Fakatumau e Tuaga Mea he Leveki e Loto Hau
Fakatumau e Tuaga Mea he Leveki e Loto Hau
“Kia mua he leveki e koe e loto hāu ke he tau mena oti kua leveki ai; ha kua tupu mai ai e mahani.”—TAU FAKATAI 4:23.
1-3. (a) Puhala fe he tau tagata ne fa fakakite kua nakai tokiofa e lautolu e tuaga mea ha lautolu? Fakamaama. (e) Ko e ha ne aoga ai ke kumikumi ke he kakano uho he tuaga mea?
TUGA kua tuai e fakatino vali. Kau kua nakai felauaki mo e tau koloa he fale. Ke he ha mena ni, kua tote lahi e aoga ke he tagata he hana koloa. Kua hiku ai e fakatino vali ke fakafua ma e gahua fakaalofa noa, ti tau ai e totogi ke 29 e tala (U.S.). Ka e, he tau tau gahoa fakamui, ne mailoga ai kua fakatupe ke teitei miliona e tau tala! E, kua eke ai mo koloa ke tokiofa. Manamanatu la ke he tau logonaaga he tagata fakamua, ne tote e fakafuaaga he koloa uho nei!
2 Kua fa pihia foki e tau mena ne tutupu ke he tuaga mea, ko e mahani mea he tagata, po ke tavana. Kua tokologa lahi e tau tagata he vaha nei nukua fakateaga ke he fuafuaaga he ha lautolu ni a tuaga mea. Kua kitia ai he falu ko e taofiaga he vaha pouli, ne kua nakai felauaki mo e puhala moui he mogonei. Ati, fakafolau ai e lautolu ma e taha mena teao. Ko e falu ne tautui e tuaga mea ha lautolu ke fakamakona aki e mahani fakatane mo e fifine he tau magaaho ku. Falu kua fakafolau ai he manako ke moua e tuaga mahuiga i mua he tau atu taha ha lautolu po ke he tagata tino kehe.—Tau Fakatai 13:20.
3 Kua tokologa ne to mui ke mailoga e uho moli he tuaga mea ha lautolu. Ti kua fa mahani e galo ha lautolu ke fakaatukehe. Tuga ne talahau he Tohi Tapu, ko e tau lauia fakamui he mahani feuaki kua tatai ke he vai kona, ‘kona tuga e laena.’ (Tau Fakatai 5:3, 4) Ha ko e onoonoaga ke he mahani keukeu he takatakaiaga he vaha nei, maeke fefe ia koe ke tokiofa mo e fakatumau e tuaga mea hau? To kikite atu a tautolu ke he tau lakaaga tolu ke taute e tautolu.
Leveki e Loto Hau
4. Ko e heigoa ne fakakite mai he loto, mo e ko e ha kua lata ke leveki ai e tautolu?
4 Ko e kei ke fakatumau e tuaga mea ko e leveki he loto. Ne talahau he Tohi Tapu: “Kia mua he leveki e koe e loto hāu ke he tau mena oti kua leveki ai; ha kua tupu mai ai e mahani.” (Tau Fakatai 4:23) Ko e heigoa e “loto hāu,” ne hagaao ki ai e mena nei? Kua hagaao ke he tagata i loto, lafi ki ai e tau manamanatuaga, tau logonaaga, mo e tau omoomoiaga. Ne talahau he Tohi Tapu: “Kia fakaalofa a koe kia Iehova hau a Atua mo e hau a loto katoa, mo e hau a agaga katoa, mo e hau a malolo katoa.” (Teutaronome 6:5) Ne hagaao a Iesu ke he poakiaga nei ke mua atu ke he falu. (Mareko 12:29, 30) Maali ai, ko e loto nei ha tautolu kua mua atu e uho. Kua aoga lahi ai ke leveki.
