Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Esekielu—I
Kua Moui e Kupu ha Iehova
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Esekielu—I
KO E tau 613 F.V.N. Kua haia e perofeta ko Ieremia i Iuta, hane fakamatala nakai matakutaku e moumouaga hane hau ki Ierusalema mo e fakaotiotiaga he motu ko Iuta. Ne fitā e patuiki ha Papelonia ko Nepukanesa he loga e Iutaia ne uta fakapaea. Putoia e fuata ko Tanielu mo e tau matakainaga tokotolu haana hane fekafekau he fale he tau iki Kaletaia. Laulahi he tau Iutaia ne uta fakapaea kua ha ha he vailele ko Kepara he “motu he tau tagata Kaletaia.” (Esekielu 1:1-3) Ne nakai tokanoa e Iehova a lautolu ne uta fakapaea ke nakai fai utafekau. Ne kotofa e ia e perofeta ko Esekielu ne 30 e tau tau he moui ke eke mo perofeta.
Ne fakakatoatoa e tohi a Esekielu he 591 F.V.N., ne 22 e tau ne putoia ai. Ne makutu a Esekielu he puhala tohi haana. Ne fakamau e ia e magaaho he tau perofetaaga haana, ti talahau fakatonu foki e aho mo e mahina ti pihia mo e tau. Ko e vala fakamua he fekau ha Esekielu kua matapatu ke he veliaga mo e moumouaga ha Ierusalema. Ko e vala ke uaaki ko e tau poakiaga ke he tau motu ne agaagai ki ai, mo e vala fakahiku ne hagaao ke he fakafoouaga he tapuakiaga ha Iehova. Kua fakatutala e vala tala nei ke he tau fakamaamaaga mai he Esekielu 1:1–24:27, putoia e tau fakakiteaga, tau perofetaaga, mo e taute fakataitai e tala ke he veliaga ha Ierusalema.
“KUA EKE E AU A KOE MO TAGATA TOKO”
He mole e age e fakakiteaga ofoofogia hagaao ke he nofoaiki ha Iehova, ne moua e Esekielu e kotofaaga haana. “Kua eke e au a koe mo tagata toko ke he magafaoa a Isaraela,” he tala age e Iehova ki a ia, “ko e mena ia kia fanogonogo mai a koe ke he kupu mai he gutu haku, mo e fakamafana e koe a lautolu ia au.” (Esekielu 3:17) Ke talahau e perofetaaga he pātakai ha Ierusalema mo e tau lauiaaga, ne poaki ki a Esekielu ke taute fakataitai ua e tala. Hagaao ke he motu ko Iuta, ne pehē a Iehova he puhala ia Esekielu: “Kitiala, ko au nai to fakahoko atu e au e pelu kia mutolu, mo e fakaoti e au e tau mena tokoluga ha mutolu.” (Esekielu 6:3) Ke he tau tagata ne nonofo he motu, ne pehē a ia: “Kua hoko mai e fakahala kia koe.”—Esekielu 7:7.
He 612 F.V.N., ne kitia e Esekielu e fakakiteaga ki Ierusalema. Ko e fakalialia ha ia he tau mena tutupu ne kitia e ia he faituga he Atua! Magaaho ka fakafano e Iehova haana tau kau malolō mai he lagi (ne hukui he “tau tagata tokoono”) ke fakahoko haana ita ke he tau tagata tiaki taofiaga, ko lautolu hokoia ni ne moua e ‘fakamailoga ke he tau matalē’ ka fakahao. (Esekielu 9:2-6) Ka e fakamua, ko e “tau malala kaka”—ko e fekau velagia he Atua he moumouaga—kua lata ke gana ki luga he maaga. (Esekielu 10:2) Pete ‘to taui e Iehova ha lautolu a tau mahani kelea ki luga he tau ulu ha lautolu,’ ne mavehe a ia ke liu fakapotopoto mai e tau Isaraela ne mavehevehe fano.—Esekielu 11:17-21.
Kua liuaki mai mogoia he agaaga he Atua a Esekielu ki Kaletaia. Ko e tala ne taute fakataitai kua fakakite e fehola he Patuiki ko Setekaia mo e haana tau tagata mai i Ierusalema. Ne fakahala e tau perofeta taane mo e fifine ne fakavai. Ne tiaki e tau tagata ne tapuaki tupua. Kua tuga e vine nakai fai aoga a Iuta. Ko e moki ke he vine ne fakakite e fakahikuaga matematekelea lahi he kumi atu a Ierusalema ki Aikupito ma e lagomatai. Kua fakaoti e moki aki e maveheaga ‘to uta e Iehova e la he muka mui mo e to ai ke he mouga ne mua e tokoluga.’ (Esekielu 17:22) I Iuta mogoia, to ‘nakai tuai ha ia ia e tokotoko he pule.’—Esekielu 19:14.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
1:4-28—Ko e heigoa ne fakatino he kariota he lagi? Kua fakatino he kariota e vala he fakatokatokaaga ha Iehova he lagi ne ha ha ai e tau mena momoui fakaagaaga kua tua fakamooli. Ko e punaaga he malolō ha lautolu ko e agaaga tapu ha Iehova. Ko Ia ne heke he kariota, ne hukui a Iehova, kua mua atu e lilifu. Ko e fakatotoka haana kua fakatai ke he tagaloa fulufuluola.
