Lagomatai e Falu ke Talia e Fekau he Kautu

“Ati tala age ai a Akeripa kia Paulo, Toe tote ni, ati fakamafoki ai e koe au ke eke mo Kerisiano.”—GAHUA 26:28.

1, 2. Hoko mai fefe e aposetolo ko Paulo ke tu ki mua he Kavana ko Feso mo e Patuiki ko Herota Akeripa II?

I KAISARIA he 58 V.N., ne aahi atu e Patuiki ko Herota Akeripa II mo e mahakitaga hana ko Perenike ke he Kavana Roma ko Pokio Feso. He uiina he Kavana ko Feso, ne o mai a laua “mo e lilifu lahi, kua huhu ke he mena ke fanogonogo ai, katoa mo e tau iki kua pule he tau kau, mo e tau iki he māga.” Ke he poakiaga ha Feso, ne tamai ai e aposetolo Kerisiano ko Paulo ki a lautolu. Ka e kua hoko mai fefe e tutaki nei ha Iesu Keriso ke tu ki mua he nofoa fakafili he Kavana ko Feso?—Gahua 25:13-23.

² Ko e mena ne tala age e Feso ke he tau tagata uiina hana ka foaki mai e tali ke he huhu ia. Ne pehe a ia: “Ko e patuiki na e, Akeripa, katoa mo mutolu e tau iki oti ha ne fakalataha nai a tautolu, kua fioia e mutolu e tagata nai, kua olelalo mai ai kia au kia ia i Ierusalema katoa mo nai e moto tagata a Iutaia oti, kua tauhea a lautolu, nakai lata he moui a ia. Ka ko au nakai iloa e au ha mena kua eke e ia ke lata ke mate ai; kua ui atu foki e tagata nai kia Aokuso, ti manatu tuai au ke fakafano a ia. Kua nakai fai mena foki kua iloa fakatonu e au kia ia ke tohi atu ai ke he iki. Ko e mena ia kua takitaki mai ai e au a ia ki mua ha mutolu, mo mua foki hāu, ko e patuiki na e ma Akeripa, kia moua e au taha mena ke tohi atu ai ka oti he fakafili. Ha ko e mena manatu au nakai lata ke fakafano e tagata kua lili, ka e nakai fakailoa atu e tau mena kua talahaua kia ia.”—Gahua 25:24-27.

3. Ko e ha ne tukupau he tau takitaki lotu a Paulo?

³ Ne fakakite he tau kupu ha Feso kua fehagai a Paulo ke he tau tukupau fakavai he fakafualoto—ko e holifono ka moua e fakahala mate. (Gahua 25:11) Ka e, kua nakai fai mena kelea ne taute e Paulo. Kua mafuta mai e tau tukupau he tau takitaki lotu mahekeheke i Ierusalema. Ne totoko a lautolu ke he gahua ha Paulo ko e tagata fakapuloa he Kautu mo e vihiatia lahi he lagomatai e ia e falu ke eke mo tau tutaki ha Iesu Keriso. Ti i lalo he puipuiaga mamafa he tau kautau, ne tamai a Paulo i Ierusalema ke he fahi tahi he maga a Kaisaria, ha i ai ne ui atu a ia ki a Kaisara. Ati uta ai a Paulo ki Roma mai he matakavi ia.

4. Ko e heigoa e talahauaga ofogia ne fakakite he Patuiki ko Akeripa?

⁴ Manamanatu la ki a Paulo i loto he fale he kavana i mua he matakau ne fakalataha ki ai foki e  pule he vala aoga he Pule Atu Motu Roma. Ne haga e Patuiki ko Akeripa ki a Paulo mo e talahau: “Kua toka kia koe ke fakatonu mai e koe.” He tafe mai e tau kupu he gutu a Paulo, ne tupu ai taha mena keheina. Ko e tau mena ne talahau e Paulo kua haofia ai e patuiki. Moli ai, ne pehe e Patuiki ko Akeripa: “Toe tote ni, ati fakamafoki ai e koe au ke eke mo Kerisiano.”—Gahua 26:1-28.

