“Ha Ha i Ai Au mo Mutolu”
“Ha Ha i Ai Au mo Mutolu”
‘Ti tala age e utafekau a Iehova, Kua pehe mai a Iehova, ko au, ha ha i ai au mo mutolu.’—HAKAI 1:13.
1. Ko e heigoa e perofetaaga ne fakatatai ke he vahā ha tautolu ne hagaao a Iesu ki ai?
KUA nonofo a tautolu he magaaho uho lahi he fakamauaga tuai. Tuga kua fakamooli he perofetaaga he Tohi Tapu, tali mai he 1914 kua nonofo a tautolu he “aho he Iki.” (Fakakiteaga 1:10) Kua liga fitā he kumikumi a koe ke he matakupu nei, ti iloa e koe ne fakatatai e Iesu e “vaha he Tama he tagata” he pule Kautu ke he “vaha kia Noa” mo e “vaha ia Lota.” (Luka 17:26, 28) Kua fakakite ai he Tohi Tapu ko e perofetaaga ē ne fakatatai ke he vahā nei. Ka e, taha agaia e fakatataiaga ne lata ke manamanatu fakahokulo a tautolu ki ai.
2. Ko e heigoa e matagahua ne kotofa e Iehova ki a Hakai mo Sakaria?
2 Kia fakatutala ā tautolu ke he tuaga he vahā he tau perofeta Heperu ko Hakai mo Sakaria. Ko e heigoa e fekau ne foaki he tau perofeta tua fakamooli tokoua ia ne hagaaki ke he tau tagata ha Iehova he vahā ha tautolu? Ko Hakai mo Sakaria ko e ‘tau utafekau ha Iehova’ ke he tau Iutaia he mole e liliu mai a lautolu he fakapaea i Papelonia. Ne poaki ki a laua ke fakamafana e tau Isaraela hagaao ke he lalagoaga he Atua he liu ta e faituga. (Hakai 1:13; Sakaria 4:8, 9) Pete he kūkū e tau tohi ne tohia e Hakai mo Sakaria, kua eke agaia mo vala he ‘tau Tohiaga Tapu oti kana ne mai he agaaga he Atua, kua aoga ni ke fakaako ai, ke fakatonu ai, ke akonaki ai, ke fakailoilo ai foki ke he tututonu.’—2 Timoteo 3:16.
Lata ke Manamanatu a Tautolu ki Ai
3, 4. Ko e ha kua lata ke manamanatu a tautolu ke he tau fekau ha Hakai mo Sakaria?
3 Mooli, ko e tau fekau ha Hakai mo Sakaria kua aoga ke he tau Iutaia he vahā ha laua, ti kua fakamooli foki e tau perofetaaga ha laua he magaaho ia. Ka ko e ha, mogoia, kua maeke ia tautolu ke iloa mooli kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he tau tohi ua ia he vahā nei? Kua moua e tautolu e tali ia Heperu 12:26-29. Ne fatiaki he aposetolo ko Paulo mai ia Hakai 2:6, ne vagahau ke he Atua hane ‘luelue e lagi mo e lalolagi.’ Ko e luelue ia to fakahiku ke ‘fuluhi e nofoaiki he tau kautu ti fakaoti e malolo he tau kautu he tau motu kehe.’—Hakai 2:22.
4 He fatiaki a Hakai, ne talahau e Paulo e mena ka tupu ke he “tau kautu he tau motu kehe” mo e vagahau ke he pule malolō he Kautu nakai maueue ka moua he tau Kerisiano fakauku. (Heperu 12:28) Mailoga tuai e koe kua tuhi e tau perofetaaga ha Hakai mo Sakaria ke he vahā haia agaia i mua, magaaho ka tohia ai e tau tohi Heperu he senetenari fakamua he Vahā Nei ha tautolu. Kua haia agaia he lalolagi he vahā nei e tau Kerisiano fakauku ne toe, ko e tau hakeaga fakalataha mo Iesu he Kautu faka-Mesia. Ko e mena ia, ati liga ha ha he tau perofetaaga ha Hakai mo Sakaria e kakano lahi ma e vahā ha tautolu.
