Skip to content

Skip to table of contents

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Hakai mo Sakaria

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Hakai mo Sakaria

Kua Moui e Kupu ha Iehova

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Hakai mo Sakaria

KO E tau 520 F.V.N. Kua molea e 16 e tau tali mai he fakatoka he tau Iutaia ne liliu mai he fakapaea i Papelonia e fakavēaga he faituga ha Iehova i Ierusalema. Ka e nakaila mau ia e faituga, ti kua pa malu e gahua liu talaga. Ne fakatū hake e Iehova e perofeta ko Hakai ti ua e mahina he mole ne fakatū hake e perofeta ko Sakaria ke talahau e kupu Haana.

Kua taha e matakupu ha Hakai mo Sakaria: Ke fakamalolō e tau tagata ke matutaki e gahua talaga he faituga. Ne kautū e tau laliaga he tau perofeta nei, ti mau e faituga he lima e tau he mole. Ko e tau mena ne fakapuloa e Hakai mo Sakaria kua fakamau he tau tohi he Tohi Tapu ne tu e tau higoa ha laua. Ko e tau tohi a Hakai mo Sakaria ne oti he tohi he 520 F.V.N. mo e 518 F.V.N. Ke tuga e tau perofeta nei, kua fai gahua foki a tautolu kua kotofa he Atua ne kua lata ke oti to hoko e fakaotiaga he lalolagi nei. Ko e gahua fakamatala ke he Kautu mo e taute tutaki. Kumikumi la a tautolu ke he fakamalolōaga kua maeke ia tautolu ke moua mai he tau tohi a Hakai mo Sakaria.

“KIA MANAMANATU A MUTOLU KE HE HA MUTOLU A TAU MAHANI”

(Hakai 1:1–2:23)

He 112 ni e aho, ne talahau e Hakai fā e fekau omoomoi lahi. Fakamua: “Kia manamanatu a mutolu ke he ha mutolu a tau mahani. Kia o hake a mutolu ke he mouga, mo e ta mai ai e mutolu e tau akau, mo e eke ai e mutolu e fale; ti fiafia au ki ai, to fakaheke ai foki au, kua pihia mai a Iehova.” (Hakai 1:7, 8) Ne talia he tau tagata. Ko e fekau ke uaaki ko e maveheaga: “To fakapuke foki e au [Iehova] e fale nai ke he lilifu.”​—Hakai 2:7.

Hagaao ke he fekau ke toluaki, ha kua tiaki e lautolu e gahua liu talaga he faituga ati kelea ni e ‘tau tagata mo e tau mena oti kua eke he tau lima ha lautolu’ ki a Iehova. Ka e tali mai he aho ka kamata e gahua talaga, “to fakamonuina” e Iehova a lautolu. Ne talahau ai he fekau ke fāaki, to “fakaoti foki e [Iehova] e malolo he tau kautu he tau motu kehe” ti eke e Kovana ko Serupapelu ke tuga ne “fakamau fakamailoga.”​—Hakai 2:14, 19, 22, 23.

Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:

1:6​—Ko e heigoa e kakano he talahauaga “kua inu a mutolu ka e nakai makona [po ke, konahia]”? Kua fakakite mai he talahauaga nei e gahoa lahi he uaina. Ha kua nakai fakamonuina e Iehova, to gahoa e uaina​—nakai lahi ke konahia a lautolu.

2:6, 7, 21, 22​—Ko hai po ke heigoa kua fakatupu e luelue, mo e ko e heigoa e lauiaaga? Ko Iehova kua ‘luelue e tau motu oti’ ha ko e fakamatala he fekau he Kautu ke he lalolagi katoa. Kua lauia foki he gahua fakamatala e tamaiaga he “tau mena kua manako ki ai e tau motu oti” ke he fale ha Iehova, ti fakapuke ai ke he lilifu. To hoko e magaaho ha “Iehova Sapaota” ke luelue e “lagi, mo e lalolagi, mo e tahi, katoa mo e kelekele momo,” ti lulululu ai e fakatokaaga he lalolagi kelea nei ke malona tukulagi.​—Heperu 12:26, 27.