5. Ko e ha ne lauia mitaki lahi ai e tau kupu a Paulo ki a Akeripa?

⁵ Kia manamanatu la! Ko e fua ne tupu mai he fakatonu makaka atu ha Paulo, nukua haofia ai e pule he malolo hokulo he Kupu he Atua. (Heperu 4:12) Ko e heigoa mogoia ne lauia mitaki lahi ai e fakatonu atu ha Paulo? Mo e heigoa ka ako mai e tautolu ia Paulo ke lagomatai a tautolu ke he gahua taute tutaki ha tautolu? Kaeke ke kumikumi hifo a tautolu ke he fakatonu atu hana, kua ua e manatu ne kitia maali mai: (1) Nukua ole atu a Paulo he hana a talahauaga. (2) Ne fakaaoga makaka e ia e iloilo hana ke he Kupu he Atua, ke tuga ne fakaaoga fakamitaki he tagata atisi e kanavaakau.

Fakaaoga e Puhala Makaka he Ole Atu

6, 7. (a) Tuga kua fakaaoga i loto he Tohi Tapu, ko e heigoa e kakano he “ole atu”? (e) Ko e heigoa e matagahua he ole atu ke lagomatai e falu ke talia e fakaakoaga he Tohi Tapu?

⁶ I loto he tohi ha Gahua, kua fakaaoga tumau e tau kupu Heleni ma e ole atu ke hagaao ki a Paulo. Ko e heigoa e kakano he mena nei ke he gahua taute tutaki ha tautolu?

⁷ I loto he vagahau tuai he tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ko e “fakamafoki” kua kakano ke “moua mai” po ke “ke hiki e manatu ha ko e tau fakamaamaaga po ke tau manamanatuaga mitaki,” he talahau he tohi Expository Dictionary of New Testament Words ha Vine. Ti he kumikumi atu ke he matapatu kakano ka foaki fakalahi mai e tau fakamahino. Nukua talamai e manatu he falanakiaga. Ko e mena ia kaeke ke fakamafoki e koe e tagata ke talia e fakaakoaga he Tohi Tapu, kua moua tuai e koe e falanakiaga hana, ti tua ai a ia ke he molioli he fakaakoga ia. Maaliali ai, kua nakai kuenaia ke tala age ke he tagata e tau mena ne talahau he Tohi Tapu ke maeke ia ia ke talia ai mo e fakagahuahua ai. Kua lata e tagata fanogonogo hau ke talitonu kua moli e mena ne talahau e koe, pete ni ko e tagata ia ko e tama, ko e tuutakaina, ko e tagata gahua tokoua, ko e kapitiga aoga, po ke taha he magafaoa.—2 Timoteo 3:14, 15.

