Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Ulu Ki Fe e Lalolagi?

Ko e Ulu Ki Fe e Lalolagi?

Ko e Ulu Ki Fe e Lalolagi?

KAUFAKALATAHA HE LALOLAGI. Ko e futiaki ha ia. Nakai kia kua manako oti e tau tagata ki ai? E, kua lahi e tutalaaga hagaao ke he kaufakalataha. Kua fakatumau e tau fono he tau takitaki he lalolagi ke he matakupu ia. Ia Aokuso 2000, molea e 1,000 e takitaki lotu ne feleveia ke he tau Motu Kaufakalataha i New York ma e Millennium World Peace Summit. Ne fakatutala a lautolu ke he tau puhala fakamafola he tau taufetoko he lalolagi. Pete ia, ko e fono hokoia ne fakaata e holo ki mua he tau feveheveheaki he lalolagi. Ko e fakafili mai i Ierusalema ne fakaheu ke fakalataha atu ha kua ha ha i ai e akoako Iutaia. Kua ita e falu ha kua nakai uiina a Dalai Lama ke he tau aho ua fakamua he matakutaku neke fakaita a Saina.

Ia Oketopa 2003, ko e tau matakupu ke he haohao mitaki he lalolagi ne fakatutala ke he tau motu he Pacific Rim ke he Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) ne fakahoko ki Tailani. Ne 21 e motu kua fakalataha atu ne ole ke moumou e tau matakau fakamatakutaku mo e talia ke he tau puhala ke fakamalikiti e haohao mitaki he lalolagi. Ka e, he fono kua tokologa e hukui ne feguigui hagaao ke he talahauaga he taha alagavaka, ne pehe ko e vihiatia fakakelea ke he tau Iutaia.

Ko e Ha ne Nakai Kaufakalataha?

Pete he loga e tutalaaga hagaao ke he fakalatahaaga he lalolagi, kua kitia e tautolu e falu fua moli. Pete ne tau laliaga moli he tokologa, ko e ha e kaufakalataha he lalolagi ne galo mai he tau tagata ke he senetenari 21 aki?

Taha vala he tali kua kitia ke he tau talahauaga he taha he tau alagavaka ne fakalataha ke he fonoaga APEC. Ne pehe a ia, “Ha ha i ai e mena ne higoa ko e fakaikaluga fakamotu.” E, ko e kaufakalatahaaga he tagata kua hokulo atu ke he papale fakamotu. Ko e tau motu takitaha mo e matakau fakamotu kua omoomoi he manako ma e fifiliaga fakatagata. Ko e pule katoatoa fakamotu ne kau auloa mo e aga fetotokoaki mo e lotokai ne fua mai e tuaga mavehevehe. Ke he loga e tau mena tutupu, ko e magaaho ne fetotokoaki e tau manako fakamotu mo e tau manako he lalolagi oti, ne kautu e tau manako fakamotu.

Ko e papale fakamotu kua fakamaama fakamitaki he tau kupu he salamo, ko e “tatalu ke mate ai.” (Salamo 91:3) Kua tuga e malaia ke he tau tagata, he takitaki ke he tau matematekelea loga. Ko e papale fakamotu mo e hana fua he fakavihia e falu tagata nukua totou senetenari ai e leva he tupu. He vaha nei, kua matutaki e papale fakamotu ke fakalagalaga e feveheveheaki, ti nakai maeke e tau pule tagata ke taofi ai.

Tokologa e tau pule ne mailoga ko e papale fakamotu mo e manako fakatagata ko e punaaga he tau lekua he lalolagi. Ma e fakatai, ne mailoga he United Nations Secretary-General U Thant fakamua: “Kua loga e tau lekua ne fehagai mo tautolu he vaha nei kua moua mai, po ke fua mai ni he tau aga fakavai. . . He tau mena nei foki ko e fakaakoaga he manamanatu ni ke he motu—‘haku motu, hako po ke hepe.’” Ko e tau motu he vaha nei kua putoia agaia ke he manako fakatagata, kua fakakikila ni he ha lautolu a pule katoatoa. Ko lautolu ha he tuaga ia ne nakai manako ke fakatoka e taha vala pule. Ma e fakatai, ko e International Herald Tribune ne talahau e kitekiteaga nei hagaao ke he European Union: “Ko e miha mo e nakai falanaki kua fakatumau ke he tau puhala aoga he tau politika Europa. Ke he laulahi he tau tagata EU he tau motu, kua nakai talia agaia ma e taha he ha lautolu a tau tagata ke moua e fakaohoohoaga lahi mo e takitaki ai.”

