“Ko Ia kua Omaoma ke he Akonakiaga, kua Loto Matala”
“Ko Ia kua Omaoma ke he Akonakiaga, kua Loto Matala”
‘KIA haga mai e koe hāu a loto ke he tau mena kua akonaki atu ai, mo e hāu a tau teliga ke he tau mena ke iloilo ai,’ he talahau he Tau Fakatai 23:12. Ko e tau kupu nei, ‘akonaki atu’ po ke fakaako he mahani kua putoia ai e akonaki fakatagata ne moua e tautolu mai he falu. Ko e akonakiaga pihia kua lata ke iloa e fakatonuaga mo e puhala ke taute ai. Ko e mena ia, kua aoga ke moua e “mena ke iloilo ai” mai he punaaga mauokafua ke maeke ke akonaki.
Ko e tohi he Tau Fakatai he Tohi Tapu ko e punaaga kua mua atu e mitaki he tau talahauaga pulotu. Ko e tau fakatai ne fakamau i ai ke ‘iloa ai e iloilo mo e tau mena ne akonaki atu; kia moua ai e akonaki atu ke he iloilo, mo e fakafiliaga mo e tututonu.’ (Tau Fakatai 1:1-3) Kua pulotu ke ‘haga mai ha tautolu a tau teliga’ ke he tau mena ia. Kua foaki mai he Tau Fakatai veveheaga 15 e tau takitakiaga mitaki ke taute aki e vale, fakaaogaaga he alelo, mo e tufatufa he iloilo. Kia o mai a tautolu ke tutala ke he falu kupu mai he veveheaga ia.
Ko e Heigoa ka “Liliu Kehe ai e Ita”?
He fakamaama e tau kupu ne lauia e vale po ke ita, ne pehē e Patuiki ko Solomona ha Isaraela i tuai: ‘Ko e tali totonu ke liliu kehe ai e ita; ka ko e kupu fakahukia kua tupu ai e vale.’ (Tau Fakatai 15:1) Ko e kupu ‘vale’ kua fakaaoga ai ke fakamaama e logonaaga malolō po ke nakai fiafia. Ko e “ita” kua kakano ‘ko e logonaaga malolō lahi he vale ne uka lahi ke tautaofi.’ Maeke fēfē e fakatai nei ke lagomatai a tautolu ke fehagai mo e ita he taha tagata mo e ke tautaofi e ita ha tautolu ni?
Ko e tau kupu fakahukia ne fakamamahi kua maeke ke fakaauatu e kelea he tuaga. Ke he taha faahi, ko e tali totonu kua fa moua e lauiaaga fakatotoka. Ka e, ke tali totonu ke he tagata ita kua nakai mukamuka tumau. Ka e, to lagomatai kaeke lali a tautolu ke maama e kakano ne ita a ia. “Kua fakatuai e tagata ke ita, ha ko e hana loto manamanatu,” he talahau he Tohi Tapu, “ko e hana fakahekeaga foki, ke nakai manatu a ia ke he mena ne holifono ai.” (Tau Fakatai 19:11) Liga kua ita kia e tagata ha kua nakai haohao mitaki po ke nakai fakatautonu he faoa? Ko e kakano mooli kua liga nakai ko e mena ne talahau po ke taute e tautolu. Kaeke feleveia a tautolu mo e tali ita he fekafekauaga Kerisiano, nakai kia ko e mena fa tupu anei ha kua nakai hako e tau tala ne iloa he tagata he kaina hagaao ke he tau mena ne talitonu a tautolu ki ai po ke fakapouli he falu fakaakoaga hēhē? Kua lata kia ke uta fakatagata ai e tautolu mo e tali ita atu ki a lautolu? Pete ka nakai mahino e kakano ati ita e tagata, ko e tali ke he tau kupu ke fakamamahi ka fakakite e nakai akonaki fakatagata ha tautolu. Kua lata ke kalo mai he tali pihia.
Ko e tomatomaaga ke tali totonu kua uho lahi ke he tautaofi he vale ha tautolu. Maeke ia tautolu ke fakagahua e fakatonuaga pihia he ako ke fakakite e tau logonaaga ha tautolu he puhala ke nakai fakahogohogo manava e tagata fanogonogo. Ka fehagai mo e tau tagata he magafaoa, he nakai vagahau fakahamu po ke amuamu, maeke ia tautolu ke eketaha ke fakakite fakatotoka e tau logonaaga ha tautolu. Ko e fakakākā kua fa fakalagalaga ke taui. He tala age fakatotonu ke he tagata e tau logonaaga ha tautolu kua tukutuku hifo e tuhituhi ti liga omoomoi a ia ke taute mafola.
