Skip to content

Skip to table of contents

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Esoto

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Esoto

Kua Moui e Kupu ha Iehova

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Esoto

KO E tala moli ke he fakahaoaga ha lautolu ne kua “fakatupatupa.” (Esoto 1:13) Ko e tala fiafia foki ke he fanauaga he motu. Ko e tau mana ofoofogia, tau matafakatufono ne mua he mitaki, mo e talagaaga he fale uta fano e falu vala mahuiga. Matapatu ai, ko e tau mena hanei ne toka i loto he tohi a Esoto he Tohi Tapu.

Ko e perofeta ko Mose ko e Heperu ne tohia ai, ne talahau he Esoto e tau tala tutupu he tau Isaraela ke he molea e 145 e tau tau​—tali mai he mate ha Iosefa he 1657 F.V.N. ke hoko ke he mau maopoopo he fale uta fano he 1512 F.V.N. Pete ia, kua mahomo atu e tala nei mai he fakamauaga tala tuai hokoia ni. Ko e vala he kupu, po ke fekau he Atua ke he tau tagata. Tuga ni, kua “moui ia, mo e gahua malolo.” (Heperu 4:12) Ko e Esoto mogoia, kua fai kakano moli ma tautolu.

“KUA FANOGONOGO E ATUA KE HE TAUOI HA LAUTOLU”

(Esoto 1:1–4:31)

Ko e tau hologa ha Iakopo ne nonofo i Aikupito kua mafiti e tupu ati mai he poakiaga fakapatuiki kua fakamamahi ai a lautolu ko e tau tupa. Ne poaki foki e Farao ke tamate oti e tau tama mukemuke tane Isaraela. Ne hao mai he fakaotioti ia ko e tama mukemuke tolu mahina, ko Mose, ne hiki he tama fifine ha Farao. Pete e feaki hake a ia he kaina he patuiki, he 40 e tau he moui, ne kau a Mose mo e tau matakainaga ni hana ti kelipopo e Aikupito. (Gahua 7:23, 24) He fakaiaia ke hola, ne fano a ia ki Mitiana. Ne fai hoana a ia i ai mo e nofo ko e leveki mamoe. Ke he akau talatala ne puho fakamana, ne poaki e Iehova a Mose ke liu ki Aikupito ke takitaki mai e tau Isaraela he fakatupa. Ko e tehina hana ko Arona, ne kotofa mo gutuvagahau hana.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

3:1​—Ko e vahega ekepoa fefe a Ieteru? Ke he vaha he tau tupuna ne eke e ulu he magafaoa mo ekepoa ma e hana magafaoa. Kua maaliali ai ko Ieteru ko e ulu he magafaoa he tau Mitiana. Ha ko e tau Mitiana ko e tau hologa a Aperahamo mai ia Ketura, ne liga iloa e lautolu e tapuaki ki a Iehova.​—Kenese 25:1, 2.

4:11​—Ke he kakano fe ha Iehova ne ‘kotofa e kuhukuhu, teligatuli, mo e matapouli’? Pete he fakatupu e Iehova e matapouli mo e kuhukuhu he falu magaaho, ne nakai lago ki a ia e tau lekua oti he tau vahega matematekelea pihia. (Kenese 19:11; Luka 1:20-22, 62-64) Ko e fua he agahala toka tuai a nei. (Iopu 14:4; Roma 5:12) Ha kua fakaata he Atua e tuaga nei ke tupu, kua liga maeke a ia ke talahau ko ia ne ‘kotofa’ e kuhukuhu, teligatuli, mo e matapouli.

4:16​—Puhala fe ha Mose ne ‘eke mo Atua’ ha Arona? Ko Mose ko e hukui he Atua. Ko e mena ia, ne eke a Mose “mo Atua” ha Arona, ko ia e gutuvagahau ha Mose.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:7, 14. Ne lalago e Iehova hana tau tagata he magaaho ne favale atu ki ai i Aikupito. Kua fakatumau pihia agaia a ia ke he hana Tau Fakamoli he vaha fou nei, pete he fehagai mo e favale vevela.

1:17-21. Manatu e Iehova a tautolu ‘ma e mitaki.’​—Nehemia 13:31.

3:7-10. Ne logona e Iehova e tagi he tau tagata hana.

3:14. Ne fakamoli tumau e Iehova hana tau finagalo. Kua lata mogoia ia tautolu ke mauokafua to fakamoli e ia ha tautolu a tau amaamanakiaga ne fakave ke he Tohi Tapu.

