Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi Fakamua he Nofoaga he Tau Patuiki
Kua Moui e Kupu ha Iehova
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi Fakamua he Nofoaga he Tau Patuiki
KAVI ke he 77 e tau he mole tali he liliu e tau Iutaia ke he motu ha lautolu mai he fakapaea ki Papelonia. Ko e faituga ne liu e Kovana ko Serupapelu atihake kua 55 tuai e tau mogonei he tu ai. Ko e matapatu kakano ne liliu e tau Iutaia ko e liu fakatu he tapuakiaga moli i Ierusalema. Ka e, kua nakai makutu e tau tagata ke he tapuakiaga ki a Iehova. Kua latatonu ke fai fakamaloloaga mafiti, ti ko e mena tonu ia ni ne foaki he tohi Fakamua he Nofoaga he Tau Patuiki.
Ke he taha fahi mai he fakamauaga he tau matohiaga, kua putoia he Nofoaga he Tau Patuiki kavi ke he 40 e tau, mai he mate he Patuiki ko Saulo ke hoko ke he mate he Patuiki ko Tavita. Kua talitonu ai ko e ekepoa ko Esera ne tohia e tohi nei he tau 460 F.V.N. Kua aoga e tohi Fakamua he Nofoaga he Tau Patuiki ki a tautolu kakano kua fakakite mai ki a tautolu e tapuakiaga ke he faituga mo e tohi fakamatafeiga ke he ohi he Mesia. Ha ko e vala he Kupu he Atua kua omoomoi, ko e fekau i ai kua fakamalolo e tua ha tautolu mo e fakalahi atu e maamaaga ha tautolu ke he Tohi Tapu.—Heperu 4:12.
KO E FAKAMAUAGA AOGA LAHI HE TAU HIGOA
(1 Nofoaga he Tau Patuiki 1:1–9:44)
Ko e matohiaga matafeiga ne tohia e Esera kua lata ai ke he liga tolu e kakano:ke iloa moli ko e tau tagata tane kotofa pauaki ni ne taute e feua ekepoa, ke lagomatai he fakakite e tufaaga he tau magafaoa, mo e puipui neke galo e fakamauaga he ohi ne takitaki atu ke he Mesia. Kua fakamatutaki he matohiaga e tau Iutaia mo e tupumaiaga ha lautolu ti hoko atu taha ki tua ke he tagata tane fakamua. Hogofulu e atuhau mai ia Atamu ki a Noa, ti hogofulu foki e atuhau ki a Aperahamo. He oti e tohi e tau fanau tane ha Isamaeli, ko e tau tama tane he hoana fakahoa ha Aperahamo ko Ketura, mo e tau tama tane ha Esau, ne fakamatapatu ai e tala ke he ohi he tau tama tane toko 12 ha Isaraela.—1 Nofoaga he Tau Patuiki 2:1.
Ne lahi e fakamauaga he tau ohi ha Iuta kakano ko lautolu ne tupu mai e laini fakapatuiki he Patuiki ko Tavita. Ne 14 e atuhau mai ia Aperahamo ki a Tavita, ti 14 foki ke hoko ke he fakapaea ki Papelonia. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 1:27, 34; 2:1-15; 3:1-17; Mataio 1:17) Ti tohi ai e Esera e ohi he magafaoa he fahi uta i Ioritana, mui mai e matohiaga he tau tama tane ha Levi. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 5:1-24; 6:1) Ti mui mai e fakakatoatoaaga he falu magafaoa ke he fahi lalo he Vailele ko Ioritana mo e tohi fakamatafeiga e laini ha Peniamina. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 8:1) Ne tohi foki e tau higoa he tau tagata ne liliu atu ti nonofo mua i Ierusalema he mole e fakapaea ki Papelonia.—1 Nofoaga he Tau Patuiki 9:1-16.
Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:
1:18—Ko hai e matua tane ha Saraha—ko Kainano po ko Afakasata? (Luka 3:35, 36) Ko Afakasata e matua tane ha Saraha. (Kenese 10:24; 11:12) Ko e kupu “Kainano” ia Luka 3:36 kua liga hehe ma e kupu “Kaletaia.” Ka pihia, kua liga totou pehe he tohi fakamua, “ko e tama he Kaletaia ko Afakasata.” Po kua liga ko e tau higoa Kainano mo e Afakasata kua hagaao ke he taha e tagata. Ka kia manatu ko e talahauaga “tama a ia a Kainano” nukua nakai ha ha he falu fakamauaga tohi.—Luka 3:36, matahui tala NW.
2:15—Ko Tavita kia ko e tama ke fitu aki ha Iese? Nakai. Ne valu e tama tane ha Iese, ti ko Tavita e tama fakamui. (1 Samuela 16:10, 11; 17:12) Taha he tau tama tane ha Iese ne iloa moli kua mate mo e nakai fai fanau. Ha kua nakai fai tohiaga e tama tane ia ke he fakamauaga he matohiaga, ne nakai tohi e Esera e higoa hana.
3:17—Ko e ha ne hagaao e Luka 3:27 (NW) ke he tama tane ha Iekonia ko Salatielu ko e tama tane a Neri? Ko Iekonia e matua tane ha Salatielu. Ka e, maaliali ai ne age e Neri e tama fifine hana mo hoana ha Salatielu. Ne hagaao a Luka ke he figona tane ha Neri ko e tama tane a Neri tuga ni a Iosefa, ne ui e ia ko e tama tane he matua tane ha Maria, ko Heli.—Luka 3:23.
3:17-19—Magafaoa fefe a Serupapelu, Petaia, mo Salatielu? Ko Serupapelu ko e tama tane a Petaia, ko e matakainaga ha Salatielu. Ka e, fa ui he Tohi Tapu a Serupapelu ko e tama tane ha Salatielu. (Mataio 1:12; Luka 3:27, NW) Liga kakano e mena nei ha kua mate a Petaia ti feaki e Salatielu a Serupapelu. Po ke liga mate a Salatielu nakai fai tama, ti mau a Petaia mo e hoana he hana matakainaga, ti ko Serupapelu e tama uluaki he fakafetuiaga ia.—Teutaronome 25:5-10.
5:1, 2—Ko e heigoa e kakano ma Iosefa he moua e tufaaga he uluaki? Kakano kua fakalahi ua e tufaaga ne moua e Iosefa. (Teutaronome 21:17) Ne eke a ia mo matua tane he ua e magafaoa—Efaraimo mo Manase. Ko e tau tama tane ha Isaraela ne toe ne takitaha ni e magafaoa.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
1:1–9:44. Ko e matohiaga he tau tagata moli ne momoui kua fakamoli ai ko e fakaholoaga katoa he tapuaki moli kua fakave, nakai ke he tau tala fakatai tuai, ka e ke he tau mena moli.
4:9, 10. Ne tali e Iehova e liogi fakamakutu ha Iapesa ke fakalaulahi mo e mafola hana kelekele ke liga tokologa atu e tagata matakutaku Atua ka nonofo ai. Lata foki ia tautolu ke liogi mai he tau loto ma e tupu ki mua he tau tagata tapuaki he fakamakutu a tautolu ke fakalataha ke he gahua taute tutaki.
5:10, 18-22. He vaha he Patuiki ko Saulo, ko e tau magafaoa he fahi uta ha Ioritana ne kautu ai ke he tau Hakara pete kua molea e 2 ke he 1 he tau magafaoa nei ka fakatatai ki a lautolu. Kakano ai ha kua falanaki e tau tagata malolo he tau magafaoa nei ki a Iehova mo e kumi lagomatai mai ia ia. Kia ha ha ia tautolu e mauokafua katoatoa ki a Iehova he fakalataha a tautolu ke he tauaga fakaagaga mo lautolu ne tokologa atu ia tautolu.—Efeso 6:10-17.
