‘Kia Tapulu ke he Tau Tapulu Tau Katoa he Atua’

‘Kia tapulu a mutolu ke he tau tapulu tau katoa he Atua, kia maeke ia mutolu ke tutu mau ke totoko atu ke he tau lagatau he Tiapolo’​—EFESO 6:11.

1, 2. Ke he tau kupu ni hau, fakamaama e tapulu tau ne kua lata ke tapulu he tau Kerisiano.

KUA haia a Roma he tapunu he hana pule malolo he magahala he senetenari fakamua V.N. Ko e malolo he tau lekeona Roma ne taute e maga ke pule ke he laulahi he lalolagi ne iloa he magahala ia. Taha e tagata fakamau tala tuai ne fakamaama e kau nei ko e “fakatokatokaaga matakautau ne kautu lahi he fakamauaga tuai.” Ko e matakautau pulotu ha Roma kua moua mai he tau kautau kua akonaki fakamitaki ne kikili e fakamahani, ka e ke kautu a lautolu ko e matakautau malolo kua falanaki foki ke he tau tapulu tau ha lautolu. Ne fakaaoga he aposetolo ko Paulo e tapulu tau he kautau Roma ke fakatai aki e kanavaakau fakaagaga ne lata ke moua he tau Kerisiano ke maeke ke tau mo e kautu ke he Tiapolo.

² Moua e tautolu e fakamaamaaga he tapulu tau nei ia Efeso 6:14-17. Ne tohia e Paulo: “Kia tutu [mau] a mutolu mo e tau tokupu ha mutolu kua pipi ke he kupu moli, kia tapulu foki ke he ufi kahokaho ko e tututonu haia. Kia afi foki ha mutolu a tau aloalohui ke he tauteaga he vagahau mitaki ke mafola ai. Ka e mua hanai ke he tau mena oti, kia toto e akau punuti, ko e tua haia, kia maeke ai ke tamate e tau fana kaka oti hana kua kelea. Kia eke foki e potiki tau ko e fakamouiaga haia, mo e pelu he [a]gaga ko e kupu he Atua haia.” Ke he onoonoaga he tagata, ko e tapulu tau ne fakamaama e Paulo kua foaki ke he kautau Roma e puipuiaga lahi. Ti, fakaaoga foki e ia hana pelu, ko e matapatu kanavaakau hana ke tau ke he taha tagata.

3. Ko e ha kua lata ia tautolu ke omaoma ke he tau fakaakoaga ha Iesu Keriso mo e muitua ke he fakafifitakiaga hana?

³ Kehe mai he kanavaakau mo e fakamahani, kua falanaki e kautu he matakau Roma ke he omaoma he tau kautau ke he ha lautolu a takitaki. Tatai foki, kua lata he tau Kerisiano ke omaoma ki a Iesu Keriso, ko ia ne fakamaama he Tohi Tapu ko e “takitaki mo e pule ke he tau motu.” (Isaia 55:4) Ko ia foki ko e ‘ulu he fakapotopotoaga.’ (Efeso 5:23) Kua mai e Iesu ki a tautolu e tau fakaakoaga ma e ha tautolu a tau fakaagaga mo e foaki e fakafifitakiaga mitaki katoatoa ke he puhala ka tapulu ke he tapulu tau fakaagaga. (1 Peteru 2:21) Ha kua tatai lahi e aga fakatagata ne tuga he Keriso ke he tapulu tau fakaagaga ha tautolu, ne tomatoma mai e tau Tohiaga Tapu ki a tautolu ke ‘tauteute’ a tautolu ke he manamanatuaga ha Keriso. (1 Peteru 4:1) He fokifoki e tautolu e tau vala takitaha he tapulu tau ha  tautolu, mogoia, to fakaaoga e tautolu e fakafifitakiaga a Iesu ke fakatata e aoga mo e lauia mitaki he tapulu tau.

