Skip to content

Skip to table of contents

Feaki e Onoonoaga Tuga he Keriso ke he Tuaga Lahi

Feaki e Onoonoaga Tuga he Keriso ke he Tuaga Lahi

Feaki e Onoonoaga Tuga he Keriso ke he Tuaga Lahi

“Ka fia tagata lahi e taha ia mutolu, kia eke a ia mo fekafekau ha mutolu.”—MATAIO 20:26.

1. Ko e heigoa e onoonoaga fakalalolagi ke he tuaga lahi?

TATA atu ke he maga Aikupito tuai i Thebes (he vaha fou nei ko Karnak), kavi ke 500 kilomita he fahi toga ha Cairo, ne tu ai e tupua loagitu ha Farao Amenhotep III. Kua nakai maeke he taha tagata ke ono ke he fakatai makimaki ia mo e nakai logona hifo e tote itikuhila he fakatatai ki ai. Ko e fakamailoga talaga nei, ne taute pauaki ke nava mai he tau pule, ko e fakataiaga he onoonoaga fakalalolagi ke he tuaga lahi—ko e taute he tagata ni a ia ke lahi mo e aoga ue atu mo e taute falu ke logona hifo e temotemoai.

2. Ko e heigoa e fakafifitakiaga ne fakatoka e Iesu ma e tau tutaki hana, mo e heigoa e tau huhu kua lata ia tautolu ke huhu ki a tautolu ni?

2 Fakatatai e onoonoaga nei he tuaga lahi mo e ke he mena ne fakaako e Iesu Keriso. Pete ni ko e ‘Iki mo e Faiaoga’ a ia ke he tau tutaki hana, ne fakaako e Iesu ki a lautolu na moua e tuaga lahi mai he fekafekau atu ke he falu. He aho fakahiku he moui hana he lalolagi, ne fakatata e Iesu e kakano he mena ne fakaako e ia he holoholo e tau hui he tau tutaki hana. Ko e fakakiteaga ha ia he fekafekauaga fakatokolalo! (Ioane 13:4, 5, 14) Ke fekafekau atu po ke ke fekafekau mai falu—mena fe ne fiafia lahi a koe ki ai? Kua fakalagalaga nakai he fakafifitakiaga he Keriso e fatuakiloto hau ke manako ke fakatokolalo ke tuga ni a ia? Ati o mai a tautolu ke kumikumi atu ke he onoonoaga he Keriso ke he tuaga lahi he fakatatai mo e onoonoaga hane tupu fetui he lalolagi.

Kalo Mai he Onoonoaga Fakalalolagi ke he Tuaga Lahi

3. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga faka-Tohi Tapu ne fakakite e fakahikuaga kelea ki a lautolu ne manako mahaki ke he lilifu mai he tau tagata?

3 Ha ha ai e tau fakafifitakiaga loga he Tohi Tapu ne fakakite e onoonoaga fakalalolagi ke he tuaga lahi ne takitaki atu ke he moumouaga. Mailoga a Hamanu loto malolo, ne mahuiga lahi he lotopa patuiki i Peresia he magahala he vaha a Eseta mo Moretikai. Ko e manako mahaki ha Hamanu ma e lilifu ne takitaki atu ke he fakama mo e mate hana. (Eseta 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Ka e kua a Nepukanesa ne fakatokoluga, ne lauia he heketia he tapunu he pule malolo hana? Ko e manatu keukeu hana ke he tuaga lahi kua fakakite he tau kupu nei: “Nakai kia ko Papelonia lahi hanai, ne eke ai e au ke he haku a malolo lahi ni, ke eke mo fale he kautu, kia fakaheke ai foki haku a lilifu?” (Tanielu 4:30) Ti ha ha ai a Herota Akeripa I ne fakaikaluga, kua talia ni ma hana e lilifu kua nakai lata, ka e nakai foaki e lilifu ke he Atua. “Ati kai ai a ia he tau moko, kua mate ai.” (Gahua 12:21-23) He kaumahala ke loto fakaaue ke he onoonoaga a Iehova ke he tuaga lahi ati tataki e tau tagata oti nei ke he moumouaga fakama ha lautolu.

