Keriso​—Hagaaoaga he Perofetaaga

“Ko e talahau kia Iesu ko e agaga ia he perofetaaga.”—FAKAKITEAGA 19:10.

1, 2. (a) Kamata he 29 V.N., ko e heigoa e fifiliaga ne fehagai mo Isaraela? (e) Ko e heigoa ka manamanatu ki ai he vala tala nei?

KO E tau 29 V.N., kua go a Isaraela he tutala hagaao ke he Mesia ne mavehe. Ti fakamalikiti he fekafekauaga ha Ioane ko e Papatiso e amaamanakiaga. (Luka 3:15) Fakatikai ai e Ioane ko e Keriso a ia. Ka e tuhi atu ki a Iesu ko e Nasareta, ti pehe a ia: “Kua kitia tuai e au mo e talahau atu, ko ia ni ko e Tama he Atua.” (Ioane 1:20, 34) Nakai leva, ne mumui e moto tagata ki a Iesu ke logona hana fakaakoaga mo e ke fakamalolo e ia.

² Ke he tau mahina fakamui, ne foaki e Iehova e tau fakamoliaga mano hagaao ke he hana Tama. Ko lautolu ne kumikumi ke he tau Tohiaga Tapu mo e mailoga e tau gahua ha Iesu kua moua e lautolu e fakaveaga mauokafua ke tua ki a ia. Pete he pihia, ko e tau tagata tokologa he maveheaga he Atua ne nakai fakakite e tua. Ko e tokofiha ni ne fakailoa ko Iesu e Keriso, ko e Tama he Atua. (Ioane 6:60-69) Ko e heigoa hau ka taute ane mai moui a koe he magaaho ia? Liga to omoomoi nakai a koe ke talia a Iesu ko e Mesia ti eke mo tutaki tua fakamoli hana? Manamanatu ke he fakamoliaga hagaao ke he fakamailoga hana ne foaki ni e Iesu he magaaho ne tukupau a ia he holitu e Sapati, mo e mailoga e tau fakamoliaga fakamui ne foaki e ia ke fakamalolo aki e tua he tau tutaki fakamoli hana.

Foaki Ni e Iesu e Fakamoliaga

3. Ko e heigoa e tau tutuaga ne omoomoi a Iesu ke foaki e fakamoliaga hagaao ki a ia?

³ Ko e vaha Paseka he 31 V.N., kua haia a Iesu i Ierusalema. Ko e fakamalolo laia e ia e tagata ne gagao ke 38 e tau. Ka e, ko e tau Iutaia, kua fakahala a Iesu he taute e mena nei he Sapati. Ti  tukupau foki e lautolu a ia he vagahau kelea mo e lali ke kelipopo a ia he pehe a ia ko e Atua e Matua hana. (Ioane 5:1-9, 16-18) Ko e fakamoliaga ne foaki e Iesu hagaao ki a ia kua foaki mai tolu e matapatu kakano malolo ka taute e ha tagata Iutaia loto fakamoli ke kitia e fakamoliaga ha Iesu.

4, 5. Ko e heigoa e kakano he fekafekauaga ha Ioane, mo e fakaoti fakamoli fefe e ia?

⁴ Fakamua, ne tuhi a Iesu ke he fakamoli ne ha ha i mua hana, ko Ioane ko e Papatiso, he talahau: “Ne fakafano atu e mutolu e falu kia Ioane, ti kua talahau tuai e ia ke he mena moli. Ko e lamepa a ia, ne puho mo e kikila; ne loto foki a mutolu ke he taha magaaho ke fiafia ke he hana maama.”—Ioane 5:33, 35.

