Falanaki ke he Kupu ha Iehova

“Kua [falanaki] au ke he hāu a kupu.”—Salamo 119:42.

1. Ko e heigoa ka talahau e koe hagaao ke he mahani mo e agaga he tagata ne tohia e Salamo 119?

KUA tokiofa he tagata ne fati e lologo he Salamo 119 e tau kupu ha Iehova. Liga ko ia ko e Iki ko Hesekia ha Iuta. Ko e tau manatu hokulo he lologo omoi he agaga nei kua felauaki mo e agaga ha Hesekia, ne “pipiki ni a ia ki a Iehova” he magaaho ne fekafekau ko e patuiki ha Iuta. (2 Tau Patuiki 18:3-7) Taha e mena ne moli lahi: Ko e tagata fati lologo kua manamanatu a ia ke he tau mena fakaagaga hana.—Mataio 5:3, NW.

2. Ko e heigoa e matapatu mataulu he Salamo 119, ti fefe e talagaaga he lologo nei?

² Ko e alito manatu he Salamo 119 ko e aoga he kupu he Atua, po ke hana fekau. * Ti taute ke manatu tumau, ne tuku fakaalafapete he tagata tohia e lologo nei. Ko e 176 e kupu kua fakave ke he tau matatohi fakapapahi he alafapete Heperu. I loto he vagahau Heperu tuai, kua igatia e tau veheveheaga 22 he salamo mo e taki valu e laini ne taha ni e matatohi ne kamata aki. Kua hagaao e salamo nei ke he tau kupu he Atua, tau fakatufono, tau talahauaga, po ke fakamanatuaga, tau puhala, tau fekau, tau poakiaga, tau fakafiliaga, mo e tau takitakiaga. I loto he vala tala nei mo e ka mui mai, to fakatutala e Salamo 119 hagaao ke he fakaliliuaga tonutika he tau kupu he Tohi Tapu Heperu. He manamanatu ke he tau fakafita ne putoia ai e tau fekafekau ha Iehova he vaha kua mole mo e vaha nei, ka fakamalikiti e loto fakaaue ha tautolu ma e lologo omoi faka-Atua nei mo e fakatolomaki e loto fakaaue ha tautolu ma e Kupu tohia he Atua, ko e Tohi Tapu.

Omaoma ke he Kupu he Atua mo e Fiafia

3. Fakamaama mo e fakataitai mai e kakano he mahani hakohako.

³ Kua lalago e fiafia moli ke he o fano ha tautolu he fakatufono he Atua. (Salamo 119:1-8) Kaeke taute pehenei e tautolu, to mailoga e Iehova kua “hakohako ha tautolu a puhala.” (Salamo 119:1) He mahani hakohako kua nakai pehe a ia kua mitaki katoatoa a tautolu, ka kua fakakite e ukufakina ha tautolu ke taute e finagalo ha Iehova ko e Atua. Nukua “mahani hakohako [a Noa] ke he hana hau” ko e tagata ‘ne fano mo e Atua moli.’ Ne hao mai e tupuna tane tua fakamoli ia mo e hana magafaoa he Fakapuke, ha kua tutuli e ia e puhala moui ne fakatoka e Iehova. (Kenese 6:9; 1 Peteru 3:20) Tatai foki, to hao mai a tautolu he fakahikuaga he lalolagi nei ka ‘omaoma fakaoti ke he tau fekau he Atua,’ he taute hana finagalo.—Salamo 119:4.

4. Ko e heigoa ne lalago ki ai e fiafia mo e kautuaga ha tautolu?

⁴ To nakai tiaki e Iehova a tautolu kaeke ‘fakaaue a tautolu kia ia mo e loto fakamoli mo e omaoma e tau fakatufono hana.’ (Salamo 119:7, 8) Ne nakai tiaki he Atua e takitaki ha Isaraela ko Iosua, ne fakagahuahua e hatakiaga ke ‘totou e tohi he fakatufono ke he aho katoa mo e po ke eke e ia e tau mena oti kua tohi ai.’ Ne kautu a ia mo e taute a ia ke gahua fakapulotu. (Iosua 1:8) Tata atu ke he fakahikuaga he moui hana, ne omaoma agaia a Iosua ke he Atua ti kua maeke ke fakamanatu ke he tau Isaraela: “Kua iloa e mutolu mo e ha mutolu a tau loto katoa, mo e ha mutolu a tau agaga katoa, nakai to ha kupu taha he tau kupu mitaki oti ne vagahau mai ai e Iehova ha mutolu a Atua kia mutolu; kua hoko oti kia mutolu, nakai ni to ha  kupu taha.” (Iosua 23:14) Ke tatai mo Iosua mo e tagata ne tohia e Salamo 119, kua maeke ia tautolu ke moua e fiafia mo e kautuaga he fakaheke a Iehova mo e falanaki ke he hana kupu.

