Omaoma a Koe ki a Hai​—Atua po ke Tau Tagata?

“Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua [“ko e pule,” NW] ke he omaoma ke he tau tagata.”—GAHUA 5:29.

1. (a) Ko e heigoa e mataulu he kupu tohi he fakaakoaga nei? (e) Ko e ha ne tuku e tau aposetolo he fale puipui?

KUA liga ita lahi e tau ikifakafili he hopoaga tokoluga Iutaia. Kua galo tuai e tau pagota. Ko lautolu ko e tau aposetolo ha Iesu Keriso, ko e tagata ne fakahala ke he mate he hopoaga tokoluga he tau fahi tapu gahoa fakamua. Mogonei kua amanaki e hopoaga ke fehagai atu ke he tau tutaki tata lahi haana. Ka e he magaaho ne o tau e tau leoleo ke tamai a lautolu, ne kitia e lautolu kua gatigati e tau poko ha lautolu, ka kua pāpā agaia e tau gutuhala. Nakai leva ne iloa he tau leoleo ko e tau aposetolo haia he faituga i Ierusalema, hane fakaako mo e nakai matakutaku ke he tau tagata hagaao ki a Iesu Keriso—ko e gahua taha ne tapaki ai a lautolu! Ne fakamafiti atu e tau leoleo ke he faituga, liuaki e tau aposetolo ke he fale puipui, mo e uta a lautolu ke he hopoaga.—Gahua 5:17-27.

2. Ko e heigoa ne poaki he agelu ke he tau aposetolo ke taute?

² Ne fakatoka mai he agelu e tau aposetolo he fale puipui. Kua taute pihia kia ke fakahao mai a lautolu he tau favale a mui? Nakai. Kua taute pihia ke logona he tau tagata i Ierusalema e tala mitaki hagaao ki a Iesu Keriso. Ko e hatakiaga he agelu ke he tau aposetolo kua lata ia lautolu ke “talahau atu ke he motu e tau kupu oti kana he fakamouiaga nai.” (Gahua 5:19, 20) Ti pihia  e mena ne tupu he magaaho ne moua he tau leoleo e tau aposetolo hane taute e poakiaga ia.

3, 4. (a) He poaki ke fakaoti e fakamatala, ne tali age fēfē a Peteru mo Ioane? (e) Ti fēfē e tali he falu aposetolo?

³ Tokoua he tau tagata fakamatala loto malolo ia, ko e aposetolo ko Peteru mo Ioane, kua tutu he hopoaga he magaaho fakamua, tuga ne fakamanatu fakamalolo age he ikifakafili ne mua, ko Iosefa Kaiafa, ki a lautolu. Ne pehe a ia: “Ka e nakai kia tala atu fakamakamaka e mautolu kia mutolu, aua neke fakaako atu ke he higoa na [ha Iesu]? kitiala, kua fakapuke e mutolu a Ierusalema ke he tau kupu ha mutolu.” (Gahua 5:28) Kua nakai lata ia Kaiafa ke ofo he liu kitia a Peteru mo Ioane he hopoaga. He poaki he magaaho fakamua ke fakaoti e fakamatala, ne tali age e tau aposetolo tokoua: “Po ke tonu nakai ki mua he Atua, ke fanogonogo a maua kia mutolu ka e nakai fanogonogo a maua ke he Atua, ati fifili a a mutolu. Ha kua nakai maeke ke fakamamate a maua ke he tau mena ne kitia e maua, mo e fanogonogo a maua ki ai.” Ke tuga e perofeta i tuai ko Ieremia, ne nakai maeke a Peteru mo Ioane ke taofi mai he taute e poakiaga ha laua ke fakamatala.—Gahua 4:18-20; Ieremia 20:9.

