Kua Moui e Kupu ha Iehova

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Kenese​—II

TALI mai he tufugatia he tagata fakamua, ko Atamu, ke hoko ke he mate he tama tane ha Iakopo ko Iosefa, ne 2,369 e tau he fakamauaga tala tuai he tagata ne putoia he Kenese. Ko e tau veveheaga 10 fakamua pihia mo e 9 e kupu he veveheaga 11, kua putoia ai e tala tali mai he tufugatia ke hoko ke he kolo i Papelu, ne fakatutala he fufuta mekasini kua mole. * Kua fakatutala e vala tala nei ke he tau fakamaamaaga ke he vala he tohi ha Kenese ne toe, ne hagaao ke he tau fakafehagaiaga he Atua mo Aperahamo, Isaako, Iakopo, mo Iosefa.

NE EKE A APERAHAMO MO KAPITIGA HE ATUA

(Kenese 11:10–23:20)

Kavi ke he 350 e tau he mole e Fakapuke, ko e tagata ne fakamoli ke eke mo tagata pauaki he Atua ne kua fanau mai ai he ohi ne tupu mai he tama ha Noa ko Semu. Ko e higoa hana ko Aperamo, ne hiki he mogo fakamui ki a Aperahamo. He poaki he Atua, ne toka e Aperamo e maaga ko Uro i Kaletaia ti eke mo tagata nofo fale ie ke he motu ne mavehe e Iehova ke age ki a ia mo e hana tau hologa. Ha ko e tua mo e omaoma hana, ne ui ai a Aperahamo ko e ‘kapitiga ha Iehova.’​—Iakopo 2:23.

Ne moumou e Iehova e tau tagata mahani kelea ne nonofo i Sotoma mo e tau maaga tata mai, ka e fakamomoui a Lota mo e tau tama fifine hana. Ne fakamoli e maveheaga he Atua he magaaho ne fanau e Aperahamo e tama tane hana ko Isaako. Loga e tau he mole, ti kamatamata e tua ha Aperahamo he magaaho ne tala age a Iehova ke foaki mo poa e tama tane nei. Ne mautali a Aperahamo ke omaoma ka e kua taofi he agelu. Ne nakai fakauaua ai ko Aperahamo ko e tagata he tua, mo e moli ki a ia e puhala mai he tega hana, to fakamonuina e tau motu oti. Ko e mate he hoana ofania hana, ko Sara, ne hoko e momoko lahi mahaki ki a Aperahamo.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

12:1-3​—Magaaho fe ne kamata fakagahua e maveheaga faka-Aperahamo, mo e ke he fiha  e leva? Ko e maveheaga ha Iehova mo Aperamo “to monuina foki ia [Aperamo] e tau faoa oti ni he lalolagi” ne fakagahua he magaaho ne lalaka atu a Aperamo he Eufirate he fano a ia ki Kanana. Liga ko e Nisana 14, 1943 F.V.N.​—430 e tau ato laveaki mai a Isaraela i Aikupito. (Esoto 12:2, 6, 7, 40, 41) Ko e maveheaga faka-Aperahamo ko e “maveheaga tukulagi.” Ne fakatumau ke fakagahua ato hoko e fakakatoatoaaga ke fakamonuina e tau magafaoa he lalolagi mo e moumou e tau fi oti he Atua.​—Kenese 17:7; 1 Korinito 15:23-26.

15:13​—Fakamoli ne fe e 400 he tau tau fakamamahi ne talahau tuai ke he ohi a Aperamo? Ko e magahala fakamamahi nei ne kamata ai he 1913 F.V.N. he magaaho ne tapani ai e tama ha Aperahamo ko Isaako he kavi ke lima e tau hana he moui mo e taokete hana ne 19 e tau, ko Isamaeli, hane “fefeua” atu ki a ia. (Kenese 21:8-14; Kalatia 4:29) Ne fakaoti ai he laveaki e tau Isaraela mai he liliaga he tau Aikupito he 1513 F.V.N.

16:2​—Hako nakai a Sarai ke foaki hana fekafekau fifine ko Hakara ko e hoana ma Aperamo? Ko e foaki ha Sarai kua felauaki mo e aga fakamotu he magahala ia​—ko e kotofaaga he hoana tufua ke foaki hana fekafekau fifine ke he tane hana ke maeke ke fanau mai taha hukui. Ko e puhala he hoana loga ne kitia fakamua he ohi ha Kaino. He magaaho fakamui, ne eke ai mo aga fakamotu ti kua taute ai he falu tagata tapuaki ha Iehova. (Kenese 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Pete ia, ne nakai tiaki e Iehova hana a tuaga ke he kamataaga ke taha ni e hoana. (Kenese 2:21, 22) Ko Noa mo e hana tau tama tane, ne liu fatiaki ki ai e poaki ‘fakatokologa mo e fakapuke e lalolagi,’ ne fakamoli kua igatia ai mo e taha e hoana. (Kenese 7:7; 9:1; 2 Peteru 2:5) Ti ko e tuaga nei he taha ni e hoana kua liu fakamanatu e Iesu Keriso.​—Mataio 19:4-8; 1 Timoteo 3:2, 12.