Puipui e Tau Tokupu, Kahokaho, mo e Tau Aloalohui

4. Ko e heigoa e aoga he pipi ke he tapulu tau he kautau, mo e heigoa hana fakataiaga?

⁴ Tau tokupu kua pipi ke he kupu moli. He tau vaha Tohi Tapu, ne tui he tau kautau e pipi kili manu laulahi, po ke malotau, ne lima ke he ono e senetimita he kupulahi. Ne talahau he falu tagata fakaliliu kua lata e kupu ke totou, “mo e kupu moli kua tuga e pipi ne koto he kupu lotoga hau.” Ko e pipi he kautau kua lagomatai ke puipui e tokupu hana, mo e ha ha ai e mena hagahaga mitaki ke tautau ai e pelu. He magaaho ka pipi he kautau e tokupu hana, kua mautali tuai a ia ke tau. Ne fakaaoga e Paulo e pipi he kautau ke fakatai aki e laulahi ne kua lata he kupu moli he Tohi Tapu ke fakaohooho e tau momoui ha tautolu. Kua lata ai ke viko fakamakoto pihia ia tautolu, ke nonofo fakafelau ai a tautolu ke he kupu moli mo e maeke ke lalago e kupu moli ke he ha magaaho. (Salamo 43:3; 1 Peteru 3:15) Ko e mena ia, kua lata ia tautolu ke fakaako fakailoilo e Tohi Tapu mo e manamanatu fakahokulo ke he vala tala i ai. Ne ha ha ia Iesu e fakatufono he Atua ‘i loto hana.’ (Salamo 40:8) He magaaho ne huhu e tau tagata totoko, kua maeke ai a ia ke tali he fatiaki manatu e tau Tohiaga Tapu.​—Mataio 19:3-6; 22:23-32.

5. Fakamaama e puhala kua maeke he tomatoma faka-Tohiaga Tapu ke lagomatai a tautolu he tau vaha matematekelea po ke he kamatamata.

⁵ He magaaho ka toka e tautolu e kupu moli he Tohi Tapu ke takitaki a tautolu, maeke mogoia he kupu moli ke puipui a tautolu mai he manamanatu hehe mo e maeke ai ia tautolu ke taute e tau fifiliaga pulotu. He tau magahala he kamatamata po ke matematekelea, to fakamalolo he tau takitakiaga he Tohi Tapu e fifiliaga ha tautolu ke taute e tau mena kua hako. Ti tuga, kua kitia e tautolu ha tautolu a Faiaoga Homo Ue Atu, ko Iehova, mo e to logona e kupu i tua ha tautolu ne talahau: “Ko e puhala hanai ke o ai a mutolu.”​—Isaia 30:20, 21.

6. Ko e ha kua lata ke puipui e ate fakatai ha tautolu, mo e maeke fefe he tututonu ke puipui fakamitaki ai?

⁶ Ufi kahokaho ko e tututonu haia. Ko e ufi kahokaho he kautau kua puipui e vala kakano aoga lahi, ko e ate. Ko e ate fakatai ha tautolu​—ko e aga i loto ia tautolu—​kua lata ke moua e puipuiaga pauaki ha kua hihiga ke taute e tau mena kua hepe. (Kenese 8:21) Kua lata ai ia tautolu ke ako mo e ofania e tau tutuaga tututonu a Iehova. (Salamo 119:97, 105) He ofania e tautolu e tututonu ka takitaki atu a tautolu ke tiaki e manamanatu fakalalolagi ne fakaheu mo e fakavalavai e tau takitakiaga maaliali a Iehova. Mua atu, he magaaho ka ofania e tautolu e tau mena kua hako mo e vihiatia e tau mena kua hepe, kua kalo mai a tautolu he tutuli e puhala ka fakakelea e tau momoui ha tautolu. (Salamo 119:99-101; Amosa 5:15) Kua mitaki katoatoa a Iesu ke he mena nei, he hagaao ki a ia, ne pehe mai e tau Tohiaga Tapu: “Kua fiafia a koe ke he mahani tututonu, ka e vihiatia e mahani hepehepe.”​—Heperu 1:9. *