⁴ Mogonei, nakai ni ko Peteru mo Ioane ka ko e tau aposetolo oti—putoia ai a Matatia ne fifili fou—ne moua e magaaho ke talahau e fekau ha lautolu ki mua he hopoaga. (Gahua 1:21-26) He poaki ke fakaoti e fakamatala, ne tali fakamalolo foki a lautolu: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua [ko e pule] ke he omaoma ke he tau tagata.”—Gahua 5:29.

Pule he Atua Po Ke Pule he Tagata

5, 6. Ko e ha ne nakai omaoma e tau aposetolo ke he poaki he hopoaga?

⁵ Ko e tau aposetolo ko e tau tagata omaoma fakatufono ne nakai mahani ke holitu e poaki he hopoaga. Pete ia, kua nakai fai tagata, pete he lahi fēfē e malolo hana, kua fakaata ke fekau e taha tagata ke holitu taha poakiaga he Atua. Ko Iehova ko e ‘Mua Ue Atu he lalolagi oti.’ (Salamo 83:18) Nakai ni ko e ‘Ikifakafili he lalolagi oti’ a ia ka ko e Foaki Fakatufono Mua Ue Atu, mo e ko e Patuiki tukulagi tukumuitea foki. Ko e ha poaki he hopoaga ne taute pauaki ke mua atu ke he tau poakiaga he Atua kua teao ke he onoonoaga Hana.—Kenese 18:25; Isaia 33:22.

⁶ Kua fita he fakailoa he falu pulotu lalahi he fakatufono e mooli nei. Ke fakatai ki ai, ne tohia he ikifakafili talahaua ha Igilani he senetenari ke 18 aki ko William Blackstone, kua nakai lata ke fakaata e fakatufono he tagata ke fetoko “ke he matafakatufono he fakakiteaga” tuga ne moua i loto he Tohi Tapu. Ati, molea lahi e pule he Saneheturini he magaaho ne poaki ke he tau aposetolo ke fakaoti e fakamatala. Ne nakai maeke he tau aposetolo ke omaoma ke he poaki ia.

7. Ko e ha ne fakaita he gahua fakamatala e tau ekepoa ne mua?

⁷ He fakamalolo e tau aposetolo ke fakatumau ke fakamatala ne vale lahi e tau ekepoa ne mua. Ko e tau Satukaio foki e falu ne ekepoa, pihia foki mo Kaiafa, ne nakai talitonu ke he liu tu mai. (Gahua 4:1, 2; 5:17) Pete ia, ne fakamakamaka ni e tau aposetolo kua fitā a Iesu he fakaliu tu mai he mate. Lafi ki ai, ne lahi e gahua he falu ekepoa ne mua ke moua e fiafia mo e tau pule Roma. He fakafiliaga ha Iesu, ne foaki age e magaaho ke talia a Ia mo patuiki ha lautolu, ne au atu e kelea he tau ekepoa ne mua he kalaga fakalahi: “Nakai fai patuiki a mautolu, ka ko Kaisara hokoia.” (Ioane 19:15) * Ti nakai ni fakamooli he tau aposetolo kua fitā a Iesu he fakaliu tu mai ka e fakaako foki e lautolu hagaao ke he higoa Haana, kua “nakai fakai taha higoa i lalo he lagi kua foaki mai ke he tau tagata, ke maeke ai ke fakamomoui a tautolu.” (Gahua 2:36; 4:12) Kaeke kamata e tau tagata ke kitia a Iesu ne fakaliu tu mai ko e Takitaki ha lautolu, he manatu he tau ekepoa, liga to o mai e tau Roma mo e utakehe e tau takitaki Iutaia he ‘tau tutuaga mo e motu ha lautolu.’—Ioane 11:48.