“Ko e Alelo he Tau Tagata Iloilo kua Vagahau Fakamitaki”
Ko e akonaki fakatagata kua lauia e puhala vagahau ha tautolu pihia foki e tau mena ne talahau e tautolu. “Ko e tau alelo he tau tagata iloilo kua vagahau fakamitaki ke he iloilo,” he talahau e Solomona, “ka ko e tau gutu he tau tagata goagoa kua fakalua mai ai e goagoa.” (Tau Fakatai 15:2) Ka feaki e tautolu e manako ke lagomatai e falu ti tutala ki a lautolu hagaao ke he finagalo he Atua mo e haana tau foakiaga homo ue atu, kua nakai kia ‘vagahau fakamitaki a tautolu ke he iloilo’? Kua kaumahala e tagata goagoa ke taute e mena nei ha kua temotemoai e iloilo haana.
Ato foaki falu takitakiaga ke he fakaaoga he alelo, ne fakakite e Solomona e taha manatu fakaohooho. “Ha ha he tau mena oti ni e tau fofoga a Iehova; kua kitekite ni a ia ke he tau tagata mahani kelea katoa mo e tau tagata mahani mitaki.” (Tau Fakatai 15:3) Maeke ia tautolu ke fiafia ke he mena nei ha kua fakamafana mai ki a tautolu: “Ha ko e tau fofoga a Iehova kua o tafeliuaki ai ke he lalolagi oti, ke lagomatai kia lautolu kua katoatoa ha lautolu a tau loto kia ia.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:9) Na iloa he Atua ka taute e tautolu e tau mahani mitaki. Mailoga foki e ia a lautolu ne taute e tau mahani kelea ti fai fakalagoaga a lautolu ki a ia.
Ne peehi atu e Solomona e aoga he alelo totonu, he pehē: “Ko e alelo kua vagahau ke malolo ai, ko e akau he moui haia; ka ko e alelo kua vagahau fakakeukeu kua malipilipi ai e loto.” (Tau Fakatai 15:4) Ko e talahauaga “akau he moui” kua fakakite e maeke ke fakamaulu mo e fakamalolō. (Fakakiteaga 22:2) Ko e vagahau totonu he tagata pulotu kua fakahauhau e tau loto ha lautolu ne fanogonogo. Kua futia atu ke he tau aga mitaki ha lautolu. Ke he taha faahi, ko e alelo fakavai po ke fakahēhē kua lipilipi ai e tau loto ha lautolu ne fanogonogo.
Moua e Akonakiaga mo e “Fakamavehevehe Ai e Iloilo”
“Kua tiaki he tagata goagoa e fakaakoaga he hana matua tane,” he matutaki he patuiki pulotu, “ka ko ia kua omaoma ke he akonakiaga, kua loto matala ni a ia.” (Tau Fakatai 15:5) Maeke fēfē ha tagata ke “omaoma ke he akonakiaga” kaeke nakai akonaki? Nakai kia kakano e kupu nei ko e akonakiaga ke fakahako kua latatonu ke taute ka lata ai? He magafaoa, ko e fekau he tau matua a ia—mua atu ke he matua taane—ke taute e akonakiaga, ti ko e kotofaaga he tama ke talia ai. (Efeso 6:1-3) Pete ia, kua moua he tau fekafekau oti ha Iehova e akonakiaga he tau puhala kehekehe. “Ha ko ia kua ofania he Iki kua akonaki atu a ia kia ia,” he talahau he Heperu 12:6, “kua fahi foki e ia e tau tama oti kua talia a ia.” Ko e tali ha tautolu ke he akonakiaga ka fakakite kua pulotu a tautolu po ke goagoa.
He talahau foki taha manatu, ne pehē a Solomona: “Kua fakamavehevehe ai e iloilo he tau laugutu he tau tagata iloilo; ka e nakai pihia e tau loto he tau tagata goagoa.” (Tau Fakatai 15:7) Ko e tufatufa he iloilo kua tuga e gana tega akau. He tau vahā i tuai, ne nakai gana oti he tagata gahua fonua e tau tega akau he taha e mena. Ka e, ne fai magaaho ne gana fakahaga e ia e tau tega akau ke he fonua katoa. Ti pihia foki e tufatufa he iloilo. Ma e fakatai, ka feleveia a tautolu mo e taha tagata he fekafekauaga, kua liga nakai pulotu ke liligi age oti e tau mena ne iloa e tautolu hagaao ke he Tohi Tapu he taha e magaaho. Ka e, ko e tagata pulotu kua akonaki e puhala vagahau haana. Kua “fakamavehevehe” e ia e iloilo he talahau taha e kupu mooli he Tohi Tapu he magaaho ti fakamaama fakalaulahi e kupu ia, he manamanatu ke he tali he tagata fanogonogo haana. Ne taute he Fakafifitaki ha tautolu ko Iesu Keriso e mena nei he tutala ke he fifine Samaria.—Ioane 4:7-26.
