Skip to content

Skip to table of contents

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi Fakamua a Samuela

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi Fakamua a Samuela

Kua Moui e Kupu ha Iehova

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi Fakamua a Samuela

KO E tau 1117 F.V.N. Kua kavi ke he tolu e teau tau he mole tali mai he fakakatoatoa e Iosua e kautuaga ke he Motu he Maveheaga. Kua o mai e tau patu ha Isaraela ke he perofeta ha Iehova mo e ole kua kehe lahi mahaki. Kua liogi e perofeta hagaao ke he fekau, ati fakaata age e Iehova e manako ha lautolu. Kua fakamailoga he mena nei e fakahikuaga he magahala he tau Fakafili mo e kamata e vaha fakapatuiki. Kua fakamaama he tohi Fakamua a Samuela he Tohi Tapu e tau mena fiafia ne tutupu viko he magaaho tonu ia he fakamauaga tuai he motu ko Isaraela.

Tohia e Samuela, Natano, mo Kato, ne putoia he Fakamua a Samuela e magahala ko e 102 e tau tau—mai he 1180 ke he 1078 F.V.N. (1 Nofoaga Patuiki 29:29) Ko e tala ke he tau takitaki tokofa ha Isaraela. Tokoua e fakafili, tokoua e patuiki; tokoua ne omaoma ki a Iehova, tokoua ne nakai. Feleveia foki a tautolu mo e tokoua e fifine mo e toa malolo ka e totonu. Ko e tau fakafifitakiaga pihia kua foaki e tau fakaakoaga aoga ke he tau aga mo e tau gahua ka fifitaki ki ai mo e ke kalo mai ai. Kua maeke e tau vala he Fakamua a Samuela ke gahua malolo ke he tau manamanatuaga mo e tau mahani ha tautolu.—Heperu 4:12.

MOUA E SAMUELA E TUAGA FAKAFILI HA ELI

(1 Samuela 1:1–7:17)

Kua hoko ke he magaaho he Galue he Fakapotopotoaga, ko Hana ne nofo a ia i Rama, kua olioli lahi mahaki. * Nukua tali e Iehova hana tau liogi, ti kua fanau e ia e tama tane. Ke fakamoli hana omonuo, kua ta atu e Hana e hana tama tane ko Samuela ke fekafekau he “fale a Iehova.” I ai ne eke e tama tane mo “fekafekau kia Iehova ki mua a Eli, ko e ekepoa.” (1 Samuela 1:24; 2:11) He tote agaia a Samuela, kua vagahau a Iehova ki a ia, he tala age e fakafiliaga ke he fale a Eli. He lahi hake a Samuela, kua mailoga he tau tagata oti a ia i Isaraela ko e perofeta ha Iehova.

Fai magaaho, ti o mai e tau Filisitia ke tau ki a Isaraela. Kua uta e lautolu e Puha mo e tamate e fanau tane tokoua ha Eli. He logona e tala, ne mate e fuakau ko Eli, he ‘fakafili a Isaraela ke he tau tau ne fagofulu.’ (1 Samuela 4:18) Kua lekua lahi mahaki e tau Filisitia he uta e Puha, ati liuaki ai e lautolu ke he tau Isaraela. Ko Samuela e fakafili a Isaraela mogonei, ti ha ha e mafola ke he motu.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

2:10—Ko e ha ne liogi a Hana ki a Iehova ke ‘foaki atu e malolo ke he hana patuiki’ ka e nakai fai patuiki a Isaraela? Ko e mena to fai patuiki a Isaraela he talahau tuai he Fakatufono faka-Mose. (Teutaronome 17:14-18) He perofetaaga hana ato mate, ne pehe a Iakopo: “Nakai uta kehe e tokotoko [ko e fakamailoga he pule fakapatuiki] ia Iuta.” (Kenese 49:10) Lafi ki ai, hagaao ki a Sara—ko e tupuna fifine he tau Isaraela—ne pehe a Iehova: “To tupu mai foki ia ia e tau patuiki he tau motu.” (Kenese 17:16) Hane liogi mogoia a Hana hagaao ke he patuiki anoiha.

3:3—Mohe moli kia a Samuela he mena Tapu Ue Atu? Nakai pihia. Ko Samuela ko e Levi mai he magafaoa ne nakai ko e tau ekepoa he tau Koato. (1 Nofoaga Patuiki 6:33-38) Tuga a ia, ne nakai fakaata a ia ke ‘hu atu ke kitekite ke he mena tapu.’ (Numera 4:17-20) Ko e vala ni he faituga ne hoko a Samuela ki ai ko e lotopa he faituga utafano. Ti liga mohe a ia he mena ia. Maali ai, ne mohe foki a Eli he taha matakavi ni he lotopa. Ko e talahauaga “ne toka ai e puha he Atua” kua hagaao moli ke he matakavi lotopa he faituga utafano.

