Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Tau Aoga he Mahani Fakamoli

Ko e Tau Aoga he Mahani Fakamoli

Ko e Tau Aoga he Mahani Fakamoli

HE FALU motu, ne fiafia e tau fanau ke vaiga e kapitiga he fakapilipili e tau fua motipo he miti mafana hana. Kua pili e tau motipo ke he kalaie mamoe, ti ko e heigoa ne mena ne taute he kapitiga—ko e fano hui, poi, lulu, po ke hopohopo a ia—ko e pili ni e tau motipo. Ko e puhala ni ke utakehe aki a lautolu ko e faifai takitaha. Ki a lautolu ne ikiiki, ko e mena fuluola lahi a ia.

Moli, nakai fiafia oti e tau tagata ka muhu motipo e tau mena tui ha lautolu, ka e ofogia e tau tagata oti ke he puhala ne pilipili a lautolu. Ko e tagata ne mahani fakamoli kua mahani pihia. Ko ia ne mahani fakamoli kua fakatata ke he taha he fakatumau e fakafetuiaga. Ne pipiki tua fakamoli a ia ke he tau gahua mo e tau maveheaga he fakafetuiaga ia pete ni ka uka e tau tutuaga. Ko e tau kupu “mahani fakamoli” kua fakamanatu ki a tautolu e mahani mitaki tuga e moli, lalagoaga, mo e tukuleleaga. Pete ia, liga fiafia a koe ki ai ka mahani fakamoli e tau tagata ki a koe, ka kua ha ha nakai ia koe e fifiliaga malolo ke mahani fakamoli ke he falu? Ka pihia, ko hai kua lata ke mahani fakamoli a koe ki ai?

Tua Fakamoli he Fakamauaga—Ko e Matapatu Manako

Ko e fakamauaga ko e taha fahi ne aoga e mahani fakamoli ka e, momoko ai, kua pihia ai. Ko e tane mo e hoana ne tua fakamoli tumau ke he tau omonuo he fakamauaga ha laua—ke nonofo tokoua mo e gahua tokoua ma e mitaki he taha—ne taute e lakaaga aoga ke he kumi e fiafia mo e haohao mitaki. Ko e ha? Ha kua tufuga e tau tagata aki e manako ke fakakite mo e ke moua e mahani fakamoli. He magaaho ne fakamau a Atamu mo Eva he kaina i Etena, ne fakapuloa he Atua: “Ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e pipiki ke he hana hoana.” Ko e mena taha foki ia ni ke he hoana; ke pipiki a ia ke he hana tane. Maeke he tane mo e hoana ke tua fakamoli mo e kaufakalataha ke he taha.—Kenese 2:24; Mataio 19:3-9.

Moli, kua totou afe e tau tau he mole. Kakano kia e mena ia kua tuai e mahani fakamoli he fakamauaga he vaha nei? Tokologa ka tali nakai. Ko e tau tagata kumikumi i Sihamani ne moua 80 e pasene ne mailoga e tua fakamoli he fakamauaga ke aoga lahi. Kua fakatu e kumikumiaga ke uaaki ke moua e tau aga mitaki lahi he tau tagata tane mo e tau fifine. Ko e matakau he tau tagata tane ne tala age ki ai ke tohi hifo lima e mahani ne nava lahi e lautolu he tau fifine, mo e matakau he tau fifine ke tohi hifo lima e mahani ne nava lahi e lautolu he tau tagata tane. Ko e mahani mitaki ne uho lahi mahaki ke he tau tagata tane mo e tau fifine ko e tua fakamoli.

E, ko e mahani fakamoli e vala he fakaveaga malolo ma e fakamauaga kua kautu. Ka e, he kitia e tautolu he vala tala fakamua, ko e mahani fakamoli kua fakaheke lahi ka e nakai fakagahuahua. Ma e fakatai, kua tokoluga e numera he tau vevehe he tau motu loga ne fakakite e nakai mahani fakamoli. Maeke fefe e tau hoa mau ke totoko e puhala nei mo e fakamoli tumau ke he taha?

Pipi Mauniva he Mahani Fakamoli e Fakamauaga

Kua kitia e mahani fakamoli ka kumi magaaho e tau hoa mau ke fakakite moli e tukuleleaga ha laua ki a laua ni. Ma e fakatai, kua fa mitaki ke talahau “ha maua” ka e nakai “haku”—“tau kapitiga ha maua,” “tau fanau ha maua,” “tau kaina ha maua,” “tau iloaaga ha maua,” mo e falu foki. Ka taute pulega mo e tau fifiliaga—hagaao ke he fale, gahua, feaki tama, fakafiafia, tau magaaho o evaeva, po ke tau gahua fakalotu—kua lata he tane mo e hoana ke manamanatu ke he tau logonaaga mo e tau manatu he taha hoa.—Tau Fakatai 11:14; 15:22.