7. Ko e ha ne kua lata e kautau Roma ke moua e afialoalohui mao, mo e heigoa hana fakataiaga?

⁷ Afi e tau aloalohui ke he tauteaga he vagahau mitaki ke mafola ai. Kua lata e tau kautau Roma ke moua e tau tevae po ke  tau senetolo mao, ha ko e he magahala he fakaholoaga ne fa mahani a lautolu ke foleni ke 30 e kilomita he tau aho takitaha mo e tapulu po ke fua ke kavi ke 27 e kilokuleme he tapulu tau mo e kanavaakau. Ne fakaaoga pauaki e Paulo e afi aloalohui ke fakakite e mautali ha tautolu ke fakamatala e fekau he Kautu ke he tau tagata oti ka fanogonogo. Kua aoga e mena nei ha kua maeke fefe e tau tagata ke o mai ke iloa a Iehova kaeke nakai mautali mo e fakamakai a tautolu ke fakamatala?​—Roma 10:13-15.

8. Maeke fefe ia tautolu ke fifitaki e fakafifitakiaga a Iesu ko e tagata fakamatala he tala mitaki?

⁸ Ko e heigoa e gahua aoga lahi he moui ha Iesu? Ne tala age a ia ke he Kovana Roma ko Ponotio Pilato: ‘Kua hau ai au ke he lalolagi, kia talahau e kupu moli.’ Ne fakamatala a Iesu ke he ha matakavi ka moua e ia e teliga fanogonogo, mo e lahi e olioli hana ke he hana fekafekauaga ti tuku fakamua ai e ia ke he tau manako fakatino hana. (Ioane 4:5-34; 18:37) Kaeke a tautolu, ke tuga a Iesu, he fakamakai lahi ke fakapuloa e tala mitaki, to moua e tautolu e tau puhala loga ke fakamatala ai ke he falu. Mua atu, ko e gahua katoatoa ha tautolu ke he ha tautolu a fekafekauaga ka lagomatai a tautolu ke fakatumau ke malolo fakaagaga.​—Gahua 18:5.

Ko e Akau Punuti, ko e Potiki Tau, mo e Pelu

9. Ko e heigoa e puipuiaga ne foaki he akau punuti lahi ke he kautau Roma?

⁹ Ko e akau punuti lahi ko e tua haia. Ko e kupu Heleni ne fakaliliu ‘akau punuti lahi’ kua hagaao ke he papatau lahi ne teitei ke maluia e tino katoa, ka foaki e puipuiaga mai he “tau fana kaka” ne hagaao ki ai ia Efeso 6:16. He tau vaha Tohi Tapu, ne fakaaoga he tau kautau e tau matatao ne taute mai he tau ka kaho ne tuku ai e tama lupo lapatoa ti utu aki e naphtha velagia. Ne fakamaama he taha tagata pulotu e tau matatao nei ko e “taha he tau kanavaakau hagahaga kelea lahi he tau tauaga i tuai.” Kaeke nakai fai  akau punuti lahi e kautau ke puipui a ia he tau fana pihia, to liga pakia kelea po ke mate foki a ia.

10, 11. (a) Ko e heigoa e “tau fana kaka” ha Satani ka fakalolelole aki e tua ha tautolu? (e) Puhala fe he fakafifitakiaga ha Iesu ne fakakite e aoga he tua he magahala he tau aho matematekelea?

¹⁰ Ko e heigoa e “tau fana kaka” hane fakaaoga e Satani ke moumou aki e tua ha tautolu? Liga to fakalagalaga e ia e favale po ke totoko he magafaoa, he gahuaaga, po ke he aoga. Ko e manako lahi ke moua e tau koloa loga, mo e ke fakataki he mahani feuaki kua eke foki ke moumou fakaagaga ke he falu Kerisiano. Ke puipui a tautolu he tau hagahaga kelea pihia, “ke he tau mena oti, [kua lata ia tautolu] ke toto e akau punuti, ko e tua haia.” Kua moua e tua he ako hagaao ki a Iehova, matutaki tumau mo ia he liogi, mo e mailoga e puhala ne puipui mo e fakamonuina e ia a tautolu.​—Iosua 23:14; Luka 17:5; Roma 10:17.