1:5-11—Ko hai e tau mena momoui ne fā? He fakakiteaga ha Esekielu ke uaaki hagaao ke he kariota, ne talahau e ia ko e tau mena momoui ne fā ko e tau kerupi. (Esekielu 10:1-11; 11:22) He fakamaamaaga fakahiku nei, ne fakahigoa e ia e tau mata he povi “ko e mata he kerupi.” (Esekielu 10:14) Kua felauaki e mena nei kakano ko e povi kua fakatai ke he malolō mo e maō, ti ko e tau kerupi ko e tau mena momoui fakaagaaga kua mua atu e malolō.
2:6—Ko e ha ne lagaloga e hagaao ki a Esekielu ko e “tama he tagata”? Ne hagaao pihia a Iehova ki a Esekielu ke fakamanatu ke he perofeta ko e mena mai he tino mo e toto a ia, ti kitia ai e kehekehe lahi he tagata ne utafekau mo e Punaaga faka-Atua he fekau. Ko e kotofaaga taha ia kua hagaao ki a Iesu Keriso he kavi ke laga 80 i loto he tau Evagelia, ti fakakite fakamahino ai na hau e Tama he Atua ko e tagata, nakai ko e hiki ke he taha tino.
2:9–3:3—Ko e ha e tohi vakai he tau tagi fekapai mo e ooi ne humelie ai ki a Esekielu? Kua humelie e tohi vakai ki a Esekielu ha ko e aga haana ke he mena kua poaki ki a ia. Ne fiafia lahi a Esekielu ke fekafekau ko e perofeta ki a Iehova.
4:1-17—Ne taute fakataitai mooli kia e Esekielu e tala ke he pātakai ka hoko ki Ierusalema? Ko e ole ha Esekielu ke hiki e gaafi ne tunu aki e areto mo e talia e Iehova e ole haana kua fakakite na taute fakataitai mooli he perofeta e tala ia. Ko e takoto ke he faahi hema kua lata ma e 390 e tau ne hepehepe e magafaoa he kautu tokohogofulu—tali mai he kamataaga he 997 F.V.N. ke he moumouaga ha Ierusalema he 607 F.V.N. Ko e takoto ke he faahi matau kua taute ma Iuta ne 40 e tau ne agahala ai, tali mai he magaaho ne kotofa a Ieremia ko e perofeta he 647 F.V.N. ke he 607 F.V.N. Ke he 430 e aho katoa, ne moui a Esekielu he mena kai mo e magavai tote, ko e fakakiteaga fakaperofeta to hoko e hoge he magahala ka pātakai a Ierusalema.
5:1-3—Ko e heigoa e aoga he uta e Esekielu falu lauulu mai he tau lauulu ka gana ke he matagi mo e pipi ke he kala tapulu haana? Ko e taute pihia ke fakakite to liliu e matakau tote ki Iuta mo e fakatū e tapuakiaga mooli he mole e 70 e tau ne tupu vao ai.—Esekielu 11:17-20.
17:1-24—Ko hai e tau aeto lalahi tokoua, papaki fēfē e tapunu he muka he arasi, mo e ko hai e “muka mui” ne hiki e Iehova e mena ka tō ai? Ko e tau aeto tokoua ne kua fakatino he tau pule ha Papelonia mo Aikupito. Ko e aeto fakamua ne hau ke he tapunu he arasi, kakano, ke he pule he fakatufono he laini fakapatuiki ha Tavita. Ne papaki he aeto nei e tapunu he muka ha kua tuku e ia a Setekaia ke hukui aki e Patuiki ko Iehoakina ha Iuta. Pete he talia e omonuo ke fakamooli, ne kumi lagomatai a Setekaia ke he taha aeto, ko e patuiki ha Aikupito, ka e nakai kautū. To uta fakapaea a ia ti to mate i Papelonia. Ne papaki foki e Iehova e “muka mui,” ko e Patuiki faka-Mesia. Kua hiki a Ia nei ke tō he “mouga ne mua he tokoluga,” he Mouga ko Siona he lagi, to eke a ia mo “arasi lahi,” ko e punaaga he tau monuina mooli ma e lalolagi.—Fakakiteaga 14:1.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
2:6-8; 3:8, 9, 18-21. Kua nakai lata ia tautolu ke matakutaku ia lautolu ne mahani kelea po ke mataofi mai he tukuogo e fekau he Atua, ne putoia ai e hatakiaga ki a lautolu. Ka fehagai mo e fekehekeheaki po ke totoko, kua lata ia tautolu ke maō tuga e samira, po ke makauho. Ka e lata ia tautolu ke fakaeneene neke loto maō, nakai fai logonaaga, po ke favale. Ne fakaalofa hofihofi noa a Iesu ke he tau tagata ne fakamatala a ia ki ai, ti kua lata foki ia tautolu ke omoomoi he fakaalofa hofihofi noa ke fakamatala ke he falu.—Mataio 9:36.