4. Ko hai i tua he agaga fakaikaluga he lalolagi?

4 Kua lata ia tautolu ke manako ke fakaaoga e moui ha tautolu ke he puhala ka tamai e fakaheke mo e fakalilifu. Ka e, kua fakaaoga kelea he Tiapolo e manako nei he fakahakehake e agaga fakaikaluga, ko e fakatataaga he hana ni a tau foliaga. (Mataio 4:8, 9) Kia nakai nimo ko ia ko e “atua he lalolagi nai,” mo e kua fakamalolo a ia ke fakamatalahi e manamanatuaga hana ki lalo nei he lalolagi. (2 Korinito 4:4; Efeso 2:2; Fakakiteaga 12:9) He iloa e punaaga ma e tau manamanatuaga pihia, ko e tau Kerisiano kua kalo mai he onoonoaga fakalalolagi ke he tuaga lahi.

5. Maeke kia he kautuaaga, talahaua, mo e muhukoloa ke tamai moli e makona tukulagi? Fakamaama.

5 Taha e manatu ne fakamatalahi he Tiapolo ko e matahigoa talahaua he lalolagi, fakaheke mai he tau tagata, mo e puke e tau katofihui he tau tupe ka tamai agataha e moui fiafia. Moli kia e mena ia? Maeke kia he kautuaaga, talahaua, mo e muhukoloa ke tamai moli e moui ne puke he makona? Kua hataki he Tohi Tapu a tautolu ke nakai fakahehe he tau manamanatu pihia. Ne tohia he patuiki pulotu ko Solomona: “Ti manatu ai au ke he tau gahua oti ne mamahi ai he eke, mo e tau gahua aoga oti; ko e tau mena ia kua tupu ai e mahekeheke ke he tagata mai ia ia ne katofia mo ia. Ko e mena fakateaga foki ia, mo e kai e matagi.” (Fakamatalaaga 4:4) Ko e tau tagata tokologa ne fakaaoga e tau momoui ha lautolu ke moua e mahuiga he lalolagi, ka fakamoli mai e tonuhia he fakatonuaga omoi agaga he Tohi Tapu. Taha e fakafifitakiaga mai he tagata ne lagomatai ke talaga, ati, mo e tivi e spacecraft ne tahake e tau tagata ke he mahina. Ne liu a ia manatu: “Ne gahua lahi au ti kua pulotu lahi ke he mena ne taute e au. Ka e kua eke ni ke fakateaga, po ke nakai aoga, ke moua aki e au e fiafia hololoa mo e mafola he manamanatuaga.” * Ko e manatu fakalalolagi he lahi ue atu, pete haia he fonua fakapisinisi, sipote, po ke fakafiafiaaga, kua nakai tamai moli e makona tukulagi.

Moua e Tuaga Lahi Mai he Fekafekauaga ne Omoi he Fakaalofa

6. Fakakite he heigoa kua hehe e tau onoonoaga ha Iakopo mo Ioane ke he tuaga lahi?

6 Kua fakakite he tau mena ne tutupu he moui ha Iesu e tau mena ne putoia moli ki ai e tuaga lahi. Ne fenoga a Iesu mo e tau tutaki hana ki Ierusalema ma e Paseka he 33 V.N. He puhalatu, ua e kasini ha Iesu, ko Iakopo mo Ioane, ne fakakite e onoonoaga hehe ke he tuaga lahi. He kakano he ha laua a matua fifine, ne taute e laua e ole nei ki a Iesu: ‘Kia talamai a koe, kia nonofo a maua ke he hau a fahi matau mo e hau a fahi hema ke he kautu hāu.’ (Mataio 20:21) Ke he tau Iutaia, ke nofo he fahi matau po ke fahi hema ko e fakahekeaga lahi a ia. (1 Tau Patuiki 2:19) Ne lali a Iakopo mo Ioane ke moua e tau nonofoaga ne mua. Ne manako a laua ke fakamau ha laua a tau tuaga pule malolo nei. Ne mataala a Iesu ke he lekua he manamanatuaga ha laua mo e fakaaoga e magaaho nei ke fakahako e tau onoonoaga hehe ha laua ke he tuaga lahi.

7. Puhala fe ne fakamaama e Iesu e puhala ke he tuaga lahi he faka-Kerisiano moli?

7 Na iloa e Iesu, he lalolagi fakaikaluga nei, ko e tagata ne mailoga ke ha ha he tuaga lahi ko e tagata ne fai pule mo e fekafekau noa e falu mo e fakapako ni e tau matalima ti moua e tau mena ne manako ki ai. Ka e, ke he tau tutaki ha Iesu, ko e fekafekauaga fakatokolalo ne fafati e tuaga lahi. Ne talahau e Iesu: “Ka fia tagata lahi e taha ia mutolu, kia eke a ia mo fekafekau ha mutolu; ka manako foki taha ia mutolu ke mua a ia, kia eke a ia mo tupa ha mutolu.”—Mataio 20:26, 27.

