ne nakai maeke a Ieremia ke fakanono mai he vagahau hagaao ke he tau mena ne fakaako e Iehova ki a ia. (Ieremia 20:9) Ti kua pihia foki mo tautolu kaeke fakatumau a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he tau mena fakaagaga.—1 Timoteo 4:15.
7, 8. Ko e heigoa e tau matakupu kua mitaki ma e tau fakatutalaaga ati hake?
7 He ha ha ai e puhala fakaagaga mau ka foaki ki a tautolu e tau matakupu loga ma e tau fakatutalaaga ati hake. (Filipi 3:16) Ko e tau toloaga, tau fonoaga, tau feleveiaaga he fakapotopotoaga, tau tohi ne fakafou tumau, mo e tohi he aho mo e tau talahauaga ne lomi kua foaki oti mai ki a tautolu e tau koloa uho fakaagaga ka maeke ia tautolu ke fakalataha atu ke he falu. (Mataio 13:52) Ti ko e fakalagalaga fakaagaga ha a ia he tau mena ne tutupu he fekafekauaga faka-Kerisiano ha tautolu!
8 Kua ofogia e Patuiki ko Solomona ha ko e tau akau loga, tau manu huifa, tau manu lele, mo e tau ika ne kitia e ia i Isaraela. (1 Tau Patuiki 4:33) Ti fiafia lahi a ia ke tutala hagaao ke he tau tufugatia he Atua. Maeke foki ia tautolu ke taute pihia. Kua fiafia lahi foki e tau fekafekau ha Iehova ke tutala ke he tau matakupu loga, ka e kua mua atu ni e uho he tau matakupu fakaagaga he tau fakatutalaaga he tau tagata loto hihiga fakaagaga.—1 Korinito 2:13.
“Kia Manamanatu a Mutolu ke he Tau Mena Ia”
9. Ko e heigoa e tomatomaaga ne foaki e Paulo ke he tau tagata Filipi?
9 Pete ko e heigoa ni ka tutala a tautolu ki ai, to ati hake he tau fakatutalaaga ha tautolu e falu kaeke kua felauaki e tau fakatutalaaga ha tautolu mo e tomatomaaga ha Paulo ke he fakapotopotoaga i Filipi. Ne tohia e ia: “Ko e tau mena oti kua moli, ko e tau mena oti kua gali, ko e tau mena oti kua tonu, ko e tau mena oti kua mea, ko e tau mena oti kua fulufuluola, ko e tau mena oti kua talahaua mitaki, ko e tau mahani mitaki oti ne toka ai mo e tau mahani ke nava ki ai, kia manamanatu a mutolu ke he tau mena ia.” (Filipi 4:8) Kua aoga lahi e tau mena ne totoku e Paulo ati talahau a ia “kia manamanatu a mutolu ke he tau mena ia.” Kua lata ia tautolu ke fakapuke ha tautolu a tau loto aki e tau mena ia. Ati o mai a tautolu ke kitekite atu ke he puhala ka lagomatai he matakaki atu ke he tau mena valu ne tohi e Paulo ki a tautolu ke he ha tautolu a tau fakatutalaaga.
10. Maeke fefe e tau fakatutalaaga ha tautolu ke putoia ai e tau mena kua moli?
10 Ke he mena ne talahau ko e moli, kua mua atu e putoia ke he tau fakailoaaga kua hako mo e nakai fakavai. Kua hagaao ai ke he tau mena kua tonuhia mo e fakamoli, ke tuga e moli he Kupu he Atua. Ko e mena ia, he magaaho ka tutala a tautolu ke he falu hagaao ke he kupu moli he Tohi Tapu kua fiafia ki ai a tautolu, tau fakatutalaaga po ke tau lauga kua lagaki hake a tautolu, po ke tau fakatonuaga faka-Tohiaga Tapu kua lagomatai a tautolu, kua hane manamanatu a tautolu ke he tau mena 1 Timoteo 6:20) Ti kalo mai a tautolu he liliu fatiaki e tau uta tala po ke talahau e tau tala fakauaua kua nakai maeke ke fakamoli.
kua moli. Ke he taha fahi, kua tiaki e tautolu e “tau mena kua fakahigoa pikopiko ai ko e iloilo,” ne fakakite hokoia ni e foliga he tau mena moli. (11. Ko e heigoa e tau mena kua gali ne kua lata ke putoia ke he tau fakatutalaaga ha tautolu?