5, 6. Ko e heigoa ne takitaki atu ke he fekafekauaga ha Hakai mo Sakaria?
5 Kua foaki he tohi a Esera e falu talahauaga tuai. He mole e liliu e tau Iutaia mai he fakapaea i Papelonia he 537 F.V.N., ne takitaki he Kovana ko Serupapelu mo e Ekepoa ne Mua ko Iosua (po ko Iesua) e fakatokaaga he fakavēaga he faituga foou he 536 F.V.N. (Esera 3:8-13; 5:1) Pete he fakatupu e fiafia lahi, nakai leva, ne kamata e tau Iutaia ke matakutaku. Ko e tau fi, “tau tagata he motu,” he talahau he Esera 4:4, ‘kua fakalolelole ai e tau tagata Iuta, mo e fakamatakutaku ai a lautolu kua eke e fale.’ Ko e tau fi ia, mahomo atu ke he tau Samaria, ne taute e tau hokotaki fakavai hagaao ke he tau Iutaia. Ne fakaohooho he tau tagata totoko nei e patuiki ha Peresia ke pā e gahua ke ta e faituga.—Esera 4:10-21.
6 Ati galo ai e olioli fakamua he gahua ke he faituga. Ne fuluhi e tau Iutaia ke he tau fiafiaaga fakatagata. Pete ia, he 520 F.V.N., 16 e tau he mole he fakatoka e fakavēaga he faituga, ne fakatū hake e Iehova a Hakai mo Sakaria ke fakalagalaga e tau tagata ke fakafoou e gahua he faituga. (Hakai 1:1; Sakaria 1:1) Kua fakamalolō he tau utafekau he Atua mo e kitia mooli ai e lalagoaga a Iehova, ne liliu e tau Iutaia kamata e gahua ke he faituga mo e mau katoatoa ai he 515 F.V.N.—Esera 6:14, 15.
7. Ko e heigoa e tuaga he vahā he tau perofeta ne fakatatai ke he vahā foou nei?
7 Iloa nakai e koe e kakano lahi he tau mena oti nei ma tautolu? Kua ha ha ia tautolu e gahua ke taute hagaao ke he fakamatalaaga he “tala mitaki nai he kautu.” (Mataio 24:14) Kua peehi pauaki e gahua ia he mole e Felakutaki I he Lalolagi. Tuga he fakatokanoa e tau Iutaia mai he fakapaea i Papelonia, ne fakatokanoa e tau tagata ha Iehova he vahā foou nei mai he fakapaea ki Papelonia Lahi, ko e kautu he tau lotu fakavai he lalolagi. Ne gahua fakamakutu e tau fekafekau fakauku he Atua ke he gahua fakamatala, fakaako, mo e takitaki e tau tagata ke he tapuakiaga mooli. Kua matutaki mai e gahua ia ke he vahā nei ke he puhala laulahi, ti liga hane fakalataha a koe ki ai. Ko e magaaho ainei ke taute ai, ha kua ha ha ni i mua e fakaotiaga he fakatokaaga kelea nei! Ko e gahua kotofa nei he Atua kua lata ke taute ato lalago e Iehova e tau gahua he tagata ke he ‘matematekelea lahi.’ (Mataio 24:21) To tatafi kehe ai e mahani kelea mo e fakaatā e tapuakiaga mooli ke tupuola ke he lalolagi katoa.
8. Ko e ha kua lata ia tautolu ke mauokafua kua lalago he Atua e gahua ha tautolu?
8 Tuga ne fakakite he tau perofetaaga ha Hakai mo Sakaria, kua lata ia tautolu ke mauokafua ke he lalagoaga mo e fakamonuinaaga ha Iehova he fakalataha loto katoa a tautolu ke he gahua nei. Pete e tau laliaga he falu ke taofi e tau fekafekau he Atua po ke pā e gahua kotofa ha lautolu, kua nakai fakaai ha fakatufono ke taofi e holo ki mua he gahua fakaevagelia. Manamanatu ke he puhala ne fakamonuina e Iehova e gahua he Kautu he fakamalikiti ai tali mai he Felakutaki I he Lalolagi ke hoko ke he vahā ha tautolu. Pete ia, kua lahi agaia e gahua ke taute.