3:15. He mole e moua e kotofaaga haana, ne nofo a Esekielu i Teleapipa, ‘fitu e aho ne fakahahaku ai,’ he manamanatu ke he fekau ka fakapuloa e ia. Nakai kia lata foki ia tautolu ke fakaaoga taha magaaho ke fakaako fakamakutu mo e manamanatu fakahokulo ke maeke ke maama e tau mena hokulo fakaagaaga he kupu mooli?
4:1–5:4. Ne fakatokolalo mo e loto malolō a Esekielu ke taute fakataitai ua e tala fakaperofeta. Kua lata foki ia tautolu ke fakatokolalo mo e loto malolō he taute e kotofaaga ha tautolu ne tuku mai he Atua.
7:4, 9; 8:18; 9:5, 10. Kua nakai lata a tautolu ke logona e fakaalofa ma lautolu kua moua e fakafiliaga matematekelea he Atua po ke logona e fakaalofa hofihofi noa ki a lautolu.
7:19. Ka fakahoko e Iehova e fakafiliaga haana ke he fakatokaaga nei, to nakai fai aoga e tupe.
8:5-18. Ko e tiaki taofiaga ko e mate fakaagaaga. “Ko e tagata kolokolovao [po ke, tiaki taofiaga] kua kelipopo ke he hana gutu e tagata ne katofia mo ia.” (Tau Fakatai 11:9) Kua lotomatala a tautolu ke fuluhi kehe he nakai manamanatu foki ke fanogonogo ke he tau tagata tiaki taofiaga.
9:3-6. Ke moua e fakamailoga—ko e fakamooliaga ko tautolu ko e tau fekafekau he Atua kua tukulele mo e papatiso ti kua moua e tautolu e aga Kerisiano—kua aoga lahi ke hao mai he ‘matematekelea lahi.’ (Mataio 24:21) Ko e tau Kerisiano fakauku, ne hukui he tagata ne ha ha e lupo vaitohi he tohikupu, hane takitaki e taute he gahua fakamailoga, ko e fakamatala he Kautu mo e gahua taute tutaki. Ka manako a tautolu ke tokamau e fakamailoga, kua lata ia tautolu ke lagomatai fakamakutu a lautolu he gahua nei.
12:26-28. Pihia foki ki a lautolu ne fakaheu e fekau haana, ne pehē a Esekielu: “Nakai tuai mule ha kupu taha [ha Iehova].” Kua latatonu ia tautolu ke eketaha ke taute e mena kua fahia a tautolu ki ai ke lagomatai falu ke mauokafua ki a Iehova ato fakaoti e ia e fakatokaaga nei.
14:12-23. Ke moua e fakamouiaga ko e gahua fakatagata ni ha tautolu a ia. Ai fai tagata ka taute e mena ia ma tautolu.—Roma 14:12.
18:1-29. To lago ni ki a tautolu e fua he tau gahua ha tautolu.
“TO FULUHI E AU, FULUHI, FULUHI”
He tau ke fituaki he fakapaea, he 611 F.V.N., ne o mai e tau patu a Isaraela ki a Esekielu “ke huhu ai kia Iehova.” Ne fanogonogo a lautolu ke he fakamauaga loa he totoko ha Isaraela mo e hatakiaga ‘to aaki e Iehova e pelu hana’ ke fakaotioti a lautolu. (Esekielu 20:1; 21:3) He vagahau ke he patu a Isaraela (ko Setekaia) ne pehē a Iehova: “Kia uta kehe a e potiki ie, ti aki a e foufou; nakai tuai pehena e mena na; to fakatokoluga a ia ne tokolalo, ka to fakatokolalo a ia ne tokoluga. To fuluhi e au, fuluhi, fuluhi, nakai tuai ha i ai a ia, ato haele mai a ia, ha ha i ai e tututonu [ko Iesu Keriso], ti ta atu ai e au kia ia.”—Esekielu 21:26, 27.
