Skip to content

Skip to table of contents

Fakatumau e Onoonoaga Lagotatai he Fakaaoga e Kava

Fakatumau e Onoonoaga Lagotatai he Fakaaoga e Kava

Fakatumau e Onoonoaga Lagotatai he Fakaaoga e Kava

“Ko e uaina kua tuga ne tagata fa vā haia; ko e kava, kua tuga e tagata tapāā haia; ko lautolu oti kua hehe ai, nakai iloilo a lautolu.”​—TAU FAKATAI 20:1.

1. Fakakite fefe he salamo hana loto fakaaue ma e falu he tau mena fakaalofa mitaki mai ia Iehova?

“KO E tau mena mitaki oti kua foaki noa mai, katoa mo e tau mena fakaalofa oti kua katoatoa ai e mitaki, mai luga e tau mena ia, kua hifo mai mai he Matua he maama,” ne tohi he tutaki ko Iakopo. (Iakopo 1:17) Omoi he fakaaue ma e tau mena fakaalofa mitaki loga he Atua, ne lologo e salamo: “Kua fakatupu e ia e tau motie ke kai he tau manu huifa, katoa mo e tau lau kou ke gahua ai e tau tagata; ke tupu mai e tau mena kai mai he kelekele. Mo e uaina ke fakafiafia ai e tau loto he tau tagata, kia kikila ai e tau mata ha lautolu ke mua ke he kikila he lolo, ko e mena kai foki ke fakamalolo e tau loto he tau tagata.” (Salamo 104:14, 15) Ko e uaina mo e falu kava, tuga e tau laukou kai, falaoa, mo e oela, ko e tau foakiaga mitaki mai he Atua. Lata ke fakaaoga fefe e tautolu e tau mena ia?

2. Ko e heigoa e tau huhu ka manamanatu a tautolu hagaao kehe fakaaoga he kava?

2 Ko e mena fakaalofa fiafia kua mitaki ni ka fakaaoga fakamitaki. Ma e fakatai, ko e meli “ko e mena mitaki,” ka e “ko e kai lahi ke he meli, nakai mitaki ia.” (Tau Fakatai 24:13; 25:27) He inu “fakatote ke he uaina” kua liga mitaki, ko e hufia ke he kava ko e lekua hagahagakelea. (1 Timoteo 5:23) “Ko e uaina kua tuga ne tagata fa vā haia,” he hataki he Tohi Tapu, “ko e kava, kua tuga e tagata tapāā haia; ko lautolu oti kua hehe ai, nakai iloilo a lautolu.” (Tau Fakatai 20:1) Ko e heigoa, mogoia, ne hehe ai ha ko e kava? * Ko e lahi mahaki fefe mogoia e molea? Ko e heigoa e onoonoaga lagotatai ke he mena nei?

“Hehe Ai” ha ko e Kava​Fefe?

3, 4. (a) Ko e heigoa ne fakakite ko e inu ke hokotia ke he konahia kua fakahala he Tohi Tapu? (e) Ko e heigoa falu fakamailoga he konahia?

3 I Isaraela i tuai, ko e tama tane ne kai lotokai mo e konahia ti nakai fakatokihala kua lata ke pinimaka ke mate. (Teutaronome 21:18-21) Kua tomatoma he aposetolo ko Paulo e tau Kerisiano: “Kaeke kua talahaua taha ko e matakainaga, ka ko ia ko e feuaki, po ke velevelemena, po ke hufeilo ke he tau tupua, po ke tagata vagahau kelea, po ke konahia, po ke fofo mena, aua neke feoaki, aua foki neke kai mena fakalataha mo e tagata pihia.” Maaliali ai, ko e inu ke hoko ke he konahia kua fakahala i loto he tau Tohiaga Tapu.​—1 Korinito 5:11; 6:9, 10.