8. Ko e heigoa e kakano ke eke mo fekafekau, mo e heigoa e tau huhu ka liga huhu e tautolu ki a tautolu ni?

8 Ko e kupu Heleni ne fakaliliu “fekafekau” i loto he Tohi Tapu kua hagaao ki a ia ne fakalotomatala mo e fakamakamaka ke kakapa atu ke fekafekau atu ke he falu. Ne fakaako e Iesu ke he tau tutaki hana e fakaakoaga aoga lahi: Ke pule ke he tau tagata ke taute e tau mena, ka nakai taute a ia ke lahi; ke fekafekau ke he falu he magaaho ka omoi he fakaalofa, ka lahi ai a ia. Huhu ki a koe ni: ‘Liga to fefe e aga haku kaeke ko Iakopo po ko Ioane au? Liga kitia moli nakai e au e matapatu manatu na moua e tuaga lahi ha ko e manako moli ke fekafekau mo e fakaalofa?’—1 Korinito 13:3.

9. Ko e heigoa e fakafifitakiaga ne fakatoka e Iesu he tau fakafehagaiaga hana mo e falu?

9 Ne fakakite e Iesu ke he tau tutaki hana ko e manatu fakalalolagi ke he tuaga lahi, nakai ko e manatu a ia ke he tuaga lahi tuga he Keriso. Ne nakai fakakite e ia e aga fia tokoluga ki a lautolu ne fekafekau a ia ki ai po ke taute a lautolu ke logona hifo e fakateaga. Ko e tau tagata he tau vahega oti—tau tane, tau fifine, fanau, lautolu ne mautu, lautolu ne nonofogati, mo lautolu ne pule malolo, pihia foki mo e tau tagata agahala talahaua—nukua logona e totokaaga ia Iesu. (Mareko 10:13-16; Luka 7:37-50) Fa mahani e tau tagata ke nakai fakauka ki a lautolu ne ha ha ai e tau kukuaga. Kua kehe a Iesu. Pete ni kua nakai manamanatu mo e taufetoko e tau tutaki he falu magaaho, ne fakaako fakatekiteki e ia a lautolu, ti fakakite ki a lautolu kua fakatokolalo mo e loto molu moli a ia.—Sakaria 9:9; Mataio 11:29; Luka 22:24-27.

10. Fakaata fefe he moui katoa ha Iesu e fekafekauaga fakamokoi ma e falu?

10 Ko e fakafifitakiaga fakamokoi ne fakatoka he Tama mua ue atu nei he Atua kua fakatata ko e heigoa moli e kakano he tuaga lahi. Ne nakai hau a Iesu ke he lalolagi ke fakatalitali ke fekafekau mai e falu ka e ke fekafekau atu a ia ke he tau tagata, fakamalolo e “tau gagao kehekehe” mo e fakatokanoa mai e tau tagata he pule fakatemoni. Pete kua hokotia a ia ke he totagetage mo e lata ke fai magaaho ke okioki, ne tumau a ia ke tuku e tau manako he falu ki mua he hana, he fakaholo atu ke fakamafana a lautolu. (Mareko 1:32-34; 6:30-34; Ioane 11:11, 17, 33) Ko e fakaalofa hana ne omoi aki a ia ke lagomatai fakaagaga e tau tagata, he fenoga ke teau e tau kilomita he tau puhalatu efu ke fakamatala e tala mitaki he Kautu. (Mareko 1:38, 39) Nakai fakauaua, ne aoga lahi mahaki e fekafekauaga ha Iesu ke he falu.

Fifitaki e Mahani Fakatokolalo he Keriso

11. Ko e heigoa e tau fua ne kumi ke he tau matakainaga tane ne kotofa ke fekafekau mo tau leveki i loto he fakapotopotoaga?