4:10, 13. Ne fakakite e Mose e lahi he nakai mauokafua ke he hana mahifi ke vagahau ti pete he fakamafana ki a ia to fai lagomatai faka-Atua, ne ole a ia ke he Atua ke fakafano mai taha tagata ke vagahau ki a Farao. Ne fakaaoga agaia ni e Iehova a Mose mo e age ki a ia e pulotu mo e malolo kua lata ke taute aki hana a kotofaaga. Ti he nakai onoono fakatonutonu ke he tau lolelole ha tautolu, kia falanaki a tautolu ki a Iehova mo e taute fakamoli e poakiaga ha tautolu ke fakamatala mo e ke fakaako.​—Mataio 24:14; 28:19, 20.

TAMAI HE TAU MANA OFOOFOGIA E FAKAHAOAGA

(Esoto 5:1–15:21)

Ne tutu a Mose mo Arona ki mua a Farao, he ole ke fakaata e tau Isaraela ke fakamanatu e galue ki a Iehova ke he tutakale. Ne totoko fakamao e takitaki Aikupito. Ne fakaaoga e Iehova a Mose ke fakahoko takitaha e tau matematekelea. Ko e fakatoka laia e Farao e tau Isaraela ke o he mole e malaia ke hogofuluaki. Nakai leva mogoia, ne tutuli fakamafiti atu a ia mo e hana matakautau. Ka e hafagi e Iehova e hala he Tahi Kula mo e fakahao hana tau tagata. Ko e tau Aikupito ne tutuli atu ai kua tomo he matutaki e tahi ke tafe ki luga ia lautolu.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

6:3​—Ke he puhala fe ne kua nakai fakailoa e higoa ha Iehova ki a Aperahamo, Isaako, mo Iakopo? Ko e tau tupuna nei ne fakaaoga e higoa faka-Atua mo e moua e tau maveheaga mai ia Iehova. Ka e, nakai iloa po ke logona e lautolu ko Iehova ne fakatupu e fakamoliaga he tau maveheaga ia.​—Kenese 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.

7:1​—Puhala fe ne kotofa a Mose mo “Atua kia Farao”? Ne age e malolo mo e pule faka-Atua ki a Mose ke pule ki a Farao. Ko e mena ia, ne nakai fai kakano ke matakutaku ke he patuiki ia.

7:22​—Moua mai i fe he tau ekepoa Aikupito e magavai ne nakai faliu toto? Ne liga fakaaoga e lautolu e falu magavai ne kua tamai tuai he Vailele Naila ato hoko e malaia nei. Ko e magavai mea kua maaliali ne liga moua mai foki he keli he tau vaikeli ke he tau kelekele aumalu he tapa he Vailele Naila.​—Esoto 7:24.

8:26, 27​—Ko e ha ne pehe a Mose ko e tau poa he tau Isaraela kua liga ‘vihiatia ke he tau Aikupito’? Loga e tau manu kehekehe ne kua tapuaki ki ai i Aikupito. Ko e tokutoku he tau poa kua liga peehi malolo ke he fakamakamaka ha Mose ke fakaata a Isaraela ke o ke taute poa ki a Iehova.

12:29​—Ko hai kua hagaao ki ai e tama uluaki? Ko e tama uluaki kua putoia hokoia ni e tau tama tane. (Numera 3:40-51) Ko ia ko Farao ko e tama uluaki, ne nakai tamate a ia. Ne ha ha ia ia hana a magafaoa he loto kaina. Nakai ko e ulu he magafaoa ka e ko e tama tane uluaki he magafaoa he loto kaina ne mate ha ko e fua he malaia ke hogofuluaki.

12:40​—Fiha e leva he tau Isaraela ne nonofo he motu ko Aikupito? Ko e 430 e tau tau ne talahau he mena nei kua putoia ai e magaaho he fanau Isaraela ne nonofo ‘i Aikupito mo e i Kanana.’ (Reference Bible, matahui tala) Ko Aperahamo ne fitugofulu ma lima e tau he moui he magaaho ne fano a ia ke he taha fahi he Vailele Eufirate he 1943 F.V.N. he fina atu a ia ki Kanana. (Kenese 12:4) Tali mai he magaaho ia ke hoko ke he magaaho ne hu atu a Iakopo ki Aikupito he 130 e tau tau he moui kua 215 tuai e tau. (Kenese 21:5; 25:26; 47:9) Kua kakano e mena nei kua 215 e tau ne nonofo e tau Isaraela i Aikupito.