11 Ko e tau mena kua gali ko e tau matakupu kua lilifu mo e aoga, nakai ko e tau mena fakateaga po kua teao. Putoia ki ai e tau tupetupe hagaao ke he fekafekau faka-Kerisiano ha tautolu, tau vaha uka ne nonofo ai a tautolu, mo e ke lata ia tautolu ke taofi mau e mahani mitaki. Ka tutala a tautolu ke he tau mena kua gali pihia, kua fakamalolo e tautolu ha tautolu a fifiliaga ke mataala fakaagaga tumau, ke taofi mau ha tautolu a mahani fakamoli, mo e ke fakaholo atu ke fakamatala e tala mitaki. E moli, ko e tau fakafitaaga fiafia he fekafekauaga ha tautolu mo e tau mena tutupu laia ne fakamanatu mai ki a tautolu hane nonofo a tautolu he tau aho fakamui, kua foaki mai e tau manatu loga ma e tau fakatutalaaga fakalagalaga.—Gahua 14:27; 2 Timoteo 3:1-5.
12. He hagaaki ke he fakatonuaga ha Paulo ke manamanatu ke he tau mena kua tonu mo e mea, ko e heigoa kua lata ke kalo kehe mai ai?
12 Ko e kakano he kupu tonu ke tututonu ki mua Efeso 5:3; Kolose 3:8) Ke he tau gahuaaga po ke tau aoga, kua pulotu he tau Kerisiano ke o kehe mai he magaaho ka tala e tau fakatutalaaga pehenei.
he Atua—he fakalautatai atu ke he tau tutuaga hana. Kua fakakite mai he tau mena kua mea e tavana he tau manatu mo e mahani. Ko e fatipiko, tau feki kiva, po ke tau tala fakalialia kua nakai fakaata ke he ha tautolu a tau fakatutalaaga. (13. Talahau e tau fakafifitakiaga ke he tau fakatutalaaga ne matapatu ke he tau mena kua fulufuluola mo e talahaua mitaki.
13 He magaaho ne tomatoma mai a Paulo ke manamanatu ke he tau mena kua fulufuluola, ne hagaao a ia ke he tau mena kua mitaki mo e talitonu po ke tau mena ne fakaohooho e fakaalofa, nakai ke he tau mena ne fakatupu e vihiatia, loto kona, po ke taufetoko. Ko e tau mena kua talahaua mitaki kua hagaao ke he tau talahauaga ne kua fakalilifu po kua hokotaki mitaki. Putoia ai ke he tau hokotaki mitaki pihia e tau tala ke he tau momoui he tau matakainaga tua fakamoli, ne kitia tumau ai i loto he tau mekasini Ko e Kolo Toko mo e Awake! Ka e kua he talahau ke he falu e fiafia hau ka oti he totou e koe e tau vala tala tua fakamalolo nei? Ti ko e mafanatia ha ia ke logona e tau kautuaga fakaagaga he falu! Ko e tau fakatutalaaga pihia ka ati hake e fakaalofa mo e kaufakalataha i loto he fakapotopotoaga.
14. (a) Ko e heigoa kua lata ia tautolu kaeke fakakite e mahani mitaki? (e) Maeke fefe e vagahau ha tautolu ke putoia ki ai e tau mena kua nava?
14 Ne vagahau a Paulo hagaao ke he “tau mahani mitaki oti ne toka ai.” Kua hagaao ai e mahani mitaki ke he tuaga mitaki mo e mahani ne mua. Lata ai ia tautolu ke mailoga kua leveki he tau matapatu fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu e tau laugutu ha tautolu ti nakai liutua mai ai he tau mena kua tonu, mea, mo e mahani mitaki. Ko e tau mahani ke nava ne kakano kua “lilifu lahi.” Kaeke ke logona e koe e lauga mitaki po ke mailoga e fakafifitakiaga mitaki i loto he fakapotopotoaga, kia tutala hagaao ki ai—ki a ia ne putoia ai mo e ke he falu. Ne fa mahani e aposetolo ko Paulo ke fakaheke e tau mahani mitaki he hana tau katofia tapuaki. (Roma 16:12; Filipi 2:19-22; Filemoni 4-7) Mo e moli, ko e tau tufugatia he ha tautolu a Tufuga kua lata tonu ke nava moli ki ai. Kua moua e tautolu i ai e tau matakupu loga ma e tau fakatutalaaga ati hake.—Tau Fakatai 6:6-8; 20:12; 26:2.
Putoia ke he Tau Fakatutalaaga Ati Hake
15. Ko e heigoa e poakiaga faka-Tohiaga Tapu ke he tau matua ke taute e tau fakatutalaaga kakano mo e ha lautolu a fanau?