8. Ko e heigoa e fakatonuaga pulotu ne tala age e Kamalielu ke he Saneheturini?

⁸ Kua tuga fakaatukehe e vahā anoiha ma e tau aposetolo ha Iesu Keriso. Kua mautali e tau ikifakafili he Saneheturini ke kelipopo a lautolu.  (Gahua 5:33) Pete ia, ne amanaki e tau tuaga ia ti mafuluhi. Ne tu hake a Kamalielu, ko e pulotu ke he Fakatufono, mo e hataki ki a lautolu ne pule fakalataha mo ia ke nakai fakafili fakatepetepe. Ne talahau fakapulotu e ia: “Kaeke kua tupu mai he tau tagata e pule ia, mo e gahua ia, ti fakaoti ai; kaeke kua tupu mai he Atua, ti nakai maeke ia mutolu ke fakaoti ai.” Ti peehi age e Kamalielu: “Neke moua a mutolu kua tau ke he Atua.”—Gahua 5:34, 38, 39.

9. Ko e heigoa ne fakamooli kua mai he Atua e gahua he tau aposetolo?

⁹ Kua ofo ai, ne talia he hopoaga e hataki ha Kamalielu. Ko e Saneheturini ne “ui age ke he tau aposetolo ke o mai, kua fahi a lautolu, mo e tala age, aua neke vagahau ke he higoa a Iesu; ti tuku atu ai a lautolu ke o.” Ka e, mamao mai he hopoate, ne fakamalolo e tau aposetolo ke omaoma ke he poaki fakaagelu ke fakamatala. Ti, he mole e fakatokanoa ha lautolu, “kua nakai oki foki e tau aho oti he fakaako atu e [tau aposetolo], mo e fakamatala atu ke he faituga, ke he taha fale foki mo e taha fale, e tala mitaki kia Iesu Keriso.” (Gahua 5:40, 42) Ne fakamonuina e Iehova e tau laliaga ha lautolu. Ke hoko ki fe? “Kua tupu foki e kupu he Atua; ti kua au atu ai he tokologa e tau tutaki i Ierusalema.” Ko e mooli, “kua omaoma foki e tokologa he tau ekepoa ke he tua.” (Gahua 6:7) Ko e faguna ha ia ke he tau ekepoa ne mua! Kua tātumu hake e tau fakamooliaga: Ko e gahua he tau aposetolo kua mai mooli he Atua!

Nakai Kautu e Tau Tagata Totoko ke he Atua

10. Mai he onoonoaga fakatagata, ko e ha ne tuga kua logona e Kaiafa e haohao mitaki he tuaga hana, ka ko e ha ne hepe ai e mauokafua hana?

¹⁰ He senetenari fakamua, ne kotofa he tau pule Roma e tau ekepoa ne mua i Iutaia. Ne moua he tagata mautu ko Iosefa Kaiafa e tuaga haana ha ko Valerius Gratus, ti leva e tu ke he tuaga ia ki a lautolu ne hukui e ia. Ti tuga kua tukuage e Kaiafa e tau monuina haana ke he haana a makaka ko e tagata hukui politika mo e kapitiga tata haana mo Pilato ka e nakai ke he takitakiaga faka-Atua. Ke he ha mena ni, kua kitia mooli e hepe he mauokafua haana ke he tau tagata. He tolu ni e tau he mole he tutū e tau aposetolo i mua he Saneheturini, ne nakai fiafia  e tau pule Roma ki a Kaiafa ti utakehe a ia ko e ekepoa ne mua.

11. Ko e heigoa e fua ne hoko ki a Ponotio Pilato mo e fakatokaaga faka-Iutaia, mo e ko e heigoa haau a fakahikuaga ne futia mai he mena nei?

¹¹ Ko e poaki ke utakehe a Kaiafa he matagahua haana kua mai he pule tokoluga ha Pilato, ko Lucius Vitellius, ko e kovana i Suria, ti nakai maeke he kapitiga tata ha Kaiafa ko Pilato ke taofi e mena ia ne tupu. Ko e mooli, he taha ni e tau he utakehe a Kaiafa, ne utakehe foki a Pilato he tuaga haana mo e fekau liu ki Roma ke fehagai mo e tau fakahala loga. Ti ma e tau takitaki Iutaia ne falanaki ki a Kaisara, kua uta mooli he tau Roma e ‘tau tutuaga mo e motu ha lautolu.’ Ne tupu ai he tau 70 V.N. he magaaho ne moumou katoatoa he tau Roma e māga i Ierusalema, pihia foki mo e faituga mo e poko api he Saneheturini. Ko e mooli ha ia he tau kupu he salamo ke he mena nei: “Aua neke tua a mutolu ke he tau iki, po ke fanau he tau tagata, nakai ha i ai ha fakamouiaga”!—Ioane 11:48; Salamo 146:3.

