Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Iosua
Kua Moui e Kupu a Iehova
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Iosua
HE API he Kelekele Tatai a Moapi he 1473 F.V.N., ne liga fiafia e tau Isaraela ke logona e tau kupu nei: “Kia taute e mutolu ha mutolu a oho ha ko e mena toe tolu e aho ti o atu ai a mutolu ke he fahi atu a Ioritana nai, ke o atu ke he motu kua foaki mai ai e Iehova ha mutolu a Atua kia mutolu ke eke ma mutolu.” (Iosua 1:11) Kua teitei fakaoti ne fai e 40 tau he o fenoga a lautolu he tutakale.
Mole fakatote e ua e hogofulu tau fakamui, ne tu e takitaki ko Iosua he lotouho he motu ko Kanana mo e fakapuloa ke he tau patu ha Isaraela: “Kitiala kua tufatufa tuai e au kia mutolu ke he vili e tau motu ia kua toe ke eke mo tufaaga ma e tau magafaoa ha mutolu, ke kamata mai i Ioritana, mo e tau motu oti ne fakaotioti ai e au, ke hoko atu ke he tahi lahi ke he mena ne hifo ai e la. Ko Iehova foki ko e ha mutolu a Atua to vega e ia a lautolu ki mua ha mutolu, mo e tutuli kehe a lautolu ki mua ha mutolu, ti eke e mutolu ha lautolu a motu ma mutolu tuga ne vagahau mai e Iehova ha mutolu a Atua kia mutolu.”—Iosua 23:4, 5.
Ne tohia e Iosua he 1450 F.V.N., ko e tohi a Iosua ko e tala tuai fakaofoofo ke he tau mena tutupu he 22 e tau tau ia. He tutu tata atu a tautolu ke he lalolagi fou ne mavehe, kua tatai e tuaga ha tautolu mo e fanau Isaraela ne hane fakatali ke o atu mo e eke ai e Motu he Maveheaga ma lautolu. Ati onoono fakamakutu mogoia a tautolu ke he tohi a Iosua.—Heperu 4:12.
“KE HE KELEKELE TATAI A IERIKO”
Ko e kotofaaga ha ia ma Iosua ne age e Iehova he magaaho ne tala age a ia ki a ia: “Kua mate tuai haku a fekafekau ko Mose, hanai, kia matike a koe, ti fano ke he fahi atu a Ioritana na, ko koe, katoa mo e motu oti nai, ke he motu kua foaki atu e au kia lautolu, ko e fanau a Isaraela.”! (Iosua 1:2) Ko Iosua ka takitaki e motu ne totou miliona e tagata ke he Motu he Maveheaga. He tauteute ai, ne fakafano e ia ua e tagata toko ki Ieriko—ko e maaga ka fofo mua. Ne nofo a Raava ko e fifine fakataka he maaga ia, ne logona e tau gahua malolo ne taute e Iehova ma e tau tagata hana. Ne puipui mo e lagomatai e ia e tau tagata toko mo e moua e maveheaga mai ia laua ke fakahao.
He liliu atu e tau tagata toko, ne mau amaamanaki a Iosua mo e tau tagata ke o atu ke he taha fahi a Ioritana. Pete kua lofia e tau kau vai oti, ne nakai tauhele e vailele ki a lautolu, ha ko Iehova ka taute e vai he matahala he vailele ke puke tuga e loloto mo e fakatafe e vailele ne toe ke he Tahi Mate. Mole e hohoko atu ke he fahi atu a Ioritana, ne api e tau Isaraela i Kilikala, tata ki Ieriko. Fa e aho he mole, he afiafi he aho ke 14 aki ia Abib, ne fakamanatu e lautolu e Paseka he kelekele tatai a Ieriko. (Iosua 5:10) He aho hake, ne kamata a lautolu ke kai falu fua mai he kelekele, ti fakaoti e foakiaga he manai. He magahala nei, ne peritome e Iosua e tau tane oti ne fanau he tutakale.
Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:
2:4, 5—Ko e ha ne fakavai e Raava e tau tagata he patuiki ne kumi he tau tagata toko? Kua fakahagahaga kelea e Raava e moui hana ke puipui e tau tagata toko he tua a ia ki a Iehova. Ko e mena ia, ne nakai fai fakalagoaga a ia ke fakakite e tau tagata toko ke he tau tagata ne kumi ke fakamatematekelea e tau tagata he Atua. (Mataio 7:6; 21:23-27; Ioane 7:3-10) Ko e moli, “ne talahaua tututonu a [Raava] ha ko e tau gahua,” putoia foki e fakahehe he tau utafekau he patuiki.—Iakopo 2:24-26.