⁵ Ko Ioane ko e Papatiso e ‘lamepa ne puho mo e kikila’ he magaaho fakamua ato tuku fakakelea e Herota a ia he fale puipui, kua fita he fakamoli e ia hana poakiaga faka-Atua ke foafoa e puhala ma e Mesia. Ne talahau e Ioane: ‘Ke fakakite a ia [ko e Mesia] kia Isaraela, ko e mena ia ne hau ai au ke papatiso ke he vai. Ne kitia e au e agaga ne hifo mai he lagi, tuga ne lupe, mo e nofo ki luga ia ia. Ti nakai iloa e au a ia, ka ko [I]a ne fakafano mai au ke papatiso ke he vai, ko ia ne tala mai kia au, Ko ia ka kitia e koe e agaga kua hifo ki ai, mo e nofo i luga ia ia, ko ia haia ni ke papatiso ke he agaga tapu. Ti kua kitia tuai e au mo e talahau atu, ko ia ni ko e Tama he Atua.’ * (Ioane 1:26-37) Ne fakakite fakahako e Ioane a Iesu ko e Tama he Atua—ko e Mesia ne mavehe. Kua maama mitaki e fakamoliaga ha Ioane ti he valu e mahina he mate a ia, ne talahau he tokologa he tau Iutaia loto fakamoli: “Ko e tau mena oti ne tala mai ai e Ioane kia ia nai, kua moli ia.”—Ioane 10:41, 42.

6. Ko e ha kua lata he tau gahua ha Iesu ke fakamoli ke he tau tagata kua ha ha ia ia e lalagoaga he Atua?

⁶ Liu foki, ne fakaaoga e Iesu taha puhala fakamaama ke fakamoli aki ko ia e Mesia. Ne tuhi ni a ia ke he tau gahua mitaki hana ke fakamoli e lalagoaga he Atua. “Ha ha ia au e talahau ke mua kia Ioane,” he talahau e ia, “ha ko e tau gahua ne tuku mai kia au he Matua kia fakaoti e au, ko e tau gahua ia ha ne eke e au, kua talahau ia kia au, ne fakafano mai au he Matua.” (Ioane 5:36) Kua nakai maeke foki he tau fi ha Iesu ke fakatikai e fakamoliaga nei, ne putoia ai e tau gahua fakamana loga. “Ko heigoa e mena ke eke e tautolu? Ha ko e tagata na, kua eke e tau fakamailoga loga” he huhu he falu tagata he magaaho fakamui. (Ioane 11:47) Ko e falu, mogoia, ne tali age fakamitaki: “Ka haele mai e Keriso, to mua kia he loga e tau fakamailoga ke eke e ia ke he tau fakamailoga kua eke he tagata nei?” (Ioane 7:31) Ko e tau tagata fanogonogo ha Iesu kua ha ha he tuaga mitaki lahi ke kitia e tau fua he Matua i loto he Tama.—Ioane 14:9.

7. Fakamoli fefe he tau Tohiaga Tapu faka-Heperu e Keriso?

⁷ Fakahiku, ne fakamahino atu a Iesu ke he fakamoliaga mauokafua lahi. “Ko e tau Tohi[aga Tapu] foki ia kua talahau a au,” he talahau e ia, ti lafi: “Ha ko e mena ane mai talia e mutolu a Mose, po kua talia mai e mutolu au; ha ko e mena tohi e ia kia au.” (Ioane 5:39, 46) Moli, ko Mose taha he tau tagata fakamatala fakamua to vaha Kerisiano ne tohi hagaao ke he Keriso. Ko e tau tohi ha lautolu kua putoia ai e tau perofetaaga mo e tau matafeiga loga ma e tau matohiaga, ne kua tuhi oti ke he Mesia. (Luka 3:23-38; 24:44-46; Gahua 10:43) Ka e kua e Fakatufono faka-Mose? “Kua eke e fakatufono mo leveki tama ha tautolu, ke takitaki a tautolu kia Keriso,” he tohia he aposetolo ko Paulo. (Kalatia 3:24) E, ko e “talahau kia Iesu ko e agaga ia [po ke, ko e manatu, kakano, mo e finagalo katoa] he perofetaaga.”—Fakakiteaga 19:10.