9. Ko e heigoa e tuaga i tuai kua lata ke mataala a tautolu ki ai, ti ko e ha?
9 Maeke fēfē he mena ne ako e tautolu mai ia Hakai mo Sakaria ke omoi fakalahi a tautolu ke omaoma e poaki faka-Atua ke fakamatala mo e fakaako? Kua lata ia tautolu ke mailoga falu fakaakoaga ne liga moua e tautolu he tau tohi ua nei he Tohi Tapu. Ke fakatai ki ai, kikite ke he falu tala matafeiga ne hagaao ke he gahua ta-faituga ne lata he tau Iutaia ne liliu ke taute. Tuga ne mailoga, ko e tau Iutaia ne liliu ki Ierusalema mai Papelonia kua nakai fakatumau ke he gahua ha lautolu he faituga. He oti e fakatoka e lautolu e fakavēaga, ne fakalolelole a lautolu. Ko e heigoa e onoonoaga hehē ne tupu ki a lautolu? Ti ko e heigoa kua lata ke ako e tautolu mai he mena ia?
Lata ke Moua e Onoonoaga Hako
10. Ko e heigoa e onoonoaga hehē ne feaki he tau Iutaia, ti ko e heigoa e fua?
10 Kua pehē e tau Iutaia ne liliu: “Nakaila hoko ke he aho.” (Hakai 1:2) He magaaho ne kamata e lautolu e gahua ta-faituga, mo e fakatoka e fakavēaga he 536 F.V.N., ne nakai pehē a lautolu kua “nakaila hoko ke he aho.” Ka e nakai leva ti fakaatā e lautolu e totoko he tau motu ne katofia mo e tauhele mai he fakatufono ke fakalolelole a lautolu. Ne kamata e tau Iutaia ke mamata fakalahi ke he tau fale ni ha lautolu mo e ke he ha lautolu ni a tokotoko mitaki. He mailoga e kehe he vahāloto he tau fale ni ha lautolu ne uufi aki e tau lapa mitaki mo e faituga ne nakaila mau katoatoa, ne hūhū age a Iehova: “Ko e vaha nai kia ke nonofo ai a mutolu ke he tau fale ha mutolu kua ufi aki e tau lapa, ka koe fale nai kua eke mo mena kua moumou”?—Hakai 1:4.
11. Ko e ha ne fakatonu e Iehova e tau Iutaia he vahā a Hakai?
11 E, ne hiki he tau Iutaia e tau mena kua mua. He nakai tuku fakamua e finagalo a Iehova ke liu ta e faituga, ne hagaaki e tau tagata he Atua ki a lautolu ni mo e ha lautolu a tau nonofoaga. Ati tiaki e gahua he fale tapuaki he Atua. Ko e tau kupu a Iehova ne fakamau ia Hakai 1:5 ne fakamalolō e tau Iutaia ke ‘manamanatu a lautolu ke he ha lautolu a tau mahani.’ Ne tala age a Iehova ke fakamanou mo e manamanatu fakahokulo ke he tau mena ne taute e lautolu mo e manamanatu ke he puhala kua lauia ai a lautolu he nakai tumau ke tuku fakamua e gahua ta-faituga he tau momoui ha lautolu.
12, 13. Fakamaama fēfē e Hakai 1:6 e tuaga he tau Iutaia, ti ko e heigoa e kakano he kupu ia?
12 Tuga he mailoga e koe, he tuku hehē he tau Iutaia e tau mena fakamua ati lauia fakatagata ai a lautolu. Mailoga e onoonoaga he Atua ne fakakite ia Hakai 1:6: “Kua gana e mutolu e tau mena loga ka e gahoa e mena kua moua ai, kua kai a mutolu ka e nakai makona ai a mutolu, kua inu a mutolu ka e nakai makona ai a mutolu he inu; kua tapulu a mutolu ka e nakai mafana ai taha; ko ia foki kua gahua ke palepale kua tuku e ia hana palepale ke he kofukofu tupe kua pūpū.”
13 Ne ha ha e tau Iutaia he motu ne age he Atua, ka e kua nakai tupuolaola tuga ne manako e lautolu. Ne taofi e Iehova e fakamonuina haana, tuga ne talahau tuai e ia. (Teutaronome 28:38-48) He noa mo e lalagoaga haana, ne gana he tau Iutaia e tau tega ka e temotemoai e heleheleaga, kua nakai lahi e kai ke makona a lautolu. He nakai moua e monuina haana, ne nakai maeke ia lautolu ke tui e tau tapulu mafana. Tuga kua pūpū foki e kofukofu tupe ne moua e lautolu, mo e nakai fai aoga ke he tau tagata ne gahua tupe. Ka e ko e heigoa e talahauaga nei: “Kua inu a mutolu ka e nakai makona ai a mutolu he inu”? Kua nakai pehē a ia ka konahia to moua e fakamonuina he Atua; nukua fakahala e ia e konahia. (1 Samuela 25:36; Tau Fakatai 23:29-35) Ka e, ko e talahauaga ia ko e taha fakakiteaga he nakai fakamonuina he Atua e tau Iutaia. Ko e tau uaina ka taute e lautolu to temotemoai, nakai lahi ke konahia ai. Ne talahau e Hakai 1:6: “Kua inu a mutolu ka e nakai makona ai a mutolu he inu.”
14, 15. Ko e heigoa e fakaakoaga ne moua e tautolu mai ia Hakai 1:6?
14 Ko e fakaakoaga kua lata ke ako e tautolu mai he tau mena oti ia kua nakai hagaao ke he talagaaga po ke fakamanaia he kaina. Leva ato fakapaea, ne akonaki he perofeta ko Amosa e tau tagata muhukoloa i Isaraela ha ko e ha lautolu a “tau fale nifo elefane” mo e he “tatakoto ke he tau mohega nifo elefane.” (Amosa 3:15; 6:4) Ko e tau fale fulufuluola mo e tau koloa fakamanaia kua nakai tumau. Ne fōfō he tau fi ne kautū e tau mena ia. Ka e, he tau tau fakamui, he mole e 70 e tau he fakapaea, ne tokologa e tagata he Atua ne nakai ako mai he mena nei. To ako nakai e tautolu? Kua latatonu mogoia ke igatia a tautolu ke hūhū: ‘Mooli, lahi fēfē e peehiaga ne tuku e au ke he fale haaku mo e tau fakamanaia i ai? Ka e kua e fakatokatoka ma e fakaakoaga lafi ki luga, ke fakatokoluga hake e feua, pete kua lahi e magaaho ka fakamole ki ai he tau tau a mui, ti poka kehe e tau mena aoga he moui fakaagaaga haaku?’—Luka 12:20, 21; 1 Timoteo 6:17-19.
15 Ko e mena ne totou e tautolu ia Hakai 1:6 kua lata ke mataala ai a tautolu ke he fakamonuina he Atua ke he tau momoui ha tautolu. Ne nakai moua he tau Iutaia e monuina ia, ti matematekelea a lautolu. Pete he loga po ke nakai loga e koloa ha tautolu, ka nakai moua e tautolu e fakamonuinaaga ha Iehova, to moua mooli e tautolu e matematekelea fakaagaaga. (Mataio 25:34-40; 2 Korinito 9:8-12) Ka e, maeke fēfē ia tautolu ke moua e monuina ia?
Lagomatai e Iehova Kakano he Haana a Agaaga
16-18. I loto he fakatokatokaaga i tuai ia, ko e heigoa e kakano he Sakaria 4:6?
16 Ko e matakainaga perofeta ha Hakai, ko Sakaria, kua omoomoi ke fakamaama e kakano lahi ne fakaohooho mo e fakamonuina e Iehova a lautolu ne fakamooli he magaaho ia. Ti fakakite he mena nei e puhala ka fakamonuina foki e ia a koe. Kua totou e tautolu: “Nakai ko e toa, nakai ko e malolo, ka ko e haku [a]gaga, kua pihia mai a Iehova Sapaota.” (Sakaria 4:6) Liga kua logona tumau e koe e kupu nei ne fa fatiaki, ka ko e heigoa e kakano ma e tau Iutaia he vahā a Hakai mo Sakaria, ti ko e heigoa e kakano ma haau?