Ko e Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu, ne fakamaama fakahako e fua ha ko e pule he tau tagata, ne pehe: “Kua pule ai e taha tagata ke he taha, ke kelea ai e ia ni.” (Fakamatalaaga 8:9) He vehe e lalolagi ke he tau motu kehekehe, ko e tau matakau he tau tagata ti pihia mo e tau tagata takitokotaha ne kitia e fakamoliaga he matapatu fakaakoaga Tohi Tapu nei: “Ko ia kua vevehe kehe a ia, kua kumi ni e ia e mena ne manako ki ai a ia; kua latau a ia mo e tau iloilo oti ni.”—Tau Fakatai 18:1.

Ko e Tufuga ha tautolu, ne iloa mitaki a tautolu, ne nakai finagalo ma e tau tagata ke fakatu e tau fakatufono ni ha lautolu mo e pule ki a lautolu ni. He taute pihia, ne fakaheu he tau tagata e finagalo he Atua mo e fakamoliaga kua pule a ia ke he tau mena oti. Kua pehe e Salamo 95:3-5: “Ha ko Iehova ko e Atua lahi a ia; ko e Patuiki lahi foki a ia kua homo ke he tau atua oti kana. Ha ha he lima hana e tau mena hokulo he lalolagi; ko e hana foki e tau mouga tokoluga. Ko e hana ni e tahi, ne eke e ia; ko e hana lima foki ne eke e kelekele.” Ko e Atua e Pule Katoatoa ne hakohako nukua lata mo pule ha lautolu. He tutuli e tau pule katoatoa ha lautolu, ko e tau motu hane gahua totoko ke he hana finagalo.—Salamo 2:2.

Ko e Heigoa ne Lata?

Ko e puhala ni ka maeke e lalolagi ke fakalataha he taha ni e pule he lalolagi ke gahuahua ke he tau manako he tau tagata oti kana. Tokologa e tau tagata manamanatu ne mailoga e lata nei. Ka ko e falu ne fa mahani ke kumi atu ke he tau fakatokatokaaga hepe. Ma e fakatai, tokologa atu foki falu ne talahau, fakalataha mo e tau takitaki lotu, ne fakamalolo e tau tagata ke kumi atu ke he Tau Motu Kaufakalataha ma e kaufakalatahaaga he lalolagi. Pete ia, ko e tau fakatokatokaaga tagata, pete e tokoluga e tau manatu ha lautolu, kua nakai maeke ke fakamafola e tau lekua he tau tagata he lalolagi oti. Ka e, laulahi he tau fakatokatokaaga nei ne fakaata e fekehekeheaki he tau motu kehekehe.

Kua hataki he Tohi Tapu ke nakai kumi atu ke he tau fakatokaaga he tagata ma e mafola he pehe: “Aua neke tua a mutolu ke he tau iki, po ke fanau he tau tagata, nakai ha i ai ha fakamouiaga.” (Salamo 146:3) Kua nakai kia fai amaamanakiaga a tautolu ma e kaufakalatahaaga he lalolagi? Nakai pihia. Fai puhala foki.

Tokologa ne nakai iloa kua fita e fakatu he Atua e fakatufono ne maeke ke fakalataha e lalolagi. Pehe e Tohi Tapu hagaao ki a Iehova ko e Atua: “Ka ko au, kua fakauku tuai e au haku a Patuiki ki luga a Siona, ko e haku a mouga tapu. Kia ole mai a koe kia au, ti ta atu ai e au e tau motu kehe mo fonua hāu; mo e tau kala he lalolagi ke eke māu.” (Salamo 2:6, 8) Mailoga kua hagaao e kupu tohi ki a Iehova ko e Atua kua ‘fakauku hana patuiki,’ ne kua hagaao a ia ki ai ko e “haku a [t]ama” he kupu 7. Ko ia nei hokoia ko e Tama agaga mua atu he Atua, ko Iesu Keriso, kua foaki ki ai e pule ke he tau motu oti kana.