11 Ke he matahiku he atu tau 1800, ko e agaga kua lata he tau leveki Kerisiano ke feaki kua fakamaama he magaaho ne fifili e tau tagata tane mo tau hukui o fano ke fekafekau ke he tau manako he tau tagata he Atua. Ko e tau mena ne kumi ki ai, hagaao ke he Zion’s Watch Tower ia Sepetema 1, 1894, ko e tau tagata tane “mahani molu—ke nakai fakatokoluga ai a lautolu . . . , ne loto fakatokolalo ko lautolu ne kumi ke fakamatala nakai hagaao ki a lautolu ni, ka e ke he Keriso—nakai ke uulo noa ha lalu tau iloilo, ka e ko e hana Kupu mahinohino mo e malolo.” Maali ai, ko e tau Kerisiano moli kua nakai lata ke kumi matagahua ke fakamakona aki e foliaga fakatagata po ke moua e mahuiga, malolo mo e ke pule ke he falu. Ko e leveki fakatokolalo kua tokaloto ko e matagahua hana ke foaki e “gahua mitaki,” nakai ko e tuaga tokoluga ke tamai e lilifu ki a ia ni. (1 Timoteo 3:1, 2) Ko e tau motua mo e tau fekafekau lagomatai oti kua lata ke lali fakalahi ke fekafekau fakatokolalo ke he falu mo e ke fakakite e takitakiaga ke he fekafekauaga tapu, he fakatoka e fakafifitakiaga mitaki lahi ma e falu ke fifitaki.—1 Korinito 9:19; Kalatia 5:13; 2 Timoteo 4:5.

12. Liga ko e heigoa e tau huhu kua lata ke huhu hifo ne lautolu kua kakapa atu ke he tau kotofaaga i loto he fakapotopotoaga?

12 Ko e ha matakainaga tane ne kakapa atu ma e tau kotofaaga kua lata ke huhu ki a ia ni: ‘Hane kumi nakai e au e tau puhala ke fekafekau ke he falu, po ke ha ha ia au e logonaaga ke manako ke fekafekau mai e falu? Kua fakamakai nakai au ke lagomatai ke he tau gahua ne nakai fa mailoga tumau he falu?’ Ke fakatai ki ai, liga fakamakai e fuata tane ke taute e tau lauga i loto he fakapotopotoaga Kerisiano ka e liga fakauaua a ia ke foaki lagomatai ki a lautolu ne tino momotua. Liga fiafia lahi a ia ke fakalataha mo e tau tagata tane kotofa i loto he fakapotopotoaga ka e kua matauka ke fai vala ke he gahua fakamatala. Ko e fuata tane pihia kua lata ke huhu ki a ia ni: ‘Kua ono fakamahao atu ni kia au ke he tau fahi he fekafekauaga he Atua ne tamai e talahaua mo e fakahekeaga? Kua ukufakina kia au ke kikila atu ki mua he falu?’ Ke kumi lilifu fakatagata kua nakai tuga e Keriso a ia.—Ioane 5:41.

13. (a) Maeke fefe he fakafifitakiaga he leveki ke he mahani fakatokolalo ke lauia e falu? (e) Ko e ha kua pehe ai ko e mahani fakatokolalo, po ke loto holoilalo, kua nakai ko e fifiliaga a ia ma e Kerisiano?

13 He magaaho ka gahua lahi a tautolu ke fifitaki e mahani fakatokolalo he Keriso, kua omoomoi a tautolu ke fekafekau ke he falu. Mailoga e fakafifitakiaga he leveki fahi motu ne tivi e tau gahua he taha la ofisa he Tau Fakamoli a Iehova. Pete ni ko e setulu lavelave lahi mo e matagahua mamafa, ne tu e leveki nei ke lagomatai e matakainaga fuata tane hane taufetului ke he tau fakatokaaga he matini tuitui pepa. “Kua ofo lahi ai au!” he liu manatu he matakainaga. “Ne talamai e ia ki a au na gahua foki a ia ke he faga matini pihia he vaha fuata hana he gahua ke he Peteli, mo e manatu e ia e halavihi lahi ke moua tonu e fakatokaaga hako. Ne gahua a ia mo au ke he matini ia ke fai magaaho pete ni kua loga atu foki e tau mena aoga kua lata ia ia ke taute. Kua fakaaue lahi au ke he mena ia.” Ko e matakainaga ia, ko e leveki mogonei he taha he tau la ofisa he Tau Fakamoli a Iehova, kua manatu agaia e fakatataaga ia he mahani fakatokolalo. Kia nakai lata ia tautolu ke logona hifo kua tokoluga lahi a tautolu ke taute e tau mena kua tokolalo po kua aoga lahi ke taute e tau gahua pihia. Ka e, kua lata ia tautolu ke fakatapulu a tautolu ke he ‘loto holoilalo.’ Nakai ko e mena ke fifili a ia. Ha ko e vala a ia he “tagata fou” ne kua lata ke tapulu he Kerisiano.—Filipi 2:3; Kolose 3:10, 12; Roma 12:16.