5. Maeke fefe e loto ke uho lahi mo e hagahaga kelea he magaaho taha?
5 Pete ni ia, ne talahau foki e Tohi Tapu “kua mua ke he tau mena oti e loto he fakavai, ti gagao lahi ni a ia.” (Ieremia 17:9) Maeke fefe e loto ke fakavai—ke hagahaga kelea ai a tautolu? Ko e peleoafi, ke fakatai ki ai, ko e koloa uho lahi, mo e ko e fakamoui foki he magaaho matematekelea. Ka e kaeke nakai tautaofi he tagata fakaholo e motoka, he fakatumau ke fakahakohako e fohe, to liga mukamuka e motoka ia ni ke eke mo kanavaakau tamate. Tatai foki, ka nakai leveki e koe e loto hau, to pule e tau manako mo e tau fakaohoohoaga katoa hau ki a koe, ti mavilo mogoia e puhala moui hau ke he matematekelea lahi. Ne talahau he Kupu he Atua: “Ko ia kua tua ke he hana loto, ko e tagata goagoa a ia; ka ko ia kua fano mo e iloilo, to laveaki ai a ia.” (Tau Fakatai 28:26) E, maeke ia koe ke fano fakapulotu mo e laveaki mai he matematekelea kaeke fakaaoga e koe e Kupu he Atua ke takitaki a koe, tuga he kikite fakamua a koe ke he mepe puhalatu ato kamata e fenoga.—Salamo 119:105.
6, 7. (a) Ko e heigoa e tuaga tapu, mo e ko e ha ne aoga ai ke he tau fekafekau ha Iehova? (e) Iloa fefe e tautolu kua maeke he tau tagata nakai mitaki katoatoa ke fakaata e tuaga tapu ha Iehova?
6 To nakai mavilo atu pauaki e loto ha tautolu ke he tuaga mea. Lata ke takitaki e tautolu ke he puhala ia. Ko e taha puhala ke taute pihia ko e manamanatu ke he uho moli he tuaga mea. Ko e mahani nei kua matutaki tata atu ke he tuaga tapu, ne kakano ko e meaaga, tavana, mo e vevehe mai he agahala. Ko e tuaga tapu ko e mahani mitaki ue atu, ko e vala he foliga pauaki ha Iehova ko e Atua. Kua totou teau e tau kupu Tohi Tapu ne matutaki e mahani ia ki a Iehova. Kua moli, ne talahau e Tohi Tapu kua “Tapu kia Iehova.” (Esoto 28:36) Ko e heigoa, mogoia, e hagaaoaga he mahani tokoluganea ia ki a tautolu ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa?
7 I loto he hana Kupu, ne talamai a Iehova ki a tautolu: “Kia tapu a mutolu, ha ko au nai kua tapu ni au.” (1 Peteru 1:16) E, maeke ia tautolu ke fifitaki e tuaga tapu ha Iehova; maeke ia tautolu ke mea ki mua hana, he fakatumau e tuaga mea ha tautolu. Ti he magaaho ka kalo mai a tautolu he mahani kiva, tau gahua teteki, kua kakapa atu tuai a tautolu ke he monuina tokoluganea kua mitaki lahi—ne kua fakaata e aga fulufuluola he Atua Mua Ue Atu! (Efeso 5:1) Kua nakai lata ia tautolu ke manatu kua nakai fakaai a tautolu ke hokotia atu ki ai, ha ko Iehova kua pulotu mo e Iki loto iloilo ne nakai poaki ki a tautolu ke taute e tau mena kua nakai maeke ia tautolu ke taute. (Salamo 103:13, 14; Iakopo 3:17) Moli ai, ke fakatumau ke mahani mea fakaagaga kua lata ke gahua fakalahi. Ne mailoga ai mogoia he aposetolo ko Paulo, ko e “fakamoli mo e . . . tuaga mea . . . kua lata mo e Keriso.” (2 Korinito 11:3, NW) Ti nakai kia ko e kaitalofa ha tautolu ke lali fakamakamaka ke fakatumau ke mahani mea ke he Keriso mo e ke he Matua hana? Ha ko e mena kua mua atu e fakaalofa ne fakakite mai e laua ki a tautolu ke he mena kua nakai fakaai ia tautolu ke liuaki age. (Ioane 3:16; 15:13) Ko e kotofaaga a ia ma tautolu ke fakakite e fakaaue tulou ha tautolu he nonofo ke he moui mahani mea. He manamanatu hagaao ke he tuaga mea ha tautolu ke he puhala nei, to tokiofa ai e tautolu, he leveki e loto ha tautolu.
8. (a) Maeke fefe ia tautolu ke feaki e loto fakatai? (e) Ko e heigoa ka liga fakakite he ha tautolu a fakatutalaaga hagaao ki a tautolu ni?