8. Ko e heigoa kua putoia he taute e tagata ke talitonu ke he kupu moli he faka-Tohiaga Tapu?

⁸ Maeke fefe ia koe ke fakalagalaga e tagata ke talitonu ko e tau mena ne fakapuloa e koe mai he Kupu he Atua ko e kupu moli? He kakano he fakamaama, tau talatalahau kua tonuhia, mo e he fakamakamaka fakamoli, ne foli a Paulo ke hikihiki e tau manatu he tau tagata takitokotaha ne vagahau a ia ki ai. * Ti he nakai tukuogo noa ni na moli taha mena, kua lata ia koe ke foaki e tau fakamoliaga mauokafua ke lalago aki e talahauaga hau. Maeke fefe ke taute e mena nei? Kia fakaeneene ke fakave fakamao e talahauaga hau ke he Kupu he Atua mo e nakai ke he manatu ni hau. Taha mena foki, kia fakaaoga falu a fakamoliaga ke papale aki e tau talahauaga faka-Tohiaga Tapu hau. (Tau Fakatai 16:23) Ke tuga anei, kaeke ke fakakite age e koe to olioli e tau tagata omaoma ke he moui he lalolagi parataiso, kia papale e talahauaga ia aki e tau fakamauaga faka-Tohiaga Tapu, ne haia ia Luka 23:43 po ke Isaia 65:21-25. Maeke fefe ia koe ke foaki e falu a fakamoliaga ke papale aki e manatu faka-Tohiaga Tapu hau? Maeke ia koe ke fakaaoga e tau fakafifitakiaga mai he mena ne talahau he tagata fanogonogo hau. Liga fakamanatu age e koe ki a ia e tau mena fakafiafia noa nakai totogi ne tupu mai he fulufuluola he toaga la, he manogi he fiti, he humelie he fua lakau, po ke fiafia he kitekite e manulele hane fagai e tau punua hana. Lagomatai a ia ke kitia ko e tau fiafiaaga pihia kua fakamoli mai nukua manako ha tautolu a Tufuga ke olioli e tautolu e moui he lalolagi.—Fakamatalaaga 3:11, 12.

9. Maeke fefe ia tautolu ke fakakite e puhala ne kakano mitaki ke he gahua fakamatala ha tautolu?

⁹ He lali ke fakamafoki e tagata ke talia taha fakaakoaga mai he Tohi Tapu, kia fakaeneene neke taute he mahifi lahi hau a koe ke tuga kua nakai fai kakano a koe, ati fakakati ai e manamanatuaga  mo e loto he tagata. Kua foaki he tohi Ministry School e kupu hataki nei: “Ko e talahauaga mao kikiha kua moli ne fakakite e hepe he taofiaga uho he taha tagata, ti pete foki ka papale aki e tau matakupu loga mai he Tohi Tapu, kua nakai fa mahani ke talia ai. Ke fakatai ki ai, kaeke ke fakatikai noa e tau fakamanatuaga mahuiga ko e tau mena na tutupu mai he taofiaga pouliuli, liga to nakai hiki he mena nei e tau manatu he falu hagaao ki ai. Ti kua kautu ni ke taute e talahauaga kakano mitaki.” Ko e ha kua lata ke taute fakamoli e tau laliaga ke fakakakano atu? Kua talahau he tohi ia ni: “Kua fakamalolo he puhala kakano mitaki e fakatutalaaga, he foaki ke he tau tagata e falu a mena ke manamanatu ki ai fakamui, mo e hafagi e puhala ke he tau fakatutalaaga he vaha anoiha. Kua maeke foki ke eke mo ole atu kua malolo lahi.”—Kolose 4:6.

Ole Atu ne Hokotia ke he Loto

10. Ko e puhala fe ne kamata aki e Paulo e fakatonu atu hana ki mua a Akeripa?

¹⁰ Kia onoono fakatata a tautolu mogonei ke he tau kupu fakatonu atu ha Paulo ia Gahua veveheaga 26. Mailoga la e puhala ne kamata aki e ia e fakatutalaaga hana. Ke kamata aki e tala hana, ne moua e Paulo e manatu kua tonu ke nava atu ki a Akeripa, pete ni kua putoia e patuiki ke he fakafetuiaga fakalialia mo e mahakitaga hana ko Perenike. Ne talahau e Paulo: “Ko e patuiki na e, Akeripa, kua manatu na au kua monuina au he fakatonu atu e au au nai ho mua ke he aho nai, ke he tau mena oti ne hokotaki ai au he tau tagata Iutaia; kua au atu ai ha kua fioia e koe e tau mahani mo e tau kupu oti kana ha ha he tau tagata Iutaia. Ko e mena ia kua olelalo atu ai au kia koe kia fanogonogo mai a koe kia au mo e fakamanavalahi.”—Gahua 26:2, 3.