4 He fakamaama e tau fakamailoga he konahia, kua talahau e Tohi Tapu: “Ua kitekite a koe ke he uaina ka kula mai; ka kolopupū ai ke he kapiniu, kua hifo ai fakahakohako. Ko e fakamui kua gagau e ia, tuga ne gata, kua fakakafokia ai e ia tuga ne gata gagau. To kitia he tau mata hāu e tau mena kehe; to vagahau foki e loto hāu ke he tau mena hepehepe.” (Tau Fakatai 23:31-33) Ko e inu lahi kua gagau tuga e gata fakakafokia, he fakatupu e gagao, goagoa e manamanatuaga, ti ai fai logonaaga. Kua kitia he tagata konahia e “tau mena kehe” ati liga lako po ke miti noa ai a ia. Liga nakai maeke lahi ia ia ke taofi e tau manatu mo e tau manako fakalialia ne fa fakagalogalo.

5. Ko e heigoa e puhala hagahagakelea he molea e kava?

5 Ka e kua a ia ne inu e kava ka e fakaeneene nakai inu ke hokotia ke kitia e konahia? Falu tagata ne nakai kitia lahi e konahia pete ni e loga e kava kua inu. Pete ia, ke manatu ko e inu pihia kua nakai hagahagakelea nukua fakavaia fakatagata. (Ieremia 17:9) Fano fakahaga e tolomaki ki mua, ti liga feaki ai e falanaki tumau ke he kava mo e eke ai ke ‘fakatupa ke he lahi e uaina.’ (Tito 2:3) Hagaao ke he puhala ke eke ai mo tagata inu kava lahi, ne pehe e tohia ko Caroline Knapp: “Kua eke ai mo mena fakagalogalo hagahagakelea he fano fakatekiteki, fakahaga.” Ko e matahele tamate ha ia e molea e fakaaoga he kava!

6. Ko e ha kua lata e taha ke hola kehe mai he molea e kava ti pihia mo e tau mena kai?

6 Manamanatu foki ke he hatakiaga ha Iesu: “A mutolu neke pehia ha mutolu a tau loto, he fakaniniko, mo e konahia, mo e fakaatukehe he tau mena he mouiaga nai; neke fakaofo mai e aho ia kia mutolu. Ha ko e mena tuga ne matahele, ke hoko mai ai kia lautolu oti kana kua nonofo ke he lalolagi oti.” (Luka 21:34, 35) Ko e inu he kava nakai ko e mena ke hoko ke he tuaga he konahia ato taute e tagata ke fakaniniko mo e teva​—ke he fakatino ti pihia mo e fakaagaga. Ka e kua ka moua he aho a Iehova a ia ke he tuaga ia?

Fakahikuaga he Fakaaoga Hehe he Kava

7. Ko e ha e hufia he kava kua nakai tatai mo e fakaakoaga ne talahau ia 2 Korinito 7:1?

7 Ko e molea e fakaaoga he kava kua fakatapakupaku e taha ke he loga e tau hagahagakelea​—fakatino mo e fakaagaga. Ke he tau gagao ne fakatupu he hufia he kava ko e cirrhosis he ate, hepatitisi he fakaaoga he kava, mo e lekua e tau hokohoko tuga e vivivivi. Ko e leva e fakaaoga hehe he kava kua maeke ke fakahiku foki ke he kanesa, suka, mo e falu gagao ke he atevili mo e manava. Ko e fakaaoga hehe he kava kua moli ke nakai tatai mo e poakiaga faka-Tohiaga Tapu: “Kia fakamea e tautolu a tautolu ke he tau mena oti ke kelea ai e tino katoa mo e agaga, kia fakakatoatoa ai e tau mahani mitaki mo e matakutaku ke he Atua.”​—2 Korinito 7:1.

8. Hagaao ke he Tau Fakatai 23:20, 21, ko e heigoa ka tupu mai he hufia he kava?

8 Maeke foki e fakaaoga hehe he kava ke kakano ko e moumou tupe, ti galo foki e gahua. Ne hataki he Patuiki ko Solomona i Isaraela i tuai: “Ua eke a koe mo taha ia lautolu kua inu lahi ke he uaina; mo lautolu kua kai loto kai ke he maga kakano he tau manu.” Ko e ha? Ne fakamaama e ia: “Ha ko e tagata kua inu lahi ke he uaina, mo e tagata kai loto kai to nonofogati ai a laua; mo ia kua fia mohe mau to tapulu ai a ia ke he tau tapulu mahehe.”​—Tau Fakatai 23:20, 21.