15 Ne tohi ia Teutaronome 6:6, 7: “Kia ha i ai foki ke he hau a loto e tau kupu nai kua poaki atu ai e au kia koe ke he aho nai. Kia fakaako atu mau ia ke he hau a fanau, mo e vagahau ki ai, ka nofo a koe ke he hau a fale, ti pihia foki ka fano a koe ke he puhala, ti pihia foki ka takoto a koe, ti pihia foki ka matike ai a koe.” Kitia maali ai, kua foaki he poakiaga nei ke he tau matua ke taute e tau fakatutalaaga fakaagaga kakano mo e ha lautolu a fanau.
16, 17. Ko e heigoa kua maeke he tau matua Kerisiano ke ako mai he tau fakafifitakiaga ha Iehova mo Aperahamo?
16 Kia manatu atu a tautolu ke he tau fakatutalaaga loloa ne liga taute e Iesu mo e hana Matua he lagi he magaaho ne pulega a laua hagaao ke he kotofaaga hana ke he lalolagi. “Ko e Matua ne fakafano mai au, ko ia ni ne tuku mai kia au e poaki ke he tau mena ke tala atu ai e au, mo e tau mena ke vagahau ai e au,” he tala age e Iesu ke he tau tutaki hana. (Ioane 12:49; Teutaronome 18:18) Kau foki kua loga e matahola ne fakaaoga he tupuna ko Aperahamo he tutala ke he tama hana ko Isaako ke he puhala ne fakamonuina e Iehova a lautolu mo e ha lautolu a tau matua tane fakamua. Moli ni kua lagomatai tokoua he tau fakatutalaaga pihia a Iesu mo Isaako ke omaoma fakatokolalo ke he finagalo he Atua.—Kenese 22:7-9; Mataio 26:39.
17 Kua lata foki e fanau ha tautolu mo e tau fakatutalaaga ati hake. Lata e tau matua ke moua e magaaho mai he setulu lavelave ha lautolu ke tutala ke he ha lautolu a fanau. Ka maeke ai, he ha he taute e fakatokaaga ke kai auloa ko e magafaoa ke lagataha he aho? He magahala mo e ka oti ai e kai pihia, to ha ha ai e tau magaaho ma e tau tutalaaga ati hake ne kua aoga lahi ma e malolo fakaagaga he magafaoa.
18. Talahau e mena tupu ne fakakite e tau mena aoga he matutakiaga mitaki he vahaloto he tau matua mo e fanau.
18 Ko Alejandro, ko e paionia ne 20 tuma e tau tau, ne manatu e tau fakauaua ne ha ha ia ia he 14 e tau tau he moui. Ne talahau e ia: “Ha ko e fakaohoohoaga he tau kapitiga aoga mo e tau faiaoga, kua fakauaua au hagaao ke he moli he Atua mo e moli he Tohi Tapu. Ti loga e matahola ne fakaaoga he tau matua haku he tomatoma fakaeneene mai ki a au. Kua lagomatai he tau fakatutalaaga nei au ke nakai ni ke kautu ke he tau fakauaua haku he magahala uka nei ka e ke taute foki e tau fifiliaga mitaki he haku a moui.” Ka e kua mogoia e mogonei? Ne matutaki atu a Alejandro: “Kua nofo agaia au i kaina. Ka e kua uka he haku a matua tane mo au ke tutala tokoua ha ko e tau setulu lavelave ha maua. Ati kai tokoua ai a maua ke he gahuaaga hana ke lagataha he fahitapu. Ti kua uho lahi e tau fakatutalaaga nei ki a au.”
19. Ko e ha kua lata ia tautolu ke taute e tau fakatutalaaga fakaagaga?
19 Kua nakai kia uho e tau magaaho ki a tautolu foki ke olioli e tau fakatutalaaga fakaagaga kua mauokafua fakalataha mo e tau katofia talitonu ha tautolu? Kua ha ha ai e tau magaaho nei he tau feleveiaaga, fekafekauaga he fonua, mo e he tau fakafiafiaaga, mo e ka o fenoga. Ne mamata lahi a Paulo ke tutala mo e tau Kerisiano i Roma. “Kua manako lahi au ke feleveia mo mutolu,” he tohia e ia ki a lautolu, “kia fefakamafanaaki a tautolu ke he tua ha tautolu, ko mutolu katoa mo au.” (Roma 1:11, 12) “Kua fakapuke he tau fakatutalaaga fakaagaga katoa mo e tau katofia Kerisiano e manako lahi,” he mailoga e Johannes, ko e motua Kerisiano. “Kua fakamafana mai e loto mo e fakatotoka e tau kavega he aho. Ti fa huhu au ki a lautolu ne momotua ke talahau hagaao ke he tau momoui ha lautolu mo e puhala kua taute a lautolu ke tua fakamoli tumau. Mai he tau tau loga, ne tutala au ke he tokologa, mo e igatia ia lautolu ke foaki ki a au e pulotu mo e maamaaga mitaki ne kua fakamonuina aki e moui haku.”