8 Kua leveki foki e tautolu e loto ha tautolu ke he puhala kai ha tautolu. Lata ia tautolu ke feaki tumau e manamanatuaga mo e loto ha tautolu aki e tau mena kai fakaagaga mitaki, he kikite tumau atu a tautolu ke he tala mitaki he Kautu he Atua. (Kolose 3:2) Lata foki he tau fakatutalaaga ha tautolu ke fakaata e kitekiteaga pihia. Kaeke kua talahaua a tautolu he tutala hagaao ke he tau mena fakatino mo e nakai gali, nukua fakakite e tautolu e taha mena hagaao ke he tuaga he loto ha tautolu. (Luka 6:45) Ka e, kia lata a tautolu ke talahaua he tutala hagaao ke he tau mena fakaagaga mo e atihake. (Efeso 5:3) Ke leveki e loto ha tautolu, kua ha ha ai e tau hagahaga kelea muikau ne kua lata ia tautolu ke kalo mai ai. Kia tutala a tautolu ke he ua he tau mena nei.
Kia Fehola Kehe he Feuaki
9-11. (a) Ko e ha a lautolu ne fakaheu e fakatonuaga ia 1 Korinito 6:18 kua hagahaga lahi ni ke putoia ke he mahani feuaki kelea muikau? Fakamaama. (e) Kaeke ke fehola mai a tautolu he feuaki, ko e heigoa ka kalo mai a tautolu i ai? (i) Ko e heigoa e fakafifitakiaga mitaki lahi ne fakatoka he tagata tua fakamoli ko Iopu ma tautolu?
9 Ne omoi e Iehova e aposetolo ko Paulo ke tohi hifo falu a fakatonuaga ne kua lagomatai e tokologa ke leveki e loto ha lautolu mo e fakatumau e tuaga mea. Ne talahau e Paulo: “Kia fehola kehe a mutolu he feuaki.” (1 Korinito 6:18) Ne tala age e Paulo ke he tau Kerisiano ke kalo mai he feuaki, ke tuga kua fehola kehe a lautolu he hagahaga kelea fakamatakutaku-moui. Kaeke fakaheu e tautolu e fakatonuaga ia, to liga fakatolomaki hake e tautolu e tuaga ke putoia ke he mahani feuaki muikau mo e galo ai e fiafia he Atua.
10 Ke fakatai: Ne koukou mo e fakatui he matua fifine e tama tane tote hana he mautali ma e magaaho aoga lahi. Ne ole e tama ke fefeua i fafo ato o e magafaoa, ne talia ai he matua—ke he taha e mena kua lata. Ne tala age e matua fifine: “Ua fakatata atu ke he pelapela ia i fafo. Ka kiva a koe he pelapela, to lau a koe.” Ka e, nakai leva ne kitia he matua a ia hane tu tetiteti e tau matahui hana he kaukau tonu he pelapela. Nakaila to a ia ke he pelapela—he mogonei. Pete ia, kua fakaheu e ia e hatakiaga he matua ke ua fakatata atu ke he pelapela, mo e fetamakina ke moua e matematekelea. (Tau Fakatai 22:15) Tokologa e tau fuata ikiiki mo e tau tagata lalahi ne kua lata ke iloilo mai ka e kua taute foki e hehe pihia. Puhala fe?
11 He vaha nei ne tokologa kua mahala ke he “tau manako lahi kua ma ai,” ko e tau vahega pisinisi kua fakahakehake e tau matutakiaga fakalialia he mahani fakatane mo e fifine. (Roma 1:26, 27) Ko e tatalu he tau mena fakatelefua kua holofa i loto he tau mekasini, tau pepa, tau vitio, mo e ke he Internet. Ko lautolu ne fifili ke fagai e tau loto ha lautolu aki e tau fakatino ia kua nakai fehola moli mai he feuaki. Ha ne fefeua a lautolu mo e tau mena ia, he tutu tetiteti he kaukau tonu, he fakaheu e hatakiaga he Tohi Tapu. He nakai leveki e loto, kua fakakona aki e lautolu e tau fakatino maaliali ka loga e tau he mole ato matafi kehe he manamanatuaga. (Tau Fakatai 6:27) Kia ako a tautolu mai he tagata tua fakamoli ko Iopu, ne taute e maveheaga—ko e fakamauaga moli—mo e tau mata ni hana, ke nakai fakatapakupaku e tau mata ke he mena ka kamatamata a ia ke taute e mena kua hehe. (Iopu 31:1) Haia e fakafifitakiaga ke muitua ki ai!