Puhala Ka Hoko Mai e Kaufakalataha he Lalolagi

Laulahi he tau tagata ne nakai mailoga e tuaga pule nei he lagi ne fakatu he Atua. Ne fakatumau e tau motu ke taofi ke he tau tonuhia ha lautolu ne moua ke pule katoatoa. Pete ia, to nakai fakauka e Atua ki a lautolu ne fakaheu ke mailoga hana pule katoatoa mo e fakatufono ne fakatu e ia. Kia lautolu ne fakaheu ke talia e fakatokaaga nei, kua pehe e Salamo 2:9: “To pakipaki e koe [ko e Tama, ko Iesu Keriso] a lautolu ke he tokotoko lapatoa; to lipilipi e koe a lautolu tuga ne kapiniu he tagata eke kapiniu kelekele.” He mailoga ai e lautolu po ke nakai, kua holo ki mua e tau motu mogonei nukua takitaki atu ke he fepakaki mo e Atua. Kua tutala e tohi fakahiku he Tohi Tapu “ke he tau patuiki he lalolagi” ne fakapotopoto auloa “ke tau ke he aho lahi he Atua mana.” (Fakakiteaga 16:14) Ko e tau motu mo e tau puhala mavehevehe ha lautolu ka fakaotioti tukulagi. To hafagi he mena nei e puhala ma e fakatufono he Atua ke fakagahua mo e nakai fai fakalavelave.

Ha ko e mena to foaki fakapulotu he Pule Katoatoa he Lagi mo e Lalolagi, ko Iehova ko e Atua he puhala he Tama e malolo ke taute e tau hikihikiaga kua lata ma e lalolagi kaufakalataha. To tamai he fakatufono he Atua e kaufakalatahaaga moli mo e to fakamonuina e tau tagata oti ne ofania e mahani tututonu. Ko e ha he nakai fakatoka taha magaaho ke totou e Salamo 72 he Tohi Tapu hau? I loto, ko e fakatino fakaperofeta kua foaki e tuaga pule i lalo hifo he Tama he Atua ka taute ma e tau tagata. To moua he tau tagata e kaufakalataha moli he lalolagi, mo e tau lekua oti kana ha lautolu—ekefakakelea, favale, mativa, mo e falu foki—to galo ai.

He lalolagi mavehevehe he vaha nei, tokologa ne manamanatu ko e amaamanakiaga pihia kua nakai moli. Ka ko e hehe ke manamanatu pihia. Nakai kaumahala e tau maveheaga he Atua, ti to nakai kaumahala ai. (Isaia 55:10, 11) Manako nakai a koe ke kitia e hikiaga nei? Maeke ia koe. Ti kua fita e fai tagata kua mautauteute ma e magaaho ia. Kua o mai a lautolu he tau motu oti, ka e he nakai tau a lautolu, kua fakalataha a lautolu mogonei ke he pule katoatoa he Atua. (Isaia 2:2-4) Ko hai a lautolu? Kua iloa a lautolu ko e Tau Fakamoli a Iehova. Ko e ha he talia e uiina ke ahi atu ke he tau matakavi feleveia ha lautolu? Liga to olioli e koe e feoakiaga atihake mo e tau tagata kua maeke ke lagomatai a koe ke fakalataha ke he pule katoatoa he Atua mo e olioli e fakalatahaaga ka nakai fai fakaotiaga.

[Tau Fakatino he lau 7]

Kua mautauteute e tau tagata he tau motu oti kana ma e moui ke he lalolagi kaufakalataha

[Fakatino Credit Line he lau 4]

Saeed Khan/AFP/Getty Images

[Fakatino Credit Lines he lau 5]

Woman grieving: Igor Dutina/AFP/Getty Images; protesters: Said Khatib/AFP/Getty Images; armored cars: Joseph Barrak/AFP/Getty Images