He tufatufa e iloilo kua putoia ke talahau taha mena atihake mo e aoga. Ko e mena lata ke manamanatu ato talahau e tau kupu ke fakamaama mo e fakamalolō. Ko e mena ia, “kua manamanatu e loto he tagata tututonu.” (Tau Fakatai 15:28) Kua aoga ha e tau kupu ha tautolu ka tuga e uha ne to ganagana ne fakamalū e fonua mo e aoga ai, nakai tuga e uha to lipilipi ne tafia oti ha mena he hala ne tafe ai!
“Tapu ke he Tau Mahani”
Ko e fakamavehevehe he iloilo hagaao ki a Iehova mo e finagalo haana mo e foaki e ‘fua he tau laugutu’ ko e “poa fakaheke” kua maaliali ai ko e puhala pulotu. (Heperu 13:15) Ka e, ke talia e Iehova e tau poa pihia, kua latatonu ia tautolu ke ‘tapu ke he tau mahani oti ha tautolu.’ (1 Peteru 1:14-16) He fakaaoga ua e fakatai kehekehe, kua fakakite fakamalolō e Solomona e tau kupu mooli nei ke mailoga e tautolu. Pehē a ia: “Ko e poa he tau tagata mahani kelea ko e mena vihiatia kia Iehova haia; ka ko e liogi he tau tagata mahani hakohako ko e hana fiafia haia. Kua vihiatia e Iehova e puhala he tau tagata mahani kelea; ka e fakaalofa a ia kia ia kua tutuli e mahani tututonu.”—Tau Fakatai 15:8, 9.
Onoono fēfē e tau tagata ne toka e puhala he moui ke he akonakiaga, mo e ko e heigoa ne tatali ki a lautolu? (Mataio 7:13, 14) “Kua kelea e akonakiaga kia ia kua tiaki e puhala; to mate foki a ia, kua vihiatia e akonakiaga.” (Tau Fakatai 15:10) He nakai talia e tau fakatonuaga mai ia lautolu ne momotua he fakapotopotoaga Kerisiano mo e fakatokihala mooli, falu ne muitua ke he puhala hēhē kua fifili ke o kehe mai he puhala he tututonu. Ko e goagoa ha ia! Hagaao ke he American Translation, kua pehē e fakatai nei: “Ko e akonakiaga malolō kua tatali ke he tagata ne tiaki e puhala hako, ko ia ne vihiatia e tomatomaaga to mate ai.”
Ka e kua ka fakatupua taha ke talia e akonakiaga ne vihiatia mooli e ia? Kua nakai pulotu foki e mena nei. “Ha ha i mua a Iehova a Seoli mo e malaia,” he talahau he patuiki a Isaraela. “Kua au atu he pihia e tau loto he fanau he tau tagata.” (Tau Fakatai 15:11) Nakai fai mena ne mamao mooli mo e Atua ka ko Seoli, ko e matakavi he tau tagata mamate. Pete ia, kua haia agaia ni ki mua haana. Iloa e ia a lautolu mo e tau aga ha lautolu nukua ha ha i ai ti maeke ia ia ke fakaliu tu mai a lautolu. (Salamo 139:8; Ioane 5:28, 29) Kua mukamuka ha ia ma Iehova ke iloa e tau mena ha ha he tau loto he tau tagata! “Kua toka noa mo e maliali e tau mena oti kana ke he na fofoga hana ke talahau ki ai e tau mahani,” he tohi he aposetolo ko Paulo. (Heperu 4:13) Fakavai he fakatupua e tagata ka e nakai pihia ke he Atua.
Ko e tagata ne tiaki e akonaki kua nakai ni vihiatia e fakatonuaga ka kua ita foki ki a lautolu ne foaki ai. “Nakai fakaalofa e tagata fa vā kia ia ne akonaki atu kia ia,” he talahau e Solomona. He tamai taha manatu ne tatai ke fakalaulahi aki e manatu ia, ne lafi e ia: “Nakai fina atu a ia ke he tau tagata iloilo.” (Tau Fakatai 15:12) Kua temotemoai e amaamanakiaga he tagata pihia ke fakahako haana puhala!
Mitaki e Onoonoaga
Kua fakamatutaki he kupu “loto” e tau fakatai tolu ha Solomona ne toe. He fakamaama e tau logonaaga ha tautolu mo e tau mata fiafia, ne talahau he patuiki pulotu: “Ko e loto fiafia kua tupu ai e mata fiafia, ka ko e loto mamahi kua malipilipi ai e agaga.”—Tau Fakatai 15:13.