9. Ko e ha kua pulotu ma e tagata ke fakamamao mai he inu kava kaeke ke fakaholo e ia e peleoafi?

9 He fakakite foki taha hagahagakelea, kua pehe The Encyclopedia of Alcoholism: “Kua fakakite he tau kumikumiaga kua fakatote hifo he kava e tau puhala fakaholo peleoafi, putoia e magaaho totamaki fakahaupo, fakahakohako, mataala, kitiaaga mo e fifiliaga mitaki.” Ko e fakahikuaga he fio e fakaholo fakalataha mo e inu kava kua mahaikava. He tau Fahi Kaufakalataha hokoia, hogofulu afe ne mamate mo e totou teau afe ne pakia he tau tau takitaha he tau pakia he puhala tu ha ko e kona kava. Mua atu e haofia he hagahagakelea nei ke he tau fuata, ne nakai lahi e iloaaga ke fakaholo mo e inu kava foki. Maeke nakai he ha tagata ke fakaholo he mole e lahi e kava ne inu mo e he magaaho taha ke totoku ko e fakalilifu e moui ko e mena fakaalofa mai ia Iehova ko e Atua? (Salamo 36:9) He onoono ke he fakatapuaga he moui, kua mitaki lahi ma e tagata ke nakai inu kava ka amanaki a ia ke fakaholo.

10. Maeke fefe e kava ke lauia e manamanatuaga hau, ti ko e ha kua hagahagakelea ai?

10 Ko e molea e inu kava ka fakapakia e tau tagata nakai ni fakatino ka e fakaagaga foki. “[K]o e uaina, mo e uaina fou kua uta kehe ai e loto,” he talahau he Tohi Tapu. (Hosea 4:11) Kua lauia e manamanatuaga he kava. “Ka inu e tagata,” he fakamaama he tohi he U.S. National Institute on Drug Abuse, “kua hufia e kava ke he fakatokaaga taviliaga ke he hala toto mo e hoko mafiti ke he uhoniu. Kua kamata ke fakamanou hifo e tau vala he uhoniu ne fakatonutonu e manamanatuaga mo e logonaaga. Kua tote e logonaaga ataina he tagata.” Ke he tuaga pihia, kua liga ke “hehe ai” a tautolu, ke fakahanoa, mo e ke fakatapakupaku ke he tau kamatamata loga.​—Tau Fakatai 20:1.

11, 12. Ko e heigoa e hagahagakelea fakaagaga kua moua mai he fakaaoga fakahehe he kava?

11 Lafi ki ai, kua poaki he Tohi Tapu: “Po ke kai mena a mutolu, po ke inu a mutolu, po ke eke e mutolu taha mena, kia eke e mutolu e tau mena oti kana ke fakaheke ai ke he Atua.” (1 Korinito 10:31) To tamai nakai he inu lahi he kava e fakalilifuaga ke he Atua? To manako moli e Kerisiano ke fakamamao mai he matahigoa ko e tagata inu kava goagoa. Ko e matahigoa pihia ka tamai e ekefakakelea, nakai ko e lilifu ke he higoa a Iehova.

12 Ka e kua ka nakai fakalatalata e inu kava he taha Kerisiano ti fakatupetupe e matakainaga talitonu, liga ko e tutaki fou? (Roma 14:21) “Ko ia ka fakatupetupe taha ia lautolu nai kua fakateaga, ko lautolu kua tua kia au,” he hataki e Iesu, “po kua laukauka ke he tagata ia ane tau e makaholo lahi ke he hana ua, mo e fakatomo hifo a ia ke he moana hokulo.” (Mataio 18:6) Ko e molea e inu kava kua fua foki ke he galo e tau kotofaaga he fakapotopotoaga. (1 Timoteo 3:1-3, 8) Ko e taha lauiaaga ne fakatupu he hufia he kava ko e taufetoko ki loto he magafaoa.