15:8​—Ne faliu aisa moli kia e tau vai “tuli” he Tahi Kula? Ko e vepi Heperu ne fakaliliu “tuli” kua kakano ke memege po ke ke matolu. Ia Iopu 10:10, ne fakaaoga e talahauaga hagaao ke he puke huhu tuli. Ko e mena ia, ko e vai tuli kua nakai liga talahau ko e tau vai kua faliu aisa. Kaeke ko e “matagi lahi mai i uta” ne talahau he Esoto 14:21 ne kua makalili lahi ke maeke ke tuli e vai, nakai fakauaua ai liga ko e falu fakamoliaga kua liga talahau e makalili lahi mahaki. Ha kua nakai fai mena ne kitia ke mataofi ai e tau vai, ne foliga mai ai ke tuga kua tuli, mao, po ke matolu.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

7:14–12:30. Ko e tau Malaia Hogofulu ne nakai ko e tau mena tutupu noa ni. Ne fuafua tuai e tau mena ia mo e ne tupu fakatonu ni he magaaho kua fakakite ai. Kua fakakite fakamahino ha ia he tau mena tutupu nei e pule malolo he Tufuga ke he vai, la, tau moko, tau manu, mo e tau tagata! Ne fakakite foki he tau malaia e maeke he Atua ke tamai fakamahao ni e mahaikava ke he hana tau fi ka e puipui hana tau tagata tapuaki.

11:2; 12:36. Fakamonuina e Iehova hana tau tagata. Maaliali ai kua matakite a ia ke palepale e tau Isaraela ma e ha lautolu a gahua i Aikupito. Ne o mai a lautolu ke he motu ko e tau tagata tokanoa, nakai ko e tau tagata ne tapaki mai he felakutaki ke fakatupa.

14:30. Maeke ia tautolu ke mauokafua to laveaki e Iehova hana tau tagata tapuaki mai he “matematekelea lahi” hane hau.​—Mataio 24:20-22; Fakakiteaga 7:9, 14.

FAKATOKATOKA E IEHOVA E MOTU FAKATEOKARASI

(Esoto 15:22–40:38)

He mole e mahina ke tolu aki he laveaki mai ha lautolu i Aikupito, ne heapi ai e tau Isaraela he matafu he Mouga ko Sinai. I ai ne moua ai e lautolu e tau Fakatufono Hogofulu mo e falu matafakatufono foki, ne huhu atu ai ke he maveheaga mo Iehova, mo e eke ai mo motu fakateokarasi. Ne 40 e aho ne nofo a Mose he mouga, ke moua e tau fakamaamaaga hagaao ke he tapuakiaga moli mo e talagaaga he fale uta fano, ko e faituga uta fano. He magaaho taha ia, ne talaga mo e tapuaki e tau Isaraela ke he punua povi auro. He hifo mai he mouga, ne kitia e Mose e mena nei ti ita lahi ai ati lipi e ia e tau lapa maka ua ne age he Atua ki a ia. Mole e fafati age he fakahala ki a lautolu ne taute mena hehe, ne liu hake a ia ke he mouga mo e moua foki e tau lapa maka. He liu mai a Mose, ne kamata agataha ke talaga e faituga uta fano. Ke he matahiku he tau fakamua he fakatokanoa a Isaraela, kua mau mo e fakatu ai e fale fulufuluola nei mo e tau koloa oti kana. Ti fakapuke e Iehova e fale aki e hana lilifu.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

20:5​—Puhala fe ne fakahoko e Iehova e ‘taui atu ke he fanau e mahani hepehepe he tau matua ha lautolu’ ke he tau hau a mui? He mole e hokotia e tagata ke he tau tau fekafekau, kua igatia ni e tagata mo e fakafili he fakave ke he hana aga mo e mahani. Ka e magaaho ne fuluhi e motu ko Isaraela ke tapuaki tupua, ne matematekelea ai mai he mena nei ke hoko ke he tau hau a mui. Logona pihia foki he tau Isaraela tua fakamoli e lauiaaga ia ati eke ai he matahavala fakalotu a lautolu ke uka ke fakatumau ke he puhala fakamoli.

23:19; 34:26​—Ko e heigoa e aoga he poaki ke nakai tunu e punua manu ke he puke huhu he hana matua fifine? Kua talahau mai ai ko e tunu e punua manu (ko e punua he koti po ke falu manu foki) ke he puke huhu he hana matua fifine ko e tauteaga pouliuli ne manatu ke fakato e uha. Lafi ki ai, ko e puke huhu he matua fifine ke fagai aki hana punua, ti ke tunu e punua hana i ai ko e mahani vale a ia. Ne lagomatai he fakatufono nei ke fakakite ke he tau tagata he Atua kua lata ia lautolu ke fakaalofa hofihofi noa.