8. Ko e ha ne nakai tua e tokologa he tau Iutaia ke he Mesia?

⁸ Kua nakai kia fakaohooho he tau fakamoliaga oti nei a koe—ko e fakamoliaga maaliali ha Ioane, ko e tau gahua fakamana mo e tau fua faka-Atua ha Iesu, mo e tau fakamoliaga mano he tau Tohiaga Tapu—ko Iesu e Mesia? Ko e ha tagata ne ha ha e fakaalofa moli ma e Atua mo e Kupu hana ka kitia moli e mena nei mo e fakagahuahua e tua ki a Iesu ko e Mesia ne mavehe. Ka e, ko e fakaalofa pihia kua toemala i Isaraela.  Ke he tau tagata totoko hana, ne talahau e Iesu: “Kua kitia e au ni a mutolu, nakai ha ha i loto ia mutolu e fakaalofa ke he Atua.” (Ioane 5:42) Kua nakai ‘kumikumi e fakahekeaga mai ni he Atua,’ ne ‘manako a lautolu ke he fakahekeaga he taha kia taha.’ Ko e kakano a ia ne nakai fetaliaaki a lautolu mo Iesu, ne vihiatia e tau manamanatu pihia ke tuga hana Matua!—Ioane 5:43, 44; Gahua 12:21-23.

Fakamalolo he Fakakiteaga Fakaperofeta

9, 10. (a) Ko e ha kua lata pauaki e magaaho he fakamailoga ma e tau tutaki ha Iesu? (e) Ko e heigoa e maveheaga uho ne taute e Iesu ke he tau tutaki hana?

⁹ Kua molea e tau he magaaho ne foaki e Iesu e fakamoliaga fakamua he hana faka-Mesia. Kua fakahoko mai e Paseka mo e fakaoti he tau 32 V.N. Tokologa ne talitonu kua nakai mumui ki a ia he magaaho nei, liga ha ko e favaleaga, velevelekoloa, po ke tau tupetupe he moui. Liga fakagogoa po ke ita falu he fakaheu e Iesu e tau laliaga he tau tagata ke taute a ia mo patuiki. He magaaho ne paleko he tau takitaki lotu faka-Iutaia, ne nakai mahalohalo a ia ke taute e tau fakamailoga lilifu mai he lagi. (Mataio 12:38, 39) Liga ofo e falu ha ko e nakai mahalohalo nei. Mua atu foki, ne kamata a Iesu ke fakakite ke he tau tutaki hana e falu mena ne uka lahi ia lautolu ke maama—“ko e mena lata ke fano a ia ki Ierusalema, ke mamahi foki a ia he tau mena loga he tau patu, mo e tau ekepoa ne mua, mo e tau tohikupu, ke kelipopo foki a ia.”—Mataio 16:21-23.

¹⁰ To hiva ke he hogofulu e mahina ne toe ato hoko e “vaha kia tokai e [Iesu] e lalolagi nai, ka e fano ke he Matua.” (Ioane 13:1) He lahi e tupetupe hagaao ke he tau tutaki fakamoli hana, ne mavehe e Iesu ke he falu ia lautolu e mena ne nakai fakakite e ia ke he tau Iutaia nakai tua—ko e fakamailoga mai he lagi. “Ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu,” he ui e Iesu, “ha ne tutu mai hinai e falu nakai hoko kia lautolu e mate, ato kitia e lautolu e Tama he tagata kua hau ke he hana kautu.” (Mataio 16:28) Maaliali ai, kua nakai pehe a Iesu to fai he tau tutaki hana ka moui ato fakatu e Kautu faka-Mesia he 1914. Kua manako a Iesu ke fakakite ke he tau tutaki toko tolu hana ne tata lahi ki a ia e kitiaaga tuai he hana lilifu he pule he Kautu. Ko e fakakiteaga tuai nei kua ui ko e fakafaliuaga.

