Kakano ke Fakaalofa ke he Katofia ha Tautolu
Kakano ke Fakaalofa ke he Katofia ha Tautolu
“Kia fakaalofa atu a koe kia ia ne katofia a mua, kia tuga foki na koe kia koe.”—MATAIO 22:39.
1. Fakakite fēfē e tautolu kua fakaalofa a tautolu ke he Atua?
KO E heigoa ne manako a Iehova ki a lautolu ne tapuaki ki a ia? Ke he tau kupu gahoa mo e malolō, ne fakakatoatoa e Iesu e tali. Ko e poakiaga kua mua ue atu, ne pehē a ia, ke fakaalofa ki a Iehova mo e tau loto, agaaga, manatu, mo e malolō katoa ha tautolu. (Mataio 22:37; Mareko 12:30) Ha kua kitia e tautolu he vala tala fakamua, ko e fakaalofa ke he Atua kua putoia e omaoma mo e taofi e tau poakiaga haana he talia e fakaalofa ne fakakite e ia ki a tautolu. Ki a lautolu ne fakaalofa ke he Atua, he taute e finagalo haana ne nakai ko e kavega; kua tamai ki a lautolu e fiafia.—Salamo 40:8; 1 Ioane 5:2, 3.
2, 3. Ko e ha kua lata ke onoono a tautolu ke he poakiaga ke fakaalofa ke he katofia ha tautolu, ti ko e heigoa e tau hūhū kua lagā mai?
2 Ko e poakiaga ke uaaki ne mua ue atu, ne talahau e Iesu, kua matutaki ke he poakiaga fakamua: “Kia fakaalofa atu a koe kia ia ne katofia a mua, kia tuga foki na koe kia koe.” (Mataio 22:39) Ko e poakiaga nei ka onoono a tautolu ki ai mogonei, mo e ko e kakano mitaki foki. Ko e vahā ne nonofo ai a tautolu kua fakamailoga ha ko e lotokai, ko e puhala fakaalofa fakakeukeu. He talahauaga omoomoi haana ke he “tau aho fakamui,” ne tohi he aposetolo ko Paulo to fakaalofa e tau tagata, nakai ke he falu, ka ki a lautolu ni, tau tupe, mo e tau fakafiafiaaga. Tokologa ka “nakai fai fakaalofa.” (2 Timoteo 3:1-4) Ne talahau tuai e Iesu Keriso: ‘Ko e tau tagata tokologa, to feafoaki mo e feitaaki ai a lautolu. Ke momoko foki e fakaalofa he tau tagata tokologa.’—Mataio 24:10, 12.
3 Mailoga, mogoia, ne nakai pehē a Iesu to momoko e fakaalofa he tau tagata oti. Kua ha ha tumau mo e to ha ha tumau ai foki a lautolu kua fakatātā e puhala fakaalofa ne manako mo e latatonu ki a Iehova. Ko lautolu ne fakaalofa mooli ki a Iehova to eketaha ke onoono ke he falu tuga ne taute e ia. Ko hai mogoia e katofia ha tautolu ne lata ia tautolu ke fakaalofa ki ai? Lata ke fakakite fēfē e tautolu e fakaalofa ke he katofia ha tautolu? Maeke he tau Tohiaga Tapu ke lagomatai a tautolu ke tali e tau hūhū aoga nei.
Ko Hai e Katofia Haaku?
4. Hagaao ki a Levitika veveheaga 19, ko hai ka fakaalofa ki ai e tau Iutaia?
4 He tala age ke he Farasaio e poakiaga ke uaaki ne mua ue atu ko e fakaalofa ke he katofia he tagata ke tuga ki a ia ni, ne hagaao a Iesu ke he fakatufono pauaki ne age ki a Isaraela. Ne fakamau ia Levitika 19:18. He veveheaga taha ia, ne tala age ke he tau Iutaia kua lata ia lautolu ke onoono ke he falu ne nakai ko e tau Isaraela mo tau katofia ha lautolu. Talahau ai he kupu 34: “Ko e tagata kehe ka nofo ia mutolu, tuga ne tagata kua fanau ke he motu a ia, ti fakaalofa atu a koe kia ia tuga na koe kia koe ni; ha ko e tau tagata paea a mutolu ke he motu ko Aikupito.” Ti, pihia mo lautolu ne nakai ko e tau Iutaia, mua atu ki a lautolu ne liliuina, nukua lata ke fakakite ki ai e fakaalofa.