23:20-23​—Ko hai e agelu ne totoku he mena nei, mo e puhala fe he higoa ha Iehova ne kua ha ha “ki mua hana”? Liga, ko e agelu nei ko Iesu he hana a moui fakamua ato tino tagata. Ne fakaaoga a ia ke takitaki e tau Isaraela ke he fenoga ha lautolu ke he Motu he Maveheaga. (1 Korinito 10:1-4) Ko e higoa ha Iehova kua ha ha “ki mua hana” kua kakano ko Iesu ko ia e matapatu ne lagaki mo e fakatokoluga e higoa he hana Matua.

32:1-8, 25-35​—Ko e ha a Arona ne nakai fakahala ai he talaga e punua povi auro? Ne nakai talia loto katoatoa a Arona ke he tapuaki tupua. Ki mui, kua maaliali ai ne fakalataha a ia mo e tau matakainaga Levi ke kau mo e Atua ti totoko ki a lautolu ne totoko ki a Mose. Mole e tamate a lautolu ne hala, ne fakamanatu age e Mose ke he tau tagata nukua agahala lahi a lautolu, ne fakakite ai kua fai foki ne tuga a Arona ne moua e fakaalofa noa ha Iehova.

33:11, 20​—Puhala fe ne vagahau “fehagaaoaki” e Atua mo Mose? Ko e kakano he talahauaga nei ko e fakatutalaaga fetataaki lahi fakafahiua. Ne tutala a Mose mo e hukui he Atua mo e moua e tau fakamaamaaga mai he gutu a Iehova puhala mai ia ia. Ka e nakai kitia mata e Mose a Iehova, ha kua ‘nakai maeke he tagata ke kitia e Atua ti moui.’ Kua moli, ne nakai vagahau fakatagata a Iehova ki a Mose. Ko e Fakatufono “ne taute he tau agelu ke he lima he hulalo,” he talahau he Kalatia 3:19.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

15:25; 16:12. Leveki fakamitaki e Iehova hana tau tagata.

18:21. Ko e tau tagata tane ne fifili ma e tau tutuaga gahua i loto he fakapotopotoaga Kerisiano kua lata foki ke felauaki, matakutaku Atua, falanaki lahi ki ai, mo e nakai lotokai.

20:1–23:33. Ko Iehova ko e Eke Fakatufono mua ue atu. Ka omaoma, kua maeke he tau matafakatufono hana ke taute e tau Isaraela ke tapuaki ki a ia ke he puhala maopoopo mo e fiafia. Ha ha ia Iehova e fakatokatokaaga fakateokarasi he vaha nei. Ko e kaufakalataha ki ai ka takitaki ke he fiafia mo e haohao mitaki ha tautolu.

Kakano Moli ma Tautolu

Ko e heigoa ne fakakite he tohi a Esoto hagaao ki a Iehova? Kua talahau ki a ia ko e Foaki fakaalofa, ko e Laveaki mua ue atu, mo e ko e Fakamoli ke he hana tau finagalo. Ko ia ko e Atua he fakatokatokaaga fakateokarasi.

He taute e koe e totouaga Tohi Tapu fakafahitapu he tauteute ke lata mo e Aoga Fekafekauaga Fakateokarasi, nakai fakauaua to hokulo hau a logonaaga ke he tau mena hau ne ako mai he Esoto. Ka manamanatu a koe ke he tau vala he “Tali e Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu,” to lahi e maamaaga hau ke he falu kupu faka-Tohiaga Tapu. Ko e tau talahauaga i lalo he “Tau Fakaakoaga ma Tautolu” ka fakakite ki a koe e puhala kua maeke ia koe ke aoga mai he totouaga he Tohi Tapu ma e fahi tapu.

[Fakatino he lau 18]

Ne poaki e Iehova e tagata fakatokolalo ko Mose ke takitaki mai e tau Isaraela he fakatupa

[Fakatino he lau 19]

Ne fakakite he tau Malaia Hogofulu e malolo he Tufuga ke hataki e vai, la, tau moko, tau manu, mo e tau tagata

[Fakatino he lau 20]

Puhala mai ia Mose, ne fakatokatoka e Iehova e tau Isaraela ke he motu fakateokarasi