Fakamea Tumau he Kupu ha Iehova a Tautolu

5. (a) Fakakite e puhala ne maeke ke tumau ke mea fakaagaga. (e) Ko e heigoa e lagomatai ne ha ha i ai ma e fuata ne taute e hala kelea lahi?

⁵ Maeke ia tautolu ke mea fakaagaga kaeke fakatumau a tautolu ke leoleo ke lata mo e kupu he Atua. (Salamo 119:9-16) Kua lata ke taute pihia foki kaeke kua nakai fakatoka he tau matua ha tautolu e fakafifitakiaga mitaki. Pete ko e tagata tapuaki tupua e matua tane ha Hesekia, ne ‘fakamea e Hesekia e mahani hana,’ liga mai he tau fakaohoohoaga pouliuli. Ka e, liga ko e fuata he vaha nei ne fekafekau ke he Atua kua taute e hala kelea lahi. Ko e tokihala, liogi, lagomataiaga he tau matua, mo e fakamafanaaga fakaalofa he tau motua Kerisiano ka lagomatai a ia ke tatai mo Hesekia ke ‘fakamea e mahani hana mo e fakatumau ke leoleo.’—Iakopo 5:13-15.

6. Ko e tau fifine fefe ne ‘fakamea e tau mahani mo e fakatumau ke leoleo ke lata mo e kupu he Atua’?

⁶ Pete he leva e momoui ha Raava mo Ruta ato fati e Salamo 119, ne ‘fakamea e laua e tau mahani’ ha laua. Ko Raava ko e fifine fakataka i Kanana, ka kua talahaua a ia ko e tagata tapuaki ki a Iehova ha ko e hana tua. (Heperu 11:30, 31) Ko e fifine Moapi ko Ruta ne tiaki e tau atua hana, fekafekau ki a Iehova, mo e oma e Hana a Fakatufono ki a Isaraela. (Ruta 1:14-17; 4:9-13) Ne fakatumau e tau fifine nakai ko e tau Isaraela nei ‘ke leoleo ke lata mo e kupu he Atua’ ti moua e kotofaaga homo ue atu he eke mo tau tupuna fifine ha Iesu Keriso.—Mataio 1:1, 4-6.

7. Puhala fe ne fakatoka e Tanielu mo e tau fuata Heperu tokotolu e fakafifitakiaga mitaki he fakatumau ke mea fakaagaga?

⁷ “Kua kelea e tau fatuakiloto he tau loto he tau tagata kua kamata mai he vaha tote,” ka kua maeke he tau fuata ke mumuitua ke he puhala mea, pihia foki he lalolagi keukeu nei i lalo he pule ha Satani. (Kenese 8:21; 1 Ioane 5:19) Ko e tau tagata fakapaea i Papelonia, ne fakatumau a Tanielu mo e tau fuata Heperu tokotolu ke ‘leoleo ke lata mo e kupu he Atua.’ Ke tuga anei, ne nakai fakakelea e lautolu a lautolu ke he “tau mena taumafa he patuiki.” (Tanielu 1:6-10) Ne kai he tau Papelonia e tau manu kiva, ne fakatapu he Fakatufono faka-Mose. (Levitika 11:1-31; 20:24-26) Kua nakai fakatafe tumau e lautolu e toto he tau manu ne tamate, ti kua holitu e lautolu e fakatufono he Atua ke he toto he kai e vala manu ne nakai fakatafe e toto. (Kenese 9:3, 4) Kakano haia ne nakai taumafa e tau Heperu tokofa ke he tau mena kai he patuiki! Ko e tau fuata mahani Atua ia kua fakatumau ke mea fakaagaga ati fakatoka mai e fakafifitakiaga mitaki.

Lagomatai he Kupu he Atua ke Tua Fakamoli

8. Ko e heigoa e aga mo e iloilo kua lata ke moua e tautolu kaeke ke iloa mo e fakagahua e tautolu e fakatufono he Atua?

⁸ Ko e fiafia ke he kupu he Atua ka fakatumau a tautolu ke tua fakamoli ki a Iehova. (Salamo 119:17-24) Kaeke tatai a tautolu mo e tagata tohia lologo ne omoi he agaga, to manako lahi a tautolu ke maama e “tau mena ke ofo” he fakatufono he Atua. To ‘manako lahi a tautolu ke he tau fakafiliaga ha Iehova’ mo e fakakite e ‘fiafia ke he tau fakamanatu hana.’ (Salamo 119:18, 20, 24) Pete he nakai la leva ia e tukulele a tautolu ki a Iehova, kua ‘manako lahi nakai a tautolu ke he puke huhu ke he kupu nakai fakavai’? (1 Peteru 2:1, 2) Kua lata ia tautolu ke maama e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ke maeke ia tautolu ke iloa mo e fakagahua e fakatufono he Atua.

9. Kua lata ke fefe e tali ha tautolu ka ha ha ai e taufetoko he vahaloto he fakatufono he Atua mo e tau pule he tagata?

⁹ Liga fiafia a tautolu ke he tau fakamanatuaga he Atua, ka e kua ka vagahau totoko mai e “tau iki” ki a tautolu ko e heigoa ni e kakano? (Salamo 119:23, 24) He vaha nei, kua fa lali e tau tagata pule ke toho a tautolu ke fakahakehake e tau fakatufono he tagata mai he fakatufono he Atua. Ka ha ha ai e taufetoko he vahaloto he tau pule he tagata mo e he finagalo he Atua, ko e heigoa ha tautolu ka taute? Ko e fiafia ha tautolu ke he kupu  he Atua ka lagomatai a tautolu ke fakatumau ke tua fakamoli ki a Iehova. Ke tatai mo e tau tutaki ne favale ki ai ha Iesu Keriso, to pehe a tautolu: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata.”—Gahua 5:29.

10, 11. Fakamaama e puhala kua maeke ia tautolu ke fakatumau ke mahani fakamoli ki a Iehova i lalo he tau tutuaga uka fefeke.

¹⁰ Maeke ia tautolu ke fakatumau ke tua fakamoli ki a Iehova pihia foki i lalo he tau tutuaga uka fefeke. (Salamo 119:25-32) Kaeke ke kautu a tautolu he fakatumau ke mahani fakamoli ke he Atua, kua lata ia tautolu ke fakamakai ke moua e fakaakoaga mo e ke liogi fakamakai ma e tau fakatonuaga hana. Lata foki ia tautolu ke fifili e “puhala he fakamoli.”—Salamo 119:26, 30.

¹¹ Ko Hesekia, ne liga tohia e Salamo 119, kua fifili e “puhala he fakamoli.” Kua taute ai e ia pete kua agaagai ia ia e tau tagata tapuaki pikopiko ti kua liga fakafiufiu foki he tau tagata he lotopa he fale patuiki. Moli ni, kua ‘tagi hana loto he fakaatukehe’ ha ko e tau tutuaga pihia. (Salamo 119:28) Ka e falanaki a Hesekia ke he Atua, ko e patuiki mitaki, mo e taute “e ia e tau mena tonu ki mua a Iehova.” (2 Tau Patuiki 18:1-5) He falanaki ke he Atua, kua maeke foki ia tautolu ke fakauka ke he tau kamatamata mo e fakatumau ke mahani fakamoli.—Iakopo 1:5-8.

Foaki he Kupu ha Iehova e Malolo

12. Maeke fefe ia tautolu takitokotaha ke fakagahua e Salamo 119:36, 37?

¹² He mumuitua ke he takitakiaga he kupu he Atua ka fakamalolo a tautolu ke fahia ke he tau kamatamata he mouiaga nei. (Salamo 119:33-40) Kua kumi fakatokolalo e tautolu e fakaakoaga ha Iehova ke maeke ia tautolu ke fakatumau ke he fakatufono hana mo e “loto katoa.” (Salamo 119:33, 34) Ke tatai mo e salamo, ne ole a tautolu ke he Atua: “Kia fakahagao e koe hoku loto ke he hāu a tau fakatufono, ka e aua neke hagao ke he velevelemena,” kakano, ko e totogi nakai tonu. (Salamo 119:36) Ke tatai mo e aposetolo ko Paulo, ko tautolu “kua mahani mitaki ke he tau mena oti kana.” (Heperu 13:18) Kaeke manako e takitaki gahua ke taute e tautolu taha mena nakai fakamoli, kua lata ia tautolu ke fakamalolo ke pipiki mau ke he tau takitakiaga he Atua—ti fa fakamonuina tumau e Iehova e tau puhala pihia. Kua moli, ne lagomatai e ia a tautolu ke tuku kehe e tau fatuakiloto kelea oti. Ati liogi ai a tautolu: “Kia fakamafoki kehe e koe hoku mata neke kitekite ke he tau mena nakai aoga.” (Salamo 119:37) Kia nakai manako a tautolu ke manatu kua mitaki e tau mena nakai aoga ne fakavihia he Atua. (Salamo 97:10) Ke he falu mena foki, kua omoi he mena nei a tautolu ke kalo mai he tau mena telefua mo e tau gahua fakataulatua.—1 Korinito 6:9, 10; Fakakiteaga 21:8.