9:26, 27. Ko e tau Levi ne leoleo gutuhala ne mua e mamafa e kotofaaga. Ne age ki a lautolu e ki ke he gutuhala he tau matakavi tapu he faituga. Ne falanaki moli ki a lautolu ke hafagi e tau gutuhala he tau aho oti. Kua tuku mai ki a tautolu e kotofaaga ke o atu mo e kumi e tau tagata he fonua ha tautolu mo e lagomatai a lautolu ke tapuaki ki a Iehova. Nakai kia eke foki a tautolu ke falanaki mo e ke mauokafua ki ai tuga e tau Levi ne leoleo gutuhala?
KUA PULE A TAVITA KO E PATUIKI
(1 Nofoaga he Tau Patuiki 10:1–29:30)
Ne kamata e tala ke he Patuiki ko Saulo mo e tau tama tane tokotolu hana ne mamate he latau mo e tau Filisitia he Mouga ko Kilepoa. Ne eke a Tavita, ko e tama a Iese mo patuiki ke he magafaoa ha Iuta. Ko e tau tagata tane mai he tau magafaoa oti ne o mai ki Heperona ti fakatu a Tavita mo patuiki a Isaraela oti. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 11:1-3) Nakai leva, ne fofo e ia a Ierusalema. Fakamui, ne ta mai he tau Isaraela e puha he maveheaga ki Ierusalema “mo e kalaga, mo e leo he sofaro, mo e . . . ta foki e tau napeli, mo e tau kitara.”—1 Nofoaga he Tau Patuiki 15:28.
Ne fakakite e Tavita e manako ke ta e fale ma e Atua moli. He toka e lilifu ia ma Solomona, ne taute e Iehova e maveheaga mo Tavita ma e Kautu. He matutaki a Tavita ke he tauaga hana ke he tau fi ha Isaraela, ne fakakautu tumau e Iehova a ia. Ko e fua he totou puke tagata nakai fai matafakatufono ne toko 70,000 ne mamate. He mole e moua e takitakiaga fakaagelu ke ati e fatapoa ki a Iehova, ne fakatau e Tavita e kelekele mai ia Aruna ko e Iepusi. Ne kamata agataha a Tavita ke taute e “tau mena loga” ma e talagaaga he fale “talahaua mo e fulufuluola” ki a Iehova he fonua ia. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 22:5) Ne fakatokatoka e Tavita e tau feua ekepoa faka-Levi, ti ko e tohi nei ni ne tohi fakamatafeiga lahi i ai nakai tuga falu vala he tau Tohiaga Tapu. Ko e patuiki mo e tau tagata ne fakamokoi he tuku mena fakaalofa ma e faituga. He mole e 40 e tau ne pule ai, ne mate a Tavita “kua loga hana tau tau, mo e lahi hana koloa; mo e lilifu; ti eke hana tama ko Solomona mo patuiki ke hukui aki a ia.”—1 Nofoaga he Tau Patuiki 29:28.
Tali he Tau Huhu Faka-Tohiaga Tapu:
11:11—Ko e ha ne 300 ne keli ka e nakai 800 tuga he tala taha ia he 2 Samuela 23:8? Ko e takitaki he tau toa ha Tavita ko Iasapama. Ko e tau toa tokoua foki ko Eleasaro mo Sama. (2 Samuela 23:8-11) Ko e kakano ne kehekehe e tau tala ua nei kua liga hagaao ke he tau mena kehekehe ne taute he taha e tagata.
11:20, 21—Ko e heigoa e tuaga ha Apisai mai he tau toa tokotolu ha Tavita? Ne nakai ko Apisai taha he tau toa tokotolu ne fekafekau ki a Tavita. Pete ia, tuga he talahau he 2 Samuela 23:18, 19, ko ia e takitaki kau he 30 e kautau ti kehe mai ia lautolu na. Kua tatai e aga ha Apisai mo e tau toa malolo tokotolu kakano ha kua taute e ia e tau gahua malolo lahi tuga a ia ha Iasapama.