12. Fakakite fēfē he tuaga ha Iesu kua pulotu ke omaoma ke he Atua?

¹² Ke he taha faahi, ne kotofa he Atua a Iesu Keriso ne liu fakatu mai mo Ekepoa ne Mua he faituga fakaagaaga ne mua ue atu. Nakai fai tagata ke fakaoti e kotofaaga ia. Mooli ni, ko Iesu “kua toka ai ia ia e feua he ekepoa kua tumau fakaoti.” (Heperu 2:9; 7:17, 24; 9:11) Ne kotofa foki he Atua a Iesu ko e Ikifakafili he tau tagata momoui mo e tau tagata mamate. (1 Peteru 4:5) Ke he tuaga ia, to fifili ni e Iesu ko e moui a Iosefa Kaiafa mo Ponotio Pilato he vahā anoiha po ke nakai.—Mataio 23:33; Gahua 24:15.

Tau Tagata Fakamatala Nakai Matakutaku he Kautu he Vahā Nei

13. He tau vahā foou nei, ko e heigoa e gahua ne tuku mai he tau tagata, mo e ko e heigoa e gahua ne tuku mai he Atua? Iloa fēfē e koe?

¹³ He vahā ha tautolu, tuga he senetenari fakamua, kua loga agaia e ‘tau tagata ne tau ke he Atua.’ (Gahua 5:39) Ke fakatai ki ai, he magaaho ne nakai mahalo e Tau Fakamooli a Iehova i Sihamani ke saluti ki a Adolf Hitler mo Takitaki ha lautolu, ne omonuo a Hitler ke tamate a lautolu. (Mataio 23:10) Ko e matakau tamate tagata haana kua lauia mitaki mo e matagahua. Ne kautu mooli e tau Nasi he tapaki e totou afe he Tau Fakamooli a Iehova mo e fakafano a lautolu ke he tau kemuaga pagota. Ne kelipopo foki e lautolu falu Fakamooli. Ka e kua kaumahala e tau Nasi ke moumou e fifiliaga he Tau Fakamooli ke tapuaki hokoia ke he Atua, mo e kaumahala a lautolu ke tamate e matakau he tau fekafekau he Atua. Kua tuku mai he Atua e gahua he tau Kerisiano nei, nakai he tagata, ti nakai maeke e gahua he Atua ke fakakaumahala. He onogofulu e tau he mole, ko lautolu ne hao mai he tau kemuaga pagota ha Hitler hane fekafekau agaia ki a Iehova ‘mo e ha lautolu a loto katoa mo e agaga katoa mo e manatu katoa,’ ka e ko Hitler mo e haana matakau Nasi kua moui ni he tau manamanatuaga ti talahaua kelea.—Mataio 22:37.

14. (a) Ko e heigoa e tau laliaga ne taute he tau tagata totoko ke ekefakakelea e tau fekafekau he Atua, mo e ko e heigoa e tau fua? (e) To fakamatematekelea tukulagi kia he tau laliaga ia e tau tagata he Atua? (Heperu 13:5, 6)