12. Maeke fefe e tau hoa Kerisiano ke ‘fehola kehe he feuaki’ he magahala fefakamahaniaki?
12 Kua mua atu e aoga lahi ke ‘fehola kehe he feuaki’ he magahala fefakamahaniaki. Ko e magahala ia kua lata mo magaaho fiafia, ne puke he tau amaamanakiaga mo e tau fakatalitali, ka ko e falu hoa fuata ikiiki kua fakakelea ai he fefeua mo e mahani feuaki. He magahala ia, kua fofo tuai e laua e fakaveaga homo ma e fakamauaga mitaki—ko e fakafetuiaga ne fakave ke he fakaalofa fakamakai, fakamanava lahi, mo e omaoma ki a Iehova ko e Atua. Taha e hoa Kerisiano ne putoia ke he mahani feuaki he magahala he fefakamahaniaki ha laua. He mole e mau ha laua, ne talahau fakamoli he hoana nukua fakakikiveka he loto manamanatu hana a ia, ti fakakelea ai foki e fiafia he aho he fakamauaga hana. Ne togi a ia: “Nukua lagaloga e ole au ma e fakamagalo ha Iehova, ka e pete ni kua fitu e tau he mole mai he magaaho ia, hane fakamamahi agaia he loto manamanatu haku au.” Kua aoga lahi ai ki a lautolu ne putoia ke he tau agahala pihia ke kumi e lagomatai mai he tau motua Kerisiano. (Iakopo 5:14, 15) Pete he pihia, kua tokologa e tau hoa Kerisiano ne fakapulotu mo e kalo mai he tau fakahagahaga kelea nei he magahala he fefakamahaniaki. (Tau Fakatai 22:3) Ne fakakaupa e lautolu e tau fakakiteaga he fakaalofa hofihofi. Ne fakaaoga e lautolu e tau tagata leveki mo e fakaeneene ke kalo mai he nonofo tokoua ke he tau matakavi nakai fai tagata.
13. Ko e ha kua nakai lata e Kerisiano ke fakamahani atu mo e taha tagata ne nakai fekafekau ki a Iehova?
13 Ko e tau Kerisiano ne huhu atu ke he fefakamahaniaki mo lautolu ne nakai fekafekau ki a Iehova kua liga ni ke fehagai mo e tau paleko kelea makimaki. Ke fakatai ki ai, maeke fefe ia koe ke matutaki atu ki a ia ne nakai fakaalofa ki a Iehova ko e Atua? Kua aoga lahi ai ma e tau Kerisiano ke mau na lautolu mo e tau tagata ne fakaalofa ki a Iehova mo e fakalilifu e tau tutuaga hana he tuaga mea. Kua tala mai mokoina e Kupu he Atua ki a tautolu: “Aua neke hahamo a mutolu mo e nakai tatai fakalataha mo lautolu kua nakai tua; ha ko e mena fakalataha fefe e tututonu mo e mahani kelea? Ke fakafetui fefe e maama mo e pouli?”—2 Korinito 6:14.
14, 15. (a) Ko e heigoa e onoonoaga hepe ne ha ha he falu hagaao ke he kakano he “feuaki”? (e) Ko e “feuaki” kua putoia ki ai e tau vahega gahua fefe, mo e puhala fe ka ‘fehola kehe he feuaki’ e tau Kerisiano?