11. Fakamaama e fakakiteaga he fakafaliuaga.

¹¹ Ono e aho he mole, ne ta hake e Iesu a Peteru, Iakopo, mo Ioane ke he mouga tokoluga—tuga ke he kapikapi he Mouga ko Heremoni. I ai, “ati faliu ai a [Iesu] ki mua ha lautolu, kua kikila mai hana fofoga tuga ne la, kua hinavake mai foki hana tau tapulu tuga ne maama.” Ne ha ha ai foki e perofeta ko Mose mo Elia, hane fevagahauaki mo Iesu. Kua tupu e mena ofogia nei he po, ati kikila maaliali ai. Ti tuga ko e mena moli, he manako a Peteru ke fakatu tolu e fale api—ke takitaha ha Iesu, Mose, mo Elia. Hane vagahau agaia a Peteru, ne ufi hifo he aolagi kikila a lautolu mo e pehe e leo mai he aolu: “Ko e haku a Tama fakahele hanā, kua fiafia au kia ia; kia fanogonogo a mutolu kia ia.”—Mataio 17:1-6.

12, 13. Ko e heigoa e lauiaaga ne taute he fakakiteaga he fakafaliuaga ke he tau tutaki ha Iesu, mo e ko e ha?

¹² Moli, kua nakai la leva he fakakite e Peteru ko Iesu “ko e Keriso, ko e Tama he Atua moui.” (Mataio 16:16) Ka e manamanatu la he logona e Atua ne foaki e fakamoliaga, ke fakamoli e kitiaaga mo e matagahua he hana Tama fakauku!  Ko e mena fakamalolo tua ha ia e fakakiteaga he fakafaliuaga ma Peteru, Iakopo, mo Ioane! Ha kua fakamalolo e tua ha lautolu, kua mautali tuai a lautolu ma e tau mena i mua mo e matagahua aoga lahi ka taute e lautolu he fakapotopotoaga he vaha anoiha.

¹³ Kua lauia tukulagi e tau tutaki ha ko e fakafaliuaga. He molea e 30 e tau he mole, ne tohia e Peteru: “Kua moua ne [Iesu] e lilifu mo e fakahekeaga mai he Atua e Matua, he vagahau mai kia ia e leo mai he lilifu kua mua ue atu, kua pehe mai, Ko e haku a Tama fakahele hanā, kua fiafia au kia ia. Ko e leo ia ni ne fanogonogo a mautolu ki ai, ne vagahau mai mai he lagi, he fakalataha ai a mautolu mo ia ke he mouga tapu.” (2 Peteru 1:17, 18) Nukua omoomoi foki a Ioane ha ko e mena ne tupu. Molea e 60 e tau he mole, ne liu manamanatu a ia ki ai he talahau: “Ne kitekite a mautolu ke he hana lilifu; ko e lilifu haia he Tama fuataha he Matua.” (Ioane 1:14) Ka e, nakai ko e fakakiteaga fakahiku e fakafaliuaga ne foaki ke he tau tutaki ha Iesu.

Fakalaulahi e Maama he Tau Tagata Fakamoli he Atua

14, 15. Ko e puhala fe ka fakatumau ai e aposetolo ko Ioane ato hau a Iesu?

¹⁴ He mole e liu tu mai hana, ne fakakite e Iesu a ia ke he hana tau tutaki he Tahi a Kalilaia. I ai ne tala age a ia ki a Peteru: “Kaeke ke loto au ke tumau a [Ioane] ato hau au, to ku e mena ia kia koe?” (Ioane 21:1, 20-22, 24) Fakakite kia he tau kupu nei to loa atu e moui he aposetolo ko Ioane ke he falu aposetolo? Kua maama pihia, ha kua fekafekau fakamoli a ia ki a Iehova ke teitei 70 atu foki e tau. Pete ia, kua fai kakano foki e mena ne talahau e Iesu.

