Skip to content

Skip to table of contents

Tupe mo e Tau Mahani—Ko e Fakaakoaga Mai i Tuai

Tupe mo e Tau Mahani—Ko e Fakaakoaga Mai i Tuai

Tupe mo e Tau Mahani​—Ko e Fakaakoaga Mai i Tuai

IA APERILA 7, 1630, kavi ke he fā teau tagata he fā e toga ne tukuvaka mai i Igilani ki Amerika. Tokologa ia lautolu nukua tokoluga e tau fakaakoaga. Falu ko e tau tagata pisinisi ne kautū. Falu ko e tau tagata he paliamene. Ko e tuaga fakatupe he motu ha lautolu kua tomo, ti mua atu e kelea ha ko e matutaki he Felakutaki ne Tolugofulu e Tau i Europa (1618-48). Ko e magaaho tonu ia, ne toka e lautolu e tau kaina, tau pisinisi, mo e tau magafaoa ti o ai ke kumi e tau tutuaga hagahaga mitaki.

Ko e kamupani ia ne fai amaamanakiaga ne nakai ko e vahega he tau maukoloa fakateaga mogoia. Ko e tau Puritana fakamakutu a lautolu, ne fehola mai he favaleaga fakalotu. * Ko e foliaga mōli ha lautolu ko e fakatū e maaga mahani Atua ke maeke ia lautolu mo e tau hologa ha lautolu ke monuina ke he tau koloa ka e nakai fakahui e tau tutuaga he Tohi Tapu. Nakai leva e hohoko atu ki Salem, Massachusetts, ne fakamau e lautolu e vala kelekele tote he faahi tahi. Ne fakahigoa e lautolu e kaina foou ha lautolu ko Boston.

Ko e Tuaga Uka ke Fakalagotatai

Ko John Winthrop, ko e takitaki mo e kovana ha lautolu, ne mitaki lahi mahaki e mena haana ne taute ke fakatolomaki aki e monuina fakatagata mo e mitaki he tau tagata he matakavi foou. Ne manako a ia ke he tau tagata ke moua e tupe fakalataha mo e tau mahani. Ka e fakamōli he mena nei e tuaga uka ke fakalagotatai. He kitia tuai e tau paleko, ne loa e tutalaaga haana ke he tau kapitiga haana hagaao ke he matagahua he muhukoloa he kaufakalatahaaga mahani Atua.

Tuga e tau takitaki Puritana, ne talitonu e Winthrop ko e tutuliaga he muhukoloa ne nakai hepe. Ko e matapatu kakano he tau monuina, he fetoko e ia, ko e lagomatai e falu. Ti, ko e tagata kua muhukoloa lahi, to lahi e mena mitaki ka taute e ia. “Gahoa e matakupu ne fakahogohogo manava e manamanatu he Puritana ha ko e muhukoloa,” ne mailoga he tagata fakamauaga tala tuai ko Patricia O’Toole. “Ko e fakamailoga he monuina he Atua fakalataha mo e kamatamata malolō lahi ke he agahala he fakaikaluga . . . mo e ke he tau agahala he tino.”

Ke kalo mai he tau agahala kua maeke ke fua ke he muhukoloa mo e tokotoko mitaki, ne fakamalolō e Winthrop e mahani fakalatalata mo e fakauka. Nakai mule, mogoia, ko e aga taitai fakatupe he tau tagata haana ne hihiga ke fepākaki mo e tau laliaga haana ke omoomoi a lautolu ke taute e mahani Atua mo e ke fefakaalofaaki. Kamata ai e paleko ke he mena ne kitia e lautolu kua fakatauhele a Winthrop ke he tau momoui fakatagata ha lautolu. Kua kamata e falu ke fakalagalaga ma e toloaga ne vili ke fakalataha he taute fifiliaga. Ne nakai vili e falu he hiki atu ki Connecticut ke tutuli e fiafia ni ha lautolu.

“Tutuaga, monuina, temokarasi,” he talahau e O’Toole, “ko lautolu oti ko e matakau malolō lahi he moui he Puritana he Massachusetts, ti lali oti ke fakapuke e tau foliaga ha lautolu ke he puhala he tau manatu katoa ha Winthrop.” He 1649, ne mate a Winthrop teitei ai fai tupe, he tau tau moui 61. Pete kua hao e matakavi maona ia, ne nakai moui a Winthrop ke kitia e miti haana nukua fakamōli.

Matutaki e Kumikumi

Ko e fakakiteaga mōli ha John Winthrop ke he lalolagi mitaki ne nakai mole atu mo ia. Totou teau afe he tau tau takitaha ne o kehe mai e tau tagata i Aferika, Faahi Toga ki uta i Asia, Europa Uta, mo Latini Amerika, ne amanaki ke moua e moui hagahaga mitaki. Falu ia lautolu kua omoomoi he totou teau e tau pepa foou, tau fono, mo e tau faahi Web ne taute he tau tau takitaha nukua mavehe ke foaki e mena galo he puhala monuina. Maaliali ai, tokologa ne tutuli agaia ke moua e tupe, ti amanaki mogoia ke nakai tiaki e tau mahani mitaki.

Fakamōli ai, kua fakahogohogo manava e tau fua ne moua mai ai. Ko lautolu ia ne tutuli e muhukoloa ne fakahiku ni fakahui e tau matapatu fakaakoaga ti pihia foki e tua ha lautolu ke he fatapoa ha Mamone. Ko e mena ia, liga kua tonuhia a koe ke hūhū: “Kua maeke kia a ia kua eke mo Kerisiano mōli ke monuina foki? To ha ha i ai nakai e kaufakalatahaaga matakutaku Atua kua monuina ke he tau koloa mo e fakaagaaga?” Kua tali he Tohi Tapu e tau huhu ia, he fakakite he vala tala ka mui mai.

[Matahui Tala]

^ para. 3 Ko e higoa Puritana ne age he senetenari 16 aki ke he tau Porotesano i loto he Lotu Igilani ne manako ke fakameā e lotu ha lautolu mai he tau puhala oti he fakaohoohoaga Katolika Roma.

[Fakatino Credit Lines he lau 3]

Boats: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers