‘Fifili e Moui ke Moui Ai’

“Kua tuku atu e au ki mua ha mutolu e moui mo e mate, ko e monuina mo e malaia; ko e hanai, kia fifili la e moui, kia moui ai a koe katoa mo e hau a fanau.”—TEUTARONOME 30:19.

1, 2. Ko e heigoa e tau puhala ne tufuga e tagata ke he fakatai he Atua?

‘KIA eke e taua e tagata ke he ha taua a fakatai, ke tuga a taua.’ Ko e talahauaga faka-Atua ia ne fakamau he veveheaga fakamua he Tohi Tapu. Ke tuga ia, “ti eke ai he Atua e tagata ke he hana fakatai, ko e fakatai he Atua ne eke ai e ia,” he tohi he Kenese 1:26, 27. Ti kua kehe e tagata fakamua mai he tau tufugatia oti kana he lalolagi. Ne tatai a ia ke he Tufuga haana, he maeke ke fakaata e aga tuga e Atua he fakakakano, he fakatātā e fakaalofa, fakafili tonu, pulotu, mo e malolō. Ne ha ha ia ia e lotomatala he manamanatuaga ke lagomatai a ia ke hokotia ke he fifiliaga ka aoga ki a ia mo e fakafiafia haana a Matua he lagi. (Roma 2:15) He fakakū, ne ha ha ia Atamu e ataina ke fifili. He kitekite ke he tufugaaga he tama haana he lalolagi, ne taute e Iehova e fuafuaaga nei ke he gahua lima haana: “Kitiala, kua mitaki lahi ni.”—Kenese 1:31; Salamo 95:6.

² Ha ko e huli ha Atamu, ko tautolu foki mai he fakatai mo e tataiaga he Atua. Pete ia, fai fifiliaga mooli nakai a tautolu ke he tau mena ne taute e tautolu? Pete he lotomatala a Iehova ke iloa tuai e mena ka tupu, ne nakai talahau tuai e ia e tau gahua mo e fakahikuaga he tagata. Ne nakai fakaatā e ia e tau tama haana he lalolagi ke  pule he talahau tuai. He lagomatai a tautolu ke maama e aoga he fakagahuahua e ataina ke taute e tau fifiliaga hako, kia ako fakamua la e tautolu oti e fakaakoaga mai he motu ha Isaraela.—Roma 15:4.

Ataina a Isaraela ke Fifili

3. Ko e heigoa e Tau Fakatufono Hogofulu fakamua, ti fifili fēfē e tau Isaraela tua fakamooli ke omaoma ki ai?

³ “Ko au ko Iehova hau a Atua ne ta mai e au a mutolu he motu ko Aikupito, ko e mena ne nonofo fakatupa ai a mutolu,” he talahau e Iehova ke he tau Isaraela. (Teutaronome 5:6) He 1513 F.V.N., ne moua he motu ha Isaraela e fakahaoaga mana mai he pipiaga i Aikupito ti nakai fai kakano ke fakauaua ke he tau kupu ia. He Tau Fakatufono Hogofulu fakamua, he puhala mai a Iehova he uta vagahau haana ko Mose, ne fakapuloa: “Aua neke eke e koe māu e tau atua kehe hoku mua.” (Esoto 20:1, 3) He magaaho ia, ko e motu ha Isaraela ne fifili ke omaoma. Ne foaki fiafia e lautolu ki a Iehova e fakamooli katoatoa.—Esoto 20:5; Numera 25:11.

4. (a) Ko e heigoa e fifiliaga ne tuku e Mose ki mua ha Isaraela? (e) Ko e heigoa e fifiliaga kua ha ha ia tautolu he vahā nei?

⁴ Falu 40 tau fakamui, ne fakamanatu fakamalolō e Mose e falu atuhau ha Isaraela ke he fifiliaga kua tuku ki mua ha lautolu. “Kua ui age au ke he aho nai ke he lagi mo e lalolagi ke talahau atu kia mutolu,” he fakapuloa e ia, “kua tuku atu e au ki mua ha mutolu e moui mo e mate, ko e monuina mo e malaia; ko e hanai, kia fifili la e moui, kia moui ai a koe katoa mo e hau a fanau.” (Teutaronome 30:19) Pihia foki he vahā nei, maeke ia tautolu ke fifili. E, maeke ia tautolu ke taute e fifiliaga ke fekafekau fakamooli ki a Iehova mo e onoonoaga ke he moui tukulagi, po ke maeke ia tautolu ke fifili ke nakai omaoma ki a ia mo e matematekelea e tau fua ka moua. Manamanatu ke he ua e fakataiaga he tau tagata ne taute e tau fifiliaga kehekehe.

5, 6. Ko e heigoa e fifiliaga ne taute e Iosua, ti ko e heigoa e fua?

⁵ He 1473 F.V.N., ne takitaki e Iosua e tau Isaraela ke he Motu he Maveheaga. He tomatomaaga malolō ne talahau ato mate a ia, ne ole a Iosua ke he motu katoa: “Kaeke foki kua kelea kia mutolu ke fekafekau kia Iehova, ti fifili la e mutolu ke he aho nai, po ko hai ke fekafekau ki ai a mutolu; po ke tau atua ne fekafekau ki ai ha mutolu a tau matua ke he fahi atu he vailele, po ke tau atua he tau tagata Amori, ko e ha lautolu a motu kua nonofo ai a mutolu.” Ti, hagaao ke he magafaoa haana, ne matutaki e ia: “Ko au mo e haku a magafaoa, to fekafekau a mautolu kia Iehova.”—Iosua 24:15.

⁶ Fakamua atu, ne tomatoma e Iehova a Iosua ke fakamalolō mo e loto toa, he fakaako ki a ia ke nakai hola kehe mai he omaoma ke he Fakatufono he Atua. Ka e, he totou e tohi he Fakatufono ke he aho mo e po, to maeke ia Iosua ke taute e puhala haana ke kautū. (Iosua 1:7, 8) Ti mooli ai ke pihia. Ne takitaki ai e fifiliaga ha Iosua ke he tau monuina. “Nakai to ha kupu taha he tau kupu mitaki oti ne vagahau mai ai e Iehova ke he magafaoa a Isaraela,” he fakapuloa e Iosua. “Kua hoko oti ni.”—Iosua 21:45.

7. He vahā a Isaia, ko e heigoa e fifiliaga ne taute he falu Isaraela, ti ko e heigoa e tau fua?

⁷ Nakai tatai ai, mailoga e tuaga i Isaraela he kavi ke 700 tau fakamui. He magahala ia, tokologa e tau Isaraela ne mumui ke he tau aga fakamotu pouliuli. Ma e fakatai, he aho fakahiku he tau, ne fakapotopoto e tau tagata ke he laulau ne puke he tau mena kai lolo mo e uaina humelie. Nakai ko e fakalataha auloa noa ni he magafaoa anei. Ko e faiagahau fakalotu ne fakalilifu ke he ua e atua pouliuli. Ne fakamau he perofeta ko Isaia e onoonoaga he Atua ke he nakai tua fakamooli nei: “Ko mutolu kua tiaki a Iehova, mo e nimo haku a mouga tapu; ko lautolu ne fakatokatoka atu e tau mena kai ke he laulau ma Kato, mo e fakapuke ai e tau poa inu ma Meni.” Ne talitonu a lautolu ko e heleheleaga he tau ne nakai falanaki ke he fakamonuina a Iehova, ka ke he mafola he ‘atua ha Kato’ mo e ‘atua ha Meni.’ Mooli ai, ko e puhala totoko mo e fifiliaga liuliu pauaki ne fakamau e fakahikuaga ha lautolu. “Kua totou atu e au a mutolu ma e pelu,” he fakapuloa e Iehova, “to tukutukuhifo a mutolu oti kia kelipopo ai; ha ko e mena ui atu e au ti nakai tali mai ai a mutolu; ne vagahau atu e au ti nakai fanogonogo mai a mutolu; ka e eke e mutolu e tau mena kelea kia au, mo e fifili ai e mutolu e tau mena nakai fiafia ai au.” (Isaia 65:11, 12) Ko e fifiliaga nakai pulotu ha lautolu ne tamai e moumouaga ki a lautolu, ti ko e tau atua ha Kato mo Meni ne nakai malolō ke puipui ai.

 Taute e Fifiliaga Hako

8. Hagaao ki a Teutaronome 30:20, ko e heigoa kua putoia e taute e fifiliaga hako?

⁸ He magaaho ne tomatoma e Mose a Isaraela ke fifili e moui, ne talahau e ia tolu e lakaaga kua lata ke taute e lautolu: “Kia fakaalofa atu a koe kia Iehova hau a Atua, mo e fanogonogo ke he hana leo, mo e pipiki atu a koe kia ia.” (Teutaronome 30:20) Kia kumikumi la tautolu takitaha ke he tau mena nei ke maeke ia tautolu ke taute e fifiliaga hako.

9. Maeke fēfē ia tautolu ke fakatātā ha tautolu a fakaalofa ma Iehova?

⁹ Kia fakaalofa atu ki a Iehova ha tautolu a Atua: Kua fifili e tautolu ke fekafekau ki a Iehova ha kua fakaalofa a tautolu ki a ia. He omaoma e tau fakafifitakiaga hataki mai he vahā a Isaraela, kua totoko e tautolu e tau kamatamata oti ke taute e mahani feuaki mo e fakamamao he tau puhala momoui ne fakatupu a tautolu ke hufia ke he tau matahele he velevelekoloa he lalolagi. (1 Korinito 10:11; 1 Timoteo 6:6-10) Kua pipiki mau a tautolu ki a Iehova mo e taofi mau haana tau fakatufono. (Iosua 23:8; Salamo 119:5, 8) Ato o atu e tau Isaraela ke he Motu he Maveheaga, ne tomatoma a Mose ki a lautolu: “Kitiala, kua fakaako atu e au a mutolu ke he tau fakatufono mo e tau fakafiliaga tuga ne poaki mai ai e Iehova haku a Atua kia au, kia eke pihia e mutolu ke he motu ke o atu a mutolu ki ai ke eke ma mutolu. Hanai, kia omaoma a mutolu ki ai, mo e eke ai e mutolu, ha ko e mena ia kua iloilo ai a mutolu, mo e pulotu ai a mutolu ki mua he tau motu ke logona ai e tau fakatufono oti nai.” (Teutaronome 4:5, 6) Ko e magaaho anei ke fakatātā e fakaalofa ha tautolu ma Iehova he tuku fakamua e finagalo ha Iehova he tau momoui ha tautolu. To fakamonuina mooli a tautolu ka fifili e tautolu ke taute pihia.—Mataio 6:33.

10-12. Ko e heigoa e tau fakaakoaga kua ako e tautolu mai he mailoga e mena ne tupu ke he vahā ha Noa?

¹⁰ Kia fanogonogo ke he leo he Atua: Ko Noa e “ogo he tututonu.” (2 Peteru 2:5) Teitei oti e tau tagata he lalolagi ato Fakapuke nukua fakatauhele ti ‘nakai mailoga’ e tau hatakiaga ha Noa. Ti ko e fua? “Ato hoko mai e fakapuke, mo e uta kehe a lautolu oti.” Ne hataki e Iesu ko e vahā ha tautolu, “to pihia foki ka hau e Tama he tagata.” Ko e heigoa kua tupu ke he vahā ha Noa kua eke mo hatakiaga malolō ma e tau tagata he vahā nei ne fifili ke nakai fanogonogo ke he fekau he Atua.—Mataio 24:39.

¹¹ Ko lautolu ne vaiga e tau hatakiaga faka-Atua ne ogo he tau fekafekau he vahā foou nei he Atua kua lata ke mailoga e matematekelea he kaumahala ke fanogonogo e kakano he tau hatakiaga. Ko e tau tagata vaiga pihia, ne talahau he aposetolo ko Peteru: “Ha kua loto a lautolu ke galo ia lautolu e mena nai, ha i ai e lagi i tuai, ko e lalolagi foki mai e vai ia, ko e vai foki ne eke ai e lalolagi ha ko e kupu he Atua, ko e tau mena ia foki ne fakaotioti ai e lalolagi tuai he vai ne puapuā; ka ko e lagi a enei mo e fonua kua fakatoka ha ko e kupu ia ni, kia taofi ma e afi ke he aho ke fakafili ai mo e mahakava ai e tau tagata matahavala.”—2 Peteru 3:3-7.

¹² He fakatatai e mena nei mo e fifiliaga ne taute e Noa mo e magafaoa haana. “Ko e tua ne taute ai e Noa e vaka mo e matakutaku, kia momoui ai hana faoa, ha kua fakailoa he Atua kia ia e tau mena nakaila kitia ke he vaha ia.” Ha ko e omaoma haana ke he hatakiaga ne tamai e fakamouiaga ke he magafaoa haana. (Heperu 11:7) Kia fakamooli a tautolu ke fakamafiti he logona e  fekau he Atua mo e omaoma ai he fanogonogo ki ai.—Iakopo 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Ko e ha kua aoga e ‘pipiki ki a Iehova’? (e) Maeke fēfē ia tautolu ke fakaatā a Iehova ko e “Tufuga,” ke fakahakohako a tautolu?

¹³ Kia pipiki atu ki a Iehova: Ke ‘fifili e moui ke moui ai,’ he nakai ni fakaalofa a tautolu ki a Iehova mo e fanogonogo ki a ia ka kua lata foki ia tautolu ke ‘pipiki atu ki a Iehova,’ ko e, fakatumau he taute haana a finagalo. “Ko e ha mutolu a fakauka, kia moua ai ha mutolu a moui,” he talahau e Iesu. (Luka 21:19) Mahani ai, ko e fifiliaga ne taute e tautolu ke he mena nei kua fakakite e tau mena he tau loto ha tautolu. “Uhoaki e tagata kua matakutaku mau; ka ko ia kua fakamao hana loto, to veli a ia ke he mena ke matematekelea ai,” he fakamaama he Tau Fakatai 28:14. Ko Farao i Aikupito i tuai ko e fakafifitakiaga he mena nei. He Tau Malaia Hogofulu ne hoko ki Aikupito, ne fakamaō e loto ha Farao ka e nakai fakatātā e matakutaku Atua. Ne nakai peehi e Iehova a Farao ke he mahani liuliu ka e fakaatā e pule fakatokoluga ia ke fifili. He ha mena ni, ne fakakatoatoa e finagalo ha Iehova, he fakamaama he aposetolo ko Paulo hagaao ke he kitiaaga ha Iehova ki a Farao: “Ha ko e mena ia ni ne fakatu ai e au a koe kia eke e au a koe mo fakakiteaga he haku a mana, kia talahaua foki haku a higoa ke he lalolagi oti.”—Roma 9:17.

¹⁴ He mole e tau senetenari he fakahaoaga ha Isaraela mai he pule ha Farao, ne fakapuloa he perofeta ko Isaia: “Iehova na e, ko koe ni ko e ha mautolu a Matua; ko mautolu nai ko e kelekele, ka ko koe ko e Tufuga; ko e gahua he hau a tau lima a mutolu oti kana.” (Isaia 64:8) He fakaatā e tautolu a Iehova ke fakahakohako a tautolu he puhala he fakaako fakatagata ha tautolu mo e fakagahua e Kupu haana, to fakahiku a tautolu ke fakatapulu ke he mahani foou. Maeke ia tautolu ke lahi e mahani molū mo e fakahakohako, he mukamuka lahi ma tautolu ke pipiki fakamooli ki a Iehova ha kua manako mooli a tautolu ke fakafiafia a ia.—Efeso 4:23, 24; Kolose 3:8-10.

‘Kia Fakailoa Atu e Koe ki a Lautolu’

15. Hagaao ki a Teutaronome 4:9, ko e heigoa e matagahua fakalahi ua ne fakamanatu e Mose ki a Isaraela?

¹⁵ Ke he motu ne fakapotopoto ha Isaraela ne mautali ke hūhū atu ke he Motu he Maveheaga, ne pehē a Mose: “Kia fakaeneene hokoia a koe kia koe; mo e fakaeneene fakalahi ni kia koe, neke nimo ia koe e tau mena ne kitia ai ke he hau a tau mata, neke o kehe ai hau a loto ke he tau aho oti he hau a moui, ka kia fakailoa atu e koe ia ke he hau a fanau, mo e fanau he hau a fanau.” (Teutaronome 4:9) Ke maeke ke moua e fakamonuina mo e kautuaga ha Iehova ke he motu ne amanaki a lautolu ke moua ai, kua lata he tau tagata ke fakakatoatoa e matagahua fakalahi ua ki mua ha Iehova ko e Atua ha lautolu. Ne nakai lata ia lautolu ke nimo e tau mena mua ue atu ne taute e Iehova ki mua ha lautolu, ti ko e tau mena ia ne fakaako e lautolu ke he tau atuhau a mui. Ha ko e tau tagata he Atua he vahā nei, kua lata ia tautolu ke taute e mena taha ia kaeke ke manako a tautolu ke ‘fifili e moui ke moui ai.’ Ko e heigoa ne kitia mata e tautolu ke he tau mena ne taute e Iehova ke lata mo tautolu?

16, 17. (a) Ko e heigoa ne maeke he tau misionare ne fakamahani i Kiliata ke fakakatoatoa ke he gahua fakamatala he Kautu? (e) Ko e heigoa e tau fakataiaga he makai tumau ne iloa e koe?

¹⁶ Kua fiafia lahi a tautolu ke kitia e puhala ne fakamonuina e Iehova e gahua fakamatala mo e taute tutaki ha tautolu. Tali mai he hafagi e Aoga Tohi Tapu a Kiliata he Kolo Toko he 1943, ne fakamatapatu he tau misionare e gahua taute tutaki he tau motu loga. He vahā nei, ko e tau  misionare fakamua he aoga nei ne fakatumau e makai ma e fakamatala he Kautu, pete ni kua momotua a lautolu ti kua fakakaupā he tau kūkū fakatino. Taha e fakafifitakiaga mitaki ko Mary Olson, ne paase mai i Kiliata he 1944. Ne fekafekau a ia ko e misionare fakamua i Urukuai, ti ko Kolomopia, ti ko e mogonei i Pueto Riko. Pete ne fakakaupa he tau lekua fakatino ne tamai he vahā motua, ne fakatumau he Matakainaga ko Olson e fakamakutu haana ma e fakamatala. He fakaaoga e iloilo haana ke he vagahau Sepania, ne setulu e ia e magaaho he tau faahi tapu takitaha ke fakalataha mo e tau tagata fakailoa he fekafekauaga he fonua.

¹⁷ Ko e takape mogonei, ko Nancy Porter, ne paase mai he Aoga Kiliata he 1947, ne gahua agaia i Bahamas. Ko ia taha misionare ne lavelave tumau ke he gahua fakamatala. “He fakaako e falu ke he kupu mooli he Tohi Tapu ko e punaaga pauaki he olioli,” he talahau e Matakainaga ko Porter he tala hagaao ke he moui haana. * “Kua foaki e fakaholoaga fakaagaaga maopoopo ne tuku mai e fakaveaga mo e mauokafua ke he moui haaku.” He magaaho ne liliu e Matakainaga fifine ko Porter mo e falu fekafekau tua fakamooli ke haga ki tua, ne nakai nimo e lautolu e mena ne taute e Iehova. Ka e kua a tautolu? Kua onoono loto fakaaue nakai a tautolu ke he puhala ne fakamonuina e Iehova e gahua he Kautu he tau kavikavi kaina ha tautolu?—Salamo 68:11.

