Fakauka ke he Tau Kamatamata kua Tamai e Fakaheke ki a Iehova
Fakauka ke he Tau Kamatamata kua Tamai e Fakaheke ki a Iehova
“Kaeke kua mahani mitaki a mutolu ka e fakamamahi, ti kua fakauka a mutolu, ko e mena haia kua mitaki ke he Atua.”—1 PETERU 2:20.
1. Ha kua tupetupe e tau Kerisiano moli ke he fakamoli e tukuleleaga ha lautolu, ko e heigoa e tau huhu kua lata ke onoono a tautolu ki ai?
KUA tukulele e tau Kerisiano ki a Iehova mo e manako ke taute hana finagalo. Ke fakamoli e tukuleleaga ha lautolu, ne eketaha a lautolu ke muitua ke he tau tuagahui he ha lautolu a Fakafifitakiaga, ko Iesu Keriso, mo e ke talahau e kupu moli. (Mataio 16:24; Ioane 18:37; 1 Peteru 2:21) Pete ia, ne foaki e Iesu mo e falu ne tua fakamoli ha lautolu a tau momoui ti mamate fakamatulo ma e tua ha lautolu. Kakano kia e mena nei kua amanaki e tau Kerisiano oti ke mamate ma e tua ha lautolu?
2. Onoono fefe e tau Kerisiano ke he tau kamatamata mo e matematekelea?
2 Ko e tau Kerisiano, kua tomatoma ki a tautolu ke tua fakamoli ke hoko ke he mate, nakai he lata ke mamate ma e tua ha tautolu. (2 Timoteo 4:7; Fakakiteaga 2:10) Kakano e mena nei ha kua makau a tautolu ke matematekelea—mo e, ka lata, ke mamate—ma e tua ha tautolu, kua nakai fiafia a tautolu ke he manatu ke taute pihia. Kua nakai fiafia a tautolu he matematekelea mo e nakai moua ha fiafia mai he mamahi mo e fakama. Ha kua amanaki ai ke he tau kamatamata mo e favaleaga, mogoia, kua lata ia tautolu ke manamanatu fakamitaki ke he puhala kua lata ke taute e tautolu ka hohoko mai e tau mena ia.
Tua Fakamoli ke he Kamatamata
3. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga faka-Tohiaga Tapu he fehagai mo e favaleaga kua maeke ia koe ke talahau? (Kikite e puha “Puhala ne Fehagai a Lautolu mo e Favale,” haia ke he taha lau.)
3 He Tohi Tapu, moua e tautolu e tau fakamauaga loga kua fakakite e puhala ne tali atu e tau fekafekau he Atua i tuai he magaaho ne fehagai a lautolu mo e tau tutuaga ne fakamatakutaku ke he moui. Ko e tau puhala kehekehe nukua tali a lautolu kua foaki e takitakiaga ma e tau Kerisiano he vaha nei kaeke ke fehagai a lautolu mo e tau kamatamata pehenei. Manamanatu ke he tau fakamauaga he puha “Puhala ne Fehagai a Lautolu mo e Favale,” ti kitia e mena kua maeke ia koe ke ako mai i ai.
4. Ko e heigoa kua maeke ke talahau hagaao ke he puhala ne tali atu a Iesu mo e falu fekafekau tua fakamoli ka kamatamata ai a lautolu?
4 Pete ni ko Iesu mo e falu he tau fekafekau tua fakamoli he Atua kua kehe e tali atu ke he favaleaga, falanaki ke he tau tutuaga, kua maaliali ai nakai fakahagahagakelea teao e lautolu e tau momoui ha lautolu. He hohoko e tau momoui ha lautolu ke he tau tutuaga hagahagakelea, kua fakamalolo a lautolu ka e mataala. (Mataio 10:16, 23) Ko e foliaga ha lautolu ke fakatupu ki mua e gahua fakamatala mo e ke fakatumau e mahani fakamoli ha lautolu ki a Iehova. Ko e tau tali atu ha lautolu ke he tau tutuaga kehekehe kua foaki e tau fakafifitakiaga ma lautolu e tau Kerisiano he vaha nei kua fehagai mo e tau kamatamata mo e favaleaga.