17 Liu manatu na ha ha he tau kupu omoomoi ha Hakai mo Sakaria e lauiaaga homo ue atu he vahā ha laua. Ko e tau mena ne talahau he tau perofeta tokoua ia ne fakamalolō aki e tau Iutaia tua fakamooli. Ne kamata a Hakai ke perofeta he mahina ke ono aki he 520 F.V.N. Ne kamata a Sakaria ke perofeta he mahina ke valu aki he tau ia. (Sakaria 1:1) Tuga he kitia e koe ia Hakai 2:18, ne liu kamata mo e fakamakutu e gahua ke he fakavēaga he mahina ke hiva aki. Ti kua fakalagalaga e tau Iutaia ke gahua, mo e omaoma a lautolu ki a Iehova mo e mauokafua ke he lalagoaga haana. Ko e tau kupu ia Sakaria 4:6 ne hagaao ke he lalagoaga he Atua.
18 Magaaho ne liliu e tau Iutaia ke he motu ha lautolu he 537 F.V.N., ne nakai fai matakautau a lautolu. Mohā ia, ne puipui e Iehova a lautolu mo e takitaki a lautolu he fenoga mai i Papelonia. Ti ne takitaki he agaaga haana e tau fekau he kamata e lautolu e gahua he faituga. He liliu agataha a lautolu ke gahua mo e loto katoa, kua lalago e ia a lautolu puhala he haana agaaga tapu.
19. Ko e heigoa e fakaohoohoaga malolō ne fakakaumahala he agaaga he Atua?
19 Puhala he tau fakakiteaga loga ne valu, ne fakamafana ki a Sakaria to ha ha a Iehova mo e tau tagata haana, ko lautolu ia ka taute tua fakamooli e gahua he faituga ke oti. Ko e fakakiteaga ke fā aki, ne fakamau he veveheaga 3, ne fakakite kua hakahakau a Satani he totoko e tau laliaga he tau Iutaia ke ta e faituga ke mau katoatoa. (Sakaria 3:1) Kua nakai fiafia mooli a Satani ke kitia e Ekepoa ne Mua ko Iosua hane taute e tau fekafekauaga ma e tau tagata he faituga foou. Pete kua hakahakau e Tiapolo he fakatauhele e tau Iutaia he ta e faituga, to utakehe he agaaga a Iehova e tau fakatauhele mo e fakamalolō e tau Iutaia ke fakatumau ato mau katoatoa e faituga he ta.
20. Puhala fe ne lagomatai he agaaga tapu e tau Iutaia ke taute e finagalo he Atua?
20 Kua tuga ha ha ai e tau fakatauhele malolō lahi he totokoaga, ne mai he tau tagata gahua fakatufono ne pā e gahua. Pete ia, ne mavehe a Iehova to utakehe e mena nei ne tuga e “mouga,” ti eke ai mo “kelekele tatai.” (Sakaria 4:7) Ti ko e mena ia ne tupu! Ne taute he Patuiki ko Tariu I e kumikumiaga ti moua e tohi ha Kuresa ne poaki e tau Iutaia ke liliu ke ta e faituga. Ti fakahiku e Tariu e pāaga mo e poaki ke age ke he tau Iutaia e tupe mai he tanakiaga tupe he patuiki ke lagomatai ke totogi aki e tau tupe fakamole he gahua. Ko e hikiaga mitaki lahi ha a ia! Kua fakaohooho kia he agaaga he Atua e mena nei? Mauokafua a tautolu kua takitaki mooli he agaaga he Atua. Ne mau katoatoa e faituga he 515 F.V.N., ko e tau ke ono aki he pule a Tariu I.—Esera 6:1, 15.