2:9​—Ko e tau puhala fe ka ‘mua e lilifu he fale fakamui ke he lilifu he fale fakamua’? Kua kavi ke he tolu e puhala:ko e tau tau ne tu ai e faituga, ko hai ne fakaako i ai, mo e ko hai kua o atu ki ai ke tapuaki ki a Iehova. Pete kua tu e faituga lilifu ha Solomona i ai ke 420 e tau, mai he 1027 F.V.N. ke he 607 F.V.N., ko e ‘fale fakamui’ ne fakaaoga ke molea e 580 e tau, tali mai he mau he 515 F.V.N. ato moumou he 70 V.N. Lafi ki ai, ko e Mesia​—ko Iesu Keriso—​ne fakaako i loto he ‘fale fakamui,’ ti loga atu e tagata ne o mai ki ai ke tapuaki ke he Atua he fakatatai ke he ‘fale fakamua.’​—Gahua 2:1-11.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:2-4. Kia nakai eke e totokoaga ke he gahua fakamatala ha tautolu ke hiki mai e tau mena kua tuku fakamua e tautolu ko e ‘kumikumi fakamua ke he kautu’ ke kumikumi fakamua e tau manako ha tautolu ni.​—Mataio 6:33.

1:5, 7. Kua mitaki ma tautolu ke ‘manamanatu ke he tau mahani ha tautolu’ ti kikite kua lauia fēfē e tau gahua ha tautolu he moui mo e fakafetuiaga ha tautolu mo e Atua.

1:6, 9-11; 2:14-17. Ko e tau Iutaia he vahā ha Hakai kua gahua malolō ke he tau tutuliaga fakatagata ka e nakai olioli ke he tau fua he tau gahua ha lautolu. Kua tiaki e lautolu e faituga, ti kua nakai fakamonuina he Atua. Kua lata ia tautolu ke tuku fakamua e tau tutuliaga fakaagaaga mo e foaki e fekafekauaga loto katoa ke he Atua, he manatu kua pete he mautū po ke temotemoai e tau koloa fakatino ha tautolu, “ko e fakamonuina a Iehova, ke maukoloa ai.”​—Tau Fakatai 10:22.

2:15, 18. Ne fakamalolō e Iehova e tau Iutaia ke manamanatu ke he aho ia mo e vahā i mua, nakai ke he mahani ai omaoma ha lautolu kua mole, ka e ke he gahua liu talaga. Kua lata foki ia tautolu ke eketaha ke ono ki mua he tapuaki a tautolu ke he Atua.

“NAKAI KO E MALOLO, KA KO E HAKU AGAGA”

(Sakaria 1:1–14:21)

Kua kamata e Sakaria e gahua fakaperofeta haana aki e uiina ke he tau Iutaia ‘kia liliu mai ā ki a Iehova.’ (Sakaria 1:3) Ko e tau fakakiteaga valu ne mumui mai kua moua mooli e lalagoaga faka-Atua ke he gahua liu talaga he faituga. (Kikite e puha “Valu e Fakakiteaga Fakatai ha Sakaria.”) To mau e faituga he talaga, ka e ‘nakai ha ko e toa, nakai ko e malolo, ka ko e agaaga ha Iehova.’ (Sakaria 4:6) Ko e tagata ne higoa ko La Akau “to ta foki e ia e faituga a Iehova” ti “eke foki a ia mo ekepoa i luga hana nofoaiki.”​—Sakaria 6:12, 13.

Ne fakafano he tau tagata Peteli e matakau ke olelalo ke he tau ekepoa hagaao ke he fakamanatuaga he tau fakakanopogi mo fakamailoga e moumouaga ha Ierusalema. Kua tala age a Iehova ki a Sakaria ka taute e tau fakakanopogi ne fā ke fakamanatu aki e malaia ne tō ki Ierusalema to hiki ai “mo fiafia, mo olioli foki, mo aho foki he galue mitaki.” (Sakaria 7:2; 8:19) Ko e tau poakiaga ua ne mui mai kua putoia e tau fakafiliaga ke he tau motu mo e tau perofeta pikopiko, tau perofetaaga faka-Mesia, mo e fekau he fakafoouaga ke he tau tagata he Atua.​—Sakaria 9:1; 12:1.

Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:

2:1​—Ko e ha ne fafati he tagata a Ierusalema aki e afo? Maaliali ai, kua fakakite he fafatiaga nei to talaga viko e kaupā puipui he maaga. Kua fakailoa he agelu ke he tagata to fakalaulahi a Ierusalema mo e moua e puipuiaga ha Iehova.​—Sakaria 2:3-5.