Puhala ke Moua Aki e Onoonoaga Tuga he Keriso ke he Tuaga Lahi

14. Maeke fefe he manamanatu fakahokulo ke he fakafetuiaga ha tautolu mo e Atua mo e tau katofia tagata ha tautolu ke lagomatai a tautolu ke feaki e onoonoaga kua tonu ke he tuaga lahi?

14 Maeke fefe ia tautolu ke moua e onoonoaga kua lata ke he tuaga lahi? Taha puhala he manamanatu fakahokulo ke he fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova ko e Atua. Ko e hana lilifu ue atu, malolo, mo e pulotu ne kua fakatokoluga hake a ia ke he tuaga he tau tagata lolelole. (Isaia 40:22) He manamanatu fakahokulo ke he fakafetuiaga ha tautolu mo e tau katofia tagata ha tautolu ka lagomatai foki a tautolu ke feaki e loto holoilalo. Ke fakatai ki ai, liga iloilo lahi a tautolu ke he falu a puhala, ka e liga mua atu e iloilo ha lautolu ke he tau puhala aoga lahi he moui, po ke liga ha ha he tau matakainaga Kerisiano ha tautolu e falu fua ne nakai moua e tautolu. Ti ko e moli hanei, ko e tokologa ne uho ke he tau mata he Atua kua hagahaga ni ke nakai talahaua ha ko e mahani molu mo e fakatokolalo ha lautolu.—Tau Fakatai 3:34; Iakopo 4:6.

15. Fakakite fefe he mahani fakamoli he tau tagata he Atua kua nakai moua he taha tagata e fakaveaga ke logona hifo e tokoluga hake ke he falu?

15 Ko e tau fakafitaaga he Tau Fakamoli a Iehova i lalo he kamatamata ha ko e tua ha lautolu nukua fakakite fakamaaliali e manatu nei. Ke he tau magaaho loga, ko lautolu ne mailoga he lalolagi ko e tau tagata teao kua fakatumau e mahani fakamoli ha lautolu ke he Atua i lalo he tau kamatamata vevela. He manamanatu fakahokulo ke he tau fakafifitakiaga pihia ka lagomatai a tautolu ke tumau ke fakatokolalo mo e fakaako ki a tautolu ke ‘aua neke homo e manatu ha tautolu ki a tautolu ni ke he mena kua lata ke manatu.’—Roma 12:3. *

16. Maeke fefe he tau tagata oti kana i loto he fakapotopotoaga ke feaki e tuaga lahi he fifitaki ke he fakaholoaga ne fakatoka e Iesu?

16 Ko e tau Kerisiano oti kana, fuata mo e fuakau, kua lata ke lali ke feaki e onoonoaga tuga he Keriso ke he tuaga lahi. I loto he fakapotopotoaga, kua lata ke taute e tau matagahua kehekehe. Kia nakai hogohogomanava ka ole mai ke taute e tau mena ne tuga ko e tau gahua tokolalo. (1 Samuela 25:41; 2 Tau Patuiki 3:11) Tau matua, fakamalolo nakai e mutolu e fanau mo e tau tama fuata ikiiki ha mutolu ke gahua fiafia ke he ha kotofaaga ne foaki ke taute e lautolu, pete haia he Fale he Kautu, he toloaga, po ke he fonua he fonoaga? Kitia nakai e lautolu a mutolu hane taute e tau gahua tokolalo? Taha e matakainaga tane, ne fekafekau mogonei ke he matapatu fale he Tau Fakamoli a Iehova, ne manatu maaliali e fakafifitakiaga he tau matua hana. Ne talahau e ia: “Ko e puhala ne fehagai a laua ke he gahua fakamea he Fale he Kautu po ke fale fono ne talamai ki a au e aoga lahi he manamanatuaga ha laua ki ai. Ne fa mahani a laua ke ole ma e tau gahua ne aoga ma e fakapotopotoaga po ke ma e tau matakainaga, pete ni kua tuga ko e tau gahua ikiiki. Ko e aga nei ne lagomatai au ke talia fakamakai ha gahua kotofa he Peteli.”