19:8​—Nakai kia hepe a Lota he foaki hana fanau fifine ke he tau tagata Sotoma? Hagaao ke he tohi he Fahi Uta, kua lago ke he tagata he kaina ke leveki e tau tagata ahiahi mai ke he kaina hana, ke papale a lautolu tatai ni ke hoko foki ke mate kaeke kua lata ke taute pihia. Ne mautali a Lota ke taute e mena ia. Ne fina atu fakamalolo a ia ke he matakau ia, pa e gutuhala ki tua hana, mo e fehagai tokotaha ki a lautolu. Magaaho ne foaki age e ia e hana tau tama fifine, ne liga mailoga e Lota ko e tau tagata ahiahi hana ko e tau tagata uta fekau mai he Atua, ti liga manamanatu a ia to liga puipui he Atua hana tau tama fifine ke tuga ne puipui e Ia hana aniti ko Sara i Aikupito. (Kenese 12:17-20) Moli, ko e mena ne tupu, ne haohao mitaki a Lota mo e hana tau tama fifine.

19:30-38​—Toka holo kia e Iehova a Lota he konahia mo e matua tane ke he tau tama tane he tau tama fifine tokoua hana? Nakai toka holo e Iehova e mahani tiki po ke konahia. (Levitika 18:6, 7, 29; 1 Korinito 6:9, 10) Ne mamahi moli a Lota ha ko e “mahani hemu” he tau tagata ne nonofo i Sotoma. (2 Peteru 2:6-8) Ko e kakano moli ne taute ai he tau tama fifine ha Lota a ia ke konahia ha kua liga mailoga e laua to nakai talia e ia ke fakafetui ke he mahani fakatane mo e fifine mo laua ka nakai konahia a ia. Ha ko e tau tagata kehe ke he motu, ne manatu e tau tama fifine ko e puhala ni a nei ke puipui aki neke mamutu e magafaoa ha Lota. Ne haia he Tohi Tapu e tala ia ke fakakite mai e fakafetuiaga he tau Moapi (mai i Moapi) mo e tau Amoni (mai i Pename) ke hoko ke he tau hologa ha Aperahamo, ko e tau Isaraela.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

13:8, 9. Ko e fakafifitaki fulufuluola ha ia ne foaki mai e Aperahamo ke he tauteaga he tau fekehekeheaki! Kia nakai poa e tautolu e tau vahaloto mafola ke moua aki e tupe, tau manako fakatagata, po ke fakatokoluga.

15:5, 6. He magaaho ne fuakau a Aperahamo mo e nakai la fai tama tane a ia, ne tutala a ia ke he Atua hana hagaao ke he mena ia. Ko Iehova mogoia, ne fakamafana a ia. Ko e fua? Ko Aperahamo “ne tua foki a ia ki a Iehova.” Kaeke hafagi e tautolu e tau loto ha tautolu ki a Iehova ke he liogi, talia hana tau fakamafanaaga mai he Tohi Tapu, mo e omaoma ki a ia, to fakamalolo e tua ha tautolu.

15:16. Ne nakai fakahoko e Iehova hana fakafiliaga ke he tau Amoni (po ke, tau Kanana) ke he fa e atuhau. Ko e ha? Ha ko ia ko e Atua fakauka. Ne fakatali a ia ato oti lapalapa e tau  amanakiaga ke fakatolomaki ke he mitaki. Tuga a Iehova, kua lata ia tautolu ke fakauka.

18:23-33. Ne nakai moumou fakahanoa e Iehova e tau tagata. Ne puipui e ia a lautolu ne tututonu.

19:16. Ne “fakamule” a Lota, ti teitei ke toho he tau agelu a ia mo e magafaoa hana ki tua he maaga ko Sotoma. Kua pulotu a tautolu ke nakai galo ha tautolu a aga fakamafiti he fakatalitali ke he fakaotiaga he lalolagi kelea.

19:26. Kua goagoa ha ke fakatauhele po ke he liu manako ke he tau mena he lalolagi ne kua toka e tautolu!