12:8—Puhala fe ne tuga e “mata he tau leona” e tau kautau Kato? Ko e tau toa malolo nei ne ha ha he tapa ha Tavita he tutakale. Ne tupu loloa e tau lau ulu ha lautolu. He fulufulu pihia kua kitia a lautolu kua mata vale tuga e tau leona.
13:5—Ko e heigoa e “Sikora i Aikupito”? Manatu e falu kua hagaao ke he la he Vailele ko Naila. Pete ia, kua fa iloa ko e “vailele a Aikupito”—ko e pahua loa ne fakamailoga e katofia he fahi toga ki lalo mo e Motu he Maveheaga.—Numera 34:2, 5; Kenese 15:18.
16:30—Ko e heigoa e kakano he “vivivivi” ka tala ki a Iehova? Ko e kupu “vivivivi” kua fakaaoga fakaagaga he mena nei ke hagaao ke he matakutaku tapu mo e fakalilifu lahi ki a Iehova.
16:1, 37-40; 21:29, 30; 22:19—Ko e heigoa e tapuakiaga ne gahuahua agaia i Isaraela he ta mai e Puha ki Ierusalema ato talaga e faituga? Magaaho ne ta mai e Tavita e Puha ki Ierusalema ti tuku he fale ie ne talaga e ia, ne nakaila tuku ia e Puha ke he faituga utafano ke he loga e tau tau. He ta mai ki Ierusalema, ne toka ni e Puha he fale ie ia i Ierusalema. Ko e faituga utafano haia i Kipeona, ko e Ekepoa ne Mua ko Satoka mo e tau matakainaga hana ne taute poa i ai nukua felauaki mo e Fakatufono. Ne matutaki e fakatokatokaaga nei ato mau e faituga i Ierusalema. Magaaho ne mau e faituga, ne ta mai e faituga utafano i Kipeona ki Ierusalema, ti tuku e Puha he mena Tapu Ue Atu he faituga.—1 Tau Patuiki 8:4, 6.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
13:11. He nakai ita mo e tukupau aki a Iehova ka kaumahala e tau laliaga ha tautolu, kua latatonu ia tautolu ke filifilia e tuaga ti lali ke kumi e kamataaga he lekua. Nakai fakauaua ai, ne taute e Tavita e mena ia. Ne ako e ia mai he hehe hana ti fakamui ne kautu he ta mai e Puha ki Ierusalema, he hako e puhala ne fakaaoga. *
14:10, 13-16; 22:17-19. Kua lata ia tautolu ke kumi tumau a Iehova he liogi mo e kumi hana takitakiaga ato taute ha gahua ne liga ke lauia a tautolu fakaagaga.
16:23-29. Ko e tapuaki ha Iehova kua lata ke tuku fakamua he moui ha tautolu.
18:3. Ko Iehova e Fakamoli he hana tau maveheaga. Puhala ia Tavita, ne taute e ia e tau maveheaga hana ke foaki ke he tega ha Aperahamo e motu katoa ko Kanana, mai he “vai lele a Aikupito, ti hoko ke he vai lele lahi, ko e vai lele ko Eufirate.”—Kenese 15:18; 1 Nofoaga he Tau Patuiki 13:5.
21:13-15. Ne poaki e Iehova e agelu ke taofi la e tatalu kakano kua lahi e logonaaga Hana ke he matematekelea he Hana tau tagata. Moli, “kua lahi mahaki hana fakaalofa noa.” *
22:5, 9; 29:3-5, 14-16. Pete kua nakai poaki ki a ia ke ta e faituga ha Iehova, ne fakakite e Tavita e agaga fakamokoi. Ko e ha? Ha kua loto fakaaue a ia ke he tau mena oti ne moua e ia ha ko e mitaki ha Iehova. Ko e logonaaga pihia he fakaaue kua lata ke fakaohooho a tautolu ke moua e agaga fakamokoi.
