Ko e Liu Tu Mai​—Mooli Nakai ki a Koe?

“[To] liu foki tutu mai a lautolu kua mamate.”​—GAHUA 24:15.

1. Ko e ha ne tuga kua moolioli e mate?

“I LOTO he lalolagi nei kua nakai fai mena kua moolioli ka ko e mate mo e tau tukuhau hokoia.” Ko e talahauaga ia ne tohia he ekepule Amerika he 1789 ko Benjamin Franklin, ne peehi lahi ke he falu ko e talahauaga pulotu. Pete ia, kua tokologa e tagata nakai fakamooli ne fakavai ke he tau tukuhau ha lautolu. Ka kua tuga ke moolioli mai e mate. Kaeke ke toka ni ki a tautolu, to nakai maeke ha tagata ke kalo mai ai. Ha kua tulitua ki a tautolu oti. Mo e hoge ne nakai maeke ke fakamakona, ko e Seoli​—ko e tukuaga he tau tagata—​ne folofua e tau tagata ne fakahele e tautolu. (Tau Fakatai 27:20) Ka kia fakatutala la ke he manatu mafanatia.

2, 3. (a) Ko e ha ne nakai moolioli e mate ke he mena ne manatu he tokologa? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu ki ai he vala tala nei?

² Ne foaki he Kupu a Iehova e amaamanakiaga mauokafua he liu tu mai, ko e liu fakatū hake ke moui foki. Nakai ko e miti noa anei, mo e nakai fakaai ha malolō he lagi mo e lalolagi katoatoa ke taofi a Iehova he fakamooli e amaamanakiaga nei. Ka ke he falu, ko e mate kua nakai moolioli ke he mena ne manatu ki ai e tokologa he vahā nei. Ko e ha? Ha ko e mena to hao mai e “moto tagata tokologa” he “matematekelea lahi” ne nakai leva to hoko mai. (Fakakiteaga 7:9, 10, 14) To momoui muatua ai a lautolu he magaaho fakamui, mo e amaamanakiaga tukulagi tukumuitea ha ha i mua. Ko e mena ia, kua nakai moolioli e mate ki a lautolu. Mua atu foki, ‘to fakaotioti ai e mate.’​—1 Korinito 15:26.

³ Kua lata mogoia a tautolu ke logona e moolioli he liu tu mai tuga e aposetolo ko Paulo, ne pehē: “[To] liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Kia fakatutala a tautolu ke he tolu e hūhū hagaao ke he liu tu mai. Fakamua, ko e ha ati moolioli ai e amaamanakiaga nei? Uaaki, maeke fēfē ia koe ke moua e mafanatia ha ko e amaamanakiaga he liu tu mai? Toluaki, liga lauia fēfē e puhala moui haau mogonei ha ko e amaamanakiaga nei?

Kua Moolioli e Liu Tu Mai

4. Kua uho fēfē e liu tu mai ke he finagalo ha Iehova?

⁴ Kua loga e puhala ne fakakite e liu tu mai ke eke mo mena kua moolioli. Fakamua, kua uho ai ke he finagalo ha Iehova. Manatu, ko Satani ne takitaki e tau tagata ke agahala, ti ko e fua moolioli ne tupu mai, ko e mate. Ati talahau e Iesu hagaao ki a Satani: “Ko e keli tagata a ia tali mai he kamataaga.” (Ioane 8:44) Ka e mavehe a Iehova ko e haana “fifine,” po ke  fakatokatokaaga i luga he lagi ne tuga e hoana, to fanau e “tega” (NW) ka tatuki e ulu he “gata tuai,” ti fakaotioti tukulagi a Satani. (Kenese 3:1-6, 15; Fakakiteaga 12:9, 10; 20:10) He fakakite fakahaga e Iehova e finagalo haana hagaao ke he Tega faka-Mesia ia, ne kitia maali ai to mua atu e mena ka taute he Tega he fakaotioti ni ia Satani. Ne pehē e Kupu he Atua: “Ko e mena ia ne fakakite mai ai e Tama he Atua, kia moumou e ia e tau gahua he [T]iapolo.” (1 Ioane 3:8) Ko e mate ne fakatupu he agahala ne moua mai e tautolu ia Atamu ko e matapatu gahua ha Satani ne finagalo a Iehova ke utakehe mo e moumou puhala ia Iesu Keriso. Hagaao ke he mena nei, nukua aoga lahi mahaki ai e poa lukutoto ha Iesu mo e liu tu mai.​—Gahua 2:22-24; Roma 6:23.