6:11-13​—Kua eke kia e Ekepoa ne Mua ko Iosua mo patuiki-ekepoa ha kua fakafoufou a ia? Nakai, ne nakai tupu mai a Iosua he laini fakapatuiki ha Tavita. Ko e fakafoufou mogoia ia ia, kua eke a ia mo ata fakaperofeta he Mesia. (Heperu 6:20) Ko e perofetaaga ke he ‘La Akau’ kua fakamooli he Patuiki-Ekepoa he lagi ko Iesu Keriso. (Ieremia 23:5) Ko Iosua ne fekafekau ko e ekepoa ne mua ke he tau Iutaia ne liliu, he faituga ne kua liu talaga, ti pihia foki a Iesu ko e Ekepoa ne Mua ma e tapuakiaga mooli he faituga fakaagaaga ha Iehova.

8:1-23​—Magaaho fe ne fakamooli e tau poakiaga hogofulu he tau kupu nei? Igatia e poakiaga mo e mui ai e talahauaga “kua pehe mai e vagahau a Iehova Sapaota” ti ko e maveheaga he Atua ke he mafola ma e tau tagata haana. Ne fakamooli e falu poakiaga nei he senetenari ke onoaki F.V.N., ka kua fakamooli oti tali mai he 1919 V.N. po ke hane fakamooli mogonei. *

8:3​—Ko e ha a Ierusalema ne fakahigoa “ko e maga kua fakamoli”? Ato moumou ai he 607 F.V.N., ko Ierusalema ko e “maga favale,” ne nonofo ai e tau perofeta mo e tau ekepoa fakakeukeu mo e tau tagata nakai tua fakamooli. (Sefanaia 3:1; Ieremia 6:13; 7:29-34) Ha kua mau mogoia e faituga ti kua tapuaki ai e tau tagata ki a Iehova, mo e talahau e kupu mooli he tapuakiaga meā i ai, ati kua fakahigoa a Ierusalema “ko e maga kua fakamoli.”

11:7-14​—Ko e heigoa e kakano he papaki e Sakaria e tokotoko ne fakahigoa ko “Fulufuluola” mo e taha ne fakahigoa ko “Pipi”? Ne fakakite mai a Sakaria ko e tagata ne fakafano ke ‘leveki e fuifui mamoe ko e tamate ha ne fai’​—ko e tau tagata loto tuga e tau mamoe ne ekefakakelea he tau takitaki ha lautolu. He kotofaaga haana ko e leveki mamoe, ne fakatino mai e Sakaria a Iesu Keriso, ka fakafano ke he tau tagata he maveheaga he Atua ka kua tiaki e lautolu. Ko e pakipaki ha “Fulufuluola” kua fakatai ke he fakaoti he Atua e maveheaga Fakatufono mo e tau Iutaia mo e oti e fakafetuiaga fulufuluola mo lautolu. Ko e pakipaki ha “Pipi” kua kakano ko e moumou he līlīaga fakateokarasi he vahāloto he tau matakainaga ko Iuta mo Isaraela.

12:11​—Ko e heigoa e “tagi hufi i Hatatarimoni ke he pahua a Mekito”? Ne mate e Patuiki ko Iosia ha Iuta he latau mo Farao Neko ha Aikupito he “pahua a Mekito,” ti kua tagi auē ai ke he ‘tau lologo moiofa’ ke he tau tau loga. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 35:25) Ko e mena ia, “ko e tagi hufi i Hatatarimoni” kua liga hagaao ke he maanu he mate a Iosia.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:2-6; 7:11-14. Kua fiafia a Iehova ti liu ki a lautolu kua talia e fakatonuaga mo e fakatokihala ti liliu age ki a ia he taute e tapuakiaga loto katoa ki a ia. He taha faahi, kua nakai tali e ia e ole lagomatai ha lautolu kua ‘nakai mafai ke fakateliga mai, ne haga tua mai foki mo e matauka; mo e fakatuli ai ha lautolu a tau teliga neke logona ai’ e fekau haana.

4:6, 7. Kua nakai fai fakatauhele ne lahi mahaki ke mahala ai e agaaga ha Iehova he tamai e gahua liu talaga he faituga ke hoko ke mau katoatoa ai. Ko e tau lekua ka liga fehagai mo tautolu he fekafekauaga ha tautolu ke he Atua kua maeke ke kautū ki ai he fakagahua e tua ki a Iehova.​—Mataio 17:20.

4:10. I lalo hifo he kitekiteaga ha Iehova, ko Serupapelu mo e tau tagata haana ne mau e faituga he talaga fakatatau ni ke he tau tuaga tokoluga he Atua. Ko e momoui fakatatau ke he tau manako ha Iehova kua nakai uka lahi ma e tau tagata nakai mitaki katoatoa.