5. Maama fēfē he tau Iutaia e fakaalofa ke he katofia?
5 Ko e tau takitaki Iutaia he vahā a Iesu, ne nakai kitia pihia. Ne fakaako he falu ko e tau kupu “kapitiga” mo e “katofia” ne hagaao ni ke he tau Iutaia. Ka e vihiatia ki a lautolu ne nakai ko e tau Iutaia. Ko e tau faiaoga pihia ne talahau ko lautolu ne mahani Atua kua lata ke fakavihia a lautolu ne nakai mahani Atua. “He takatakaiaga pihia,” he talahau he taha tohi, “to tupu olaola e vihiatia. Ne loga e mena ke fakaohooho aki.”
6. Ko e heigoa e tau manatu ua ne talahau e Iesu he tutala hagaao ke he fakaalofa ke he katofia?
6 He haana Lauga he Mouga, ne tutala a Iesu ke he matakupu nei, he fakamaama ko hai kua lata ke fakakite ki ai e fakaalofa. Ne pehē a ia: “Kua fanogonogo a mutolu kua talahau mai, Kia fakaalofa atu a koe ke he tagata ne katofia mo koe, ka kia fakavihia e tagata kua fai fi kia koe. Ka e tala atu e au kia mutolu, kia fakaalofa atu a mutolu kia lautolu kua fai fi kia mutolu, kia fakamonuina atu e mutolu kia lautolu ne kaialu mai kia mutolu, kia totonu atu a mutolu, kia lautolu kua fakavihia a mutolu; kia liogi foki a mutolu ma lautolu ne tukumale mai mo e favale mai kia mutolu; kia eke ai a mutolu mo fanau he Matua ha mutolu ha he lagi, ha kua fakahake ne ia hana la kia lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki, kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai tututonu.” (Mataio 5:43-45) Ne ua e manatu ne talahau e Iesu he mena nei. Fakamua, ne mahani fakamokoi mo e totonu a Iehova ki a lautolu ne mitaki mo e kelea. Uaaki, kua lata ia tautolu ke muitua e fakafifitakiaga haana.
7. Ko e heigoa e fakaakoaga kua ako e tautolu mai he fakataiaga ke he Samaria mitaki?
7 He taha magaaho, ko e ako fakatufono Iutaia ne hūhū ki a Iesu: “Ko hai kia e tagata ne katofia mo au?” Ne tali e Iesu he talahau e fakataiaga ne fakamaama e Samaria ne feleveia mo e tagata Iutaia ne keli he tau tagata fōfō mena mo e kaihā e tau koloa haana. Pete e vihiatia he tau Iutaia e tau Samaria, ne pipi he Samaria e tau kafokia he tagata ti uta a ia ke he fale api, ke maeke a ia ke malolō. Ko e heigoa e fakaakoaga? Ko e ha tautolu a fakaalofa ke he katofia kua lata ke fakalaulahi atu ke he tau tagata i fafo he magafaoa, motu, po ke lotu ha tautolu.—Luka 10:25, 29, 30, 33-37.