¹¹ He magaaho ne nofo a Iesu he lalolagi, ne fakatata e ia e aoga he moua e tua malolo he magahala he tau aho uka. Ne falanaki katoatoa a ia ke he tau fifiliaga he Matua hana ti fiafia lahi ke taute e finagalo he Atua. (Mataio 26:42, 53, 54; Ioane 6:38) Pihia foki he magaaho ne fakaatukehe lahi i loto he katene ko Ketesemane, ne pehe a Iesu ke he hana Matua: “Ka e aua neke eke hoku loto, ka ko e hau a finagalo.” (Mataio 26:39) Ne nakai lagataha e nimo e Iesu e aoga he fakatumau ke mahani fakamoli mo e fakafiafia hana Matua. (Tau Fakatai 27:11) Kaeke ke pihia e mauokafua ha tautolu ki a Iehova, to nakai toka e tautolu e aga tuhituhi po ke totoko ke fakalolelole aki e tua ha tautolu. Ka e, to fakamalolo e tua ha tautolu kaeke falanaki a tautolu ke he Atua, fakakite e fakaalofa ki a ia, mo e taute e tau poakiaga hana. (Salamo 19:7-11; 1 Ioane 5:3) Nakai fakaai e palepale fakatino po ke he fiafia galo vave ke fakatatai ke he tau monuina kua tanaki e Iehova ma lautolu ne fakaalofa ki a ia.​—Tau Fakatai 10:22.

12. Ko e heigoa e vala aoga ha tautolu ne puipui he potiki fakatai ha tautolu, mo e ko e ha ne aoga lahi ai e puipuiaga pihia?

 ¹² Ko e potiki tau ko e fakamouiaga haia. Na puipui he potiki tau e ulu mo e uhoniu he kautau​—ko e nofoaga he pulotu. Ko e amaamanakiaga faka-Kerisiano ha tautolu kua fakatatai ke he potiki tau ha kua puipui e loto manamanatu ha tautolu. (1 Tesalonia 5:8) Pete kua fakafou e tau loto ha tautolu he kakano he iloilo tonu he Kupu he Atua, ko e tau tagata lolelole mo e nakai mitaki katoatoa agaia a tautolu. Mukamuka ai he manamanatuaga ha tautolu ke keukeu. Ko e tau foliaga he fakatokaaga nei kua maeke ke fakalavelave a tautolu po ke hukui foki e amaamanakiaga ha tautolu ne foaki Atua. (Roma 7:18; 12:2) Ne lali teao e Tiapolo ke fuluhi kehe a Iesu he foaki ki a ia e “tau kautu oti he lalolagi, mo e lilifu ha lautolu.” (Mataio 4:8) Ka e fakaheu fakamalolo e Iesu e foaki ia, mo e talahau a Paulo hagaao ki a ia: ‘Ha ko e fiafia kua toka ki mua hana Iesu, ne fakauka a ia ke he akau fakakikiveka, fakateaga a ia ke he ma, mo e kua nofo foki a ia ke he fahi matau he nofoaiki he Atua.’​—Heperu 12:2.

13. Maeke fefe ia tautolu ke fakatumau e mauokafua ha tautolu ke he amaamanakiaga ha i mua?

¹³ Ko e faga mauokafua ne moua e Iesu kua nakai hau noa. Kaeke ke utu e tautolu e loto manamanatu ha tautolu aki e tau mohe miti mo e tau foliaga he fakatokaaga nei ka e nakai tokaloto e amaamanakiaga ha i mua, to maeke ha tautolu a tua ke he tau maveheaga he Atua ke lolelole fakahaga. Fai magaaho mogoia, ti liga galo katoatoa e tautolu e amaamanakiaga ha tautolu. Ke he taha fahi, kaeke manamanatu fakahokulo tumau a tautolu ke he tau maveheaga he Atua, to fakaholo atu a tautolu ke fiafia ke he amaamanakiaga ha i mua ia tautolu.​—Roma 12:12.

14, 15. (a) Ko e heigoa e pelu fakatai ha tautolu, mo e puhala fe kua lata ke fakaaoga ai? (e) Fakakite e puhala kua maeke he pelu he agaga ke lagomatai a tautolu ke totoko e kamatamata.