11. Fakatata fefe he tau kupu ha Paulo e fakalilifu ki a Akeripa, mo e heigoa e aoga ne fua mai?

¹¹ Iloa nakai e koe na fakailoa e Paulo e tuaga tokoluga ha Akeripa he fakatonu age ki a ia he kakano he hana mataulu, ko e Patuiki? Ne fakakite he mena nei e fakalilifu, ti he tau kupu pulotu ne fifili e ia, ne foaki e Paulo e lilifu ki a Akeripa. (1 Peteru 2:17) Ne kitia he aposetolo kua pulotu a Akeripa ke he tau mahani kehekehe  mo e tau matafakatufono he tau tagata Iutaia i lalo hana mo e talahau kua fiafia a ia ke foaki e fakatonu atu hana ki mua he pule iloilo pihia. Ko Paulo, ko e Kerisiano, kua nakai fetoko kua mua hake a ia ki a Akeripa, ne nakai ko e Kerisiano. (Filipi 2:3) Ka e, olelalo a Paulo ke he patuiki ke fanogonogo mo e fakamanavalahi ki a ia. Ati, fakatokatoka ai e Paulo e puhala ke maeke ia Akeripa, fakalataha mo lautolu ne fanogonogo, ke talia e tau mena ka fakatutala a ia ki ai. Ne fakatokatoka e ia e fakaveaga, ko e tau mena ne fa femahaniaki ke ati aki e tau talahauaga hana.

12. Ke he gahua fakapuloa he Kautu, maeke fefe ia tautolu ke hokotia atu ke he loto he tau tagata fanogonogo ha tautolu?

¹² Ke tuga a Paulo i mua a Akeripa, mai he kamataaga ke he fakaotiaga he ha tautolu a fakatutalaaga ke he fekau he Kautu, kia hokotia atu a tautolu ke he loto. Kua maeke ia tautolu ke taute e mena nei he fakatata e fakalilifu moli ke he tagata ne fakamatala a tautolu ki ai mo e he fakakite e fiafia moli ke he hana a feakiaga mo e manamanatuaga.—1 Korinito 9:20-23.

Fakaaoga Makaka e Kupu he Atua

13. Maeke fefe ia koe, ke tuga a Paulo, ke fakaohooho e tau tagata fanogonogo hau?

¹³ Kua manako a Paulo ke fakaohooho e tau tagata fanogonogo hana ke fakagahuahua e tala mitaki. (1 Tesalonia 1:5-7) Ke he mena ia, ne hokotia atu a ia ke he loto ha lautolu, ko e nofoa he fakaohoohoaga. He kikite fakalahi a tautolu ke he fakatonu atu a Paulo ki mua a Akeripa, kia mailoga e puhala ha Paulo ne “fakatokatoka fakahako e kupu moli” he hagaao atu ke he tau mena ne talahau e Mose mo e he tau perofeta.—2 Timoteo 2:15.

14. Fakamaama e puhala ne fakaaoga e Paulo e ole atu he magaaho ne tu a ia ki mua ha Akeripa.

¹⁴ Ne iloa e Paulo ko e Iutaia ni a Akeripa ke he matahigoa. He ui atu ke he iloilo ha Akeripa ke he faka-Iutaia, ne talahau e Paulo ko e fakamatalaaga hana kua ‘nakai tala age ha mena kehe ka ko e tau mena ia ne talahau mai he tau perofeta mo Mose ke hohoko mai’ ne hagaao ke he matulei mo e fakaliu tu mai he Mesia. (Gahua 26:22, 23) He ui fakahako atu ki a Akeripa, ne huhu a Paulo: “Ko e  patuiki na e, Akeripa, kua talia nakai e koe e tau perofeta?” Ne lekua ai a Akeripa. Kaeke tali a ia na fakaheu e ia e tau perofeta, to moumou ai e aga talahaua hana ko e tagata talitonu Iutaia. Ka e kaeke ke talia a ia mo e talahauaga a Paulo, kua talia tuai a ia ki mua he toloaga tagata mo e aposetolo ti fakahagahaga kelea ai neke ui ko e Kerisiano. Ne tali ne Paulo e huhu hana, he talahau: “Kua iloa ni e au, kua talia e koe.” Omoi fefe he loto ha Akeripa a ia ke tali atu? Ne tali age a ia: “Toe tote ni, ati fakamafoki ai e koe au ke eke mo Kerisiano.” (Gahua 26:27, 28) Pete he nakai eke a Akeripa mo Kerisiano, kua haofia moli e loto hana he fekau ha Paulo.—Heperu 4:12.