Kua kitia e mahani fakamoli ka taute he taha hana hoa ke logona e manako ki ai mo e loto ki ai. Kua logona he tagata fai tokoua e nakai haohao mitaki ka molea e fakakapitiga he hoa hana ke he tagata kehe ne nakai ko e tokoua hana. Ne tomatoma he Tohi Tapu e tau tagata tane ke pipiki ‘ke he hoana ha lautolu he vaha fuata.’ Kua lata he tane ke nakai fakaata hana loto ke manako he nava atu ke he falu fifine ka e nakai ko e hoana hana. Moli kua lata ia ia ke kalo kehe mai he mahani kalahi mo e fifine kehe. Kua hataki he Tohi Tapu: “Ko ia kua faivao mo e fifine kua noa a ia mo e manamanatu; ko ia kua eke e mena ia, kua fakaoti ai e ia hana moui.” Ko e poakiaga hokulo pihia he tua fakamoli kua amanaki foki ke he hoana.—Tau Fakatai 5:18; 6:32.

Kua aoga lahi kia e laliaga he tua fakamoli he fakamauaga? E aoga. Kua taute e fakamauaga ke mauokafua mo e tumau, ti ko e tau hoa tokoua kua igatia aoga ai. Tuga anei, ka tukulele tua fakamoli e tane ke he tuaga he hoana hana, kua ha ha he hoana hana e logonaaga haohao mitaki kua fakatata he tau mahani mitaki hana. Mena taha ia ni ke he tane. Ko e fifiliaga hana ke fakamoli ke he hoana hana ka lagomatai a ia ke feaki e tukuleleaga ke he tau matapatu fakaakoaga tututonu he tau fahi oti he moui hana.

Ka vihi ai e tuaga he tane mo e hoana, ko e mahani fakamoli ka taute a laua ke logona e haohao mitaki. He taha fahi, ko e fakamauaga ne nakai ha ha ai e mahani fakamoli, ko e tali tumau ke he tau lekua ko e nonofo kehekehe po ke tau vevehe. Ko e lakaaga pihia, kua mamao ligo mai he fakamafola e tau lekua, fa mahani ai ko e lakafia atu ke he falu lekua. He tau atu tau 1980, ko e pulotu fasone talahaua ne toka hana hoana mo e magafaoa. Moua nakai e ia e fiafia ko e tagata tane nofo tokotaha? Uafulu e tau he mole, ne talahau e ia kua taute he nonofo kehekehe a ia ke “matimati mo e kikioka mo e nakai mohe he po he manako ke mavehe ke he tau tama [hana] to momohe.”

Mahani Fakamoli he Vahaloto he Tau Matua mo e Fanau

Ka mahani fakamoli e tau matua ki a laua ni, to liga maeke he mahani nei ke moua he tau fanau ha lautolu. Ka lalahi hake a lautolu, ko e tau fanau ne feaki he magafaoa mahani fakamoli, mo e he fakaalofa ka mukamuka lahi ke fai lalagoaga ke he tau hoa ha lautolu ti pihia ke he tau mamatua ha lautolu he matematekelea ke he tau matulituli he vaha fuakau.—1 Timoteo 5:4, 8.

Moli, nakai ni ko e tau matua tumau ne kulikuli fakamua. Falu magaaho kua lata e tama mo e levekiaga tua fakamoli. Ko e tuaga anei ki a Herbert mo Gertrud—ko e Tau Fakamoli a Iehova tokoua—ke molea e 40 e tau. Ko e tama tane ha laua, ko Dietmar, ne matematekelea e moui katoa hana ha ko e muscular dystrophy. He fitu e tau kua mole ato hoko e mate hana ia Novema 2002, ne lata a Dietmar mo e levekiaga aho mo e po. Kua leveki fakaalofa he tau matua hana a ia. Ne fakatu foki e laua e tau matini fakaekekafo he kaina ha lautolu mo e moua e fakamahaniaga ekekafo. Ko e fakafifitakiaga mitaki he mahani fakamoli fakamagafaoa!

Latatonu e Mahani Fakamoli ma e Fakakapitiga

“Maeke e tagata nakai fai tokoua ke fiafia, ka e uka ke fiafia ka nakai fai kapitiga,” he mailoga e Birgit. Liga talia e koe. He fai tokoua po ke nofo tokotaha a koe, ko e mahani fakamoli he kapitiga mitaki ka fakamafana e loto hau mo e fakaholo ki mua e tuaga he moui hau. Moli, ka mau a koe, kua lata e hoa mau hau ke eke mo kapitiga tata lahi mahaki hau.