7:7-9, 17—Ko e ha ne taute e Samuela e poa huhunu i Misepa mo e fakatu e fatapoa i Rama, ka kua taute tumau hokoia ni e tau poa he matakavi ne fifili e Iehova? (Teutaronome 12:4-7, 13, 14; Iosua 22:19) He mole e utakeheaga he Puha tapu mai he faituga i Sailo, ne mailoga moli kua nakai ha ha a Iehova i ai. Ti ha ko e tau hukui he Atua, ne taute e Samuela e poa huhunu i Misepa mo e fakatu foki e fatapoa i Rama. Ne maaliali ai kua talia e Iehova e tau gahua nei.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:11, 12, 21-23; 2:19. Ko e aga makutu ha Hana he liogi, hana fakatokolalo, hana loto fakaaue ma e totonu ha Iehova, mo e hana loto hofihofi fakamatua fifine ko e tau fakafifitakiaga ma e tau fifine matakutaku Atua oti.

1:8. Ko e fakafifitakiaga ha ia ne fakatoka e Elekana he fakamalolo falu ke he tau kupu! (Iopu 16:5) Ne huhu mua e ia ki a Hana ne kua loto mamahi e huhu nakai tuhituhi: “Ti mamahi he ha e loto hau?” Ne fakamalolo he mena nei a Hana ke tutala ke he hana tau logonaaga. Ti fakamafana mogoia e Elekana a ia he hana fakaalofa hofihofi he pehe: “Nakai kia mua he mitaki au kia koe ke he tau tama tane ne tokohogofulu?”

2:26; 3:5-8, 15, 19. He fakamakutu ke he ha tautolu a gahua ne kotofa he Atua, he fakaaoga fakamitaki e tau fakamahaniaga fakaagaga, mo e mahani mitaki mo e fakalilifu, ati eke ai a tautolu ke “ofania” he Atua mo e tau tagata.

4:3, 4, 10. Pete he tapu taha mena tuga e puha he maveheaga kua nakai eke ai mo mena puipui fakataulatua. Latatonu ia tautolu ke ‘leveki a tautolu mai he tau tupua.’—1 Ioane 5:21.

PATUIKI FAKAMUA A ISARAELA—KO E KAUTU KIA PO KE KAUMAHALA?

(1 Samuela 8:1–15:35)

Kua tua fakamoli a Samuela ki a Iehova he moui katoa hana, ka e nakai o hana fanau tane ke he tau puhala mahani Atua. Magaaho ne ole e tau patu a Isaraela ma e patuiki, ne fakaata e Iehova a lautolu ke fai patuiki. Kua muitua a Samuela ke he takitakiaga ha Iehova mo e fakauku a Saulo, ko e tagata Peniamina mata fuluola, mo patuiki. Ne fakamalolo e Saulo e tuaga hana ko e patuiki he totoko ke he tau Amoni.

Ko e tama tane ha Saulo ko Ionatana ko e toa ne moumou e kau leoleo Filisitia. Ne tau mai e tau Filisitia ki a Isaraela mo e kautau lahi mahaki. Ne hopoate a Saulo ti liuliu he tugi e ia e poa huhunu. He uta ni e tagata ne fua e papatau hana, ko e toa ko Ionatana ne keli taha e matakau leoleo Filisitia. Ko e omonuo fakateaga ha Saulo mogoia ne fakalolelole e malolo ma e kautuaga. Ne fano a Saulo ‘tau mo lautolu oti’ ko e tau fi oti hana. (1 Samuela 14:47) Ne kautu ai ke he tau Amaleka, pete kua liuliu a ia ki a Iehova he fakahao e mena kua ‘tuku atu ke moumou.’ (Levitika 27:28, 29) Ko e fua, ne tiaki e Iehova a Saulo he tuaga patuiki.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

9:9—Ko e heigoa kua aoga hagaao ke he talahauaga “ko e perofeta ke he vaha nai, ne ui a ia i tuai ko e tagata kitekite”? Kua liga fakakite he tau kupu nei e talahaua fakahaga he tau perofeta he vaha a Samuela mo e he magahala he tau patuiki a Isaraela, ko e kupu “tagata kitekite” ne hukui ai he kupu “perofeta.” Ne onoono ki a Samuela mo kamataaga he laini he tau perofeta.—Gahua 3:24.