5. Ko e ha ka fakalilifu ai e higoa ha Iehova ha ko e liu tu mai?

⁵ Kua mauokafua a Iehova ke fakalilifu e higoa tapu haana. Ne pikopiko a Satani ke he higoa a Iehova ti fakatū e tau tala fakavai. Ne pikopiko a ia ‘to nakai mamate ai ni’ a Atamu mo Eva kaeke ke kai e laua e fua akau ne fakatapu he Atua. (Kenese 2:16, 17; 3:4) Ti tali mai he magaaho ia, ne fakatū e Satani e tau fakavai pihia, tuga e fakaakoaga pikopiko na hao e solu ka mate e tino. Ka e, he puhala he liu tu mai to fakatapakupaku e Iehova e tau fakavai oti kana pihia. To fakamooli tukulagi e ia ko ia ni tokotaha e Leveki mo e Liuaki Mai he moui.

6, 7. Fēfē e manatu ha Iehova hagaao ke he fakaliu tu mai e tau tagata, ti iloa fēfē e tautolu e tau manatu haana?

⁶ Ne finagalo fakaalofa a Iehova ke fakamooli e liu tu mai. Ne talahau fakamaali he Tohi Tapu e tau manatu ha Iehova hagaao ki ai. Ke tuga anei, manamanatu ke he tau kupu omoomoi nei he tagata tua fakamooli ko Iopu: “Ka mate e tagata to liu moui mai kia a ia? To tatali atu au he tau aho oti ne kotofa ke tau ai au, ato hoko mai a ia ke hukui aki au. Kia ui mai a koe, ti tali atu au kia koe; kia finagalo fakaalofa a koe ke he gahua he hau a tau lima.” (Iopu 14:14, 15) Ko e heigoa e kakano he tau kupu ia?

⁷ Ne iloa e Iopu ka mole e mate haana, to fai magaaho ka fakatali a ia he mohe ke he mate. Ne fioia e ia e magaaho ia ke eke mo “fekafekauaga ne kotofa,” ko e magahala fakatali pauaki ma e tokanoaaga. Kua moolioli e tokanoaaga ia ki a ia. Ne mailoga e Iopu to hoko e mogo ke fakatokanoa a ia. Ko e ha? Ha kua iloa e ia e tau manatu ha Iehova. To ha ha ia Iehova e “finagalo fakaalofa” ke liu kitia e fekafekau tua fakamooli haana. E, kua manako lahi e Atua ke liu fakamomoui e tau tagata tututonu oti. To foaki  foki e Iehova ke he falu e fifiliaga ke moui tukulagi ke he Parataiso he lalolagi. (Luka 23:43; Ioane 5:28, 29) Ha ko e finagalo he Atua ke fakamooli e manako ia, ko hai mogoia ke taofi a Ia?

8. Fakamau “fakamooli” fēfē e Iehova e amaamanakiaga ha tautolu ma e vahā anoiha?

⁸ Kua fakamooli e amaamanakiaga ha tautolu ma e vahā anoiha ha ko e liu tu mai ha Iesu. He lauga a Paulo i Atenai, ne talahau e ia: “Ko e mena kua kotofa [he Atua] e aho ke fakafili ai e lalolagi mo e tututonu he tagata kua kotofa ne ia; kua fakamoli mai ai e ia ke he tau tagata oti kana, he fakatu mai e ia a ia ia lautolu kua mamate.” (Gahua 17:31) Ne liuliu e falu ne fanogonogo ki a Paulo he magaaho ne logona e lautolu e liu tu mai. Pete ia, ne tokogahoa ne talitonu. Liga ko e manatu ke fakamooli e amaamanakiaga nei ne futiaki a lautolu. He fakaliu tu mai e Iehova a Iesu, ne taute e Iesu e tau mana mua ue atu. Ne liuaki mai e ia e Tama haana he mate ke he moui ko e agaaga malolō lahi. (1 Peteru 3:18) Ko Iesu ne liu tu mai kua tokoluga ue atu mogonei ke he magaaho ne nakaila eke a ia mo tagata. Nukua nakai maeke ke mate, ti ko e malolō ke uaaki ki a Iehova, ko Iesu mogonei he tuaga ke taute e tau kotofaaga homo ue atu he Matua haana. Ko Iesu ati taute e Iehova e tau liu tu mai oti​—ke he moui he lagi po ke moui he lalolagi. Ne pehē a Iesu: “Ko au nai ko e liu tu mai, mo e moui.” (Ioane 5:25; 11:25) He fakaliu tu mai e Tama haana, ne fakamau fakamooli e Iehova e tau amaamanakiaga pihia ma lautolu oti ne tua fakamooli.