21. (a) He tau vahā i tuai, puhala fe ne ‘luelue he Atua e tau motu oti,’ mo e puhala fe ne o mai “e tau mena kua manako ki ai”? (e) Ko e heigoa e fakamooliaga he vahā foou nei?
21 Ia Hakai 2:5, ne fakamanatu he perofeta ke he tau Iutaia hagaao ke he maveheaga ne fakatū he Atua mo lautolu he Mouga ko Sinai magaaho ne “vivivivi lahi ni e mouga oti.” (Esoto 19:18) He vahā a Hakai mo Sakaria, ne amanaki a Iehova ke taute taha lulululu foki, tuga ne fakamaama he vagahau fakatai he kupu 6 mo e 7. Ko e tuaga he Pule Atu Motu Peresia to fakahahaku, ka ko e gahua he faituga to holo ki mua ato mau katoatoa ai. Ko e tau tagata nakai ko e tau Iutaia, ko e “tau mena ne manako ki ai e tau motu oti,” to fakahiku ke fakalilifu e Atua fakalataha mo e tau Iutaia ke he fale tapuaki. Ke he puhala lahi he vahā ha tautolu, kua ‘luelue he Atua e tau motu’ ati o mai ai e “tau mena ne manako ki ai e tau motu oti” ke he tapuakiaga he Atua fakalataha mo e tau tagata fakauku ne toe. Mooli ni, ko lautolu ne fakauku fakalataha mo e tau mamoe kehe hane fakapuke e fale ha Iehova aki e lilifu. Ko e tau tagata tapuaki mooli pihia kua fakatalitali mo e tua ke he magaaho ka ‘luelue e Iehova e lagi mo e lalolagi’ ke he taha puhala foki. Kua taute pihia ai ke fakakaumahala mo e fakaotioti e malolō he tau kautu he tau motu.—Hakai 2:22.
22. Puhala fe ne “luelue” ai e tau motu, mo e heigoa ne fua mai ai, ti ko e heigoa ne nakaila tupu?
22 Kua fakamanatu ki a tautolu e matematekelea lahi ne tupu ke he tau puhala kehekehe ne fakatino he “lagi, mo e lalolagi, mo e tahi, katoa mo e kelekele momo.” Ko e taha mena, ne liti hifo a Satani ko e Tiapolo mo e tau temoni haana ke he lalolagi. (Fakakiteaga 12:7-12) Lafi ki ai, ko e fakamatala atu ne takitaki he tau tagata fakauku he Atua kua luelue mooli e tau matakau tagata he lalolagi he fakatokaaga nei. (Fakakiteaga 11:18) Pete he pihia, ko e “moto tagata tokologa” he tau mena ne manako ki ai he tau motu oti kua matutaki atu ki a Isaraela fakaagaaga he fekafekau ki a Iehova. (Fakakiteaga 7:9, 10) Kua gahua auloa e moto tagata tokologa mo e tau Kerisiano fakauku he fakamatala e tala mitaki to nakai leva ti luelue he Atua e tau motu i Amaketo. To hafagi he tupuaga ia e puhala ma e tapuakiaga mooli ke hokotia ke he tuaga mitaki katoatoa he lalolagi oti.
Manatu Nakai e Koe?
• I ne fe mo e ko e heigoa a tau tutuaga ne fekafekau ai a Hakai mo Sakaria?
• Puhala fe ka fakagahuahua e koe e fekau ne talahau e Hakai mo Sakaria?
• Ko e ha ne fakamalolō ai a Sakaria 4:6 ki a koe?
[Tau Hūhū he Fakaakoaga]
[Tau Fakatino he lau 4]
Fakamafana he tau tohi ha Hakai mo Sakaria a tautolu ke he lalagoaga he Atua
[Fakatino he lau 5]
“Ko e vaha nai kia ke nonofo ai a mutolu ke he tau fale ha mutolu kua ufi aki e tau lapa, ka ko e fale nai kua eke mo mena kua moumou”?
[Fakatino he lau 6]
Kua gahua auloa e tau tagata ha Iehova ke hokotia ki a ‘lautolu kua manako ki ai e tau motu’