13. Moua fefe he tau tutaki ne favale ki ai ha Iesu e mauokafua ne lata ke fakamatala fakamalolo?

¹³ Kua foaki mai he iloilo tonu he kupu he Atua ki a tautolu e mauokafua ke fakamalolo ke fakamatala. (Salamo 119:41-48) Ti kua lata ia tautolu ke fakamalolo ke ‘fai kupu ke tali age kia ia ne fakafiu mai kia tautolu.’ (Salamo 119:42) He falu  magaaho, liga tatai a tautolu mo e tau tutaki ne favale ki ai ha Iesu, ne liogi: ‘Ma Iehova na e, kia foaki mai e koe ke he hau a tau fekafekau, kia talahau atu e lautolu hau a kupu mo e fakamalolo ni.’ Ko e fua? “Kua puke foki a lautolu oti ke he [a]gaga [t]apu, kua talahau atu e kupu he Atua mo e fakamalolo.” Ne foaki mai he Iki Pule Katoatoa ia e malolo ki a tautolu ke talahau fakamalolo e kupu hana.—Gahua 4:24-31.

14. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakamatala fakamalolo, ke tuga ne taute e Paulo?

¹⁴ To moua e tautolu e malolo ne lata ke fakamatala mo e nakai maimaina kaeke tokiofa e tautolu e “kupu moli” mo e ‘omaoma ke he fakatufono he Atua mo e nakai noa.’ (Salamo 119:43, 44) He fakaako fakamakai e Kupu tohia he Atua ka tauteute a tautolu ke ‘vagahau ke he hana tau fakamanatuaga ki mua he tau patuiki.’ (Salamo 119:46) To lagomatai foki he liogi mo e agaga ha Iehova a tautolu ke talahau e tau mena kua lata ke he puhala hako. (Mataio 10:16-20; Kolose 4:6) Ne vagahau fakamalolo a Paulo hagaao ke he tau fakamanatuaga he Atua ke he tau pule he senetenari fakamua. Ke fakatai, ne fakamatala a ia ke he Iki Roma ko Feliki, ne “fanogonogo atu kia ia ke he tua kia Keriso.” (Gahua 24:24, 25) Ne fakamatala foki a Paulo ki mua he Iki ko Feso mo e Patuiki ko Akeripa. (Gahua 25:22–26:32) Mo e he lalago ha Iehova, kua maeke foki ia tautolu ke eke mo tau tagata fakamatala fakamalolo, ne ‘nakai ma ke he tala mitaki.’—Roma 1:16.

Mai he Kupu he Atua e Mafanatia ki a Tautolu

15. Maeke fefe he Kupu he Atua ke tamai e mafanatia he magaaho ka amuamu he falu a tautolu?

¹⁵ Kua foaki mai he Kupu ha Iehova e mafanatia mauokafua. (Salamo 119:49-56) Kua fai magaaho ne manako lahi a tautolu ke moua e mafanatia. Pete he vagahau fakamalolo a tautolu ko e Tau Fakamoli a Iehova, ko e “tau tagata fakatokoluga”—lautolu ne fakatokoluga ke he Atua—“kua tauamuamu fakalahi” mai he falu magaaho. (Salamo 119:51) Ka e, he liogi kua liga manatu e tautolu e falu mena mitaki ne talahau he Kupu he Atua, ati ‘mafanatia ai ni a tautolu.’ (Salamo 119:52) He lotouho he ha tautolu a tau liogi, liga manatu e tautolu e fakatufono po ke matapatu fakaakoaga he Tohiaga Tapu ne foaki mai e mafanatia mo e malolo ne lata mo tautolu he magaaho fakaatukehe.