Kalo Mai he Tau Hagahagakelea​Fefe?

13. Ko e heigoa kua aoga he kalo mai he hufia he kava?

13 Ko e kei ke kalo mai he tau hagahagakelea he hufia he kava ko e iloa ke fai fakakaupaaga, nakai he vahaloto he molea lahi mo e konahia, ka e he vahaloto he mahani fakalatalata mo e molea lahi. Ko hai ka taute e fifiliaga nei ma hau? Ha kua loga e tau fahi ne putoia ai, kua nakai fai matafakatufono papa malu hagaao ke he fiha e kava hau ka inu. Igatia e tagata mo e iloa e ia e fakakaupaaga hana mo e taofi ke he fakakaupaaga ia. Ko e heigoa ka lagomatai a koe ke fifili e lahi he kava hau ka inu? Fai matapatu fakaakoaga nakai ke eke mo takitakiaga?

14. Ko e heigoa e matapatu fakaakoaga takitaki ka lagomatai a koe ke fakakaupa e mahani fakalatalata mo e molea e fakaaoga?

14 Kua talahau e Tohi Tapu: “Kia omaoma mau a koe ke he iloilo mo e loto manamanatu. To eke e tau mena ia mo moui ke he hāu a [solu], mo tau mena fulufuluola foki ke he ua hāu.” (Tau Fakatai 3:21, 22) Ko e matapatu fakaakoaga ke muitua, mogoia, ko e hanei: Ko e lahi he kava kua fakaalaia teao e fifiliaga hau mo e fakapulefu e lotomatala hau kua lahi mahaki ki a koe fakatagata. Ka e lata ia koe ke fakamoli ki a koe ni he mailoga moli e fakakaupaaga fakatagata ia!

15. Magaaho fe ka liga taha e inu ko e loga lahi a ia?

15 He falu tuaga, ko e taha e inu kua liga lahi mahaki a ia. He onoonoaga ke he hagahagakelea ke he tama he manava, kua liga fifili e fifine fatu ke nakai inu kava. Ti nakai kia totonu ke fakamamao mai he inu i mua he tagata ne lekua mo e kona kava tumau po ke tagata kua nakai talia ke inu kava? Ne poaki a Iehova ki a lautolu ne taute e tau matagahua fakaekepoa he fale utafano: “Aua neke inu e mutolu e uaina po ke kava, . . . ka huhu atu ai a mutolu ke he fale uta fano he tutuuta[a]ga, neke mamate a mutolu.” (Levitika 10:8, 9) Ko e mena ia, kalo kehe he inu kava to o atu he tau feleveiaaga Kerisiano, ka fakalataha ke he fekafekauaga, mo e ka leveki ke he falu matagahua fakaagaga. Lafi ki ai, ke he tau motu ne pa malu po ke fakagofua ni ma lautolu ne hokotia ke he tau tau he moui, kua lata ke muitua ke he tau matafakatufono he motu.​—Roma 13:1.

16. Lata fefe ia koe ke fifili e mena ka taute ka tuku atu e kava ki mua hau?

16 Ka foaki atu e kava ki a koe po ke tuku i mua hau, ko e huhu fakamua ka huhu e koe: ‘Kua lata nakai au ke inu?’ Ka fifili a koe ke inu, kia maaliali ke he loto hau e fakakaupaaga fakatagata, ti nakai molea atu he fakakaupaaga ia. Kia nakai fakagofua e tagata loto fakamokoi ke fakaohooho a koe. Ti mataala ke he tau fale kava ne foaki noa e tau kava loga ke he tau magaaho he tau faiagahau mau hoana. He tau matakavi loga, kua fakaata matafakatufono e tau fanau ke moua e kava. Ko e matagahua he tau matua ke fakaako e tau fanau ha lautolu hagaao ke he fakaaoga he kava mo e ke leveki e tau aga ha lautolu ke he mena nei.​—Tau Fakatai 22:6.