20. Ko e heigoa ha tautolu ka taute kaeke fehagai a tautolu mo e taha tagata ne mahani ma?
20 Ka e kua ka hihiga e taha tagata ke nakai fanogonogo he magaaho ka tutala a koe ke he tau mena fakaagaga? Kia nakai fakalolelole. Liga to moua e koe taha magaaho kua lata fakamui. “Ko e tau kupu kua vagahau mo e lata ai kua tuga ne tau fua moli auro ia ke he tau kato ario kua lakuina,” he mailoga e Solomona. (Tau Fakatai 25:11) Kia fakakite e mokoina ki a lautolu ne mahani ma. “Ko e tau fatuakiloto he tagata, ko e vai hokulo haia; ka ko e tagata loto manamanatu, to utu mai ai e ia.” * (Tau Fakatai 20:5) Ke he tau mena oti, kia nakai toka e tau aga he falu ke tukumuli aki a koe he tutala hagaao ke he tau mena ne aamotia e loto hau.
Palepale Mitaki e Tau Fakatutalaaga Fakaagaga
21, 22. Ko e heigoa e tau mena aoga ka moua e tautolu mai he fakalataha ke he tau fakatutalaaga fakaagaga?
21 “Aua neke hopo mai ha kupu kelea he tau gutu ha mutolu,” he fakatonu e Paulo, “ka ko e tau kupu Efeso 4:29; Roma 10:10) Liga kua fai laliaga ke fakataki atu e tau fakatutalaaga ke he puhala hako, pete ia kua loga e tau palepale. Kua taute he tau fakatutalaaga fakaagaga a tautolu ke fakalataha e tua ha tautolu mo e falu mo e ke ati hake ha tautolu a tau matakainaga katoa.
mitaki ke ati hake ke he mena ke aoga ai, kia tupu ai e mitaki kia lautolu kua fanogonogo ki ai.” (22 Kia o mai, mogoia, a tautolu ke fakaaoga e mena fakaalofa he vagahau ke lagaki hake e falu mo e fakaheke e Atua. Ko e tau fakatutalaaga pihia to eke mo punaaga he mauokafua ki a tautolu mo e ke fakamalolo e falu. Ke mua atu, to fakafiafia e lautolu e loto a Iehova ha kua matakaki mai a ia ke he tau fakatutalaaga ha tautolu mo e kua olioli a ia he magaaho ka fakaaoga e tautolu e tau alelo ha tautolu ke he puhala hako. (Salamo 139:4; Tau Fakatai 27:11) Ka fakatutala a tautolu ke he tau mena fakaagaga, ti iloa moli e tautolu to nakai nimo e Iehova a tautolu. Hagaao ki a lautolu ne fekafekau ki a Iehova he ha tautolu a vaha, ne talahau mai e Tohi Tapu: “Ti fevagavagahau aki a lautolu ne matakutaku kia Iehova; kua hagao mai foki a Iehova mo e fanogonogo mai; ti tohi ai e tohi ke fakamanatu ai ki mua hana, ma lautolu ne matakutaku kia Iehova, mo e manamanatu ai ke he hana higoa.” (Malaki 3:16; 4:5) Kua aoga lahi ha a ia ke ati hake fakaagaga e tau fakatutalaaga ha tautolu!
[Matahui Tala]
^ para. 20 Kua hokulo lahi e falu vaikeli i Isaraela. I Kipeona, ne moua he tau tagata keli kelekele e tanakiaga vai ne 25 e mita he hokulo. Ha ha i ai e tau papahi, ke maeke he tau tagata ke o hifo ke utu vai.
To Tali Fefe e Koe?
• Ko e heigoa ne fakakite he ha tautolu a tau fakatutalaaga hagaao ki a tautolu ni?
• Ko e heigoa e tau mena ati hake ne kua lata ia tautolu ke tala ki ai?
• Ko e heigoa e gahua aoga lahi ne taute he tau fakatutalaaga i loto he magafaoa mo e he fakapotopotoaga Kerisiano?
• Ko e heigoa e tau mena aoga kua tamai he tau fakatutalaaga ati hake?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Tau Fakatino he lau 10]
Kua fakave e tau fakatutalaaga ati hake ke he . . .
“tau mena oti kua moli”
“tau mena oti kua gali”
“tau mahani ke nava ki ai”
“tau mena oti kua talahaua mitaki”
[Credit Lines]
Video cover, Stalin: U.S. Army photo; Creator book cover, Eagle Nebula: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA
[Fakatino he lau 11]
Kua foaki he tau kaiaga e tau magaaho mitaki ke putoia ke he tau fakatutalaaga fakaagaga