Kakano he Fakaalofa ke he Katofia ha Tautolu
8. Ko e heigoa ne talahau he Levitika veveheaga 19 hagaao ke he fakaalofa nukua lata ke fakakite?
8 Ko e fakaalofa ke he katofia, tuga e fakaalofa ke he Atua, ne nakai ni ko e logonaaga; ka e putoia foki e fakagahua. Kua lagomatai ke manamanatu fakalaulahi ke he poakiaga ne fakamau ia Levitika 19 ne tomatoma ke he tau tagata he Atua ke fakaalofa ke he katofia tuga ni ki a lautolu. Ne totou e tautolu i loto na poaki ke he tau Isaraela ke fakaatā a lautolu ne nonofogati mo e tau tagata kehe ke fai vala ke he gahua helehele. Kua nakai fakaatā ai ke kaihā, fakafualoto, po ke eke lagatau fakavai. Ke he puhala fakafili kua nakai lata e tau Isaraela ke fakamailoga tagata. Pete he fakatonu a lautolu he magaaho kua lata, ne tala age pauaki ki ai: “Aua neke fakavihia e koe hau a matakainaga ke he [haau] a loto.” Ko e tau poakiaga nei mo e falu foki ne fakakatoatoa ai ke he tau kupu: “Fakaalofa atu a koe ke he tagata kua katofia mo koe kia tuga na koe kia koe.”—Levitika 19:9-11, 15, 17, 18.
9. Ko e ha ne poaki e Iehova ke he tau Isaraela ke fakamamao mai he falu motu?
9 He fakakite he tau Isaraela e fakaalofa ke he falu, ne lata foki a lautolu ke fakamamao mai ia lautolu ne tapuaki ke he tau atua fakavai. Ne hataki e Iehova e tau hagahagakelea mo e tau fua he tau feoakiaga kelea. Ma e fakatai, hagaao ke he tau motu ne fōfō e Isaraela, ne poaki e Iehova: “Aua neke fakafetauaki a mutolu mo lautolu, aua neke ta age hau a tama fifine ma e hana tama tane, aua foki neke ta mai hana tama fifine mo e hau a tama tane; ha ko e mena uhu kehe ai e ia hau a tama tane ke ua mui mai a ia kia au, ka e fekafekau ai ke he tau atua kehe; ti tupu ai e ita a Iehova kia mutolu.”—Teutaronome 7:3, 4.
10. Ko e heigoa kua lata ke puipui mai a tautolu i ai?
10 Pihia foki, kua puipui e tau Kerisiano ke nakai fakafetui mo lautolu ne liga fakalolelole e tua ha lautolu. (1 Korinito 15:33) Ne tomatoma ki a tautolu: “Aua neke hahamo a mutolu mo e nakai tatai fakalataha mo lautolu kua nakai tua,” ko lautolu ne nakai fakalataha ke he fakapotopotoaga Kerisiano. (2 Korinito 6:14) Lafi atu, ne hataki ke he tau Kerisiano ke mau “kia lata mo e Iki.” (1 Korinito 7:39) Ka e, nakai lata ke fakavihia a lautolu ne nakai fakalataha mo e taofiaga ha tautolu ki a Iehova. Ne mate a Keriso ma e tau tagata agahala, ti tokologa ne mahani kelea fakamua ne hiki e tau puhala ha lautolu mogonei mo e fakafeilo ke he Atua.—Roma 5:8; 1 Korinito 6:9-11.
11. Ko e heigoa e puhala mitaki lahi ke fakakite e fakaalofa ki a lautolu ne nakai fekafekau ki a Iehova, ti ko e ha?
11 He fakakite e fakaalofa ki a lautolu ne nakai fekafekau ke he Atua, ko e puhala mitaki ni hokoia ke fifitaki ki a Iehova. Pete he vihiatia e ia e mahani kelea, ne fakakite e ia e fakaalofa-totonu ki a lautolu he foaki atu ki a lautolu e magaaho ke fuluhi kehe mai he tau puhala kelea mo e moua e moui tukulagi. (Esekielu 18:23) Kua ‘finagalo a Iehova kia hohoko oti kana ke he tokihala.’ (2 Peteru 3:9) Ko e finagalo haana ke “fakamomoui e tau tagata oti kana, mo e hokotia a lautolu he maama ke he kupu moli.” (1 Timoteo 2:4) Ko e mena haia ne poaki a Iesu ke he tau tutaki haana ke fakamatala mo e ke fakaako mo e ke “eke e tau motu oti kana mo tutaki.” (Mataio 28:19, 20) He fakalataha a tautolu ke he gahua nei, kua fakakite e tautolu e fakaalofa ke he Atua mo e katofia, e, putoia foki e tau fī ha tautolu!