¹⁴ Ko e pelu he agaga. Ko e Kupu, po ke fekau, he Atua ne fakamau i loto he Tohi Tapu kua tuga e pelu matila fakafahiua mao lahi ne maeke ke hahala hifo e tau fatipiko fakalotu mo e lagomatai e tau tagata loto hakohako ke moua e tokanoaaga fakaagaga. (Ioane 8:32; Heperu 4:12) Ko e pelu fakaagaga nei kua maeke foki ke lago a tautolu he magaaho ka hufia kelea a tautolu he tau kamatamata po ke tau laliaga he tau tagata tiaki taofiaga ke moumou e tua ha tautolu. (2 Korinito 10:4, 5) Ko e fakaaue ha ia ha tautolu ha ko e ‘tau Tohi Tapu oti kana kua mai he agaga he Atua mo e katoatoa ai e mitaki ke taute e tautolu e tau gahua mitaki oti kana’!​—2 Timoteo 3:16, 17.

¹⁵ He magaaho ne kamatamata e Satani a ia he tutakale, ne fakaaoga fakamitaki e Iesu e pelu he agaga ke pale kehe e tau talahauaga pikopiko mo e tau kamatamata halahu. Ke he tau paleko takitaha a Satani, ne tali age a ia: “Kua tohi.” (Mataio 4:1-11) Ko David, ko e taha he Tau Fakamoli a Iehova i Sepania, ne moua foki e tau Tohiaga Tapu ke lagomatai a ia ke kautu mai he kamatamata. He magaaho ne 19 e tau tau hana he moui, ko e fifine fuata mata fulufuluola ne gahua mo ia he kamupani fakamea ne tala age ki a ia kua “lata ia laua ke fakalataha ke fiafia he taha magaaho.” Ne fakaheu e David e tau fakaohooho kalahi he fuata fifine mo e ole ke he takitaki gahua hana ke gahua he taha fahi kehe ke nakai liu e mena ia ke tupu. “Manatu e au e fakafifitakiaga a Iosefa,” he talahau e David. “Ne fakaheu e ia e mahani feuaki mo e hola agataha a ia mai he tuaga ia. Ti taute pihia foki au.”​—Kenese 39:10-12.

16. Fakamaama ko e ha kua lata ia tautolu ke fakamahani ke “fakatokatoka fakahako e kupu moli.”

 ¹⁶ Ne fakaaoga foki e Iesu e pelu he agaga ke lagomatai falu mai he pule ha Satani. “Ko e haku a tau kupu, nakai ko e haku,” he talahau e Iesu, “ka ko e hana ne fakafano mai au.” (Ioane 7:16) Ke fifitaki e fakaakoaga makutu ha Iesu, lata ia tautolu ke moua e fakamahani. Hagaao ke he tau kautau Roma, ne tohia he Iutaia fakamau tala tuai ko Josephus: “Ko e tau kautau oti kua faofao ke he tau aho oti, mo e lahi e fakamakamaka, ke tuga kua haia he tauaga ti ko e kakano a ia ne mukamuka a lautolu ke hahamo e tau matematekelea he tau.” He ha tautolu a tauaga fakaagaga, kua lata ia tautolu ke fakaaoga e Tohi Tapu. Mua atu foki, kua lata ia tautolu ke ‘lalilali kia eke a tautolu mo tau tagata kua fiafia ki ai e Atua, ko e ekegahua nakai fai mena ke mā ai, kua fakatokatoka fakahako e kupu moli.’ (2 Timoteo 2:15) Mo e lahi ha ia he fiafia kua logona e tautolu he magaaho ne fakaaoga e tautolu e tau Tohiaga Tapu ke tali e huhu he tagata ne fiafia mai!

Liogi he Tau Magaaho Oti

17, 18. (a) Ko e heigoa e aoga he liogi he totoko atu ki a Satani? (e) Foaki e fakafifitakiaga ke fakakite e uho he liogi.