Maeke a Koe ke Fehagai mo e Lekua

17. Ko e heigoa ka lagomatai a koe ke manatu kua ha ha ia koe e lekua mo e hufia he kava?

17 Ko e fakaaoga hehe kia he uaina mo e kava ko e lekua hau? Maeke ia koe ke iloa tonu hagaao ki ai, kaeke ko e hufia he kava kua eke mo agahala galo, to nakai leva to lauia a koe. Kia fakaloa atu e onoonoaga fakamoli hau ki a koe ni. Huhu e tau huhu kumikumi fakatagata tuga e: ‘Fa inu lahi kia a au mogonei nakai pihia fakamua? Kua malolo lahi kia e tau kava haku mogonei? Fakaaoga kia e au e kava ke fakagalo aki e tau kapaletu, tupetupe, po ke tau lekua? Kua fakakite kia he tagata he magafaoa po ke kapitiga e tupetupe ha ko e inu kava haku? Kua fakatupu kia he inu kava haku e tau lekua ki loto he magafaoa haku? Kua uka kia ia au ke fakamamao mai he kava ke taha e fahitapu, taha e mahina, po ke falu mahina gahoa? Kua fufu kia e au mai he falu e lahi he uaina po ke kava ne inu e au?’ Ka e kua ko e tau tali he falu he tau huhu nei kua e? Kia nakai tuga e tagata kua ‘kitekite ke he hana mata ni ke he fakaata, ati fano kehe ai mo e nimo agataha ia ia po ke fefe e mata hana.’ (Iakopo 1:22-24) Taute e tau lakaaga ke fakahako e lekua. Ko e heigoa hau ka taute?

18, 19. Fakaoti fefe e koe e fakaaoga nakai fakalatalata he kava?

18 Kua tomatoma he aposetolo ko Paulo e tau Kerisiano: “Aua foki neke konahia a mutolu ke he uaina, ko e mena matahavala haia; ka kia puke a mutolu ke he [a]gaga.” (Efeso 5:18) Fifili e molea he lahi he kava kia koe, ti fakatoka e tau fakakaupaaga kua tonu. Mauokafua ke nakai molea ki ai; fakagahuahua e mahani fakalatalata. (Kalatia 5:22, 23) Fai kapitiga nakai a koe ne peehi a koe ke molea e inu kava? Kia mataala. “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia,” he talahau he Tohi Tapu, “ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.”​—Tau Fakatai 13:20.

19 Ka hane fakaaoga a koe he kava ke fakagalo aki falu lekua, kia fehagai fakahako ke he lekua. Maeke e tau lekua ke taute he fakagahua e fakatonuaga mai he Kupu he Atua. (Salamo 119:105) Kia nakai tehatehaua ke kumi lagomatai mai he motua Kerisiano ne falanaki ki ai. Kia fakaaoga fakamitaki e tau foakiaga ha Iehova ke atihake e tuaga fakaagaga hau. Kia fakamalolo e fakafetuiaga hau mo e Atua. Liogi tumau ki a ia​—mua atu ke he tau lolelole hau. Ole ke he Atua ke ‘fakamea hau a tau fuaifi mo e hau a loto.’ (Salamo 26:2) He fakatutala ki ai he vala tala fakamua, kia eketaha a koe ke fano he puhala he mahani fakamoli.