Fakaalofa ke he Tau Matakainaga Kerisiano ha Tautolu
12. Ko e heigoa ne tohi he aposetolo ko Ioane hagaao ke fakaalofa ke he tau matakainaga ha tautolu?
12 Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Kia mahani mitaki a tautolu . . . ke he tau tagata oti kana, ka e au atu ke he faoa ne tua.” (Kalatia 6:10) Ko e tau Kerisiano, ha ha ia tautolu e kotofaaga ke fakakite e fakaalofa ki a lautolu kua faoa ki a tautolu ke he tua—ko e tau matakainaga fakaagaaga ha tautolu. Aoga fēfē e fakaalofa nei? He talahau e manatu malolō nei, ne tohi he aposetolo ko Ioane: “Ko lautolu oti kua vihiatia e tau matakainaga ha lautolu, ko e tau tagata kelipopo tagata a lautolu; . . . Kaeke ke pehe age taha, Kua fakaalofa au ke he Atua, ka e vihiatia e ia hana matakainaga, ko e pikopiko a ia; ha ko ia kua nakai fakaalofa ke he matakainaga hana kua kitia, maeke fefe ia ia ke fakaalofa ke he Atua, kua nakai kitia e ia?” (1 Ioane 3:15; 4:20) Ko e tau kupu mamafa anei. Ne hagaao e Iesu Keriso e tau kupu nei “kelipopo tagata” mo e “pikopiko” ki a Satani ko e Tiapolo. (Ioane 8:44) Nakai manako a tautolu ke hagaao e tau kupu nei ki a tautolu!
13. Ko e heigoa e tau puhala ka fakakite e tautolu e fakaalofa ke he tau tagata talitonu?
13 Ko e tau Kerisiano mooli ‘kua fakaako tuai he Atua ke feofanaki.’ (1 Tesalonia 4:9) Kia nakai ni fakaalofa a tautolu “ke he kupu po ke alelo, ka ko e mahani mo e fakamoli.” (1 Ioane 3:18) Kua lata e fakaalofa ha tautolu ke “ua fakaalofa fakatupua.” (Roma 12:9) Kua omoi he fakaalofa a tautolu ke totonu, fakaalofa hofihofi noa, fakamagalo, fakamanavalahi mo e nakai mahekeheke, nakai hula, nakai fakatokoluga, po ke lotokai. (1 Korinito 13:4, 5; Efeso 4:32) Kua fakalagalaga a tautolu ke ‘fekafekau ko e taha kia taha.’ (Kalatia 5:13) Ne tala age a Iesu ke he tau tutaki haana ke feofanaki tuga ne ofania e ia a lautolu. (Ioane 13:34) Kua lata e Kerisiano mogoia ke makai ke foaki haana moui ke lata mo e falu tagata talitonu he magaaho ka lata ai.
14. Maeke fēfē ia tautolu ke fakakite e fakaalofa ki loto he magafaoa?
14 Mua atu kua lata e fakaalofa ke fakakite ki loto he magafaoa Kerisiano mo e matapatu ai ke he vahāloto he taane mo e hoana. Ne tata lahi e pipiaga he fakamauaga ati pehē a Paulo: “Kua lata pihia foki ke he tau tane ke fakaalofa age ke he tau hoana ha lautolu, tuga e tau tino ha lautolu.” Ne lafi e ia: “Ko ia kua fakaalofa ke he hana hoana, kua fakaalofa a ia kia ia ni.” (Efeso 5:28) Mailoga e tautolu na liu a Paulo fatiaki e fakatonuaga nei ia Efeso 5:33. Ko e taane ne fakaalofa ke he hoana haana to nakai fifitaki e ia e tau Isaraela he vahā a Malaki ne fakavai ke he tau hoa ha lautolu. (Malaki 2:14) To ofania e ia haana hoana. To fakaalofa a ia ke he hoana tuga e Keriso ne fakaalofa ke he fakapotopotoaga. To omoomoi pihia foki he fakaalofa e hoana ke fakalilifu e taane haana.—Efeso 5:25, 29-33.