5. Ko e heigoa e favaleaga ne tupu i Malaui he atu tau 1960, ti tali atu fefe e Tau Fakamoli i ai?
5 He vaha fou nei, ne fa moua he tau tagata ha Iehova a lautolu he tau tutuaga uka mo e mativa lahi ha ko e tau felakutaki, tau paaga, po ke favaleaga katoatoa. Ma e fakatai, he atu tau 1960, ne favale vevela ke he Tau Fakamoli a Iehova i Malaui. Ko e tau Fale he Kautu, tau kaina, tau puhala moua mena kai, mo e tau pisinisi ha lautolu—teitei ni e tau koloa oti ha lautolu ne moua—ke malona. Kua matematekelea a lautolu ke he tau tafolo mo e falu mena fakatupetupe. Fefe e tali atu he tau matakainaga? Totou afe ne fehola he tau maaga ha lautolu. Tokologa ne moua e haoaga ke he vaouhi, ka e fakapaea fakaku e falu i Mosamipiki ne tata mai. Pete ni e tokologa a lautolu ne tua fakamoli kua galo e tau momoui, ne fifili e falu ke fehola mai he motu hagahagakelea, ne tuga ko e puhala mitaki i lalo he tau tutuaga ia. He taute pihia, ne muitua e tau matakainaga ke he mena ne fakatoka fakamua e Iesu mo Paulo.
6. Ko e heigoa ne nakai tiaki he Tau Fakamoli Malaui pete ni e favaleaga vevela?
6 Pete ni he o kehe po ke fakamumuli ai e tau matakainaga Malaui, ne kumi e lautolu mo e muitua ke he puhala fakateokarasi mo e taute fakagalo e tau matagahua Kerisiano ke he mena kua maeke katoatoa ia lautolu. Ko e fua? Kua tapunu ai ke he 18,519 e tagata fakailoa he Kautu ne hokotia ki ai ato pa ai he 1967. He malolo agaia e pa mo e tokologa ne fehola ki Mosamipiki, he 1972 ko e tapunu fou e 23,398 he tau tagata fakailoa ne hokotaki. Ne avelesi a lautolu ke molea e 16 e tula he fekafekauaga ke he tau mahina takitaha. Nakai fakauaua, ko e tau gahua ha lautolu ne fakaheke ki a Iehova, ti ko e monuina ha Iehova ne ha ha ai ke he tau matakainaga tua fakamoli ia ke he tau magaaho uka. *
7, 8. Ko e heigoa e tau kakano ne fifili e falu ke nakai fehola, pete ni kua fakatupu he totokoaga e tau lekua?
7 He taha fahi, he tau motu kua totoko hane fakatupu e tau lekua, kua fifili falu matakainaga ke nakai o kehe, pete ni he maeke ia lautolu ke taute pihia. He o kehe mai kua fakatotoka falu lekua, ka e liga fakatupu ai falu palekoaga. Tuga anei, to maeke nakai ia lautolu ke fakatumau e matutakiaga mo e fakamatakainaga Kerisiano ti nakai vevehe kehe fakaagaga? To maeke nakai ia lautolu ke fakatumau e puhala fakaagaga ha lautolu he taufetului ke liu atihake e lautolu a lautolu, liga ke he tau motu mautu lahi po ke taha motu ne foaki e tau magaaho loga ke uku koloa?—1 Timoteo 6:9.
8 Kua fifili e falu ke nakai o kehe ha ko e tupetupe ha lautolu ke he tau mena fakaagaga he tau matakainaga ha lautolu. Kua fifili a lautolu ke nonofo mo e fehagai ke he tuaga ke maeke ke fakatumau e fakamatala ke he matakavi kaina ha lautolu mo e ke eke mo punaaga he fakamalolo ke he tau matakainaga tapuaki. (Filipi 1:14) He taute e fifiliaga pihia, kua fai ne maeke ke lafi ke he tau kautuaga matafakatufono ke he motu ha lautolu. *
