Skip to content

Skip to table of contents

Maeke Kia e Tau Lotu Ke Fakahao?

Maeke Kia e Tau Lotu Ke Fakahao?

Maeke Kia e Tau Lotu Ke Fakahao?

“KO E tau tagata i Peritania ne talitonu agaia ke he Atua ka e nakai manako ke tukulele ke he Keriso,” he talahau e Stephen Tirwomwe, ko e akoako Ukanata. Kau ke he 20 e tau kua mole, ne hao a ia he tau fakameaaga favale he lotu hana i Ukanata. He vaha nei, ne fakamatala a ia ke he tau kalapu he tau tagata tane i Leeds, Igilani, he lauga a ia ke hogofulu e minuti ato kamata e toloaga ke pele pigiko.

Ke he taha fahi he Atelanitiki, ko e Anglican Mission i Amerika ne fakatu fou kua taufetului mo e matematekelea fakaagaga pihia foki. “Ko e tau Fahi Kaufakalataha mogonei e motu ne ha ha ai e puke tagata lahi mahaki ne nakai o tapu mo e tau tagata vagahau Peritania ne tu kehe fakaagaga mai he lalolagi,” he talahau he fahi Web pauaki he fekafekauaga. “Kua eke a tautolu mo fonua ne kua lata mo e fekafekauaga.” Ne hogohogomanava mo e kaumahala e tau laliaga ke hiki e lotu ha lautolu ni, ko e fekafekauaga fakatu fou ne fakagata e aga tuai mo e matutaki atu ke he tau takitaki Asia mo Aferika ke kamata “e matagahua misionare ke he tau Fahi Kaufakalataha.”

Ko e ha, mogoia, e tau misionare Aferika, Asia, mo e Latini-Amerika ne ‘fakahao solu’ he tau motu ne talahau Kerisiano ha Europa mo Amerika Tokelau?

Ko Hai ka Fakahao a Hai?

Molea tuai e fa e teau tau, ko e fuifui malolo he tau misionare Europa tukulele ne muitua fakalahi atu ke he holoaga lahi mahaki he fakalaulahiaga he matakau tagata ke hoko atu ki Aferika, Asia, ko e Pasifika, mo Amerika Toga. Ko e foliaga ha lautolu ke tamai e lotu ha lautolu ke he tau tagata ne higoa ko e tau tagata pouliuli he tau motu ia. Fai magaaho, ko e tau matakau tagata, na tuga ko e mena fakatu ke he tau matapatu fakaakoaga Kerisiano, ne matutaki ti fakahiku ai mahomo hake ke he tau misionare Europa he fakatu ha lautolu ni a tau fekafekauaga fakaevagelia ke he lalolagi katoa. Kua mavilo tuai e tuaga mogonei.

“Ne hiki tuai e matakavi [he higoa faka-Kerisiano],” he talahau e Andrew Walls, ko e takitaki ne fakatu e Matapatu ma e Fakaakoaga he Faka-Kerisiano he Lalolagi Nakai he Fahi Lalo. He 1900, 80 e pasene ha lautolu ne talahau ko e tau Kerisiano ko e tau Europa po ke tau Amerika Tokelau. Pete ia, he vaha nei ko e 60 e pasene ha lautolu oti ne talahau ko e tau Kerisiano ne nonofo i Aferika, Asia, mo Latini Amerika. Kua talahau he hokotaki vala tala fou nei: “Ko e tau lotu Katolika i Europa kua falanaki ke he tau akoako mai i Filipaina mo Initia,” mo e “taha mai he ono e akoako ne fekafekau ke he tau kaina Katolika Amerika ne tamai he falu motu kehe he magaaho nei.” Ko e tau fakaakoaga evagelia Aferika i Netelani, ne laulahi nukua tupu mai i Kana, kua kitia a lautolu “ko e lotu misionare he lalolagi lahi.” Ko e tau tagata evagelia mai i Parasili he mogonei ne taute e tau kautau fakalotu he tau vala kehekehe ha Peritania. Pehe taha tagata tohia: “Ko e puhala misionare Kerisiano kua hiki tuai.”

Kua Tupufetui e Matematekelea

Liga lata moli e tau misionare mo e tau motu totoko he tau Europa mo Amerika Tokelau ne kua tupu lahi. “I Sikotelani tote hifo he 10 e pasene he tau Kerisiano ne o tumau he tapu,” he talahau he taha mekasini tohi tala. Tokogahoa foki ne o tapu i Falani mo Sihamani. He magaaho kumikumi, “kau ko e 40 e pasene he tau Amerika mo e 20 e pasene he tau Kanata ne pehe kua o tumau a lautolu he tapu,” he talahau he taha hokotaki press. Kehe ai, ko lautolu ne o tapu i Filipaina ne pehe ko e teitei 70 e pasene, ti pihia foki ke he falu motu tupu ki mua.

Mua atu e aoga, kua fa aga mau e tau tagata o tapu he Vikotakai Toga ne fa aga mau ki a lautolu he Vikotakai Tokelau. Ma e fakatai, he magaaho ne vili e tau Katolika he Tau Fahi Kaufakalataha mo Europa, ne fakakite tumau e lautolu e tupu ki mua he nakai falanaki he pule fakaakoako mo e taufetoko ke lahi e fakalatahaaga fakalotu mo e fetataiaki he tau fifine. Ko e tau Katolika he Vikotakai Toga, he taha fahi, kua mauokafua lahi ke he aga mo e mahani he lotu ke he tau matakupu nei. He hiki e tau numera he puke tagata he lotu kua matutaki atu ke he fahi toga, ko e fakaveaga ma e matematekelea anoiha ne kua fita he fakave. Ko Philip Jenkins, ko e pulotu he fakamauaga tala tuai mo e lotu, ne fakatino mai: “He liga ke he hogofulu e tau tau po ke uafulu e tau tau to nakai mailoga katoatoa he vala faka-Kerisiano he lalolagi katoa e taha vala Kerisiano hana.”

He manamanatu ke he tau hikiaga nei, ne pehe a Walls ko e huhu mafiti ko e “maeke fefe he tau Kerisiano Aferika, Asia, Latini Amerika, Amerika Tokelau mo e Europa ke nonofo auloa he lotu taha, he fakakite e tua taha ia.” Ko e heigoa hau a manatu? Maeke nakai he tau lotu ke hao he lalolagi mavehevehe? Ko e heigoa e fakaveaga ma e fakalatahaaga Kerisiano moli? Ko e vala tala ne mui mai ka fakakite e tau tali faka-Tohi Tapu, fakalataha mo e fakamoliaga maali nukua fita e tupu olaola he matakau Kerisiano fakalataha he lalolagi katoa.

[Fakatino he lau 4]

Ko e fale tapu fakamua nei mogonei ko e fale kai fakatagi leo kofe

[Credit Line]

AP Photo/Nancy Palmieri