Skip to content

Skip to table of contents

Ko Iakopo kua Tulutulou ke he Tau Mena Uho Fakaagaga

Ko Iakopo kua Tulutulou ke he Tau Mena Uho Fakaagaga

Ko Iakopo kua Tulutulou ke he Tau Mena Uho Fakaagaga

KUA fakamailoga he tau lekua mo e he tau matematekelea e moui ha Iakopo. Ko e ita fia keli tagata he la mahaga hana ati hola ai a Iakopo ma e hana moui. He lata ke moua e tama fifine ne ofania e ia, kua fakavaia a ia ke mau fakamua e fifine kehe ti fakahiku ke moua fa e hoana mo e loga e lekua ne fua mai. (Kenese 30:1-13) Kua 20 e tau tau ne gahua ai a ia ma e tagata tane ne fakaaoga teao a ia. Ne taufetului a ia mo e agelu ti moua ai e ia e matulituli tukulagi ke he tino. Kua fakapilo pulenoa e tama fifine hana, pulega he tau tama tane hana e kelipopoaga, mo e tagi tatuki a ia he mate hana a tama tane fakahele mo e hoana. Kua omoi ke fano kehe he vaha fuakau hana ke maeke ke hao mai he hoge lahi, ne fakapuloa e ia ko e tau aho hana kua “gahoa to kelea.” (Kenese 47:9) Pete ko e tau mena oti ia, ko Iakopo ko e tagata fakaagaga ne falanaki ke he Atua. Ti kua maheu kia e tua hana? Ko e heigoa e tau fakaakoaga ka ako mai he kikite atu ke he falu ni he tau fakafitaaga a Iakopo?

Kehe Lahi he Taokete Hana

Ko e kakano ne tupu e taufetoko mo e hana taokete ha kua uho ki a Iakopo e tau mena fakaagaga, ka e kua vihiatia ai e Esau. Kua fiafia a Iakopo ke he maveheaga ne taute ki a Aperahamo mo e tukulele ai a ia ke leveki e magafaoa ne fifili he Atua mo tau hakega. Ko e mena ia ne “fakaalofa” ai a Iehova ki a ia. Ko e “tagata tututonu” a Iakopo, ko e kupu ne fakakite e mahani mitaki lahi. Ke he taha fahi, kua fakateaga e fiafia a Esau ke he hana tufaaga fakaagaga ati fakafua ai e ia ki a Iakopo ma e taha mena tote. He magaaho ne uta ai e Iakopo, mo e taliaaga faka-Atua, e mena kua lata ni ke moua e ia fakalataha mo e monuina ne pauaki ma e taokete hana, ne puho e ita ha Esau. Ati toka hifo e Iakopo a lautolu oti ne ofania e ia, ka e ko e tau mena ne mumui mai ka fakamalolo moli ha logonaaga fakalolelole.—Malaki 1:2, 3; Kenese 25:27-34; 27:1-45.

I loto he miti, ne fakakite he Atua ki a Iakopo e tau agelu ne o hake mo e o hifo he papahi, po ke “tau putuputu maka tokoluga” he vahaloto he lagi mo e lalolagi ti fakapuloa to puipui e ia a Iakopo mo e fanau hana. “Ko koe foki mo e hau a fanau ke monuina ai e tau magafaoa oti he lalolagi. Kitiala, kua fakalataha au mo koe, to leveki foki e au a koe ke he tau mena oti ke fano a koe ki ai, to liuaki mai foki e au a koe ke he motu nai; ha ko e mena nakai tiaki e au a koe, ato eke e au e mena ne tala atu ai au kia koe.”—Kenese 28:10-15.

Ko e fakamaloloaga ha ia! Ne talahau e Iehova ko e tau maveheaga ne foaki ki a Aperahamo mo Isaako ka fakamuhukoloa fakaagaga aki e magafaoa ha Iakopo. Kua fakailoa ai ki a Iakopo na maeke he tau agelu ke fekafekau ki a lautolu ne moua e taliaaga he Atua, ati fakamoli ai ki a ia e puipui faka-Atua. Ha kua loto fakaaue, ne omonuo a Iakopo ke tua fakamoli ki a Iehova.—Kenese 28:16-22.