¹⁵ Ko e tau kupu “ato hau au” kua fakamanatu mai ki a tautolu e mena ne talahau e Iesu ke he “Tama he tagata kua hau ke he hana kautu.” (Mataio 16:28) Ne fakatumau a Ioane ato hau a Iesu ha kua foaki ki a Ioane he magaaho fakamui e fakakiteaga fakaperofeta ke he hauaga ha Iesu he pule he Kautu. Ke he fakaotiaga he moui a Ioane, he nofo paea agaia he motu ko Patamo, ne moua e ia e Fakakiteaga mo e tau fakamailoga fakaperofeta ofoofogia oti ka tutupu he magahala he “aho he Iki.” Kua hokulo e lauiaaga ha Ioane he tau fakakiteaga ofoofogia nei ti he magaaho ne pehe a Iesu: “Ko e moli, to fina atu vave au,” ne tali age a Ioane: “Amene. Haia ni, Ko e Iki na e ma Iesu, kia haele mai a koe.”—Fakakiteaga 1:1, 10; 22:20.

16. Ko e ha kua aoga ai ke fakatumau a tautolu ke fakamalolo ha tautolu a tua?

¹⁶ Ko lautolu kua loto fakamoli ne moui he senetenari fakamua kua talia a Iesu ko e Mesia mo e tua ki a ia. He mailoga e nakai tua ne viko takai ia lautolu, ko e gahua kua lata ia lautolu ke taute, mo e tau kamatamata ha ha i mua, ko lautolu ne talitonu kua lata ke fakamalolo. Ne foaki e Iesu loga e fakamoliaga ke he hana faka-Mesia ti foaki e tau fakakiteaga fakaperofeta maama ke fakamafana aki e tau tutaki fakamoli hana. He vaha nei, kua nonofo matua a tautolu he “aho he Iki.” Nakai leva, to moumou he Keriso e fakatokaaga katoa ha Satani mo e laveaki e tau tagata he Atua. Kua lata foki ia tautolu ke fakaaoga katoatoa e tau foakiaga oti ha Iehova ma e levekiaga fakaagaga ha tautolu.

Fakahao Mai he Pouligia mo e Matematekelea

17, 18. Ko e heigoa e kehekeheaga lahi ne ha ha he tau tutaki ha Iesu he senetenari fakamua mo lautolu ne totoko ke he finagalo he Atua, mo e heigoa e fakahikuaga ma e tau matakau takitaha ia?

¹⁷ He mole e mate ha Iesu, ne omaoma fakamakutu  he tau tutaki e poaki hana ke fakamatala ki a ia i “Ierusalema, mo Iutaia oti ni, mo Samaria, ke hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.” (Gahua 1:8) Pete ko e tau favale velagia loga, ne fakamonuina e Iehova e fakapotopotoaga Kerisiano fou aki e maama fakaagaga mo e tau tutaki fou loga.—Gahua 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ Ke he taha fahi, ko e amaamanakiaga ma lautolu ne totoko e tala mitaki to pouli fakahaga. “Ko e puhala he tau tagata mahani kelea kua lata ia mo e pouli,” he talahau he Tau Fakatai 4:19. Kua “nakai iloa e lautolu e mena ne tupetupe ai a lautolu.” Ne tupu holofa e “pouli” he 66 V.N. he magaaho ne patakai he tau kau Roma a Ierusalema. He mole e liliu tua fakaku ka e nakai fai kakano, ne liliu mai e tau Roma he 70 V.N., he magaaho nei ne fakamahaikava e lautolu e maga. Hagaao ke he tagata Iutaia he fakamauaga tala tuai ko Josephus, ne molea e miliona he tau Iutaia ne mamate. Ne hao e tau Kerisiano tua fakamoli. Ko e ha? Kakano he magaaho ne liliu tua e tau Roma, ne omaoma e lautolu e poakiaga ha Iesu ke fehola.—Luka 21:20-22.

19, 20. (a) Ko e ha ne nakai fai kakano e tau tagata he Atua ke matakutaku ha kua tata mai e moumouaga he fakatokaaga nei? (e) Ko e heigoa e lotomatala mitaki lahi ne foaki e Iehova ke he tau tagata hana tali mai he tau tau loga ne takitaki atu ke he 1914?