14 Kua aoga lahi foki e iloilo. Kua nakai maeke moli ia tautolu ke fehola kehe he feuaki kaeke nakai iloa moli e tautolu e mena ia. Ko e falu he lalolagi he vaha nei kua uta e manatu hepe ke he kakano he “feuaki.” Piko na lautolu kua maeke ia lautolu ke fakamakona e tau fakaohoohoaga fakatane mo e fifine ha lautolu i fafo he fakamauaga kaeke ke mataofi mai a lautolu he matutaki moli ke he mahani fakatane mo e fifine. Ko e falu fale malolo tino lilifu ne lali ke fakatote hifo e numera he tau fakafua tama he tau tama fifine fuata ikiiki ne nakai manako ki ai, nukua fakamalolo e tau fuata ikiiki ke putoia ke he taha puhala kehe he mahani fakatane mo e fifine ne nakai fakafua mai e tama. Ko e tomatomaaga pihia kua fakahehe kelea. Ke kalo mai he fakafua tama i fafo he fakamauaga kua nakai tatai ke he fakatumau e tuaga mea, mo e ko e kakano moli he “feuaki” kua nakai fakakaupa po ke fakapukilu.
15 Ko e kupu Heleni por·neiʹa, ne fakaliliu “feuaki,” kua ha i ai e kakano laulahi. Kua fakamatutaki ke he tau matutakiaga he mahani fakatane mo e fifine ne putoia ai e tau tagata ne nakai la mau ke he taha mo e taha mo e kikite atu ai ke he fakaaoga hehe he tau vala kakano he fahi fakatane mo e fifine. Putoia e por·neiʹa ke he tau matagahua tuga e puhala halagutu he fakatane mo e fifine, fakasotoma, mo e mulumo e taha tagata—nukua fa mahani ke kitia ke he tau fale fakataka. Ko e tau tagata ne manatu nakai ko e tau gahua he “feuaki” e tau mena pihia, kua fakavaia ne lautolu a lautolu mo e kua mokulu atu ke he taha he tau matahele ha Satani. (2 Timoteo 2:26) Mua atu, ke fakatumau e tuaga mea kua nakai kuenaia ke kalo mai he ha gahua ne matutaki ke he feuaki. Ke ‘fehola kehe he feuaki,’ kua lata ia tautolu ke kalo mai he tau vahega mahani kiva oti he fakatane mo e fifine mo e mahani fakahanoa ka tataki atu ke he agahala kelea muitui he por·neiʹa. (Efeso 4:19) Ko e puhala ia ka fakatumau e tautolu e tuaga mea.
Kalo Kehe he Tau Hagahaga Kelea he Aga Kalahi
16. Kua lata e mahani lotofakavihi he magaaho fe, tuga ne fakakite mai he fakafifitakiaga fe he tau Tohiaga Tapu?
16 Kaeke ke fakatumau e tuaga mea ha tautolu, kua fai hagahaga kelea foki ne kua lata ia tautolu ke mataala ki ai ko e aga kalahi. Falu ne fetoko mai na nakai fai kelea e aga kalahi, ko e fefeua mea he vahaloto he tau tagata tino kehekehe. Moli, kua ha ha ai e magaaho mo e matakavi ma e mahani lotofakavihi. Kua kitia ai a Isaako mo Repeka ‘ha ne fefeua’ tokoua, mo e mailoga moli e lautolu ne kitekite nakai ko e tugaane mo e mahakitaga a laua. (Kenese 26:7-9) Ka e ko laua ko e tane mo e hoana. Ne kua lata e tau fakatataaga he fakaalofa hofihofi he vahaloto ha laua. Ti kua nakai tatai mo e aga kalahi.
17. Ko e heigoa e aga kalahi, mo e liga maeke fefe e lekua ia ke tautaofi hifo?
17 Liga kua fakakakano e aga kalahi ke he puhala nei: ke fakakite e fiafia lotofakavihi ka e nakai loto moli ke mau. Ko e tau tagata ko e tau mena momoui halavihu, ti moli ni kua loga e puhala kalahi, falu he tau mena ia kua fakagalogalo. (Tau Fakatai 30:18, 19) Ko e tau pule kakava, mogoia, kua nakai fakamitaki moli e lekua ia. Ka e, fai mena kua mua atu ne kua lata—ko e kumi fakamoli hifo ki a koe ni mo e fakagahuaaga fakamakai he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu.