¹⁴ He tau tau tali mai he tau laliaga he tau Nasi, kua lafi e falu tagata ke he tauaga nakai kautu ki a Iehova mo e tau tagata haana. Ke he falu motu i Europa, ne ukufeke e tau lotu fakavaia mo e tau matakau fakapolitika ke fakamailoga e Tau Fakamooli a Iehova ko e ‘vahega hagahaga kelea,’ ko e tukupau taha ia ni ne taute ke he tau Kerisiano he senetenari fakamua.  (Gahua 28:22) Ko e mooli hanei, nukua mailoga he European Court of Human Rights e Tau Fakamooli a Iehova ko e lotu, nakai ko e vahega. Kua iloa mooli he tau tagata totoko e mena ia. Pete ia, kua fakatumau a lautolu ke talahau kelea hagaao ke he Tau Fakamooli. Ko e fua he fatipiko nei, ati utakehe falu Kerisiano mai he tau gahua ha lautolu. Ko e tau fanau Fakamooli kua matahavala ki ai he tau aoga. Ne matakutaku e tau pule kaina ti fakaoti e tau konotuleke ma e tau fale ha lautolu ne kua leva he fakaaoga he Tau Fakamooli ma e tau feleveiaaga. Ke he falu mena foki, ne fakatikai he tau hukui fakatufono e fakaatāaga he motu ke he tau tagata takitokotaha kakano ko e Tau Fakamooli a Iehova a lautolu! Pete he pihia, ne nakai maueue e Tau Fakamooli.

15, 16. Fefe e aga he Tau Fakamooli a Iehova i Falani ke he totoko he gahua faka-Kerisiano ha lautolu, mo e ko e ha ne fakatumau a lautolu ke fakamatala?

¹⁵ I Falani, ke fakatai ki ai, ne fa mahani e tau tagata ke loto totonu mo e aga fakafili tonu. Ka e, kua taute he tokogahoa ne totoko e tau matafakatufono ne lali ke fakalolelole aki e gahua he Kautu. Ti fēfē e aga he Tau Fakamooli a Iehova i ai? Ne fakatolomaki ki mua ha lautolu a tau gahua ke he fonua ne mua atu ke he vahā fakamua ti ha ha ai e tau fua tupu loga. (Iakopo 4:7) Ti ke he magahala he ono mahina, ne malikiti hake e numera he tau fakaakoaga Tohi Tapu he kaina ke he ofogia he 33 e pasene he motu ia! Ti liga fakaita lahi he mena ia e Tiapolo he kitia e tau tagata loto fakamooli i Falani hane tali atu ke he tala mitaki. (Fakakiteaga 12:17) Kua mauokafua e tau katofia Kerisiano ha tautolu i Falani ko e tau kupu he perofeta ko Isaia to fakamooli ke he mena ne tupu ki a lautolu: “Ko e tau kanavaakau oti kua taute ke tau kia koe, nakai monuina ia; ko e tau alelo oti ke taufetoko mo koe ke he fakafiliaga to fakahala ai a koe.”—Isaia 54:17.

¹⁶ Kua nakai olioli he Tau Fakamooli a Iehova e favaleaga. Ka e, he omaoma ke he poakiaga he Atua ke he tau Kerisiano oti kana, kua nakai maeke a lautolu ke fakamamate ke he tau mena ne logona e lautolu. Kua eketaha a lautolu ke eke mo tau tagata mitaki he motu. Pete he ha ha ai e totokoaga he vahaloto he fakatufono he Atua mo e fakatufono he tagata, kua lata ia lautolu ke omaoma ke he Atua ko e pule.

Nakai Matakutaku ki a Lautolu

17. (a) Ko e ha kua nakai lata ke matakutaku ke he tau fi ha tautolu? (e) Ko e heigoa e aga kua lata ke moua e tautolu ke he tau tagata ne favale mai?