18. Ko e heigoa kua ako e tautolu mai he totou e tau tala hagaao ke he tau momoui he tau misionare?

¹⁸ Ne olioli a tautolu ke he tau mena kua fakakatoatoa mo e hane fakakatoatoa agaia e lautolu nei kua leva e gahua. He totou e tau tala hagaao ke he tau momoui ha lautolu ko e punaaga he fakamalolōaga ki a tautolu, ha ko e mena ka kitia e tautolu e mena ne taute e Iehova ma lautolu nei ne tua fakamooli, kua fakamalolō e fifiliaga ha tautolu ke fekafekau ki a Iehova. Kua totou tumau nakai e koe e tau tala fulufuluola nei ne taute fakailoa he The Watchtower mo e manamanatu fakahokulo ki ai?

19. Maeke fēfē he tau matua Kerisiano ke fakaaoga fakamitaki e tau tala hagaao ke he tau momoui ne fakamau he The Watchtower?

¹⁹ Ne fakamanatu e Mose ke he tau Isaraela ke nakai galo e tau mena ne taute e Iehova ma lautolu ti ko e tau mena nei kua nakai lata ke galo kehe mai he tau loto ha lautolu ke he tau aho loga he tau momoui ha lautolu. Ti lafi foki e ia falu lakaaga: “Ka kia fakailoa atu e koe ia ke he hau a fanau, mo e fanau he hau a fanau.” (Teutaronome 4:9) Kua futiaki pauaki e tau tala mooli. Ko lautolu ne ikiiki kua tutupu hake nukua lata ke fai fakafifitakiaga mitaki. Maeke he tau matakainaga fifine nonofo takitokotaha ke ako mai he tau fakafifitakiaga tua fakamooli he tau matakainaga fifine momotua nei nukua tohia e tau tala hagaao ke he tau momoui he The Watchtower. Ko e fekafekauaga he matakavi vagahau kehe he motu ne nonofo ai a lautolu kua foaki ke he tau matakainaga oti ke fakalaulahi e tau magaaho ke lavelave he fakamatala e tala mitaki. Tau matua Kerisiano, ko e ha he fakaaoga e tau puhala he tau misionare tua fakamooli i Kiliata mo e falu ke foaki e fakaohoohoaga ke he tau fanau ha mutolu ke fifili e moui gahua mau?

20. Ko e heigoa kua lata ke taute e tautolu ke “fifili e moui”?

²⁰ Maeke fēfē ia tautolu takitokotaha ke “fifili e moui”? He fakaaoga e mena fakaalofa homo ue atu he ataina ke fifili ke fakakite ki a Iehova kua fakaalofa a tautolu ki a ia mo e ke matutaki ke taute ke he tau malolō katoatoa ha tautolu e fekafekauaga haana he hafagi agaia e ia e kotofaaga ia ki a tautolu. “Ha ko e hau a moui haia [ko Iehova], ko ia foki ke fakaloga ai hau a tau aho,” he fakapuloa e Mose.—Teutaronome 30:19, 20.

[Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

• Ko e heigoa haau ne ako mai he tau fakafifitakiaga he tau fifiliaga kehekehe ne fakatutala a tautolu ki ai?

• Ko e heigoa e tau lakaaga kua lata ke taute e tautolu ke “fifili e moui”?

• Ko e heigoa e matagahua fakalahi ua ne tomatoma ki a tautolu ke taute?

[Tau Hūhū he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 27]

“Kua tuku atu e au ki mua ha mutolu e moui mo e mate”

[Fakatino he lau 29]

Ko e fanogonogo ke he leo he Atua kua tamai e fakamouiaga ki a Noa mo e magafaoa haana

[Fakatino he lau 30]

Mary Olson

[Fakatino he lau 30]

Nancy Porter