15. Maeke fefe ia Paulo ke kamata e fakapotopotoaga i Tesalonia?

¹⁵ Kua mailoga nakai e koe ko e talahauaga a Paulo ke he tala mitaki kua putoia ki ai e fakapuloaaga mo e ole atu? Ha kua fakaaoga e Paulo e talahauaga ia he ‘fakatokatoka fakahako e ia e kupu moli he Atua,’ ko e falu ne logona a ia ne fuluhi mai he eke mo tau tagata fanogonogo noa ke eke mo tau tagata talitonu. Ko e mena anei ne tupu i Tesalonia, ne kumi e Paulo ke he sunako e tau Iutaia mo e tau Tagata Motu Kehe ne matakutaku Atua. Ne talahau he fakamauaga ia Gahua 17:2-4: “Kua hu atu foki a Paulo kia lautolu, ko e hana mahani haia, ne tolu foki e aho sapati kua vagavagahau ai a ia kia lautolu ke he tau Tohi, kua fakamatala mo e fakakite atu, kua lata he mamahi a Keriso, mo e liu foki tu mai a ia ia lautolu kua mamate . . . Kua talia fakatonu mai foki e falu ha lautolu.” Nukua fakaaoga e Paulo e ole atu. Ne fakakakano, fakamaama, mo e fakakite e ia e moli mai he tau Tohiaga Tapu ko Iesu e Mesia ne kua leva he mavehe mai. Ko e fua? Ne fakatu ai e fakapotopotoaga he tau tagata talitonu.

16. Maeke fefe ia koe ke moua e olioli lahi he fakapuloa e Kautu?

¹⁶ Maeke nakai ia koe ke fakalahi e makaka ke he puhala ole atu he magaaho ka fakamaama e Kupu he Atua? Kaeke maeke, to moua e koe e mauokafua mo e olioli fakatagata ke he hau a gahua fakamatala mo e he fakaako e tau tagata hagaao ke he Kautu he Atua. Ko e mena nei ni ne tupu ke he tau tagata fakapuloa he tala mitaki ko lautolu ne fakagahuahua e tau manatu lagomatai ke fakaaoga fakalahi e Tohi Tapu ke he gahua fakamatala.

17. Ke fakakite kua aoga lahi ke fakaaoga e Tohi Tapu ke he ha tautolu a fekafekauaga, talahau la e tau mena kua fakafita a koe ki ai po ke foaki e alito he taha puhala i loto he paratafa nei.

¹⁷ Ke fakatai ki ai, ne tohi he leveki faifano he Tau Fakamoli a Iehova: “Hane tokologa e numera he tau matakainaga kua toto e Tohi Tapu he tau lima ha lautolu he magaaho ne fakamatala a lautolu mai he taha fale ke he taha fale. Kua lagomatai he puhala nei e tau tagata fakapuloa ke totou e kupu tohi ke he tokologa he tau tagata ne feleveia mo lautolu. Kua lagomatai ai e tagata he fale mo e tagata fakapuloa ke fakamatutaki ke he Tohi Tapu, nakai ni ko e tau mekasini mo e tau tohi, ke he fekafekauaga ha tautolu.” Ka e moli, ke fakakite e Tohi Tapu he magaaho ka fakalataha a tautolu ke he gahua fakamatala kua falanaki ni ke he tau tutuaga kehekehe, pihia foki ke he tau aga he motu. Moha ia, kua lata ia tautolu ke manako ke talahaua lahi ma e fakaaoga makaka he Kupu he Atua ke fakamafoki aki e falu ke talia e fekau he Kautu.