9. Fakakite fēfē he fakamauaga he Tohi Tapu e mooli he liu tu mai?

⁹ Nukua taute e liu tu mai ki mua he tau tagata ti fakamau i loto he Kupu he Atua. Ne ha ha i loto he Tohi Tapu valu e fakakiteaga matafeiga he liu tu mai he tau tagata ne liuaki mai ke he lalolagi ke momoui. Ko e tau mana nei kua nakai taute fakagalogalo ka kua taute ki mua he tau tagata. Ne fakaliu tu mai e Iesu a Lasaro, ne fitā e mate ke he fā e aho, ki mua he moto tagata ne maanu​—nakai fakauaua ne ha ha ai e magafaoa, tau kapitiga, mo e tau katofia ha Lasaro. Kua malolō lahi e fakamooliaga nei na fakafano mai he Atua a Iesu ti nakai lali e tau fī haana ke fakatikai ko e mena tupu mooli anei. Ka e pulega a lautolu ke kelipopo nakai ni ko Iesu hokoia ka ko Lasaro foki! (Ioane 11:17-44, 53; 12:9-11) E, kua lata ia tautolu ke mauokafua na moolioli e liu tu mai. Kua foaki mai he Atua e fakamauaga he tau liu tu mai fakamua ke fakamafana aki a tautolu mo e ke atihake e tua ha tautolu.

Moua e Mafanatia ke he Amaamanakiaga he Liu Tu Mai

10. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke moua e mafanatia mai he tau fakamauaga he Tohi Tapu ke he liu tu mai?

¹⁰ Kua manako lahi nakai a koe ke moua e mafanatia ka fehagai mo e mate? Taha punaaga mooli ke he mafanatia kua moua he tau fakamauaga ke he liu tu mai i loto he Tohi Tapu. He totou e tau fakamauaga pihia, manamanatu fakahokulo mo e fakatino e tau mena ne tutupu ka fakamooli e amaamanakiaga haau ke he liu tu mai. (Roma 15:4) Nakai ko e tau tala noa anei. Ne tutupu ai ke he tau tagata mooli tuga a tautolu, ne momoui he magaaho mooli mo e he matakavi mooli. Kia hagaaki fakakū atu a tautolu ke he taha fakataiaga​—ko e liu tu mai fakamua ne fakamau i loto he Tohi Tapu.

11, 12. (a) Ko e heigoa e matematekelea ne tupu ke he takape i Sarefata, mo e fēfē e aga haana he magaaho fakamua? (e) Fakamaama e mena ne fakamalolō e Iehova e perofeta haana ko Elia ke taute ma e takape.

 ¹¹ Kia fakatino e mena ne tupu. Kua fai faahi tapu he eke e perofeta ko Elia ko e tagata uiina he fifine takape i Sarefata, ne nofo he poko i luga he fale haana. Ko e vahā kelea lahi. Ne tō e laā mo e hoge ke he faahimotu. Ti fa e mamate e tokologa. Ne fitā he fakaaoga e Iehova a Elia ke taute e mana hololoa ke palepale aki e tua he takape fakatokolalo nei. Ko ia mo e tama taane tote haana kua teitei mamate a laua he hoge ti ko e taha ni e fua kai ne toe, he magaaho ne age he Atua e malolō ki a Elia ke taute e mana ke maeke he falaoa mata mo e vala lolo he takape ke fakatumau. Ka e mogonei ne tupu e matematekelea ke he takape. Ne amanaki e tama haana ti gagao, mo e nakai leva ti galo e fafagu. Ko e fakaatukehe ha ia he takape! Ha kua fitā e uka e moui haana he nakai lalago mo e lagomatai he taane, ti au atu mogonei he mate e tama fuataha haana. Ke he maanu haana, ne tukupau e ia a Elia mo e Atua ha Elia, ko Iehova! Ko e heigoa la he perofeta ka taute?

¹² Ne nakai akonaki e Elia e takape ha ko e tukupau fakavai haana. Ka e pehē a ia: “Kia ta mai e koe e tama hau kia au.” He mole e tahake e tama ne mate ke he poko i luga, ne liogi lagaloga a Elia ke liuaki mai e moui he tama. Fakahiku, ne lalago mai a Iehova! Manamanatu la ke he fiafia he fofoga ha Elia he fioia e ia kua ofoofo hake e fatafata he tama. Ne mahafagi e tau tuamata he tama, mo e kikila hake haana tau mata he moui. Ne tahifo e Elia e tama ke he matua fifine haana mo e pehē: “Kikite mai la, kua moui hau a tama.” Kua nakai maeke ke fakamaama e fiafia lahi he matua, ti pehē a ia: “Hanai, kua iloa e au e mena nai ko e tagata he Atua a koe; ko e kupu a Iehova foki kua to mai ai he fofoga hau ko e moli haia.” (1 Tau Patuiki 17:8-24) Ko e tua haana ki a Iehova mo e ke he Haana hukui kua mua atu e malolō ke he fakamua.