TOKO 12 E TAMA TANE HA IAKOPO

(Kenese 24:1–36:43)

Ne fakatokatoka tuai e Aperahamo e mau ha Isaako ki a Repeka, ko e fifine kua tua ki a Iehova. Ne fanau e ia e mahaga ko Esau mo Iakopo. Ne fakatikai e Esau hana a tufaaga he uluaki mo e fakafua ki a Iakopo, ko ia ne moua e fakamonuina mai he hana matua tane he magaaho fakamui. Ne hola a Iakopo ki Patana-rama, ti mau a ia mo Lea mo Rahela mo e leveki e tau fuifui manu he matua tane ha laua ke he kavi 20 e tau ato o kehe ai mo e hana magafaoa. Ki a Lea, Rahela, mo e tokoua e fekafekau fifine ha laua, ne toko 12 e tama tane mo e fai tama fifine foki a Iakopo. Ne taufagatua a Iakopo mo e agelu ti fakamonuina ai, ti hiki hana higoa ki a Isaraela.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

28:12, 13​—Ko e heigoa e aoga he miti ha Iakopo ne putoia e “papahi”? Ko e “papahi,” ne liga tuga e sitepe patuo fakatupou, ne fakakite ai e matutakiaga ke he vahaloto he lalolagi mo e lagi. Ko e tau agelu he Atua ne o hake mo e o hifo i ai ne fakakite kua fai vala aoga lahi e fekafekauaga he tau agelu ke he vahaloto ha Iehova mo e tau tagata ne kua moua e taliaaga hana.​—Ioane 1:51.

30:14, 15​—Ko e ha ne tiaki e Rahela e tuaga ke fakafua tama ka e tautui aki e falu fua tutaima? Ke he vaha i tuai, ko e fua he akau tutaima ne fakaaoga ko e vai lakau ke fakanonaia mo e puipui po ke fakatotoka e tau mahukihuki. Ne maeke foki e fua akau ia ke fakaohooho e manako he mahani fakatane mo e fifine mo e ke fakalagalaga e tino ke fai tama po ke lagomatai ke fakafua tama. (Lologo a Solomona 7:13) He nakai fakakite mai he Tohi Tapu e kakano he tautui a Rahela, ne liga manatu a ia to maeke he tau fua tutaima ke lagomatai a ia ke fai tama mo e fakaoti e fakama hana he tufua. Pete ia, fai tau ne mole ato taute e Iehova a ia ke “fakafua e ia e tama.”​—Kenese 30:22-24.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

25:23. Maeke ia Iehova ke iloa tuai e tama nakai la fanau mo e he fakagahua e iloa tuai hana ne fifili tuai a lautolu ne manako a ia ma e hana tau finagalo. Ka e, nakai talahau tuai e ia e fakaotiaga he tau tagata takitokotaha.​—Hosea 12:3; Roma 9:10-12.

25:32, 33; 32:24-29. Ko e manako ha Iakopo ke moua e tufaaga he uluaki mo e taufagatua a ia mo e agelu he po katoa ke moua e fakamonuina kua fakakite e loto fakaaue moli hana ke he tau mena tapu. Ne loga e tau mena tapu ne kua tuku mai e Iehova ki a tautolu, tuga e ha tautolu a fakafetuiaga mo ia mo e hana fakapotopotoaga, ko e lukutoto, ko e Tohi Tapu, mo e ha tautolu a amaamanakiaga ke he Kautu. Kia fakamoli a tautolu ke tuga a Iakopo he fakakite e loto fakaaue ma e tau mena ia.

34:1, 30. Ko e kamataaga he lekua ne “fakalavelave” aki a Iakopo ha ko Tina ne fina atu mo e taute kapitiga mo e tau tagata ne nakai ofania a Iehova. Latatonu ia tautolu ke fifili fakapulotu e tau tagata ke lafi a tautolu ki ai.

FAKAMONUINA E IEHOVA A IOSEFA I AIKUPITO

(Kenese 37:1–50:26)

Ne fakaohooho he mahekeheke e tau tama ha Iakopo ke fakafua ha lautolu a matakainaga ko Iosefa mo tupa. I Aikupito, ne tuku a Iosefa he fale puipui ha ko e tua fakamoli mo e muitua fakamalolo ke he tau tuaga mahani mitaki he Atua. Fai magaaho, ti tamai a ia he fale puipui ke fakamaama e tau miti a Farao, ne talahau tuai to fitu e tau ke mahu lahi ai ti mui mai ai fitu e tau ke to e hoge. Mogoia ne eke ai  a Iosefa mo tagata ke pule ke he tau mena kai ha Aikupito. Ne o mai e tau matakainaga hana i Aikupito ke kumi mena kai ha kua to e hoge. Ne liu e magafaoa fakalataha foki mo e nonofo ai he motu talumelie ko Kosena. He mate ne fai a Iakopo ne fakamonuina e ia e tau tama tane hana mo e talahau e perofetaaga nukua foaki e amaamanakiaga moli ke he tau monuina lalahi ke he tau senetenari a mui. Ko e tau huimotua ha Iakopo ne ta atu ki Kanana ma e tanuaga. He mate a Iosefa he 110 e tau tau he moui, ne vakavakai e hana tino, fakahiku aki ke ta atu ke he Motu he Maveheaga.​—Esoto 13:19.