7:8-10; 8:16, 17. Ke moua e taliaaga ha Iehova, kua lata ia tautolu ke fakagahua e fakafili tonu, fakatumau ke fakaalofa-totonu, fakagahua e fakaalofa noa, mo e vagahau fakamooli ko e taha ke he taha.

8:9-13. Fakamonuina e Iehova a tautolu ka ‘fakamalolo e tau lima ha tautolu’ he taute e gahua kua kotofa mai ke taute e tautolu. Ko e tau monuina nei kua putoia e mafola, haohao mitaki, mo e tupu fakaagaaga.

12:6. Ko lautolu he tau kotofaaga ke leveki e tau tagata ha Iehova kua lata ke ‘tuga e hulu kua puho’​—kua mua he fakamakutu.

13:3. Ko e mahani fakamooli ha tautolu ke he Atua mooli mo e fakatokatokaaga haana kua lata ke mua atu ke he mahani fakamooli ha tautolu ke he ha tagata, pete he tata ki a lautolu.

13:8, 9. Ne tokologa e tagata tiaki taofiaga ia ne fakaheu e Iehova, ko e ua e veveheaga he motu. Ko e veveheaga ke tolu aki ni kua kamatamata ke he afi. Ko Kerisitenitome he vahā ha tautolu, putoia e laulahi ia lautolu ne totoku ko e tau Kerisiano, kua fakaheu e Iehova. Ko e numera tote ni he tau Kerisiano kua fakauku, nukua ‘ui ke he higoa a Iehova’ mo e omaoma a lautolu ke he kamatamata. Ko lautolu mo e tau matakainaga talitonu ha lautolu kua mua atu e fakamooli mai he fakahigoa hokoia ni ko e Tau Fakamoli a Iehova.

Omoomoi ke Gahua Fakamakutu

Lauia fēfē a tautolu he vahā nei he tau talahauaga ha Hakai mo Sakaria? Ka manamanatu a tautolu ke he puhala ne fakaohooho he fekau ha laua e tau Iutaia ke onoono fakalahi ke he gahua liu talaga he faituga, kua nakai kia omoomoi a tautolu ke fakalataha fakamakutu he fakamatala ke he Kautu mo e taute tutaki?

Ne talahau tuai e Sakaria to hau e Mesia he “asini,” mo e afo a ia ke he “tolugofulu e tupe,” ti hoka ai, mo e “fakamavehevehe ai e tau mamoe.” (Sakaria 9:9; 11:12; 13:7) Kua lauia mitaki ha e tua ha tautolu ka manamanatu fakahokulo ke he fakamooliaga he tau perofetaaga pihia ke he Mesia mai ia Sakaria! (Mataio 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Kua fakamalolō ai e mauokafua ha tautolu ke he Kupu ha Iehova mo e tau foakiaga haana ma e fakamouiaga ha tautolu.​—Heperu 4:12.

[Matahui Tala]

^ para. 3 Kikite Ko e Kolo Toko, Ianuari 1, 1996, lau tohi 21-31.

[Puha he lau 28]

VALU E FAKAKITEAGA FAKATAI HA SAKARIA

1:8-17: Kua iloa tonuhia to mau e faituga ti fakakite to fakamonuina a Ierusalema mo e falu motu i Iuta.

1:18-21: Ko e maveheaga ke fakaoti e “tau hoe [fā] ne fakamavehevehe a Iuta,” ko e tau fakatufono oti haia ne totoko ke he tapuakiaga ha Iehova.

2:1-13: Fakakite mai to fakalaulahi a Ierusalema ti eke a Iehova mo “kaupa afi ke takai aki a lautolu”​—ko e puipuiaga.

3:1-10: Fakakite ai ko Satani ne totoko e gahua ke talaga e faituga mo e kua laveaki mai ti fakameā e Ekepoa ne Mua ko Iosua.

4:1-14: Kua fakamafana mai ko e tau lekua tuga e tau mouga to fakatatai, po ke utakehe, ti talaga he Kovana ko Serupapelu e faituga ke mau.

5:1-4: Kua fakailoa e malaia ki a lautolu ne taute e tau mena kelea ne nakai fakahala.

5:5-11: Talahau tuai e fakaotiaga he mahani kelea.

6:1-8: Mavehe mai e levekiaga mo e puipuiaga fakaagelu.

[Fakatino he lau 26]

Ko e heigoa e matapatu he tau fekau ha Hakai mo Sakaria?