5:14, 15—Ko hai e “takitaki he kau a Iehova”? Ko e tama he patuiki ne hau ke fakamalolo a Iosua he kamata e kautuaga he Motu he Maveheaga ko ia hokoia “e Loko”—ko Iesu Keriso he moui fakamua hana ato tino tagata. (Ioane 1:1; Tanielu 10:13) Kua fakamalolo ha ia ke moua e mafanatia ko Iesu Keriso ne fakalilifu kua ha ha mo e tau tagata he Atua he vaha nei he putoia a lautolu he tauaga fakaagaga!
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
1:7-9. Ko e totou e Tohi Tapu he tau aho oti, manamanatu fakahokulo tumau ke he tau mena ne talahau, mo e fakagahua e tau mena ne ako e tautolu kua aoga ke kautu e tau laliaga fakaagaga.
1:11. Kua ole a Iosua ke he tau tagata ke tauteute e tau oho mo e nakai fakatali teva ke foaki he Atua ma lautolu. Ko e tomatomaaga ha Iesu ke nakai tupetupe ke he tau mena he moui, pihia mo e maveheaga hana “ati lafi atu ai e tau mena oti ia kia mutolu,” nakai kakano ke nakai taute ha mena ke leveki aki a tautolu.—Mataio 6:25, 33.
2:4-13. He mole e logona he tau gahua lalahi ha Iehova mo e mailoga kua hagahaga kelea e magaaho, ne fifili a Raava ke kau mo e hana tau tagata tapuaki. Kaeke kua fai magaaho a koe he fakaako e Tohi Tapu mo e mailoga kua nonofo a tautolu he “tau aho fakahiku,” nakai kia fifili a koe ke fekafekau ke he Atua?—2 Timoteo 3:1.
3:15. Ha kua mitaki e hokotaki mai he tau tagata toko ne fakafano ki Ieriko, ne gahua mafiti a Iosua, nakai fakatali ke mamiti e vai a Ioritana. Ka hoko ke he tau gahua ne putoia e tapuakiaga moli, lata ia tautolu ke gahua fakamalolo ka e nakai fakatali ato hagahaga mitaki e tau tutuaga.
4:4-8, 20-24. Ko e tau maka 12 ne tamai he vailele a Ioritana ne eke mo fakamailoga ki a Isaraela. He fakahao e Iehova hana tau tagata he vaha fou nei mai he tau fi ha lautolu kua fakamailoga ko ia foki mo lautolu.
MATUTAKI KE KAUTU
Ko e maaga ko Ieriko “kua pāpā malu . . . nakai ahi atu taha, ti nakai hu mai taha.” (Iosua 6:1) Maeke fefe e maaga ke mahala? Ne age e Iehova ki a Iosua e fakaholoaga. Nakai leva ti malolo e tau kaupa mo e moumou e maaga. Ko Raava ni mo e hana magafaoa ne hao.
Ko e kautuaga ne toe ko e maaga patuiki ko Ai. Ko e tau tagata toko ne fakafano ke he motu ia ne hokotaki mai kua gahoa e tagata ne nonofo he maaga, ti nakai loga lahi e tagata tane ka lata ke moumou ai. Pete ia, kavi ke he 3,000 kautau ne fakafano ke moumou e maaga ka e ne fehola mai he tau tagata tane ha Ai. Ko e kakano? Ne nakai ha ha a Iehova mo e tau Isaraela. Ko Akana he magafaoa ha Iuta ne agahala he magaaho ne moumou a Ieriko. He mole e fakahako e lekua, ne liu a Iosua totoko a Ai. He fita e kautu ke he tau Isaraela, ne makai lahi e patuiki ha Ai ke fehagai tau mo lautolu. Ka e fakaaoga e Iosua e fakaholoaga ke he molea e mauokafua he tau tagata tane ha Ai, ti fofo e Iosua e maaga.
Ko Kipeona ko e ‘maaga lahi—ne homo atu ke he maaga ko Ai, ko e hana tau tagata oti foki ko e tau tagata malolo.’ (Iosua 10:2) He logona e kautuaga ha Isaraela ki a Ieriko mo Ai, ne fakavaivai he tau tagata Kipeona a Iosua ke taute e maveheaga mafola mo lautolu. Ne kitia he tau motu ne agaagai mai e tiakiaga nei ko e fakamatakutaku ki a lautolu. Lima e patuiki ha lautolu ne kauauloa mo e tau atu ki Kipeona. Ne fakahao e Isaraela e tau Kipeona mo e fakakaumahala e tau tagata ne o mai ke tau. Taha kautuaga foki ha Isaraela i lalo hifo he takitakiaga ha Iosua kua putoia e tau maaga ke he fahi toga mo e fahi lalo, pihia foki he fakakaumahala e tau patuiki ne kauauloa he fahi tokelau. Ko e tau patuiki oti ne kaumahala he fahi lalo a Ioritana kua katoa ke he 31.
Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:
10:13—Maeke fefe taha mena kehe lahi pihia? “Kua uka kia ha mena kia Iehova,” ko e Tufuga he lagi mo e lalolagi? (Kenese 18:14) Ka fifili e ia, na maeke ia Iehova ke taute e holo he fua lalolagi ke tuga kua tutu nono e la mo e mahina he kitia hake he tau tagata he lalolagi. Po ke maeke ia ia ke toka e fua lalolagi mo e mahina ke holo nakai tauhele ka e fakakeu e tau hokohoko he la mo e mahina ke he puhala ke maeke agaia e maama ke kikila mai he tau mena ua nei. Ko e heigoa ni, “nakai fai aho fakamua foki po ke fakamui ke tuga ne aho ia” he fakamauaga tuai he tagata.—Iosua 10:14.
10:13—Ko e heigoa e tohi a Iasera? Ne liu totoku he tohi 2 Samuela 1:18 mo e hagaao ke he poeme ne fakahigoa ‘Ko e Kaufana’—ko e lologo momoko hagaao ke he Patuiki ko Saulo ha Isaraela mo e hana tama ko Ionatana. Ko e tohi ne liga ko e tau lologo mo e tau poeme ne pota fakalataha ke he tala he kautuaga he tau po ke fakamauaga tuai he tau tala ti liga iloa lahi he tau Heperu.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
6:26; 9:22, 23. Ko e malaia ne talahau e Iosua he magaaho he moumouaga ha Ieriko ne fakamoli ai he kavi ke he 500 e tau tau fakamui. (1 Tau Patuiki 16:34) Ko e malaia ne talahau e Noa ke he mokopuna tane hana ko Kanana ne moli ai he magaaho ne eke e tau Kipeona mo tau tupa. (Kenese 9:25, 26) Kua fakamoli tumau e kupu ha Iehova.
7:20-25. Liga fakateaga he falu e kaiha ha Akana ko e lekua tote, liga ha kua nakai fakamatematekelea e falu. Liga pihia foki e onoonoaga ha lautolu ke he tau kaiha ikiiki mo e tau lekua ikiiki ke he matafakatufono he Tohi Tapu. Ko tautolu mogoia, kua lata ke tuga a Iosua he mauokafua a tautolu ke totoko e tau peehiaga ke he tau gahua hehe po ke kelea.
9:15, 26, 27. Kua latatonu ia tautolu ke nakai fakateaga ke he tau maveheaga ne taute e tautolu mo e fakamoli ke he kupu ha tautolu.
TAUTE E IOSUA E GAHUA LAHI FAKAHIKU HANA
Ne kua fuakau he mogoia—gutu atu ke he 90—ne kamata a Iosua ke vehevehe e kelekele. Ko e gahua lahi moli! Ko e tau magafaoa ha Reupena mo Kato mo e vala he magafaoa ha Manase ne fita e moua e tufaaga ke he fahi uta ha Ioritana. Ko e tau magafaoa ne toe kua age mogonei e tufaaga ke he fahi lalo puhala he vili.
Kua fakatu e faituga i Sailo he matakavi ha Efaraimo. Ne moua e Kalepa e maaga ko Heperona, moua e Iosua a Timenata-sera. Ne 48 e maaga ne age ke he tau Levi, putoia 6 e maaga he huaga. He liliu ke he tufaaga ha lautolu he fahi uta ha Ioritana, ko e tau toa ha Reupena, Kato, mo e vala he magafaoa ha Manase ne ati e fatapoa “lahi ke kitekite ki ai.” (Iosua 22:10) Kua kitia he tau magafaoa he fahi lalo a Ioritana e mena nei ko e tiaki taofiaga, ti teitei tau e tau magafaoa, ka e nakai fakamaligi ha toto ha kua fakatutala fakamitaki.