9. Ko e heigoa e tau puhala kua lata he tagata ke onoono ki ai ka fifili ke nonofo po ke o kehe ha ko e favaleaga?
9 Ke nonofo po ke o kehe—ko e fifiliaga moli ni he tagata a ia. Ko e tau fifiliaga pihia, moli, kua lata ke taute ni he mole e kumi atu ha tautolu he liogi ke he takitakiaga ha Iehova. Pete ne puhala kua fifili e tautolu, kua lata ia tautolu ke manatu e tau kupu he aposetolo ko Paulo: “To takitokotaha a tautolu mo e talatala atu hana mahani ke he Atua.” (Roma 14:12) He mailoga e tautolu fakamua, ko e mena ne manako a Iehova ke fakatumau e tua fakamoli he hana tau fekafekau i lalo he tau tutuaga kehekehe oti. Kua fehagai e falu he tau fekafekau hana ke he tau kamatamata mo e favaleaga he vaha nei; ka e to moua he falu he magaaho fakamui. Mo e to kamatamata e tau tagata oti kana, ti nakai fai tagata ka toe. (Ioane 15:19, 20) Ko e tau fekafekau tukulele ha Iehova, kua nakai fakaheu e tautolu e matakupu he lalolagi mo e lagi katoatoa ne putoia e fakatapu he higoa a Iehova mo e fakatokoluga he pule katoatoa hana.—Esekielu 38:23; Mataio 6:9, 10.
“Aua Neke Taui Atu e Kelea ke he Kelea he Taha”
10. Ko e heigoa e aoga fakamua ne fakatoka e Iesu mo e tau aposetolo ma tautolu he fehagai mo e tau pehiaaga mo e totokoaga?
10 Ko e taha matapatu fakaakoaga aoga kua maeke ia tautolu ke ako mai he puhala ne tali atu e Iesu mo e tau aposetolo ke he pehiaaga he nakai taui atu e tau tagata favale ha tautolu. Nakai fai mena he Tohi Tapu ne moua e tautolu ha talahauaga kua fakatoka e Iesu po ke hana tau tutaki a lautolu ke he falu fakatokatokaaga totoko po ke matakau vale ke maeke ke tau atu ke he tau tagata favale ha lautolu. Nakai pihia, “aua neke taui atu e kelea ke he kelea he taha,” he hataki he aposetolo ko Paulo ke he tau Kerisiano. “Ko e tau fakahelehele na e, aua neke taui atu e mutolu, ka kia fakatokatoka atu ke he ita; ha kua tohi mai, Kua pehe mai [a Iehova], ha ha ia au ke taui atu, to taui atu e au ni.” Mua atu ai, “aua neke mahala a koe ke he kelea, ka kia mahala e kelea ke he mitaki.”—Roma 12:17-21; Salamo 37:1-4; Tau Fakatai 20:22.
11. Ko e heigoa ne talahau he tagata fakamau tala tuai ne hagaao ke he aga he tau Kerisiano fakamua ke he Fakatufono?
11 Ne tokaloto he tau Kerisiano fakamua e tomatomaaga ia. He hana tohi The Early Church and the World, kua fakamaama he tagata fakamau tala tuai ko Cecil J. Cadoux e aga he tau Kerisiano ke he Fakatufono he magahala 30-70 V.N. Ne tohi e ia: “Nakai fai fakamoliaga tonu a tautolu ko e mena fai laliaga ne taute ai he fahi he tau Kerisiano he magahala nei ke fakauka ke he favale. Ko e lahi he mena ne taute e lautolu ko e lili e tau pule ha lautolu ke he vihiatia po ke fakagogoa a lautolu he fehola. Ko e Kerisiano mitaki kua tali atu ke he favaleaga, kua nakai molea e mahani molu ka e totoko fakamalolo ke omaoma e tau poakiaga he fakatufono he talitonu kua fetokoaki mo e omaoma ke he Keriso.”