Kua nakai fofo e Iakopo e tufaaga ha Esau. Fakamua to fanau mai a laua, ne talahau e Iehova “to fekafekau e taokete ke he tehina.” (Kenese 25:23) ‘Ka e nakai kia kua mukamuka ane mai taute he Atua a Iakopo ke fanau fakamua?’ ka liga huhu he taha tagata. Ko e tau mena ne tutupu fakamui ka fakaako mai e tau mena aoga moli. Kua nakai toka he Atua e tau monuina ma lautolu ne manatu kua tonuhia ia lautolu ke moua ai, ka e kua fakakite e ia e fakaalofa noa ki a lautolu ne fifili ni e ia. Ati fakaholo atu ai e tufaaga he uluaki ki a Iakopo, nakai ke he taokete hana, ko ia ne nakai tulutulou ki ai. Ko e mena taha ia ni, ha kua fakakite he motu he tau Iutaia he tino e aga tuga ha Esau, ne hukui he tau Isaraela fakaagaga a lautolu. (Roma 9:6-16, 24) Ko e fakafetui mitaki mo Iehova he vaha nei kua nakai fakaai ke moua ha ko e tufaaga pauaki, pete ni kua fanau e tagata ki loto he magafaoa po ke he tau feakiaga matakutaku Atua. Ko lautolu oti ka moua e tau monuina faka-Atua kua lata ke ukufakina ke mahani Atua, he fakaaue tulutulou moli ke he tau mena fakaagaga.

Talia Fiafia e Lapana

He hohoko atu ki Patana-rama ke kumi hoana ke he tau faoa hana, ne feleveia a Iakopo mo e hana kasini ko Rahela he vaikeli, ko e tama fifine ha Lapana, mo e fuluhi kehe e uufi maka mamafa i ai ke fakainu aki e tau manu ne leveki e ia. * Ne poi fakamafiti a Rahela ki kaina ke fakailoa e hauaga a Iakopo, mo e fakaaveave atu a Lapana ke feleveia mo ia. Kaeke ke manatu e Lapana e tau koloa loga ne moua he magafaoa hana ne mai he fekafekau ha Aperahamo, to nakai fiafia a ia, ha kua nakai uta koloa a Iakopo. Ka e kua kitia e Lapana taha mena ne kua maeke ia ia ke fakaaoga teao—ko e tagata gahua malolo.—Kenese 28:1-5; 29:1-14.

Ne tala age e Iakopo e tala hana. Kua nakai iloa mitaki ko e totoku nakai e ia e lagatau ne fakaaoga ke moua aki e tufaaga he uluaki, ka e he mole e logona e “tau mena oti,” ne talahau e Lapana: “Ko e moli ko e haku huimotua a koe, mo e haku kakano ni a koe.” Ne talahau he taha tagata fakaako tokoluga, kau kua kakano e alaga kupu nei ko e uiina mafanatia ki a Iakopo ke nofo po ke ko e talahauaga kua lata he magafaoa ko Lapana ke puipui a ia. Ka e ko e heigoa ni, kua nakai leva ne manamanatu lahi a Lapana ko e maeke fefe ia ia ke fakaaoga teao e nefiu hana.

Ne tamata e Lapana e mena ka eke mo matapatu he tau taufetoko ke he 20 e tau tau i mua. “To fekafekau noa mai kia a koe kia au, ha ko koe ko e haku a matakainaga?” he huhu e ia. “Kia tala mai ā kia au po ke totogi ha ha a koe?” Pete he fakatupua a Lapana ke eke mo matua mokoina hana, ne fakakaupa e ia e fakafetuiaga toto taha hana mo Iakopo ke he fekafekauaga faka-konotuleke. Ha kua hofihofi e loto a Iakopo ki a Rahela, ne tali age a ia: “To fekafekau au kia koe fitu ni e tau ke moua a Rahela hau a tama fifine fakamui.”—Kenese 29:15-20.

Ko e fakatutane kua lauia he totogi-kitofaitane ke he magafaoa he kitofaitane. Ne tamata he Fakatufono faka-Mose he magaaho fakamui ke 50 e tau sikeli ario ke totogi aki e tau tamafine ikiiki ne ekefakakelea. Ne talahau he tagata fakaako tokoluga ko Gordon Wenham ko e totogi nei “ko e mena fakaalofa he fakamauaga ne kua mua atu e lahi” ka e kua “ikiiki lalahi” e falu. (Teutaronome 22:28, 29) Kua nakai maeke ia Iakopo ke talahau e totogi. Ti foaki e ia ki a Lapana fitu e tau ke gahua ai. “Ha kua moua he tagata gahua magaaho ku e taha e hafa mo e taha e sikeli he mahina he vaha a Papelonia i tuai” (mai he 42 ke he 84 e sikeli he fitu e tau katoa), he matutaki atu e Wenham, “nukua foaki e Iakopo ki a Lapana e mena fakaalofa fakamokoi lahi ma e fakamauaga ke tautui aki a Rahela.” Ne talia mautali ai e Lapana.—Kenese 29:19.