17. Ko e tau puhala fe kua maeke e tau fifine fakatokolalo mo fakamonuina ke he fakapotopotoaga?

17 Hagaao ke he tuku fakamua e tau fiafia he falu ki mua he ha tautolu ni, ne ha ha ia tautolu e fakafifitakiaga mitaki lahi ia Eseta, ne eke mo patuiki fifine he Pule Atu Motu Peresia he senetenari ke lima aki F.V.N. Pete he nofo he fale patuiki, ne fakamakai a ia ke fakahagahaga kelea hana ni a moui ma e tau tagata he Atua, ke fakafelauaki mo e finagalo hana. (Eseta 1:5, 6; 4:14-16) Pete ni ko e tau tutuaga fakatupe ha lautolu, ko e tau fifine Kerisiano he vaha nei kua maeke ke fakakite e agaga tuga a ia ha Eseta he fakamalolo a lautolu ne fakaagitau, ahiahi e tau tagata gagao, fakalataha ke he gahua fakamatala, mo e kauauloa mo e tau motua. Ko e fakamonuina ha ia e tau matakainaga fifine fakatokolalo pihia ke he fakapotopotoaga!

Ko e Tau Monuina he Tuaga Lahi ne Tuga he Keriso

18. Ko e heigoa e tau aoga ne moua mai he fakakite e tuaga lahi tuga he Keriso?

18 Kua loga e tau aoga ka moua e koe ka taofi mau e koe e onoonoaga tuga he Keriso ke he tuaga lahi. He fekafekau fakamokoi ke he falu ka tamai e fiafia ki a lautolu mo e ki a koe. (Gahua 20:35) He fakamakai mo e gahua fakamakamaka a koe ma e tau matakainaga hau, ka taute ne koe a koe ke fakahele ki a lautolu. (Gahua 20:37) Mua atu e aoga, kua kitia e Iehova e mena ne taute e koe ke fakamatalahi e levekiaga he tau katofia Kerisiano mo poa fiafia he fakahekeaga ki a ia.—Filipi 2:17.

19. Ko e heigoa kua lata mo fifiliaga ha tautolu hagaao ke he onoonoaga tuga he Keriso ke he tuaga lahi?

19 Ko tautolu takitokotaha kua lata ke faala fakamakutu hifo ke he loto ni hana mo e huhu: ‘To tutala teao ni kia au ke feaki e onoonoaga tuga he Keriso ke he tuaga lahi, po ke to fakalotomatala kia au ke fakagahuahua e onoonoaga ia?’ Ko e tau logonaaga a Iehova ke he fakatokoluga kua maaliali. (Tau Fakatai 16:5; 1 Peteru 5:5) Kia fakakite ai he tau gahua ha tautolu kua fiafia a tautolu ke fakakite e onoonoaga tuga he Keriso ke he tuaga lahi, pete haia i loto he fakapotopotoaga Kerisiano, he moui fakamagafaoa ha tautolu, po ke he tau fehagaiaga ha tautolu mo e tau katofia tagata he tau aho oti—he taute e tau mena oti kana ke he lilifu mo e fakahekeaga he Atua.—1 Korinito 10:31.

[Tau Matahui Tala]

^ para. 5 Kikite The Watchtower, Me 1, 1982, tau lau tohi 3-6, “Ko e Kumi he Kautuaga.”

^ para. 15 Ke fakatai ki ai, kikite e 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, tau lau tohi 181-2, mo e The Watchtower ia Sepetema 1, 1993, tau lau tohi 27-31.

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

• Ko e ha kua lata ia tautolu ke kalo mai he onoonoaga fakalalolagi ke he tuaga lahi?

• Fafati fefe e Iesu e tuaga lahi?

• Maeke fefe he tau leveki ke fifitaki e mahani fakatokolalo he Keriso?

• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke feaki e tuaga lahi tuga he Keriso?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Puha he lau 27]

Ko Hai Kua Ha Ha Ai e Tuaga Lahi Tuga he Keriso?

Ko ia ne manako ke fekafekau mai e falu po ko ia ne fakamakai ke fekafekau atu?

Ko ia ne manako ke talahaua lahi po ko ia ne talia e tau gahua tokolalo?

Ko ia ne fakatokoluga hake ne ia a ia po ko ia ne fakatokoluga hake e falu?

[Fakatino he lau 24]

Ko e fakatai makimaki ha Farao Amenhotep III

[Fakatino he lau 25]

Iloa nakai e koe ko e heigoa ne tataki atu ke he moumouaga ha Hamanu?

[Tau Fakatino he lau 26]

Kumi nakai e koe e tau magaaho ke fekafekau atu ke he falu?