Kia Moua e Onoonoaga he Atua ke he Fekafekauaga

18, 19. (a) Kua onoono mai fefe e Atua ke he fekafekauaga ha tautolu, mo e ko e ha kua lata ia tautolu ke fakaaoga e onoonoaga hana? (e) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke kautu he taute e tau ahiahi atu? (Kikite e puha ne mataulu “Puhala ke Kautu he Taute e Tau Ahiahi Atu,” he lau tohi 16.)

¹⁸ Ko e taha puhala ke hokotia ke he loto he tau tagata fanogonogo ha tautolu ko e onoono ke he  fekafekauaga ha tautolu ke he puhala ne onoono e Atua ki ai mo e fakauka. Ko e finagalo he Atua ke ‘hokotia e tau tagata oti kana ke he maama ke he kupu moli.’ (1 Timoteo 2:3, 4) Nakai kia ko e manako ha tautolu a ia? Kua fakauka foki a Iehova, mo e foaki he fakauka hana ke he tokologa e tau magaaho ke moua e tokihala. (2 Peteru 3:9) Ko e mena ia, he magaaho ka moua e tautolu e taha tagata kua makai ke fanogonogo ke he fekau he Kautu, kua lata ai ke liu aahi tumau atu ke atihake e fiafia ia. Ti kua fai magaaho mo e kua fakauka ke kitekite e tau tega he kupu moli hane tutupu hake. (1 Korinito 3:6) Ko e puha lafi mai ne mataulu “Puhala ke Kautu he Taute e Tau Ahiahi Atu” kua foaki e tau lagomatai ke atihake e tau fiafia pihia. Kia manatu, ko e tau momoui he tau tagata—ko e tau lekua mo e tau tutuaga ha lautolu—na hikihiki tumau. Liga to lagaloga e lali ke moua a lautolu ke he tau kaina, ka e kua aoga lahi e laliaga ia. Kua manako a tautolu ke foaki ki a lautolu e magaaho ke logona e fekau fakamoui he Atua. Ko e mena ia, kia liogi ki a Iehova ko e Atua ma e pulotu ke atihake hau a tau makaka he ole atu ke he gahua hau ke lagomatai e falu ke talia e fekau he Kautu.

¹⁹ Ka moua mogoia e tagata ne manako ke logona lahi hagaao ke he fekau he Kautu, ko e heigoa foki ha tautolu ko e Kerisiano kua maeke ke taute? To foaki mai he vala tala ha tautolu ka mui mai e lagomatai.

[Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

• Ko e heigoa ne taute e fakatonu atu ha Paulo ki mua he Patuiki ko Akeripa ke lauia mitaki?

• Maeke fefe e fekau ha tautolu ke hokotia atu ke he loto?

• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakaaoga fakamitaki e Kupu he Atua ke hokotia atu ke he loto?

• Puhala fe kua maeke ia tautolu ke onoono ke he fekafekauaga mai he tuaga he Atua?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Puha/Tau Fakatino he lau 16]

Puhala ke Kautu he Taute e Tau Ahiahi Atu

• Fakakite moli e fiafia fakatagata ke he tau tagata.

• Fifili e matakupu Tohi Tapu ne futiaki ke fakatutala ki ai.

• Fakatoka e fakaveaga ma e tau ahiahi atu takitaha i mua.

• Kia manamanatu tumau ke he tagata he mole e fano kehe mai a koe.

• Liu fakaave atu, kau he mole e taha po ke ua e aho, ke fakatumau e fiafia ia.

• Kia tokaloto ko e foliaga hau ke kamata e fakaakoaga Tohi Tapu he kaina.

• Liogi ke fakatupu e Iehova e fiafia ia.

[Fakatino he lau 15]

Ne fakaaoga e Paulo e ole atu he magaaho ne tu a ia i mua he Kavana ko Feso mo e Patuiki ko Akeripa