15. Ko e heigoa ne mailoga he fakakite e fakaalofa fakamatakainaga kua fakalagalaga e falu ke talahau mo e taute?
15 Maaliali ai, ko e vahega fakaalofa nei ko e fakamailoga ne fakakite aki e tau Kerisiano mooli. Ne pehē a Iesu: “Ko e mena ia ke iloa ai he tau tagata oti kana, ko e haku a tau tutaki a mutolu, ka feofanaki a mutolu.” (Ioane 13:35) Kua futiaki he fakaalofa ha tautolu ma e falu e tau tagata ke he Atua ne fakaalofa mo e hukui e tautolu. Ma e fakatai, ne moua mai e hokotaki nei i Mosamipiki hagaao ke he magafaoa Fakamooli. “Nakai la kitia ia a mautolu ha mena pihia. He magaaho afiafi, ne kamata e matagi malolō lahi ke agi mai ti mui mai e uha lahi mo e uha tuli. Ne moumou he matagi malolō e fale kaho ha mautolu, mo e felele e tau lau apa he tuafale. He magaaho ne o mai e tau matakainaga ha mautolu he tau fakapotopotoaga tata mai mo e lagomatai ke liu talaga e tau fale ha mautolu, ne pehē e tau katofia ofoofogia ha mautolu: ‘Kua mitaki lahi e lotu ha mutolu. Nakai moua e mautolu ha lagomatai pihia mai he lotu ha mautolu.’ Ne veveu e mautolu e Tohi Tapu ti fakakite age e Ioane 13:34, 35. Tokologa e tau katofia ha mautolu mogonei kua fakaako e Tohi Tapu.”
Fakaalofa ke he Tau Tagata Takitaha
16. Ko e heigoa e kehekehe he fakaalofa ke he matakau mo e fakaalofa ke he tau tagata takitaha?
16 Nakai uka ke fakaalofa ke he ha tautolu a tau katofia, ko e matakau. Ka ko e fakaalofa ke he tau tagata takitaha, ka liga uka lahi. Ma e fakatai, ko e fakaalofa he falu tagata ma e katofia kua putoia hokoia ke he foaki tupe ke he falu fakatokatokaaga lagomatai. Mooli, kua mukamuka lahi ke talahau kua fakaalofa a tautolu ke he katofia ka e nakai ke fakaalofa ke he tagata gahua ne liga nakai manamanatu ki a tautolu, ke he tagata fakateteki ne nofo he tuutakaina ha tautolu, po ke kapitiga kua fakaita ki a tautolu.
17, 18. Fakakite fēfē e Iesu e fakaalofa ke he tau tagata takitaha, ti ko e heigoa e logonaaga ne taute ai e ia?
17 Ko e matakupu nei he fakaalofa ke he tau tagata takitaha, kua ako e tautolu mai ia Iesu, ko ia ne fakaata katoatoa e tau mahani he Atua. Pete he hau a ia ke he lalolagi ke utakehe e agahala, ne fakakite e ia e fakaalofa ke he tau tagata takitaha—ko e fifine gagao, ko e lepela, ko e tama. (Mataio 9:20-22; Mareko 1:40-42; 7:26, 29, 30; Ioane 1:29) Pihia foki, kua fakakite e tautolu e fakaalofa ke he katofia ha tautolu he puhala ne fehagai a tautolu mo e tau tagata takitaha ne feleveia mo tautolu he tau aho takitaha.
18 Kia nakai nimo mogoia e tautolu ko e fakaalofa ke he katofia kua matutaki mo e fakaalofa ke he Atua. Pete he lagomatai e Iesu a lautolu ne nonofogati, fakamaulu a lautolu ne gagao, mo e fagai a lautolu ne hoge, ko e logonaaga haana he taute e tau mena oti nei, pihia mo e fakaako atu e tau moto tagata ko e lagomatai ke he tau tagata ke fakafeilo ki a Iehova. (2 Korinito 5:19) Ne taute e Iesu e tau mena oti ke he lilifu he Atua, he nakai nimo kua hukui mo e fakaata e ia e Atua ne fakaalofa a ia ki ai. (1 Korinito 10:31) He muitua e fakafifitakiaga ha Iesu, maeke foki ia tautolu ke fakakite e fakaalofa mooli he katofia mo e he magaaho taha fakatumau ke nakai fai vala he lalolagi he tau tagata mahani kelea.