16. Ko e heigoa ne nakai taute he tau fekafekau he Atua pete ko e favaleaga?

¹⁶ Ko e tau tagata fakatokoluga ne fakafiufiu e salamo ko e tau Isaraela—ko lautolu he motu tukulele he Atua. Ko e mena fakama ha ia! Ti he nakai tatai mo lautolu, kia fakamalolo a tautolu ke nakai o kehe mai he fakatufono he Atua. (Salamo 119:51) He ha ha ai ke he favaleaga he tau Nasi mo e tau fakafehagai pihia ke he tau tau loga, kua tokologa e tau fekafekau he Atua ne nakai talia ke o kehe mai he tau poakiaga mo e tau matapatu fakatufono ne moua he Kupu he Atua. (Ioane 15:18-21) Ti nakai kua mamafa  e omaoma ki a Iehova, ha ko e tau fakatufono hana kua tuga e tau lologo mafanatia ki a tautolu.—Salamo 119:54; 1 Ioane 5:3.

Kia Loto Fakaaue ma e Kupu ha Iehova

17. He loto fakaaue ke he kupu he Atua ko e heigoa ka omoi a tautolu ke taute?

¹⁷ Kua fakakite e tautolu e loto fakaaue ha tautolu ma e kupu he Atua he momoui hagaao ki ai. (Salamo 119:57-64) Ne mavehe e salamo ke ‘taofi e tau kupu ha Iehova,’ ti ‘ala foki a ia ke he tuloto po ke fakaaue atu ke he Atua ma e tau fakafiliaga tututonu Hana.’ Kaeke ala a tautolu he po, ko e magaaho mitaki ha ia ma tautolu ke fakakite e loto fakaaue ke he Atua he liogi! (Salamo 119:57, 62) Kua omoi he loto fakaaue ma e kupu he Atua a tautolu ke kumi e tau fakaakoaga hana ati moua ai e tautolu e olioli he eke mo ‘tau kapitiga mo lautolu ne matakutaku kia Iehova’—ko e tau tagata takitokotaha ne fakalilifu ke he Atua. (Salamo 119:63, 64) Ko hai ka moua e tau kapitiga mitaki pihia he lalolagi nei?

18. Tali fefe e Iehova e tau liogi ha tautolu he magaaho ka ‘agaagai he tau hele he tau tagata mahani kelea’?

¹⁸ Magaaho ka liogi a tautolu mo e loto katoa mo e ole fakatokolalo ki a Iehova ke fakaako a tautolu, kua “olelalo” a tautolu ki a ia fakalataha mo e amanakiaga ke moua e fakaalofa hana. Kua lata lahi ia tautolu ke liogi he magaaho ka ‘agaagai he tau hele he tau tagata mahani kelea a tautolu.’ (Salamo 119:58, 61) Maeke ia Iehova ke moumou e tau hele he fi ne taofi aki a tautolu mo e fakatokanoa a tautolu ke fakamatala e Kautu mo e ke taute tutaki. (Mataio 24:14; 28:19, 20) Kua kitia tumau e mena nei ke he tau motu ne pa e gahua ha tautolu.

Tua ke he Kupu he Atua

19, 20. Maeke fefe ke aoga he matematekelea?

¹⁹ He tua ke he Atua mo e kupu hana ka lagomatai a tautolu ke fakauka ke he tau matematekelea mo e ke taute e finagalo hana. (Salamo 119:65-72) Pete he ‘fafati he tau tagata fakatokoluga e tala pikopiko ki a ia,’ ne lologo e salamo: “Kua aoga kia au he matematekelea au.” (Salamo 119:66, 69, 71) Maeke fefe ke aoga e tau fekafekau ha Iehova ka hokotia ke he matematekelea?

²⁰ Magaaho ka hokotia a tautolu ke he matematekelea, ne olelalo ai a tautolu agataha ki a Iehova mo e fakamakai, ti fakatata fakalahi he mena ia a tautolu ki a ia. Liga to lahi e magaaho ka fakaaoga e tautolu ke fakaako e Kupu tohia he Atua mo e liga lali fakalahi ke fakagahua ai. Ti fua mai ai e moui fiafia lahi. Ka e kua ka tali atu a tautolu ke he matematekelea ke he puhala ka fakakite e tau aga kelea, tuga e nakai fakauka mo e fakaikaluga? He liogi fakamakai mo e lagomatai he Kupu mo e agaga he Atua, kua maeke ia tautolu ke kautu mai he tau kuku pihia mo e ‘tapulu katoatoa a tautolu ke he tagata fou.’ (Kolose 3:9-14) Mua atu, kua malolo e tua ha tautolu he magaaho ka fakauka a tautolu ke he tau matematekelea. (1 Peteru 1:6, 7) Ne aoga a Paulo mai he tau matematekelea hana ha kua taute he tau mena ia a ia ke falanaki fakalahi ki a Iehova. (2 Korinito 1:8-10) Kua fakaata kia e tautolu e matematekelea ke kautu ki a tautolu?