18. Ko e heigoa ne tataki e falu ke kalahi, mo e ko e ha ne fakamamahi ai e aga kalahi?
18 Ka fakamoli a tautolu ki a tautolu ni, liga laulahi ia tautolu ka talahau he magaaho ka logona e tautolu ko e tagata tino kehe kua fiafia lotofakavihi mai ki a tautolu, ne logona e tautolu e fiafia. Ko e logonaaga pauaki a ia. Ka e kalahi kia a tautolu ke futiaki mai e fiafia pihia—ke fakamalikiti hake e makona fakatagata ha tautolu po ke fakaohooho e logonaaga pihia he taha tagata? Kaeke pihia, kua manamanatu nakai a tautolu ke he mamahi ka liga fakatupu e tautolu? Ke fakatai ki ai, ne talahau he Tau Fakatai 13:12: “Kua mule e amaamanaki ti mamahi ai e loto.” Kaeke kalahi pauaki a tautolu mo e taha tagata, kau kua nakai iloa moli e tautolu e logonaaga he tagata ia. Liga kua feaki hake e ia e tau amaamanakiaga hagaao ke he fefakamahaniaki mo e pihia foki ke fakahiku ke mau. Ko e loto malipilipi ka mui mai to fakamamahi lahi. (Tau Fakatai 18:14) Ke fefeua pauaki mo e tau logonaaga he falu ko e mahani vale.
19. Liga fakahagahaga kelea fefe he aga kalahi e tau fakamauaga faka-Kerisiano?
19 Kua mua atu foki e aoga ke leveki mai he aga kalahi ke he tau tagata kua mau. Ke fakakite e fiafia lotofakavihi ke he tagata kua mau—po ke ma e tagata kua mau ke fakakite e fiafia pihia i fafo he pipiaga he fakamauaga—kua hepe. Momoko ai, kua ha ha he falu Kerisiano e manatu hepe ko e mena kua talia ke feaki e tau logonaaga lotofakavihi ma e tau tagata tino kehe nakai ko e tau hoa ha lautolu. Ko e falu kua fakakite e tau fatuakiloto ha lautolu ke he “kapitiga” pihia, mo e tala foki e tau manatu fakatagata ne nakai talahau e lautolu ke he tau hoa ha lautolu. Fakahiku mogoia, kua tutupu mai e tau logonaaga lotofakavihi ke lauia e loto manamanatu ka liga fakalolelole mo e moumou aki foki e fakamauaga. Kua lata ai he tau Kerisiano kua mau ke manatu e hatakiaga pulotu ha Iesu hagaao ke he faivao—na kamata mai ni he loto. (Mataio 5:28) Kia o mai, mogoia, a tautolu ke leveki e loto mo e kalo mai he tau tutuaga ka takitaki atu ke he tau fua fakamamahi pihia.
20. Puhala fe kua lata ke fakamalolo ai a tautolu ke mailoga e tuaga mea ha tautolu?
20 Moli, kua nakai mukamuka ke tumau ke mea he lalolagi feuaki he vaha nei. Ka e kia manatu, nukua mukamuka lahi ke fakatumau e tuaga mea hau mai he lali ke liu moua ai kaeke ke galo. E moli, maeke ia Iehova ke “fakamagalo fakalahi mai” mo e maeke ke fakamea a lautolu ne tokihala moli mai he tau agahala ha lautolu. (Isaia 55:7) Pete ni ia, kua nakai papale e Iehova a lautolu ne putoia ke he mahani feuaki mai he tau fakahikuaga he tau gahua ha lautolu. Liga to tuleva e tau lauiaaga fakamui, mo e ke he moui katoa foki. (2 Samuela 12:9-12) Ke he tau mena oti, kia fakatumau e tuaga mea hau he leveki hau a loto. Kia mailoga e tuaga mea hau i mua ha Iehova ko e Atua ko e koloa tokiofa uho—mo e nakai fakatoka ai!
To Tali Fefe e Koe?
• Ko e heigoa e tuaga mea, mo e ko e ha ne aoga lahi ai?
• Puhala fe kua maeke ia tautolu ke leveki e loto ha tautolu?
• Ko e heigoa kua putoia ai he fehola kehe he feuaki?
• Ko e ha kua lata ia tautolu ke kalo kehe he aga kalahi?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 9]
Kua maeke e motoka ke hagahaga kelea ka nakai fakahakohako fakamitaki
[Tau Fakatino he lau 10]
Ko e heigoa ka tupu kaeke fakaheu e tautolu e tau hatakiaga?
[Fakatino he lau 11]
Ko e fefakamahaniaki mea kua fiafia mo e fakalilifu ke he Atua