Fai magaaho he mole e nofo a Iosua i Timenata-sera, ne ui fakalataha e ia e tau patu, tau iki, tau fakafili, mo e tau takitaki a Isaraela mo e fakamafana a lautolu ke fakamalolo mo e tumau e tua fakamoli ki a Iehova. Fakamui, ne fakapotopoto e Iosua e tau magafaoa oti a Isaraela ki Sikema. I ai ne liu a ia fakamanatu e tau fehagaiaga mo Iehova tali mai ia Aperahamo, mo e liu a ia fakamalolo a lautolu “kia matakutaku a mutolu kia Iehova, ti fekafekau atu a mutolu kia ia mo e loto katoa mo e fakamoli.” Ne omoomoi e tau tagata ke tali: “To fekafekau a mautolu kia Iehova ha tautolu a Atua; to fanogonogo foki a mautolu ke he hana tau kupu.” (Iosua 24:14, 15, 24) He mole e tau mena nei ne mate a Iosua he 110 e tau tau he moui.
Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:
13:1—Kua kehekehe kia e mena nei mo e mena ne totoku he Iosua 11:23? Nakai, ha kua ua e fahi he kautuaga ke he Motu he Maveheaga:ko e tau he motu ne fakakaumahala 31 e patuiki he motu ko Kanana, ne mahala ai e pule he tau Kanana, mo e uaaki ne pule katoatoa e tau magafaoa mo e tau tagata takitokotaha ke he kelekele ha ko e fakamakamaka ha lautolu. (Iosua 17:14-18; 18:3) Pete he mahala e fanau a Isaraela ke vega katoatoa e tau Kanana mai ia lautolu, ko lautolu ne hao ne nakai fakahagahaga kelea e haohao mitaki ha Isaraela. (Iosua 16:10; 17:12) Ne talahau ia Iosua 21:44: “Ti eke e Iehova ke okioki ai a lautolu.”
24:2—Ko e tagata tapuaki tupua kia e matua tane ha Aperahamo ko Taraha? He kamataaga, ne nakai ko e tagata tapuaki a Taraha ki a Iehova ko e Atua. Ne liga tapuaki a ia ke he atua he mahina ne fakahigoa ko Sin—ko e atua mahuiga i Uro. Hagaao ke he tau aga tuai faka-Iutaia, liga ko Taraha foki ko e tagata talaga he tau tupua. Pete ia, magaaho ne fano kehe a Aperahamo i Uro he poaki he Atua, ne fano a Taraha mo ia ki Karana.—Kenese 11:31.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
14:10-13. Pete he 85 e tau tau he moui, ne ole a Kalepa ke he matagahua uka ke fakamea e magamotu ko Heperona. Ko e matakavi ne nonofo e tau Anaki—tau tagata kua fakaliga kehe e lalahi. Mo e lagomatai ha Iehova, ne kautu e toa makai nei, ti eke a Heperona mo maaga he huaga. (Iosua 15:13-19; 21:11-13) Kua fakamalolo he fakafifitakiaga ha Kalepa a tautolu ke nakai maimaina ke he tau matagahua fakateokarasi ne uka.
22:9-12, 21-33. Latatonu ia tautolu ke fakaeneene ke kalo mai he fakafili hehe e tau fatuakiloto he falu.
“Nakai To Ha Kupu Taha”
He motua lahi, ne tala age a Iosua ke he tau patu ne fakamoli i Isaraela: “Nakai to ha kupu taha he tau kupu mitaki oti ne vagahau mai ai e Iehova ha mutolu a Atua kia mutolu; kua hoko oti ki a mutolu.” (Iosua 23:14) Kua fakakite fakamahino mai he tala tuai ha Iosua e mena nei!
“Ko e tau mena oti ne tohi mai i tuai, ne tohi ia, ke fakaako ai a tautolu,” he tohia he aposetolo ko Paulo, “kia moua ai e tautolu e amaamanaki ha ko e fakauka mo e fakamafanatia mai he tau Tohi.” (Roma 15:4) Maeke ia tautolu ke mauokafua ko e amaamanakiaga ha tautolu ke he maveheaga he Atua to nakai teao. To nakai to noa ha maveheaga; to fakamoli oti kana.
[Mepe he lau 20]
(Ma e puhala katoa ne tohi aki, kikite e tohi)
Ko e kelekele ne kautu ki ai he takitakiaga ha Iosua
VASANA
KILIATA
ARABAH
NEGEB
Vailele i Ioritana
Tahi Masima
Pahua a Iapoka
Pahua a Aranona
Hasora
Matono
Sarona
Simerona
Iokeneama
Toro
Mekito
Katesa
Tanaka
Heferu
Tiresa
Afeka
Tapua
Peteli
Ai
Kilikala
Ieriko
Kasera
Ierusalema
Maketa
Iaremuta
Atulama
Lipena
Lakisa
Ekelona
Heperona
Tiperi
Arata
[Fakatino he lau 20]
Ne fakamalolo e Iosua a Isaraela ke ‘matakutaku ki a Iehova ti fekafekau ki a ia’