14:24-32, 44, 45—Galo kia e taliaaga he Atua ki a Ionatana ha kua holia e ia e omonuo ha Saulo ke nakai kai ha meli? Ko e mena nei ne taute ne liga nakai tuku a Ionatana ke he tuaga ne nakai talia he Atua. Fakamua, ne nakai iloa e Ionatana e omonuo he matua tane hana. Lafi ki ai, ko e omonuo, ne taute ai he fakamakutu hehe po ke onoono hehe he pule fakapatuiki, ne fakatupu e tau lekua ma e tau tagata. Talia fefe he Atua e omonuo pihia? Pete he makai a Ionatana ke talia e tau fakahala he holia e omonuo, ne fakahao hana moui.

15:6—Ko e ha ne totonu pauaki a Saulo ke he tau Keni? Ko e tau Keni ko e tau tama tane he matua tane fugavai ha Mose. Ne lagomatai e lautolu e tau Isaraela he mole e o kehe mai ha lautolu he Mouga ko Sinai. (Numera 10:29-32) He motu ko Kanana, kua fai magaaho foki e tau Keni kua nonofo mo e tau fanau tane a Iuta. (Tau Fakafili 1:16) Pete he nonofo auloa a lautolu he magaaho fakamui mo e tau Amaleka mo e falu tagata foki, ne tumau e tau Keni ke kapitiga mo Isaraela. Ma e tau kakano mitaki mogoia, ne fakahao e Saulo e tau Keni.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

9:21; 10:22, 27. Ko e mahani fakalatalata mo e mahani fakatokolalo ha Saulo ne puipui a ia he kamataaga he hana tuaga patuiki ke nakai fakatepetepe he magaaho ne nakai talia he “tau tagata matahavala” e pule fakapatuiki hana. Ko e puipuiaga ha ia he loto pihia ke he tau mena fakateaga!

12:20, 21. Kia nakai fakaata e “tau mena noa,” tuga e falanaki ke he tau tagata, falanaki ke he malolo fakakautau he tau motu, po ke tupua ta, ke uhu kehe a koe mai he fekafekau ki a Iehova.

12:24. Ko e matapatu ke fakatumau e matakutaku faka-Atua ki a Iehova mo e fekafekau ki a ia mo e tau loto katoa ha tautolu ko e ‘manamanatu ke he tau mena lalahi kua eke e ia’ ma e tau tagata hana i tuai mo e he tau vaha fou.

13:10-14; 15:22-25, 30. Kia puipui mai he aga fakafualoto—nukua fakakite ke he tau gahua liuliu po ke aga fakatokoluga.—Tau Fakatai 11:2.

KUA FIFILI E TAMA TANE LEVEKI MAMOE MA E TUAGA PATUIKI

(1 Samuela 16:1–31:13)

Kua fakauku e Samuela a Tavita mai he magafaoa a Iuta ke eke mo patuiki he vaha i mua. Nakai leva, ne tamate e Tavita e tupua ko Koliato aki e taha e kave filo. Kua feaki e pipiaga fakakapitiga ha Tavita mo Ionatana. Kua tuku e Saulo a Tavita ke pule ke he hana tau toa. He tali atu ke he tau kautuaga loga ha Tavita, ne lologo e tau fifine a Isaraela: “Kua keli e Saulo hana tau afe tagata, ka ko Tavita, hana tau hogofulu afe tagata.” (1 Samuela 18:7) He hekeheke takina, ne kumi e Saulo a Tavita ke tamate. Mole e lali a Saulo ke lagatolu aki, ne hola a Tavita ti eke ai mo tagata hola fano.

He tau tau ne hola fano a ia, lagaua e fakahao e Tavita e moui a Saulo. Feleveia foki a ia ti hoko ke he magaaho fakamui mau ke he fifine fulufuluola ko Apikaila. He totoko mai e tau Filisitia ki a Isaraela, ne kumi atu a Saulo ki a Iehova. Ka kua fano kehe a Iehova ia ia. Ne fita a Samuela he mate. Tupetupe ai, ne kumi lagomatai a Saulo ke he tau agaga hulalo, ti logona mai to mate a ia ka tau ke he tau Filisitia. He tau, ne pakia lahi a Saulo mo e ne mamate e tau tama tane hana. Ne fakaoti e tala he mate a Saulo ko e kaumahala. Hane fakamumuli agaia a Tavita.

Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:

16:14—Ko e heigoa e agaga kelea ne fakamatakutaku a Saulo? Ko e agaga kelea ne fofo e loto mafola ko e hihiga kelea he fatuakiloto mo e loto hana—kua fakaohooho he loto hana ke taute e mena hehe. Magaaho ne utakehe e Iehova hana agaga tapu, ne galo e puipuiaga ha Saulo ti tanumia ni he hana agaga kelea. Ha kua fakaata he Atua e agaga ia ke hukui Hana agaga tapu, ko e agaga kelea nei ne fakahigoa ko e “agaga kelea mai ia Iehova.”

17:55-58—He onoono ke he 1 Samuela 16:17-23, ko e ha ne huhu a Saulo ko e tama ha hai a Tavita? Ne nakai huhu ni a Saulo ke he higoa he matua tane ha Tavita. Liga, ne manako a ia ke iloa ko e matua tane fefe ne feaki e tama tane ne tamate ofoofogia laia e tupua.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

16:6, 7. He nakai fiafia lahi ke he foliga he falu po ke fakafili fakateaga a lautolu, latatonu ia tautolu ke kitia a lautolu tuga he kitia e Iehova a lautolu.

17:47-50. Maeke ia tautolu ke fakamalolo he fehagai mo e tau totokoaga po ke favale mai he tau fi foliga tuga a Koliato kakano “ha ha ia Iehova e pule ke he tau.”

18:1, 3; 20:41, 42. Maeke ke moua e tau kapitiga moli mo lautolu ne fakaalofa ki a Iehova.

21:12, 13. Amanaki a Iehova ki a tautolu ke fakaaoga e tau manamanatuaga mo e tau lotomatala ha tautolu ke fakafehagai mo e tau tuaga uka lahi he moui. Kua foaki mai e ia ma tautolu e hana Kupu omoomoi he agaga, nukua ta mai e kakano, iloilo, mo e loto manamanatu. (Tau Fakatai 1:4) Ha ha foki ia tautolu e lagomatai he tau motua Kerisiano ne kua fifili.

24:6; 26:11. Ko e mitaki ha e fakafifitakiaga ne foaki mai e Tavita he fakalilifu moli ke he taha ne fakauku e Iehova!

25:23-33. Ko e loto manamanatu mitaki ha Apikaila kua mua he mitaki ke fifitaki.

28:8-19. He tau laliaga ha lautolu ke fakahehe po ke fakamatematekelea e tau tagata, maeke e tau agaga kelea ke fakatupua ke tuga moli e taha tagata ne kua mate. Latatonu ia tautolu ke kalo kehe mai he ha vahega fakataulatua oti kana.—Teutaronome 18:10-12.

30:23, 24. Ko e fifiliaga nei, fakave ke he Numera 31:27, kua fakakite na tokiofa e Iehova a lautolu kua fekafekau ke he tau tutuaga ne hahamo e fakapotopotoaga. Ko e ha mena ha tautolu hane taute, “kia eke mo e loto, tuga ne eke ke he Iki, ka e nakai ke he tau tagata.”—Kolose 3:23.

Ko e Heigoa Kua “Mua Hana Mitaki ke he Poa”?

Ko e heigoa e matapatu kupu moli ne peehi he tau mena tutupu ki a Eli, Samuela, Saulo, mo Tavita? Ko e mena hanei: “Ko e fanogonogo kua mua hana mitaki ke he poa mo e omaoma kua mua hana mitaki ke he gako he tau mamoe tane, ha ko e fakafualoto kua tatai ia mo e hala ha lautolu kua eke e tau lagatau he tau taulatua; ko e mahani matauka kua tatai ia mo e tapuaki ke he tau tupua.”—1 Samuela 15:22, 23.

Ko e lilifu ha ia ne moua e tautolu ke fakalataha ke he gahua fakamatala he Kautu mo e taute tutaki ke he lalolagi katoa! He poa e tautolu ki a Iehova “he tau laugutu ha [t]autolu,” kua latatonu ia tautolu ke fakamakamaka ke omaoma e takitakiaga kua foaki mai e ia he hana a Kupu kua tohi mo e vala he hana fakatokatokaaga he lalolagi.—Hosea 14:2; Heperu 13:15.

[Matahui Tala]

^ para. 3 Ma e tau tokaaga he tau matakavi kehekehe ne tokutoku he tohi Fakamua a Samuela, kikite e lau tohi 18-19 he porosua “See the Good Land,” ne taute fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.