13. Ko e ha kua tamai he fakamauaga ki a Elia ne liu fakatū mai e tama he takape e mafanatia ma tautolu he vahā nei?

¹³ He manamanatu fakahokulo ke he fakamauaga pihia ka tamai moolioli ki a koe e mafanatia lahi. Kua maaliali ha ia nukua maeke ia Iehova ke fakakaumahala e fī ha tautolu ko e mate! Kia manamanatu la ke he aho ka totou afe ka olioli e liu tu mai fakalaulahi he tau tagata mamate ke tuga e takape! To lahi atu foki e olioli he lagi ha kua fiafia a Iehova ke takitaki e Tama haana ke taute e tau liu tu mai ke he lalolagi katoa. (Ioane 5:28, 29) Kua utakehe kia he mate e taha ne fakahele lahi ki a koe? Ko e homo ue atu ha ia ke iloa kua maeke mo e to liuaki mai e Iehova e tau tagata mamate ke he moui!

Ko e Amaamanakiaga mo e Moui Haau Mogonei

14. Lauia fēfē e moui haau he amaamanakiaga he liu tu mai?

¹⁴ Kua lauia fēfē e puhala moui haau he mogo tonu nei ke he amaamanakiaga he liu tu mai? Maeke ia koe ke moua e malolō mai he amaamanakiaga nei ka fehagai mo e tau mena uka, tau paleko, favale, po ke hagahagakelea. Kua manako a Satani ke matakutaku lahi a koe ke he mate ti makai ke tautui e aga fakamooli haau mo e taha maveheaga gatigati he haohao mitaki. Manatu ne pehē a Satani ki a Iehova: “Ko e tau mena oti foki ha ha he tagata, to ta age e ia ke totogi aki e hana moui.” (Iopu 2:4) He taute e tau talahauaga pihia, kua fatipiko a Satani ki a tautolu oti, putoia ai a koe. Kua mooli kia to fakaoti e fekafekau haau ke he Atua kaeke ke fehagai a koe mo e hagahagakelea? He manamanatu fakahokulo ke he amaamanakiaga he liu tu mai ka fakamalolō a koe ke tumau ke taute e finagalo he haau a Matua he lagi.

15. Liga maeke fēfē he tau kupu ha Iesu ne fakamau he Mataio 10:28 ke tamai e mauokafua ki a tautolu ka fehagai mo e hagahagakelea?

¹⁵ Ne pehē a Iesu: “Aua foki neke matakutaku a mutolu kia lautolu ke kelipopo e tino, ka e nakai maeke ke kelipopo e [“solu,” NW]; ka e mitaki ke matakutaku a mutolu kia ia kua maeke ke fakaoti e [“solu,” NW] katoa mo e tino i Kehena.” (Mataio 10:28) Kua nakai lata ia tautolu ke matakutaku ia Satani po ke tau tagata ne hukui a ia. Mooli, kua liga ha ha he falu e malolō ke fakatupu e hagahagakelea, pihia  foki mo e mate. Pete ia, ko e tau mena kelea muitui ka taute e lautolu to nakai fakatuleva. Kua maeke mo e to vetevete e Iehova e tau kelea ne taute ke he tau fekafekau tua fakamooli haana, ti fakaliu tu mai foki a lautolu. Ko Iehova tokotaha ne kua lata ke matakutaku ki ai a tautolu, he fakalilifu hokulo mo e fakaheke ki ai a tautolu. Ko ia tokotaha ne ha ha ai e malolō ke utakehe e moui mo e tau amaamanakiaga oti ma e moui he vahā anoiha, he moumou e tino mo e solu i Kehena. Fiafia ai ha kua nakai manako a Iehova ke tupu e mena ia ki a koe. (2 Peteru 3:9) Ha ko e amaamanakiaga he liu tu mai, ko tautolu ko e tau fekafekau he Atua kua maeke ke iloa mooli tumau kua haohao mitaki a tautolu. Kua haia i mua e moui tukulagi ha tautolu kaeke ke tumau a tautolu ke tua fakamooli, ti kua nakai fai mena kua maeke ia Satani po ke tau paletua haana ke taute hagaao ki ai.​—Salamo 118:6; Heperu 13:6.