12. Ko e ha kua mitaki ai ke fakauka ke he matematekelea ka e nakai taui?
12 Kua aoga moli kia e puhala omaoma fakavaia pihia? Nakai kia ko lautolu ne tali ke he puhala ia na ko e matahele mukamuka ma lautolu ne eketaha ke moumou a lautolu? Nakai kia pulotu ke puipui he tagata a ia? Mai he onoonoaga he tagata, ko e mena haia ne tuga ke tupu. Ka ke he tau fekafekau ha Iehova, kua mauokafua a tautolu ko e muitua ke he takitakiaga ha Iehova ke he tau mena oti ko e puhala mitaki lahi. Kua tokaloto e tautolu e tau kupu ha Peteru: “Kaeke kua mahani mitaki a mutolu ka e fakamamahi, ti kua fakauka a mutolu, ko e mena haia kua mitaki ke he Atua.” (1 Peteru 2:20) Kua mauokafua a tautolu kua mailoga moli e Iehova e tuaga mo e to nakai fakaata e tau mena ia ke tutupu tukulagi. Maeke fefe a tautolu ke iloa e mena ia? Ke he tau tagata paea hana i Papelonia, ne fakapuloa e Iehova: “Ko ia kua piki atu kia mutolu, kua piki atu ai a ia ke he alito mata he hana fofoga.” (Sakaria 2:8) Laga fiha ne fakaata he ha tagata e alito mata hana ke piki ki ai? To foaki e Iehova e fakatotokaaga ke he magaaho tonu. He mena ia, nakai fai fakauaua ki ai.—2 Tesalonia 1:5-8.
13. Ko e ha ne omaoma a Iesu he fakaata e fi ke tapaki a ia?
13 He mena nei, maeke ia tautolu ke ono ki a Iesu ko e fakafifitakiaga ha tautolu. He magaaho ne fakaata e ia hana tau fi ke tapaki a ia he katene i Ketesemane, nakai ko e kakano kua ai fahia a ia ke puipui a ia. Moli, ne tala age a ia ke he tau tutaki hana: “Piko kia a koe nakai maeke ia au ke ole atu ainei ke he haku a Matua, ti fekau mai e ia kia au e tau agelu ne mua he tokologa ke he tau lekeona ne hogofulu ma ua? Ti fakamoli ai fefe e tau Tohi kaeke ke pihia, kia hoko ni e tau mena ia ke lata ai?” (Mataio 26:53, 54) Ko e fakakatoatoaaga he finagalo ha Iehova ne aoga lahi mahaki ki a Iesu, pete ni kua kakano to matematekelea a ia. Ne ha ha ia ia e mauokafua katoatoa he tau kupu he salamo fakaperofeta ha Tavita: “Ko e mena nakai toka atu e koe au ki seoli, ti nakai tuku atu e koe hau a tagata tapu ke hoko ki ai e popo.” (Salamo 16:10) He tau tau fakamui ne pehe e aposetolo ko Paulo hagaao ki a Iesu: “[Kua] fakateaga a ia ke he ma, ha ko e fiafia kua toka ki mua hana, kua nofo foki a ia ke he fahi matau he nofoaiki he Atua.”—Heperu 12:2.
Ko e Olioli he Fakatapu e Higoa ha Iehova
14. Ko e heigoa e olioli ne fakatumau a Iesu ke he tau kamatamata oti hana?
14 Ko e heigoa e olioli ne fakatumau a Iesu ke he tau kamatamata mamahi ue atu nakai fai fakatataiaga? Ke he tau fekafekau oti ha Iehova, ko Iesu, ko e Tama fakahele he Atua, ko e fana kaka mua atu moli ha Satani. Ti ko e fakatumau ha Iesu ke he hana mahani fakamoli ke he kamatamata ko e tali katoatoa ke he fakafiu ha Satani ki a Iehova. (Tau Fakatai 27:11) Maeke nakai ia koe ke manamanatu ke he olioli mo e makona ne kua liga logona hifo e Iesu he liu tu mai hana? Ko e fiafia ha ia hana, he mailoga na fakamoli e ia e matagahua ne foaki age ke taute e ia ko e tagata mitaki katoatoa ke he fakatokolugaaga he pule katoatoa ha Iehova mo e fakatapuaga he higoa Hana! Lafi ki ai, he nofo “ke he fahi matau he nofoaiki he Atua” kua moolioli ko e lilifu homo ue atu mo e punaaga mua ue atu he olioli ma Iesu.—Salamo 110:1, 2; 1 Timoteo 6:15, 16.
15, 16. Ko e heigoa e favaleaga kelea muitui ne fakauka he Tau Fakamoli i Sachsenhausen, ti ko e heigoa ne foaki ki a lautolu e malolo ke taute pihia?