Ko e heigoa ka fakatupu e loto mamahi? “Ko e fakaatukehe ke he loto he tagata kua tukutukuhifo ai a ia [mo e momoko],” he talahau he Tohi Tapu. (Tau Fakatai 12:25) Ko e heigoa ka puipui aki e tau hagahaga kelea he moui neke fakamalipilipi e tau agaaga ha tautolu? He nakai ni takele tumau he tau tutuaga ne nakai fahia lahi a tautolu ki ai, maeke ia tautolu ke manamanatu ke he tau monuina loga fakaagaaga ne liligi mai e Iehova ki luga ia tautolu mogonei mo e ka taute e ia ma tautolu anoiha. To fakatata lahi he mena nei a tautolu ki a ia. E, ko e fakatata ke he ‘Atua fiafia’ kua maeke ke tamai e olioli ke he tau loto momoko ha tautolu.—1 Timoteo 1:11.
Ke lafi ki ai, ko e fekau he Tohi Tapu ko e punaaga mitaki lahi he mafanatia mo e fiafia. Ne totoku he salamo kua fiafia e tagata ha “ko e fakatufono a Iehova kua fiafia ai a ia, ti manamanatu a ia ke he tau fakatufono hana ke he aho katoa mo e po.” (Salamo 1:1, 2) Pete ka mamahi e tau loto ha tautolu, ko e totou e Tohi Tapu mo e manamanatu fakahokulo ke he tau mena ne talahau i ai ka fakamalolō a tautolu. Ha ha i ai foki e fekafekauaga faka-Atua ha tautolu. Kua mafanatia a tautolu “ko lautolu kua gana saito mo e tau hihina mata, to helehele e lautolu mo e kalaga fiafia.”—Salamo 126:5.
“Ko e loto he tagata kua manamanatu kua kumi ia ke he iloilo,” he talahau e Solomona, “ka ko e tau gutu he tau tagata goagoa kua kai ai e goagoa.” (Tau Fakatai 15:14) Kua fakakite mai he fakatai nei ki a tautolu e fakatataiaga ofogia ke he akonaki he tagata pulotu mo e tagata goagoa. Ato fakatonu, ko e tagata lotomatala ne kumi e ia e iloilo. Ne fanogonogo fakamitaki a ia mo e moua e maamaaga ke he mena ne tupu. Kua kumi e ia ke he tau Tohiaga Tapu ke fakamahino e tau fakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga ne felauaki mo e tuaga. Kua fakavē fakalahi e fakatonuaga haana ke he Kupu he Atua. Ka e, ko e tagata goagoa ne fakateaga a ia ke kumi e tuaga mooli he fekau ti fakalua mai ha manatu ne hau ke he loto haana. Ka kumi tomatomaaga a tautolu, kua pulotu ke fina atu ki a lautolu kua lotomatala mo e motua e tau manamanatuaga ka e nakai ki a lautolu ka hihiga ke tala mai e tau mena kua manako a tautolu ke logona. Kua mitaki ha e “tau mena fakaalofa ke he tau tagata” i loto fakapotopotoaga Kerisiano, ko lautolu nukua ‘kumi ke he iloilo’ ato foaki e fakatonuaga!—Efeso 4:8.
Ko e taha fakatai ne talahau e aoga he moua e onoonoaga mitaki. Ne pehē e patuiki a Isaraela: “Kua kelea e tau aho oti, ke he tau tagata matematekelea; ka ko e loto fiafia, ko e galue nakai noa haia.” (Tau Fakatai 15:15) Kua ha ha he moui e tau monuina mo e tau matematekelea, tau olioli mo e tau hihina mata. Ka takele hokoia ni a tautolu he tau mena kelea, to maanu ni mo e pouli tumau e tau manamanatuaga ha tautolu. Ka e, ka fakaatā e tautolu e tau monuina fakatagata mo e amaamanakiaga ne foaki he Atua ke hufia e tau manamanatuaga ha tautolu, ko e tau mena fakamamahi he moui to maheu ki tua mo e to logona e tautolu e loto olioli. Kua fakaatā he onoonoaga mitaki a tautolu ke olioli e “galue nakai noa.”
Ko e mena ia, kia uta fakahokulo e tautolu e akonakiaga. Kia fakaatā e tautolu ke nakai ni lauia e tau logonaaga, vagahau, mo e tau gahua ka e pihia foki e onoonoaga ha tautolu.
[Fakatino he lau 28]
“Ko e tali totonu ke liliu kehe ai e ita”
[Fakatino he lau 31]
Ko e kotofaaga he matua ke akonaki
[Fakatino he lau 31]
“Kua fakamavehevehe ai e iloilo he tau laugutu he tau tagata iloilo”