Skip to content

Skip to table of contents

Kumikumi ma e Takitakiaga Mitaki

Kumikumi ma e Takitakiaga Mitaki

Kumikumi ma e Takitakiaga Mitaki

“Mavehe, he talahau e au, ti fakaoti ai a mautolu mo mutolu. Ke he higoa he Atua, o!”​—Oliver Cromwell; fatiaki e Leopold Amery, tagata he Paliamene Peritania.

Kua fakahoko he Felakutaki II he Lalolagi e puhala moumou ke valu e mahina, ti nakai holo mitaki ma Peritania mo e tau matakau hana. Ki a Leopold Amery mo e falu he fakatufono ia, ko e hikiaga he takitakiaga kua lata. Ko e mena ia, ia Me 7, 1940, he House of Commons, ne fatiaki e Mr. Amery e tau kupu i luga ke he Alagavaka ko Neville Chamberlain. Tolu e aho he mole, ne toka e Mr. Chamberlain e ofisa, ti hukui ai e Winston Churchill e tuaga hana.

KO E takitakiaga kua lata moli he tau tagata, ka e nakai ko e ha takitaki noa ni ka maeke. He magafaoa foki, kua latatonu e matua tane ke felauaki mo e matagahua he takitaki kaeke kua manako a ia ke he hoana mo e fanau hana ke fiafia. Manamanatu, mogoia, kua lahi foki e mena kua manako mai he takitaki fakamotu po ke lalolagi! Nakai ofo ai kua uka lahi moli ke moua e tau takitaki mitaki.

Fakahiku ai, ma e tau afe tau, ne tutupu ai e tau hikiaga he loga he tau pule, tau fakaohoohoaga totoko, tau matakau totoko, tau mau kotofa, tau vili, tau tamateaga, mo e tau pule. Ko e tau patuiki, tau alagavaka, tau iki, tau pelesiteni, tau hagai gahua, mo e tau tagata pule ne moua mo e galo ai e lautolu e pule. Ko e tau hikiaga fakalutukia ne utakehe foki e tau pule malolo. (Kikite e puha “Amanaki ti galo e Pule,” he lau 5.) Kua moli agaia ke uka ke moua e takitakiaga lotomatala mo e fakatumau.

“Lata ia Tautolu ke Talia”​Po ke Lata ke Fai Hikiaga?

Ko e mena ia ni, mogoia, kua tokologa ne nakai fai amaamanakiaga ka hokotia ke kumi e takitakiaga mitaki. He falu motu, ko e logonaaga nakai fiafia mo e nakai fai amaamanakiaga he tagata kua kitia pauaki he magaaho vili. Ko Geoff Hill, ko e tagata tohi tala i Aferika ne pehe: “Ko e nakai fiafia po ke kalo kehe [mai he vili] kua tupu lahi he magaaho ka nakai fai malolo e tau tagata ke hiki e mamahi he tau momoui ha lautolu. . . . I Aferika, ka nakai vili e tau tagata, kua nakai kakano moli kua fiafia a lautolu. Fa mahani lahi, ko e tagi ma e lagomatai mai ia lautolu kua logona kua nakai fai tagata ne fakateliga.” Tatai foki, ko e tagata tohi nusipepa he Tau Fahi Kaufakalataha ne tohi hagaao ke he viliaga fakalutukia: “Amanaki lahi au ko e tagata kua vili ki ai nukua lotomatala katoatoa.” Ne lafi e ia: “Nakai fai tagata pihia. Ti nakai fai ai. Kua lata ke talia ai.”

Ko e tau tagata kia kua moli ke nakai fai fifiliaga ka e “lata ke talia ai” ke he tau takitaki nakai mitaki katoatoa? Kua ha ha ai kia e tau fakamoliaga ko e tau takitaki he tagata kua nakai maeke ke fakamakona e tau manako he tau tagata ha lautolu nukua fakamoli to nakai moua e tautolu e takitakiaga mitaki? Nakai. Kua ha ha i ai e takitakiaga mua ue atu e tokoluga. Ko e vala tala ne mui mai ka talahau ko hai e takitaki kua lata ma e tau tagata mo e puhala he takitakiaga hana kua maeke ke aoga ke he tau miliona tagata he tau tupumaiaga oti kana​—ti putoia ai a koe.

[Tau Fakatino he lau 3]

Fahi hema i luga: Neville Chamberlain

Fahi matau i luga: Leopold Amery

I lalo: Winston Churchill

[Credit Lines]

Chamberlain: Photo by Jimmy Sime/Central Press/Getty Images; Amery: Photo by Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images; Churchill: The Trustees of the Imperial War Museum (MH 26392)