¹⁹ Kua pihia foki e tuaga ha tautolu. To tamai he matematekelea lahi hane hau e fakaotiaga he fakatokaaga katoa ha Satani. Ka kua nakai lata e tau tagata he Atua ke matakutaku, ha kua mavehe a Iesu: “Kitiala, to fakalataha au mo mutolu ke he tau aho oti, ato hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.” (Mataio 28:20) Ke atihake e tua he tau tutaki fakamua atu hana mo e tauteute a lautolu ma e tau mena i mua, ne foaki e Iesu ki a lautolu e kitiaaga tuai ke he hana lilifu he lagi ko e Patuiki faka-Mesia. Ka e kua e vaha nei? He 1914 ne fakamoli e kitiaaga tuai ia. Ti ko e fakamoliaga fakamalolo tua ha a ia ke he tau tagata he Atua! Kua ha ha ai e maveheaga mua ue atu ma e vaha anoiha, ti kua foaki ke he tau fekafekau ha Iehova e lotomatala holo ki mua he Kautu faka-Mesia ia. He lotouho he lalolagi pouligia he vaha nei, “ko e puhala he tau tagata tututonu, kua lata ia mo e maama he aho, kua tupu tolomaki atu hana maama ke hoko ke he tupoula.”—Tau Fakatai 4:18.

²⁰ Pihia foki ato hoko e 1914, ne kamata e matakau tote he tau Kerisiano fakauku ke maama e tau kupu aoga moli hagaao ke he liu mai he Iki. Ke tuga anei, ne mailoga e lautolu to nakai kitia mata e liu maiaga, ke tatai mo e mena ne talahau he ua e agelu ne fakakite he 33 V.N. ke he tau tutaki he magahala ne haele hake a Iesu ke he lagi. He mole e uta he aolagi a Iesu mai he kitiaaga he tau tutaki, ne tala age e agelu: “Ko Iesu hanā, kua ta hake ia mutolu ke he lagi, to liu mai foki pihia a ia, tuga hana haele atu ke he lagi ne kitekite a mutolu ki ai.”—Gahua 1:9-11.

21. Ko e heigoa ka fakatutala ki ai he vala tala ka mui mai?

²¹ Ko e haele hake ha Iesu kua kitia ni he tau tutaki fakamoli hana. Ke tuga he fakafaliuaga, kua nakai fai fakatataaga ke he toloaga tagata; nakai kiki e lalolagi ke he mena ne tupu. To pihia foki ka liu mai e Keriso he pule Kautu. (Ioane 14:19) Ko e tau tutaki fakauku ne tua fakamoli ni ka mailoga e ha ha hinei fakapatuiki hana. I loto he vala tala ka mui mai, to kitia e tautolu e puhala ka hokulo e lauiaaga ha lautolu he lotomatala ia, he fakapotopoto mai e tau miliona ka eke mo tau tagata ka pule a Iesu ki ai he lalolagi.—Fakakiteaga 7:9, 14.

[Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

• He tukupau a Iesu ke holitu e Sapati mo e vagahau kelea, ko e heigoa e fakamoliaga ne foaki e ia ke fakakite ko ia e Mesia?

• Aoga fefe e tau tutaki ha Iesu mai he fakafaliuaga?

• Ko e heigoa e kakano ha Iesu he magaaho ne talahau e ia to fakatumau a Ioane ato hau a ia?

• He 1914, ko e heigoa e kitiaaga tuai ne kua fakamoli?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Tau Fakatino he lau 3]

Ne tuhi a Iesu ke he tau fakamoliaga hana ko e Mesia

[Fakatino he lau 5]

Ko e fakamalolo he tua e fakakiteaga he fakafaliuaga

[Fakatino he lau 6]

Ne fakatumau a Ioane ato ‘hau’ a Iesu