Fakaalofa Fēfē a Tautolu ke he Katofia Tuga na Tautolu ki a Tautolu?
19, 20. Ko e heigoa e kakano ke fakaalofa ke he katofia ha tautolu tuga ki a tautolu ni?
19 Ne pehē a Iesu: “Kia fakaalofa atu a koe kia ia ne katofia mo koe, kia tuga na koe kia koe.” Ko e aga pauaki ke leveki e tautolu a tautolu mo e ke moua e lagotatai mitaki he fakalilifu fakatagata. Ka nakai pihia, to nakai fai kakano lahi e poakiaga. Ko e fakaalofa mitaki nei fakatagata ne kehekehe lahi mo e fakaalofa lotokai fakatagata ne talahau he aposetolo ko Paulo he 2 Timoteo 3:2. Ka e, fakalatalata e lilifu fakatagata. Taha e tagata pulotu he Tohi Tapu ne fakamaama “ko e lagotatai he fakaalofa fakatagata ne nakai fakaikaluga ‘Kua mua ue atu au’ po ke fakateaga ‘Ko e lalo tagata au.’ ”
20 He fakaalofa ke he falu tuga he fakaalofa a tautolu ki a tautolu ni kua kakano ke onoono a tautolu ke he falu tuga ne manako a tautolu ki ai mo e taute e falu tuga ne manako a tautolu ke taute mai ki a tautolu. Ne pehē a Iesu: “Ko e tau mena oti kua loto a mutolu ki ai, ke eke he tau tagata kia mutolu; ati eke ā e mutolu e tau mena ia kia lautolu; ha ko e fakatufono haia, mo e tau perofeta.” (Mataio 7:12) Mailoga ne nakai pehē a Iesu ke takele ai he tau mena ne taute he falu ki a tautolu he tau mogo kua mole ti liu ke taui atu pihia. Ka e, kia manamanatu a tautolu ke he puhala ka manako a tautolu ke taute mai he falu ti taute pihia atu foki. Mailoga mogoia, ne nakai fakakaupā e tau kupu ha Iesu ke he tau kapitiga mo e tau matakainaga. Ne fakaaoga e ia e tau kupu “tau tagata,” liga ke fakakite kua lata ia tautolu ke taute e puhala nei ke he tau tagata oti kana, lautolu oti ne feleveia mo tautolu.
21. He fakakite e fakaalofa ke he falu, ko e heigoa ha tautolu ne fakatātā?
21 Ko e fakaalofa ke he katofia ha tautolu ka puipui a tautolu mai he taute e mena kelea. Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Ha ko e tau kupu nai, Ua faivao, Ua keli tagata, Ua kaiha, Ua fatipiko, Ua manako lahi, kaeke foki kua toe e poaki kua fakamaopoopo ia ke he kupu nai, Kia fakaalofa atu a koe kia ia ne katofia a mua, kia tuga foki na koe kia koe. Kua nakai mahani kelea e fakaalofa kia ia ne katofia mo ia.” (Roma 13:9, 10) To omoomoi he fakaalofa a tautolu ke kumi puhala ke taute e mitaki ke he falu. He fakaalofa ke he tau tagata oti, kua fakatātā e tautolu kua fakaalofa foki a tautolu ki a Ia ne tufuga e tagata ke he Haana a fakatai, ko Iehova ko e Atua.—Kenese 1:26.
To Tali Fefe e Koe?
• Ko hai kua lata ke fakakite e tautolu e fakaalofa ki ai, ti ko e ha?
• Maeke fēfē a tautolu ke fakakite e fakaalofa ki a lautolu ne nakai fekafekau ki a Iehova?
• Fakamaama fēfē he Tohi Tapu e fakaalofa kua lata ke fakakite e tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu?
• Ko e heigoa e kakano ke fakaalofa ke he katofia ha tautolu tuga ki a tautolu ni?
[Tau Hūhū he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 28]
“Ko hai kia e tagata ne katofia mo au?”
[Fakatino he lau 31]
Fakalaulahi atu e fakaalofa a Iesu ke he tau tagata takitaha