15 Ma e tau Kerisiano, ko e olioli pihia foki ke fai vala he fakatapu e higoa ha Iehova he fakauka ke he tau kamatamata mo e favaleaga, he muitua ke he fakafifitakiaga ha Iesu. Ko e fakafifitakiaga mitaki ne moua he Tau Fakamoli ne matematekelea ke he kemuaga pagota talahaua kelea i Sachsenhausen ti hao mai he foleni ekefakakelea mate he matahiku he Felakutaki II he Lalolagi. He foleni, ne totou afe e tau pagota ne tuku he fale pouli ne mamate ha ko e nakai fai puipuiaga ke he tau gagao, po ke hoge po ke tamate fakakelea he tau leoleo SS ke he kala hala he puhala tu. Ko e Tau Fakamoli, 230 ia lautolu oti, ne hao mai ha kua pipiki fetataaki auloa mo e felagomataiaki pete ni kua fakahagahagakelea ke he tau momoui ha lautolu.
16 Ko e heigoa ne age ke he Tau Fakamoli nei e malolo ke fakauka ke he favaleaga kelea muitui pihia? Nakai leva he hohoko mafola a lautolu, ne fakakite e lautolu e olioli mo e fakaaue ha lautolu ki a Iehova he fakamoliaga ne mataulu “Ko e fifiliaga malolo he Tau fakamoli a Iehova ne toko 230 mai he ono e motu kehekehe, ne fakapotopoto ke he vaouhi ne tata atu ki Schwerin i Mecklenburg.” I loto, ne talahau e lautolu: “Kua mole atu e magahala leva mo e uka he kamatamata ha mautolu ti ko lautolu ne hao mai ai, tuga ne hamuti mai ai he gutuumu vela he afi, ne nakai logona foki e namu afi ia lautolu. (Kikite Tanielu 3:27.) Nakai pihia, nukua puke a lautolu he malolo mai ia Iehova ti hane tatali fakamakai ke he tau poakiaga fou mai he Patuiki ke fakalaulahi e tau mena faka-Teokarasi.” *
17. Ko e heigoa e tau puhala he tau kamatamata hane fehagai mo e tau tagata he Atua he magaaho nei?
17 Tuga a lautolu tua fakamoli ne toko 230, kua maeke foki he tua ha tautolu ke kamatamata, pete ni nakai la hoko a tautolu ke he “fakamaligiaga he toto he totoko.” (Heperu 12:4) Ka e ha ha ai e tau kamatamata kehekehe loga. Liga ko e va mai he tau kapitiga he vahega, po ke liga peehi mai he atu taha ke taute e mahani feuaki mo e falu mena kelea. Lafi ki ai, ko e fifiliaga ke fakamamao mai he toto, ke mau ni ke he Iki, po ke feaki e tau fanau ke he tua he tau kaina nakai tatai e tua kua mahani ke fua mai e tau pehiaaga mo e tau kamatamata vevela falu magaaho.—Gahua 15:29; 1 Korinito 7:39; Efeso 6:4; 1 Peteru 3:1, 2.
18. Ko e heigoa e fakamafanaaga kua moua e tautolu ke maeke ke fakauka pete ni e tau kamatamata mamahi?
18 Pete ne tau kamatamata ne hohoko ki a tautolu, iloa e tautolu kua matematekelea a tautolu ha kua tuku fakamua a Iehova mo e hana Kautu, ti eke e tautolu ko e fakamonuina mo e olioli ke taute pihia. Kua moua e tautolu e fakamalolo mai he tau kupu mafanatia ha Peteru: “Ka ekefakakelea a mutolu ha ko e higoa a Keriso, uhoaki a mutolu, ha kua nofo mau ia mutolu e [a]gaga lilifu he Atua; kua vagahau kelea e lautolu kia ia, ka kua fakaheke e mutolu.” (1 Peteru 4:14) Ke he malolo he agaga ha Iehova, ha ha ia tautolu e malolo ke fakauka foki i lalo he tau magaaho kamatamata uka, ta atu oti ke he lilifu mo e fakaheke hana.—2 Korinito 4:7; Efeso 3:16; Filipi 4:13.
[Tau Matahui Tala]
^ para. 6 Ko e tau mena tutupu he atu tau 1960 ko e kamataaga ni a ia ke he loga he tau favaleaga vevela mo e kelipopo ne fakauka he Tau Fakamoli i Malaui ke teitei molea e tolu e hogofulu tau. Ma e fakamauaga katoa, kikite e 1999 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, tau lau tohi 171-212.