24:7-18. Ko e fakatokaaga ke 24 e veveheaga fakaekepoa ne fakatu e Tavita nukua fakamoli ai he magaaho ne tu atu e agelu ha Iehova ki a Sakaria, ko e matua tane ha Ioane ko e Papatiso, mo e talahau ko e fanau ne fai a Ioane. Ha ko e taha he “vahega a Avia,” ko Sakaria hane taute hana feua he faituga. (Luka 1:5, 8, 9) Kua ha ha he tapuakiaga moli he tau fakamauaga mata numera moli, nakai fakataitai noa. Kua fua mai e tau monuina he kaufakalataha mahani fakamoli ha tautolu mo e “fekafekau fakamoli mo e loto matala” hagaao ke he tapuakiaga fakatokatoka fakamitaki ha Iehova he vaha nei.—Mataio 24:45.
Fekafekau ki a Iehova “mo e Loto Fiafia”
Nakai hagaao hokoia ni e Fakamua he Nofoaga he Tau Patuiki ke he tau matohiaga. Kua tala foki ke he ta mai e Tavita e puha he maveheaga ki Ierusalema, hana tau kautuaga lalahi, tauteute ke ta e faituga, mo e fakatu e tau veveheaga ekepoa faka-Levi ma e feua ekepoa. Ko e tau mena oti ne talahau e Esera he Fakamua he Nofoaga he Tau Patuiki kua aoga moli ke he tau Isaraela, he lagomatai a lautolu ke fakafou ha lautolu a fakamakutu ke he tapuakiaga ki a Iehova he faituga.
Ko e fakafifitakiaga mitaki ha ia ne fakatoka e Tavita he tuku fakamua tumau e tapuaki ki a Iehova he moui hana! He nakai foli tuaga pauaki a ia ma hana ni, ne kumi a Tavita ke taute e finagalo he Atua. Kua fakamalolo ki a tautolu ke fakagahua e tomatomaaga hana ke fekafekau ki a Iehova “mo e loto katoa, mo e loto fiafia.”—1 Nofoaga he Tau Patuiki 28:9.
[Tau Matahui Tala]
^ para. 2 Ma e falu fakaakoaga mai he lali ha Tavita ke ta mai e Puha ki Ierusalema, kikite Ko e Kolo Toko, Iuni 1, 2005, lau 30-32.
^ para. 6 Ma e falu fakaakoaga hagaao ke he totou puke tagata nakai fai matafakatufono a Tavita, kikite Ko e Kolo Toko, Iuni 1, 2005, lau 30-32.
[Fakafonua/Tau Fakatino he lau 8-11]
(Ma e puhala katoa ne tohi aki, kikite e tohi)
Ko e tau atuhau mai ia Atamu ki a Noa (1,056 e tau)
4026 F.V.N. Atamu
130 e tau ⇩
Setu
105 ⇩
Enosa
90 ⇩
Kainano
70 ⇩
Maalaelu
65 ⇩
Iareto
162 ⇩
Enoka
65 ⇩
Metusela
187 ⇩
Lameko
182 ⇩
2970 F.V.N. fanau a NOA
Ko e tau atuhau mai ia Noa ki a Aperahamo (952 e tau)
2970 F.V.N. Noa
502 years ⇩
Semu
100 ⇩
FAKAPUKE 2370 F.V.N.
Afakasata
35 ⇩
Saraha
30 ⇩
Heperu
34 ⇩
Peleko
30 ⇩
Reu
32 ⇩
Saruka
30 ⇩
Nakori
29 ⇩
Taraha
130 ⇩
2018 F.V.N. fanau a APERAHAMO
Mai ia Aperahamo ki a Tavita: 14 e atuhau (911 e tau)
2018 F.V.N. Aperahamo
100 yrs.
Isaako
60 ⇩
Iakopo
c.88 ⇩
Iuta
⇩
Faresa
⇩
Hesarona
⇩
Rama
⇩
Aminatapu
⇩
Naasona
⇩
Salemona
⇩
Poasa
⇩
Opeta
⇩
Iese
⇩
1107 F.V.N. fanau a TAVITA