¹⁷ Ko e tau fi ha tautolu kua ha ha he tuaga hagahaga kelea lahi. Kua tau a lautolu ke he Atua. Ti, he felauaki mo e poaki ha Iesu, ke nakai matakutaku ki a lautolu, ne liogi a tautolu ma lautolu ne favale mai. (Mataio 5:44) Kia liogi a tautolu ma lautolu ne liga totoko ke he Atua he nakai iloa, tuga a Saulo i Taso, ke hafagi fakamaaliali e Iehova e tau mata ha lautolu ke he kupu mooli. (2 Korinito 4:4) Ne eke a Saulo mo aposetolo Kerisiano ko Paulo ti matematekelea lahi ke he tau lima he tau pule he vahā haana. Pete he pihia, ne fakamanatu tumau e ia e tau katofia talitonu “kia omaoma a lautolu ke he tau iki lalahi, mo e tau pule kia navanava atu ke he tau iki, kia nonofo tauteute foki a lautolu ke he tau gahua mitaki oti kana, aua neke eke fakakelea ke he taha [nakai, pihia ki a lautolu ne favale lahi ki a lautolu], aua neke fa taufetoko, kia totonu, mo e fakakite e mahani molu ni ke he tau tagata oti kana.” (Tito 3:1, 2) Ko e Tau Fakamooli a Iehova i Falani mo e falu matakavi foki kua fakamakamaka ke fakagahuahua e fakatonuaga nei.

18. (a) Ko e heigoa e tau puhala ka liga laveaki e Iehova e tau tagata hana? (e) Ko e heigoa mogoia e fakahikuaga?

¹⁸ Ne tala age e Atua ke he perofeta ko Ieremia:  “Ko e mena laveaki e au a koe.” (Ieremia 1:8) Liga laveaki fēfē e Iehova a tautolu mai he favaleaga he vahā nei? Liga to tamai e ia e ikifakafili aga fakafili tonu tuga a Kamalielu. Po ke hukui fakaofo e ofisa loto kelea po ke fakafualoto aki a ia e tagata totonu. Ka e, he falu magaaho ne fakaatā e Iehova e favale ke hoko ke he tau tagata haana. (2 Timoteo 3:12) Kaeke fakaatā he Atua a tautolu ke moua e favale, to foaki tumau mai e ia e malolo ke fakauka ke he favaleaga. (1 Korinito 10:13) Ti ko e heigoa ni ne fakaatā he Atua, kua nakai fakauaua a tautolu ke he fakahikuaga: Ko lautolu ne tau ke he tau tagata he Atua kua tau ni ke he Atua, mo e tau tagata ne tau ke he Atua to nakai kautu.

19. Ko e heigoa e lauga he tau ma e 2006, ti ko e ha ne latatonu ai?

¹⁹ Ne tala age e Iesu ke he tau tutaki haana ke amanaki ke he matematekelea. (Ioane 16:33) Hagaao mogoia ke he mena nei, ko e tau kupu ne fakamau he Gahua 5:29 kua latatonu lahi he magaaho nei: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua [ko e pule] ke he omaoma ke he tau tagata.” Ma e kakano ia, ko e tau kupu ofogia nei kua fifili mo lauga he tau ma e Tau Fakamooli a Iehova he 2006. Kia eke ai mo fifiliaga ha tautolu he magahala he tau ka hau mo e tukulagi ke omaoma ke he Atua ko e Pule pete ko e heigoa e totogi!

[Matahui Tala]

Maeke Nakai Ia Koe ke Tali?

• Ko e heigoa e fifitakiaga fakamalolo ne fakatoka he tau aposetolo ma tautolu he puhala ne fehagai a lautolu mo e totokoaga?

• Ko e ha kua lata ia tautolu ke omaoma ke he Atua ko e pule nakai ke he tau tagata?

• Ko hai ne hane tau e tau tagata totoko ha tautolu ki ai?

• Ko e heigoa e fakahikuaga kua amanaki a tautolu ke moua e lautolu ne fakauka ke he favaleaga?

[Tau Hūhū he Fakaakoaga]

[Blurb he lau 12]

Ko e lauga he tau ma e 2006: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua [ko e pule] ke he omaoma ke he tau tagata.”—Gahua 5:29

[Fakatino he lau 8]

“Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua [ko e pule] ke he omaoma ke he tau tagata”

[Fakatino he lau 10]

Tuku e Kaiafa e falanaki haana ke he tau tagata nakai ke he Atua