Nakai ni ko e tagata mahani e kapitiga. Liga tokologa e tau tagata mahani ha tautolu—tau katofia, tau tagata gahua, mo e tau tagata ne feleveia tumau e tautolu. Ko e tuaga kapitiga moli kua lata mo e tanakiaga he magaaho, malolo, mo e tukuleleaga he logonaaga. Ko e lilifu ke eke mo kapitiga he taha. Tamai he tuaga kapitiga e tau monuina, ka kua putoia foki e tau matagahua.

Kua latatonu e fakafetuiaga mitaki mo e tau kapitiga ha tautolu. Ko e fakafetuiaga pihia kua liga maama mafiti ha kua lata ai. “Ka fai lekua e taha ia maua, ne hea telefoni e kapitiga fifine haku mo au lagataha po ke lagaua he fahitapu. Kua mitaki ke iloa ko ia haia ti kua makai ke fanogonogo,” he fakamaama e Birgit. Kua nakai lata e mamao ke fakaveha aki e tuaga kapitiga. Ne femamaoaki e tau nonofoaga ha Gerda mo Helga, ka ko e tau kapitiga mitaki a laua ke molea e 35 e tau tau. “Ne tohitohi tumau a maua,” he fakamaama e Gerda, “he talahau e tau mena tutupu mo e fakamaama e tau logonaaga hokulo ha maua, ne liga fiafia po ke momoko. Ko e tohi mai ia Helga kua fakafiafia lahi mahaki au. Ne tatai tumau e tau manamanatuaga ha maua.”

Kua latatonu e mahani fakamoli ma e tuaga kapitiga. Kua moumou he nakai mahani fakamoli e tau fakafetuiaga kua leva lahi foki. Ko e aga mau ma e tau kapitiga ke fakailoa ke he taha ti pihia ke he tau manatu galo. Kua tutala e tau kapitiga mai he tau loto nakai hopoate he neke fakalolelole po ke fakakaumahala e mauokafua ha lautolu. Ne pehe e Tohi Tapu: “Kua fakaalofa e kapitiga ke he tau aho oti kana; kua fanau foki e matakainaga ke lata ai mo e aho matematekelea.”—Tau Fakatai 17:17.

Ha kua fakaohooho he tau kapitiga ha tautolu e puhala manamanatu, logona hifo, mo e gahua ha tautolu, kua aoga ke kapitiga a tautolu mo e tau tagata ne tatai e puhala moui mo e ha tautolu. Ma e fakatai, fakaeneene ke feaki kapitiga mo lautolu ne tatai e tau taofiaga, tatai e onoonoaga ke he tau mahani, mo e tau tutuaga hako mo e hepe tuga ni he taute e koe. Ko e tau kapitiga pihia ka lagomatai a koe ke hokotia ke he tau foliaga hau. Ti manako he ha a koe ke fakatata ke he tagata ne nakai tatai e tau tutuaga mo e tau mahani mo e hau? Kua fakakite he Tohi Tapu e aoga he fifili e tau kapitiga hako he pehe ai: “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia; ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.”—Tau Fakatai 13:20.

Maeke ke Ako e Mahani Fakamoli

He ako e tama ke fakapili e tau motipo he tapulu he taha, to liga manako a ia ke fefeua tumau pihia. Ko e mena taha ia ne talahau ke he tagata kua mahani fakamoli. Ko e ha? Kakano ka fakagahuahua tumau e tautolu he fakakite e mahani fakamoli, to mukamuka ai. Kaeke ke ako tuai he tagata he magaaho ne tote ai e mahani fakamoli ki loto he magafaoa, to mukamuka a ia he magaaho fakamui ke feaki e tau tuaga kapitiga ne fakave ke he mahani fakamoli. Nakai leva, ko e tau tuaga kapitiga pipi mauniva mo e malolo pihia ka hafagi e puhala ma e mahani fakamoli he fakamauaga. To lagomatai lahi foki he mena nei a ia ke mahani fakamoli he tuaga kapitiga kua mua atu.

Ne pehe a Iesu ko e poakiaga ne mua ue atu ko e fakaalofa ki a Iehova ko e Atua mo e loto, solu, manamanatuaga, mo e malolo katoa. (Mareko 12:30) Kakano e mena nei ke foaki katoatoa e mahani fakamoli ke he Atua. Tamai he mahani fakamoli ki a Iehova ko e Atua e tau palepale monuina. To nakai fakatolalo po ke fakaita e ia a tautolu, ha kua pehe mai a ia: ‘Kua mahani fakamoli ni au.’ (Ieremia 3:12) E, ko e mahani fakamoli, po ke tua fakamoli, ke he Atua kua tamai e tau palepale tukulagi.—1 Ioane 2:17.

[Blurb he lau 6]

Ko e mahani fakamoli he kapitiga mitaki ka fakamafana e loto hau

[Fakatino he lau 5]

Kua felevekiaki he tau tagata he magafaoa mahani fakamoli e tau manako he falu