Tuga ni ko e “falu a aho gahoa” e fitu e tau tau ki a Iakopo, ha kua loto lahi a ia ki a Rahela. Magaaho fakamui, ne mau e ia hana a kitofaitane ne uufi ke he ie, ka e kua nakai tuaha ke he lagatau fakavaia ha Lapana. Manamanatu la ke he ofo hana he pogipogi hake ke kitia kua momohe a ia, nakai mo Rahela, ka e mo e taokete hana ko Lea! Ne totoko age a Iakopo: “Ko e heigoa e mena nai kua eke e koe kia au? nakai kia fekafekau au kia koe ke moua a Rahela ni? ti ko e heigoa e mena ne fakavai ai e koe au?” Ne tali age a Lapana: “Nakai pihia e mahani he motu ha mautolu ke ta atu fakamua e tama fakamui, ka e fakamui e tama uluaki. Kia fakakatoa hana po fitu, ti ta atu ai foki e au kia koe a ia nai, ha ko e gahua ke fekafekau mai ai a koe kia au ke he falu a tau ne fitu.” (Kenese 29:20-27) He nakai fahia mo e tote ni e mena kua maeke ke taute, kua lata ni a Iakopo ke talia e tau poakiaga ia kaeke manako a ia ki a Rahela.

Ti nakai tatai ke he tau tau fitu fakamua, ne mania kelea e tau tau ne fitu fakamui. Maeke fefe ia Iakopo ke nakai kitia e lagatau kelea ha Lapana? Mo e, ka e kua mogoia a Lea, ne fai vala ke he lagatau ia? E moli, kua nakai kapaletu a Lapana ke he vaha anoiha ne fakatokatoka e ia ma Lea mo Rahela. Kua kapeletu a ia ki a ia ni. Ati lafi mogonei e mahekeheke ke he fakavihia he magaaho ne fanafanau fakaputuputui e Lea tokofa e tama tane, ka e tufua a Rahela. Ti ko Rahela, he velevele lahi ke fai tama, ne fifili ke foaki e fekafekau fifine hana ke fanafanau e tau tama ma hana, ti he taufetoko, ne taute pihia foki e Lea. Ati tokofa ai e hoana ha Iakopo, 12 e tama, ka e kua mamao mai he eke mo magafaoa fiafia. Pete ia, ne fakatupu e Iehova a Iakopo ke eke mo motu lahi.—Kenese 29:28–30:24.

Fakamuhukoloa e Iehova

Pete ni ko e tau kamatamata, ne mailoga e Iakopo kua ha i ai e Atua mo ia tuga ne mavehe. Kua pihia foki e kitiaaga a Lapana, ha ko e tau manu gahoa hana he magaaho ne hoko atu a Iakopo kua malikiti hake ha ko e levekiaga he hana a nefiu. He nakai mahalo ke fakatoka a Iakopo ke fano, ne tala age e Lapana ki a ia ke talahau e totogi hana ke gahua atu foki, ati tali age a Iakopo ke age e tau manu lanu kehekehe ne fanau mai ke he tau fuifui manu ha Lapana. Ko e talahauaga ke he matakavi ia, na fa mahani ke hina katoatoa e tau mamoe mo e uli po ke kaki lahi e tau koti; ti kua gahoa ni ne lanu pulepule. Ti he manatu kua moua e ia e fahi mitaki, ne talia mautali ai e Lapana mo e tuku fakamamao e tau manu oti hana ne pulepule neke pipiki ke he fuifui manu ne toe ne leveki e Iakopo. Ne manatu moli a ia to tote ni e mena ka moua e Iakopo mai he mena ne talia, to nakai moua e 20 pasene mai he tau punua koti mo e tau punua mamoe fanau fou ne fa moua he tau leveki mamoe he vaha i tuai mo tau totogi. Ka kua hehe a Lapana, ha kua ha ha ai a Iehova mo Iakopo.—Kenese 30:25-36.

Ha i lalo he takitakiaga faka-Atua, ne fakatupu e Iakopo e tau manu hakahakau ne kua mitaki lahi e tau lanu. (Kenese 30:37-42) Ko e tau fakalatalataaga hana ke fakatupu e tau manu kua nakai hako. Moha ia, “ke he puhala fakasaiene, kua maeke ke moua e mena ne manako ki ai he kakano he fakafefanafanauaki he . . . tau manu tatai e tau lanu ne ha ha i ai e tau gene ne tatai foki, ke moua mai e tau lanu ilaila,” he fakamaama he tagata fakaako tokoluga ko Nahum Sarna, ti ko e “tau manu pihia kua kitia ke he . . . [ha lautolu] a malolo lahi mahaki.”