Tali e Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

43:32​—Ko e ha e kai auloa mo e tau tagata Heperu kua fakalialia ke he tau Aikupito? Liga kua lauia lahi e mena nei ha ko e onoono hifo fakalotu po ke fakatokoluga ke he lanu. Ne fakalialia e tau tagata leveki mamoe ke he tau tagata Aikupito.(Kenese 46:34) Ko e ha? Ko e tau leveki mamoe kua liga tata ke he veveheaga fakahikuaki he fakatokaaga faka-Aikupito. Po ke liga ha kua nakai lahi e fonua mo fakaaoga, ne fakavihia he tau Aikupito a lautolu ne kumi fonua ke kai e tau fuifui manu.

44:5​—Ne fakaaoga moli kia e Iosefa e kapiniu mo kumi fakamailoga? Ko e kapiniu auro mo e mena kua talahau hagaao ki ai kua fakamoli ko e vala he lagatau kelea po ke lagatau. Ko Iosefa ko e tagata tapuaki fakamoli ki a Iehova. Ne nakai fakaaoga moli e ia e kapiniu mo kumi fakamailoga, tuga ni ne nakai kaiha moli ai e Peniamina.

49:10​—Ko e heigoa e kakano he “tokotoko” mo e ‘akau he ekepule’? Ko e tokotoko ko e akau ne toto he tagata ne pule tuga e fakamailoga he pule patuiki. Ko e akau he ekepule ko e akau loa ne hagaao ke he hana malolo ke poaki. Ko e hagaaoaga ha Iakopo ke he tau mena nei kua fakakite e pule mo e malolo aoga lahi ka tumau ai ke he magafaoa a Iuta ato hoko e hauaga ha Sailo. Ko e ohi nei ha Iuta ko Iesu Keriso, ko ia ne kua foaki age e Iehova e pule ke he lagi. Ko Keriso ne moua e pule fakapatuiki mo e ha ha e malolo ke poaki.​—Salamo 2:8, 9; Isaia 55:4; Tanielu 7:13, 14.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

38:26. Ne hehe e tau fakafetuiaga ha Iuta mo e hana figona fifine takape, ko Tamara. Pete ia, he tala age ke hahamo e tau gahua ma e hana fakafua tama, ne talahau fakatokolalo e Iuta hana a hehe. Kua lata foki ia tautolu ke talahau fakamafiti ha tautolu a tau hehe.

39:9. Ko e tali ha Iosefa ke he hoana ha Potifara kua fakakite kua fakatauo hana tau manatu mo e tau manatu he Atua ke he tuaga he tau mahani mitaki mo e he mena nei kua takitaki he tau matapatu fakaakoaga mahani Atua e loto manamanatu hana. Nakai kia eketaha foki a tautolu ke tupu pihia e iloilo tonu ke he kupu moli?

41:14-16, 39, 40. Maeke ia Iehova ke hiki e tau tutuaga ma lautolu ne matakutaku ki a ia. Ka tutupu e tau matematekelea, kua pulotu ma tautolu ke falanaki ki a Iehova mo e tumau e tua fakamoli ki a ia.

Ne Tua Malolo a Lautolu

Ko Aperahamo, Isaako, Iakopo, mo Iosefa kua moli ko e tau tagata matakutaku Atua ne ha ha ke he tua. Ko e tala ke he tau momoui ha lautolu, he tohi he Kenese, kua fakamalolo moli e tua mo e loga e tau fakaakoaga uho kua ako mai e tautolu i ai.

Maeke ia koe ke aoga mai he tala nei he taute e koe e totouaga Tohi Tapu fakafahi tapu hau ma e kotofaaga he Aoga Fekafekau Fakateokarasi. He manamanatu ke he tau tala kua mole to lagomatai ai ke fakaalaala e tau tala ia.

[Matahui Tala]

[Fakatino he lau 29]

Fakamonuina e Iehova a Iosefa

[Fakatino he lau 29]

Ko Aperahamo ko e tagata he tua

[Fakatino he lau 29]

Ne fakamoui e tagata tututonu ko Lota mo e tau tama fifine hana

[Fakatino he lau 32]

Ne loto fakaaue a Iakopo ke he tau mena tapu. Pihia nakai a koe?