Ne fakahala a Ierusalema he mahani hepehepe. Ko e agahala ha Ahola (Isaraela) mo e ha Aholipa (Iuta) kua fakatapakupaku tuai. Ne fitā a Ahola he ‘tuku atu ke he tau lima ha lautolu ne manako kia ia, ko e tau lima ni he tau tagata Asuria.’ (Esekielu 23:9) Ko e moumouaga ha Aholipa kua tata lahi mai. He 609 F.V.N., ne kamata ai e pātakai ha Ierusalema ke 18 e mahina. Magaaho ne kaumahala ai e maaga, ne fakahakuhaku po ke, ofomate e tau Iutaia ke fakakite ha lautolu a maanu. Ne nakai maeke a Esekielu ke tala age e fekau he Atua ki a lautolu ne fakapaea ato logona e ia e hokotaki he moumouaga he maaga mai he “tagata kua hao.”—Esekielu 24:26, 27.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
21:3—Ko e heigoa e “pelu” ka aaki mai e Iehova he haana tokaaga? Ko e “pelu” ia ka fakaaoga e Iehova ke fakahoko e fakafiliaga haana ki Ierusalema mo Iuta ne kitia maali ai ko e patuiki ha Papelonia ko Nepukanesa mo e haana tau kautau. Liga putoia foki e vala he fakatokatokaaga he Atua i luga he lagi ne ha ha ai e tau mena moui fakaagaaga malolō lahi.
24:6-14—Ko e heigoa ne fakatino he tau otaota he ulo? Kua fakatai a Ierusalema ne pātakai ke he ulo gutu lahi. Ko e tau otaota po ke tau hī he ulo kua fakatino ke he mahani kelea he maaga—ko e kelea, mahani matahavala, mo e fakamaligi toto kua taute ai. Kua lahi mahaki e kelea haana ti pete ne fakatū e ulo gatigati he tau malala mo e fakavela lahi mahaki ne nakai fakaai ke utakehe ai e tau otaota.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
20:1, 49. Ne fakakite he tali he tau patu ha Isaraela kua fakauaua a lautolu ke he mena ne talahau e Esekielu. Kia nakai feaki e tautolu e aga fakauaua ke he tau hatakiaga faka-Atua.
21:18-22. Pete he fakaaoga e Nepukanesa e lagatau fakataulaatua, ko Iehova mooli ne taute e takitaki pouliuli ke fakahoko e totokoaga ki Ierusalema. Kua fakakite he mena nei kua nakai fakaai foki e tau temoni ke fuluhi kehe e tau hukui ha Iehova he taute e haana finagalo.
22:6-16. Vihiatia e Iehova e feutaaki tala, mahani kelea, fakaaoga fakahehē e pule mo e talia e tau mena fakaalofa ma e matahavala. Kua lata a tautolu ke mauokafua e fifiliaga ha tautolu ke kalo he tau hepehepe pihia.
23:5-49. Ko e kautaha ke he tau mena fakapolitika ne takitaki a Isaraela mo Iuta ke muitua ke he tapuakiaga fakavai he tau kau ia ha lautolu. Kia puipui a tautolu mai he kapitiga mo e lalolagi neke moumou e tua ha tautolu.—Iakopo 4:4.
Ko e Fekau kua Moui mo e Gahua Malolō
Ko e mitaki ha ia he tau fakaakoaga ne ako e tautolu mai he tau veveheaga ne 24 fakamua he tohi a Esekielu he Tohi Tapu! Kua fakakite mai he tau matapatu fakaakoaga i ai e tau mena ka takitaki ke nakai fiafia e Atua, puhala ka moua e tautolu e haana fakaalofa noa, mo e kakano kua lata ia tautolu ke hataki a lautolu ne mahani kelea. Ko e perofetaaga hagaao ke he moumouaga ha Ierusalema kua fakakite maaliali a Iehova ko e Atua ‘kua fakailoa e tau mena fou ke he tau tagata haana ka e nakaila tutupu ai.’—Isaia 42:9.
Ko e tau perofetaaga pihia tuga ne fakamau he Esekielu 17:22-24 mo e 21:26, 27 ne tuhi ai ke he fakatūaga he Kautu faka-Mesia i luga he lagi. Nakai leva, to omoi he pule ia e finagalo he Atua ke eke ke he lalolagi. (Mataio 6:9, 10) He malolō e tua mo e mauokafua, kua maeke ia tautolu ke onoono atu ke he tau monuina he Kautu. E, “ko e kupu he Atua kua moui ia, mo e gahua malolo.”—Heperu 4:12.
[Fakatino he lau 18]
Ko e heigoa ne fakatino mai he kariota he lagi?
[Fakatino he lau 20]
Ko e fakalataha fakamakutu ke he gahua fakamatala ka lagomatai a tautolu ke tokamau e “fakamailoga” ha tautolu