He mailoga e tau fua mai i ai, ne lali a Lapana ke hiki e taliaaga hagaao ke he tau manu he nefiu hana—ivaiva, ilaila, lanu kehekehe, po ke pulepule. Kua kumi ne ia e aoga ma hana ni, ka e pete he hikihiki e Lapana e konotuleke, ne fakamoli a Iehova ke monuina tumau a Iakopo. Kua fakakonokonoi ni e tau nifo a Lapana. Nakai leva ne moua e Iakopo e lilifu lahi, tau fuifui mamoe, tau fekafekau, tau kamela, mo e tau asini, nakai ha ko e makaka hana, ka e he lagomatai a Iehova. Ne fakamaama e ia ki a Rahela mo Lea fakamui: “Kua fakavai mai foki he matua tane ha mua kia au, lagahogofulu ni ne hiki e ia haku a totogi; ka e nakai tuku age he Atua kia ia ke fakakelea e ia au. . . . Kua uta kehe pihia he Atua e tau manu he matua tane ha mua, mo e foaki mai kia au.” Ne tala age foki a Iehova ki a Iakopo na kitia e Ia e tau mena oti ne taute e Lapana ti nakai lata ia Iakopo ke tupetupe. “Kia liu a koe ke he hau a motu, mo e hau a faoa,” he tala age he Atua, “to eke fakamitaki e au a koe.”—Kenese 31:1-13; 32:9.

He fano kehe mai a ia ia Lapana mahani fatipiko, ne finatu a Iakopo ki kaina. Ti pete ni kua 20 e tau tau he mole, ne matakutaku agaia a ia ki a Esau, ti mahomo atu he magaaho ne logona e ia kua tamai e Esau tokofa e teau tagata. Ko e heigoa ha Iakopo ka taute? Ko e tagata fakaagaga ne falanaki tumau ke he Atua, ne tua a ia. Ati liogi a ia, he talahau kua nakai lata a ia mo e fakamokoi ha Iehova mo e ole ke he Atua he fakave ke he tau maveheaga Hana to laveaki mai a ia mo e magafaoa hana he tau lima ha Esau.—Kenese 32:2-12.

Ati tupu taha mena fakalutukia. Ko e tagata kehe, ne eke fakamui ko e agelu, ne taufagatua mo Iakopo he po, ti fofota lagataha e patupula ha Iakopo ti mahui ai. Ne nakai mahalo a Iakopo ke fakatoka ato fakamonuina fakamua he agelu a ia. Ne talahau he perofeta ko Hosea fakamui ne “tagi a [Iakopo] mo e olelalo atu kia ia.” (Hosea 12:2-4; Kenese 32:24-29) Nukua iloa e Iakopo na hagaao e kitiaaga he tau agelu he magaaho fakamua ke he fakamoliaga he maveheaga faka-Aperahamo he puhala he hana tega. Ati fakamakaukau a ia ke he taufetului mo e moua e fakamonuina. He magaaho nei, ne hiki he Atua e higoa hana ki a Isaraela, ne kakano “Mauokafua (Tagata Fakauka) ke he Atua,” po ke “Mauokafua e Atua.”

Kua Fakamakai Nakai a Koe ke Taufetului?

Ke taufetului mo e agelu mo e liu feleveia mo Esau, nakai ko e tau fakalavelave ni a ia ha Iakopo ne kua lata ke kautu mai ai. Ka ko e tau mena ia ne tutupu kua fakakite ko e faga tagata fefe a ia. Ha kua nakai maeke ia Esau ke fakauka ke he hoge ma e hana tufaaga he uluaki, ne taufetului a Iakopo ke he moui katoa hana ke moua e tau monuina, ti taufagatua foki mo e agelu. Tuga ne mavehe he Atua, ne moua e Iakopo e takitakiaga mo e puipuiaga faka-Atua, ati eke ai mo matua tupuna he motu lahi mo e he Mesia.—Mataio 1:2, 16.

Kua fakamakai nakai a koe ke fakamakaukau ne koe a koe ke moua e fiafia he Atua, ke tuga ke taufetului ke moua ai? Ko e moui he vaha nei kua puke he tau mena uka mo e tau paleko ma lautolu ne manako ke taute e finagalo he Atua, mo e he falu magaaho kua eke foki ke taufetului ke taute e fifiliaga hako. Pete he pihia, ko e fakafifitakiaga mitaki ha Iakopo kua foaki e fakamaloloaga ma tautolu ke tapiki mau ke he amaamanakiaga he palepale ne fakatoka e Iehova i mua ha tautolu.

[Matahui Tala]

^ para. 9 Kua fakamanatu mai he mena ia ne tupu e magaaho ne fakainu he matua fifine ha Iakopo, ko Repeka, e tau kamela ha Elisara. Mogoia ne poi a Repeka ki kaina mo e tala age e hauaga he tagata kehe. He kitia ai e tau koloa auro ne age fakaalofa noa ke he mahakitaga hana, ne poi a Lapana ke talia fiafia mai a Elisara.—Kenese 24:28-31, 53.