^ para. 8 Kikite e vala tala “High Court Upholds True Worship in ‘the Land of Ararat,’ ” he fufuta he The Watchtower, ia Aperila 1, 2003, tau lau tohi 11-14.
^ para. 16 Ma e tohi katoa ke he fifiliaga malolo nei, kikite e 1974 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, tau lau tohi 208-9. Ko e fakamauaga he tagata fakamua ne hao mai he foleni kua maeke ke moua he fufuta he The Watchtower, Ianuari 1, 1998, tau lau tohi 25-9.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
• Fefe e onoonoaga he tau Kerisiano ke he matematekelea mo e favaleaga?
• Ko e heigoa kua ako e tautolu mai he puhala ne tali atu a Iesu mo lautolu ne tua fakamoli ka kamatamata ai a lautolu?
• Ko e ha kua pulotu ke nakai taui atu ka favale mai ki a tautolu?
• Ko e heigoa e olioli ne fakatumau a Iesu ke he hana tau kamatamata, ti ko e heigoa kua maeke ke ako e tautolu mai he mena nei?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Puha/Tau Fakatino he lau 25]
Puhala ne Fehagai a Lautolu mo e Favale
• Ato hohoko atu e tau kautau ha Herota ki Petelehema ke tamate e tau tama tane mukemuke oti ne takiua hifo ki lalo e tau tau, ne takitaki he agelu a Iosefa mo Maria ke uta e tama mukemuke ko Iesu ti fehola ki Aikupito.—Mataio 2:13-16.
• Loga e tau magaaho he fekafekauaga ha Iesu, ne kumi e tau fi hana ke keli a ia ha ko e hana fakamatala fakamalolo. Ne hao a Iesu mai ia lautolu he tau magaaho takitaha.—Mataio 21:45, 46; Luka 4:28-30; Ioane 8:57-59.
• He o mai e tau kautau mo e tau takitaki ke he katene i Ketesemane ke tapaki a Iesu, ne fakakite fakamitaki e ia a ia, he lagaua e tala age ki a lautolu: “Ko au hanai.” Ne fakagata foki e ia hana tau tutaki he taofi a lautolu mo e fakaata e kau ke uta a ia.—Ioane 18:3-12.
• I Ierusalema, ko Peteru mo e falu ne tapaki, tafolo, mo e poaki ke nakai liu vagahau hagaao ki a Iesu. Ka e, he fakatoka mai a lautolu ne “o ai a lautolu . . . , kua nakai oki foki e tau aho oti he fakaako atu e lautolu, mo e fakamatala atu ke he faituga, ke he taha fale foki mo e taha fale, e tala mitaki kia Iesu Keriso.”—Gahua 5:40-42.
• He magaaho ne eke ai a Saulo mo aposetolo ko Paulo he magaaho fakamui, ne iloa e ia e pulega he tau Iutaia i Tamaseko ke tamate a ia, ne tuku he tau matakainaga a ia he kato mo e tuku hifo a ia he pa he maaga he po, ti hao atu a ia.—Gahua 9:22-25.
• He tau tau fakamui, ne fifili a Paulo ke tu ki mua ha Kaisara, pete ni ko e Kavana ko Feso mo e Patuiki ko Akeripa ne ‘nakai moua ha mena ke lata ai ke mate po ke lili’ a ia.—Gahua 25:10-12, 24-27; 26:30-32.
[Tau Fakatino he lau 26]
Pete he peehi he favaleaga vevela ke fehola, totou afe he Tau Fakamoli i Malaui ne tua fakamoli nukua matutaki ke olioli e gahua he Kautu
[Tau Fakatino he lau 27]
Ko e olioli he fakatapu e higoa ha Iehova ne fakatumau a lautolu ne tua fakamoli he foleni mate mo e tau kemuaga pagota Nasi
[Credit Line]
Death march: KZ-Gedenkstätte Dachau, courtesy of the USHMM Photo Archives
[Tau Fakatino he lau 28]
Ko e tau kamatamata mo e tau pehiaaga kua loga mo e kehekehe