¹⁷ He oti e fakatutala ke he tapulu tau fakaagaga katoa, ne lafi foki e Paulo taha vala aoga he tomatomaaga. He totoko ki a Satani, kua lata e tau Kerisiano ke olelalo a lautolu ke he ‘tau ole mo e tau liogi oti.’ Laga fiha? ‘Kia liogi he tau magaaho oti ke he agaga,’ he tohia e Paulo. (Efeso 6:18, fakatatai NW.) Ka fehagaaoaki a tautolu mo e tau kamatamata, tau matematekelea, po ke fakalolelole, maeke he liogi ke fakamalolo fakalahi a tautolu. (Mataio 26:41) Ko Iesu ‘ne liogi mo e ole atu mo e tagi lahi mo e tau hihina mata kia Ia kua maeke ni ke fakamoui a ia mai he mate, kua fanogonogo foki a Ia kia ia ha ko e mahani Atua hana.’​—Heperu 5:7 fakatatai NW.

¹⁸ Ko Milagros, ne leveki e tane gagao lahi hana ke he 15 e tau tau, ne talahau: “He magaaho ka logona e au e loto mamahi, ne fuluhi au ki a Iehova he liogi. Nakai fai tagata kua lahi e lagomatai ki a au ka ko ia ni. Moli, kua ha ha ai e tau magaaho ne logona e au e nakai maeke ia au ke fakauka. Ka e he tau magaaho loga, ka oti e liogi haku ki a Iehova, ne logona e au kua fakafou e malolo haku mo e atihake haku a agaga.”

19, 20. Ko e heigoa kua lata ke moua e tautolu ke kautu he tauaga ha tautolu ki a Satani?

¹⁹ Iloa he Tiapolo kua ku e magaaho hana, ati fakamalikiti hake e ia e tau laliaga hana ke faiola ki a tautolu. (Fakakiteaga 12:12, 17) Lata ia tautolu ke totoko ke he fi malolo lahi nei mo e “tau ke he tau mitaki kua lata mo e tua.” (1 Timoteo 6:12) Kua lata ai ke moua e malolo kua lahi ue atu. (2 Korinito 4:7) Kua lata foki ia tautolu ke moua e lagomatai he agaga tapu he Atua mo e kua latatonu mogoia ke liogi ma e agaga tapu ia. Ne talahau a Iesu: “Ko mutolu ne mahani kelea, kaeke kua iloa e mutolu ke uta e tau mena mitaki mo e tau fanau ha mutolu; ka e nakai kia mua e Matua ha mutolu ha ha he lagi ke foaki mai e [a]gaga [t]apu kia lautolu ka ole atu ai kia ia?”​—Luka 11:13.

²⁰ Maaliali ai, kua latatonu ke tapulu e tautolu e tapulu tau katoa ne foaki e Iehova. He tapulu ke he tapulu tau fakaagaga nei kua lata ia tautolu ke feaki e tau fua he mahani Atua, tuga e tua mo e tututonu. Kua poaki mai ai ke ofania e tautolu e kupu moli ke tuga hane pipi ki ai, ke mautali a tautolu ke folafola e tala mitaki he tau magaaho oti, mo e tokaloto e tautolu e amaamanakiaga ha i mua. Lata ia tautolu ke ako ke fakaaoga fakapulotu e pelu he agaga. He tapulu ke he tapulu tau katoa mai he Atua, maeke ia tautolu ke kautu ke he taufetului ha tautolu mo e tau agaga kelea mo e maeke ke tamai moli e lilifu ke he higoa tapu a Iehova.​—Roma 8:37-39.

[Matahui Tala]

To Tali Fefe e Koe?

• Ko hai ne foaki e fifitakiaga mitaki lahi he tapulu ke he tapulu tau fakaagaga, mo e ko e ha kua lata ia tautolu ke onoono fakamakutu ke he fakafifitakiaga hana?

• Maeke fefe ia tautolu ke puipui e manamanatuaga mo e ate fakatai ha tautolu?

• Puhala fe kua maeke ia tautolu ke makutu he fakatokatoka e pelu he agaga?

• Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakatumau ke liogi he tau magaaho oti?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Tau Fakatino he lau 15]

Maeke he fakaako fakailoilo ke he Tohi Tapu ke fakaohooho a tautolu ke fakapuloa e tala mitaki he tau magaaho oti

[Tau Fakatino he lau 16]

Lagomatai he amaamanakiaga moli ha tautolu a tautolu ke fehagaaoaki ke he tau kamatamata

[Tau Fakatino he lau 17]

Fakaaoga nakai e koe e ‘pelu he agaga’ ke he fekafekauaga?