16. Lauia fēfē e onoonoaga ha tautolu ke he liu tu mai ha ko e tau mena ne fakatoka fakamua e tautolu?

¹⁶ Kaeke ke mooli e amaamanakiaga he liu tu mai ki a tautolu, to maeke ai ke hiki e aga ha tautolu hagaao ke he moui. Ti mailoga e tautolu ‘ko e momoui a tautolu po ke mamate a tautolu, ko e tau tagata ha Iehova a tautolu.’ (Roma 14:7, 8) He fakatoka e tau mena ne mua, kia fakagahua e tautolu e fakatonuaga ha Paulo: “Aua neke mahani foki a mutolu fakalataha mo e lalolagi nai, ka kia faliu a mutolu ke he liu foki fakafou he tau loto ha mutolu, kia kumikumi e mutolu po ke heigoa e finagalo he Atua, ko e mena mitaki, kia talia foki mo e fiafia, ti kua katoatoa.” (Roma 12:2) Kua tokologa e tagata hane lavelave lahi ke fakamakona e tau manako oti, tau foliaga oti, mo e tau fatuakiloto oti ha lautolu. Ha kua kū lahi e moui he kitia e lautolu, ti tuga kua tupetupe lahi a lautolu ke tutuli e tau mena ke fakafiafia, ti kaeke ke fai tapuakiaga a lautolu, kua nakai lautatai mo e “finagalo he Atua.”

17, 18. (a) Fakakite fēfē he Kupu ha Iehova e kū he moui he tagata, ka ko e heigoa ne manako e Atua ma tautolu? (e) Ko e ha kua omoi a tautolu ke fakaheke a Iehova he tau aho takitaha?

¹⁷ Kua kū mooli e moui. ‘Kua vave e mole atu he moui, mo e lele kehe a tautolu,’ liga kavi ke he 70 po ke 80 e tau. (Salamo 90:10) Kua o mai mo e ō e tau tagata tuga ne motietie, tuga e ata kua mole atu, tuga e mena nakai aoga. (Salamo 103:15; 144:3, 4) Ka e nakai finagalo e Atua ke momoui hake a tautolu ke gahoa ni e tau hogofulu tau ti fai pulotu mo e iloilo ka moua, mo e lolelole fakahaga he tau hogofulu tau gahoa ne toe mo e fakahiku gagao ti mate. Ne tufuga e Iehova e tau tagata mo e manako ke moui tukulagi. “Kua tuku foki e ia e manatu ke he tukulagi ke he tau loto ha lautolu,” he talamai he Tohi Tapu ki a tautolu. (Fakamatalaaga 3:11) Kua kelea kia e Atua, he tuku ke he loto ha tautolu e manako pihia ti taute ke nakai maeke ke fakamooli ai? Nakai, ha ko e “Atua ko e fakaalofa a ia.” (1 Ioane 4:8) To fakaaoga e ia e liu tu mai ke maeke he tau tagata ne mamate ke moui tukulagi.

¹⁸ Fakaaue ke he amaamanakiaga he liu tu mai kua maeke ia tautolu ke moui mo e haohao mitaki he vahā anoiha. Kua nakai lata ia tautolu ke tupetupe he lali fakamakamaka ke hokotia ke fakakatoatoa e tau laliaga oti ha tautolu he mogonei ni. Kua nakai lata ia tautolu ke “toto fakalahi” ke he lalolagi nei hane mole atu. (1 Korinito 7:29-31; 1 Ioane 2:17) Nakai tatai mo lautolu ne ai fai amaamanakiaga mooli, kua ha ha ia tautolu e mena fakaalofa homo ue atu he iloa ka tumau a tautolu ke tua fakamooli ki a Iehova ko e Atua, to moua e tautolu e magaaho tukulagi tukumuitea ke fakaheke a ia mo e olioli e moui. Ati o mai ā a tautolu ke fakaheke a Iehova he tau aho takitaha, ko ia ne taute e amaamanakiaga he liu tu mai ke moolioli!

To Tali Fēfē e Koe?

• Lata ke fēfē e logonaaga ha tautolu ke he liu tu mai?

• Ko e heigoa ati moolioli ai e amaamanakiaga he liu tu mai?

• Liga moua fēfē e koe e mafanatia mai he amaamanakiaga he liu tu mai?

• Liga lauia fēfē e puhala moui haau ha ko e amaamanakiaga he liu tu mai?

[Tau Hūhū he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 14]

Iloa e Iopu kua finagalo fakaalofa a Iehova ke fakaliu tu mai a lautolu ne tututonu

[Fakatino he lau 15]

“Kikite mai la, kua moui hau a tama”