Falanaki Tumau ki a Iehova

21. Ko e heigoa ne tupu he magaaho ne fakama he Atua e tau tagata fakatokoluga?

²¹ Kua foaki he kupu he Atua ki a tautolu e fakaveaga mitaki ke falanaki ki a Iehova. (Salamo 119:73-80) Kaeke falanaki moli atu ke he Tufuga ha tautolu, to nakai fai kakano a tautolu ke maimaina. Ha ko e tau mena ne taute he falu, ati manako a tautolu ke moua e mafanatia mo e manako ke liogi: “Kia mā e tau tagata fakatokoluga.” (Salamo 119:76-78) Ka fakama e Iehova a lautolu pihia, kua kitia ai he puhala ne fakatapakupaku e tau mahani kelea ha lautolu mo e he fakatapu e higoa hana. Kua iloa moli e tautolu ko e tau tagata favale ke he tau tagata he Atua kua nakai fai mena moli ne moua. Ke fakatai, ne nakai fakaai ia lautolu—ti to nakai fakaai foki a lautolu—ke fakaotioti e Tau Fakamoli a Iehova ne falanaki ke he Atua mo e ha lautolu a loto katoa.—Tau Fakatai 3:5, 6.

22. Ko e kakano fe ne eke e salamo ke ‘tuga e lupo kili manu ke he ahua afi’?

²² Kua fakamalolo he kupu he Atua e falanakiaga ha tautolu ki a ia he magaaho ka favale mai ki a tautolu. (Salamo 119:81-88) Ha kua favale e tau tagata fakatokoluga ki a ia, ne logona he salamo kua eke a ia “tuga ni e lupo kili manu ke he ahua afi.” (Salamo 119:83, 86) He tau vaha Tohi Tapu, ko e tau lupo kili manu kua fakaaoga ke utu  vai, utu uaina, mo e falu mena puke foki. Ka nakai fakaaoga, liga megemege e tau lupo nei ka tautau tata ke he afi he poko nakai fai simini. Kua taute nakai he favale a koe ke ‘eke ke tuga e lupo kili manu ke he ahua afi’? Ka pihia, kia falanaki ki a Iehova, mo e liogi: “Kia fakamalolo e koe au ke lata mo e hau a fakaalofa, ti omaoma ai e au ke he fakatufono he hāu a fofoga.”—Salamo 119:88.

23. Ko e heigoa ne fakatutala a tautolu ki ai he kumikumiaga ha tautolu ke he Salamo 119:1-88, ti ko e heigoa ka liga huhu hifo e tautolu he amanaki ke fakaako ke he Salamo 119:89-176?

²³ Kua fakakite mai he vala fakamua ne fakatutala a tautolu ki ai he Salamo 119, kua fakagahuahua e Iehova e fakaalofa-totonu ke he tau fekafekau hana ha kua falanaki a lautolu ke he hana kupu mo e fiafia ke he hana tau fekau, tau talahauaga, po ke tau fakamanatuaga, tau poakiaga, mo e tau fakatufono. (Salamo 119:16, 47, 64, 70, 77, 88) Kua fiafia a ia ha ko lautolu ne fakamoli ki a ia kua tumau ke mataala hagaao ke he hana kupu. (Salamo 119:9, 17, 41, 42) He amanaki a koe ke fakaako e vala ne toe he salamo fulufuluola nei, liga huhu hifo ki a koe ni, ‘Kua fakaata moli kia e au e kupu ha Iehova ke fakamaama e puhala haku?’

[Matahui Tala]

To Tali Fefe e Koe?

• Kua fakave ke he heigoa e fiafia moli?

• Fakatumau fefe e kupu ha Iehova ke fakamea fakaagaga a tautolu?

• Ko e heigoa e tau puhala ne foaki he kupu he Atua e malolo mo e mafanatia?

• Ko e ha kua lata ia tautolu ke tua ki a Iehova mo e kupu hana?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Tau Fakatino he lau 9]

Ko Ruta, Raava, mo e tau fuata Heperu ne fakapaea ki Papelonia ne ‘leoleo ke lata mo e kupu he Atua’

[Fakatino he lau 10]

Ne fakamalolo a Paulo ke ‘vagahau ke he tau fakamanatuaga he Atua ki mua he tau patuiki’