20. Ko e heigoa e tau fuafua kua liga taute e koe ke fehagai mo e lekua tumau he molea e kava?

20 Ka e kua ka fakatumau e molea he inu lahi pete e tau laliaga hau? Kua lata ia koe mogoia ke muitua e hatakiaga ha Iesu: “Ka tupetupe foki a koe he hau a lima, ati hio kehe a; mena mitaki kia hu atu a koe ke he moui mo e lima kune, ka e kelea ke lima ua ke fano ki Kehena.” (Mareko 9:43) Ko e tali: Ua inu kava. Pihia e mena ne mauokafua e fifine ka ui e tautolu ko Irene ne taute. “He teitei ua mo e hafa e tau he mole e kalo kehe he kava,” pehe a ia, “kua kamata au ke manamanatu liga nakai kelea ka taha ni e inu, ke kitia ai e puhala ka fakafehagai ai au. Ka e magaaho ka logona hifo pihia au, kua fakamafiti au ke tuku atu e manatu ki a Iehova he liogi. Ne mauokafua au ke nakai inu ha kava ato hoko ke he fakatokaaga fou​—pihia foki i ai.” Ko e fakamamao katoatoa i ai ka maeke ke moua ai e moui he lalolagi tututonu fou he Atua.​—2 Peteru 3:13.

‘Kia Tafepoi Pihia, Kia Moua Ai e Tautolu’

21, 22. Ko e heigoa e fakalavelave kua puipui a koe mai he hoko ke he laini fakahiku he poitufi ma e moui, ti kalo kehe fefe a tautolu mai ai?

21 He fakatatai e puhala moui he Kerisiano ke he poitufi, po ke fetokoaga, ne pehe e aposetolo ko Paulo: “Nakai kia iloa e mutolu ko lautolu kua poitufi ke he male, kua poitufi oti ni, ka e tokotaha ni kua moua e palepale? Kia pihia ha mutolu a tafepoi, kia moua e mutolu. Takitokotaha a lautolu kua laga ke he male mo e fakauka ke he tau mena oti, kua eke pihia e lautolu ke moua e lautolu e foufou popo vave, ka ko tautolu ke moua e foufou nakai tuai popo. Ko au nai foki, kua poi pihia au, nakai fakahaupo; kua tau pihia au, nakai tuga e taumoto ke he matagi. Ka kua tatuki e au hoku tino mo e fakatupa a ia, neke iloa a au kua tiaki, ko au kua fakamatala atu ke he falu a tagata.”​—1 Korinito 9:24-27.

22 Ko e palepale to moua ni e lautolu kua kautu he fakakatoatoa e poitufi. Ke he poitufi he moui, ko e hufia he kava ka puipui a tautolu mai he hoko ke he fakaotiaga he laini. Kua lata ia tautolu ke fakagahuahua e mahani fakamoli. Ko e tafepoi mo e tua kua lata ia tautolu ke nakai “inu lahi ke he uaina.” (1 Peteru 4:3) Ati kua lata ia tautolu ke fakagahuahua e mahani fakalatalata ke he tau mena oti. Hagaao ke he tau kava inu, kia pulotu a tautolu ke “tiaki e tautolu e tau mahani hepehepe, katoa mo e tau manako lahi he lalolagi, ka kia nonofo fakalatalata a tautolu mo e tututonu katoa mo e mahani Atua.”​—Tito 2:12.

[Matahui Tala]

^ para. 2 He fakaaoga he vala tala nei, kua hagaao e “kava” ke he pia, uaina, mo e falu kava mao.

Manatu Nakai e Koe?

• Ko e heigoa e hufia ke he kava?

• Ko e heigoa e fakahikuaga hagahagakelea mai he fakaaoga hehe he kava?

• Maeke fefe a koe ke kalo kehe mai he tau hagahagakelea he hufia he kava?

• Maeke fefe e taha ke fehagai mo e lekua he hufia he kava?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 28]

Ko e uaina ke “fakafiafia ai e tau loto he tau tagata”

[Fakatino he lau 29]

Kua lata ia tautolu ke iloa e fakakaupaaga fakatagata ti taofi ki ai

[Fakatino he lau 30]

Fifili tuai ke fai fakakaupaaga

[Fakatino he lau 31]

Liogi tumau ki a Iehova hagaao ke he tau lolelole hau

[Fakatino he lau 32]

Ha ha he tau matua e matagahua ke fakaako e tau fanau ha lautolu hagaao ke he fakaaoga he kava