1. Kehe fēfē e kupu ha Iehova mai he tau tagata agahala?

 KO IEHOVA “ko e Atua fakamoli.” (Sala. 31:5) Ko e tau tagata agahala kua nakai falanaki tumau ki ai, ka e “nakai maeke ke pikopiko ai e Atua.” (Hepe. 6:18; totou Numera 23:19.) Ko e mena ne finagalo a ia ma e tau tagata ke aoga ai kua fakamooli tumau. Ma e fakatai, ko e tau mena oti ne talahau he Atua ne taute e ia he kamataaga he tau magaaho tufugatia takitaha “ti pihia ni.” Ke he matahiku he aho tufuga ke onoaki, kua “kitekite e Atua ke he tau mena oti ne eke e ia, kitiala, kua mitaki lahi ni.”—Kene. 1:6, 7, 30, 31.

2. Ko e heigoa e aho okioki he Atua, ti ko e ha ne “fakatapu ai” e ia?

² He liu fakatutala ke he tau gahua tufuga ha Iehova ko e Atua, ne fakailoa e Ia e kamataaga he aho ke fituaki—nakai ko e 24 e tulā he aho, ka ko e loa he magaaho ne okioki a ia mai he falu gahua he tufugatia he lalolagi. (Kene. 2:2) Ko e aho okioki he Atua kua nakaila oti ia. (Hepe. 4:9, 10) Kua nakai fakakite fakatonu he Tohi Tapu e magaaho ne kamata ai. Fai magaaho he mole e tufuga ha Eva, ko e hoana ha Atamu, kavi ke he 6,000 tau kua mole. I mua ha tautolu kua fakatoka mai e Pule Afe Tau ha Iesu Keriso, ka maeke ke fakamooli e finagalo he Atua he tufuga e lalolagi ke eke mo parataiso tukulagi ne puke ke he tau tagata mitaki katoatoa. (Kene. 1:27, 28; Fakakite. 20:6) Maeke nakai a koe ke mauokafua to moua e koe e fiafia he vahā anoiha? Maeke mooli ia koe! Ha kua “fakamonuina ai he Atua e aho fitu, mo e fakatapu ai.” Ko e maveheaga anei pete ni he liga tutupu e tau lekua nakai kitia tuai, ko e finagalo he Atua to nakai kaumahala ke fakamooli he matahiku he aho okioki haana.—Kene. 2:3.

3. (a) He mole e kamata he aho okioki he Atua, ko e heigoa e totokoaga ne hoko? (e) Talahau fēfē e Iehova e tau amaamanakiaga haana ke moumou e totokoaga?

³ He mole e kamata e aho okioki he Atua, ne tupu  e matematekelea. Ko Satani ko e tama fakaagelu he Atua, ne eke a ia mo atua paleko. Ne fati e ia e pikopiko fakamua ti fakataki a Eva ke liuliu ki a Iehova. (1 Timo. 2:14) Fakahiku ai, ne taute e Eva e taane haana ke fakalataha ke he totokoaga. (Kene. 3:1-6) He magaaho muikau ia foki he fakamauaga tuai he lagi mo e lalolagi katoatoa ne tuahā ai ke he mahani fakamooli he Atua, ne nakai kitia e Iehova e lata ke taute e omonuo ke fakamooli e finagalo haana. Ka ko e tau kupu ke maama e magaaho tonu he Atua, ne talahau ni e ia e puhala ka moumou e totokoaga: “To fakatupu e au e faitaua kia mua [Satani] mo e fifine, ko e hau a fanau foki mo e hana fanau; to tatuki e ia [e Tega ne mavehe] hau a ulu, ka e tatuki ni e koe hana muihui.”—Kene. 3:15; Fakakite. 12:9.

4, 5. Ko e heigoa e puhala matafakatufono ne fa fakaaoga e Aperahamo he falu magaaho?

⁴ He kamataaga ia he fakamauaga tuai he tagata, kua fakauaua ai ko e omonuo ke he mahani fakamooli ko e vala aoga he tau kupu ne age he Atua ki a Atamu mo Eva. Ko e tau mena momoui mitaki katoatoa kua fakaalofa ke he Atua mo e fifitaki a ia kua nakai lata ke taute e omonuo; kua talahau tumau e lautolu e tala mooli ti falanaki katoatoa ke he taha mo e taha. Ka kua hiki e tau mena ti kua hafagi ke he agahala mo e nakai mitaki katoatoa he tagata. Fakahiku ai, ko e pikopiko mo e fakahēhē ne aga mau ke he tau tagata, kua latatonu ma lautolu ke omonuo ke he fakamooliaga he tau matakupu aoga.

⁵ Ko e taute e tau omonuo ko e puhala matafakatufono ne fakaaoga fakamitaki he tupuna ko Aperahamo ke he tolu la e magaaho. (Kene. 21:22-24; 24:2-4, 9) Tupu e mena nei, ma e fakatai, he liu atu a ia he fakakaumahala e patuiki ha Elama mo e haana tau matakau. Ko e tau patuiki ha Salema mo Sotoma ne o mai ke feleveia mo Aperahamo. Ko Mekisateko, ko e patuiki ha Salema “ko e ekepoa foki a ia he Atua mua ue atu.” He pihia, ne fakamonuina e ia a Aperahamo mo e fakaheke e Atua he foaki ki a Aperahamo e kautūaga ke he haana tau fī. (Kene. 14:17-20) He magaaho ne manako e patuiki ha Sotoma ke palepale a Aperahamo he fakahao e tau tagata he patuiki mai he tau kautau ne feoho atu ke fōfō, ne omonuo a Aperahamo: “Kua nikiti tuai haku a lima kia Iehova ko e Atua mua ue atu, hana e lagi mo e lalolagi, Nakai fakai ke eke e au taha filo po ke taha pipi afialoalohui ti nakai uta e au ha mena taha he hau a tau mena oti, neke pehe a koe, Ko au ne maukoloa ai a Aperamo.”—Kene. 14:21-23.

6. (a) Ko e heigoa e fakafifitakiaga ne fakatoka e Aperahamo ma tautolu? (e) Fēfē e tuaga ha tautolu he aoga mai he omaoma ha Aperahamo?

⁶ Ma e aoga he tau tagata agahala, ne fakaaoga foki e Iehova ko e Atua e tau omonuo he fakaaoga e tau talahauaga tuga “Kua pehe mai e Iki ko Iehova, Kua moui au.” (Eseki. 17:16) Kua fakamaama he Tohi Tapu molea e 40 e tau magaaho kehekehe ne taute e Iehova ko e Atua e tau omonuo. Liga ko e fakafifitakiaga talahaua lahi ko e tau fehagai he Atua mo Aperahamo. Loga e tau tau he mole, ne taute e Iehova e tau maveheaga ki a Aperahamo ti he lafi auloa ai kua fakakite e Tega ne mavehe to tupu mai ia Aperahamo puhala mai he tama haana ko Isaako. (Kene. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Ti tuku e Iehova a Aperahamo ke he kamatamata lahi mahaki, he poaki ki a ia ke poa e tama fakahele haana. He nakai fakamule, ne omaoma a Aperahamo mo e amanaki ke poa a Isaako ka e taofi he agelu he Atua  a ia. Ti taute he Atua e omonuo nei: “Kua omonuo au kia au ni; ha kua eke ni e koe e mena nai, kua nakai lamakai a koe he tama hau, ko e hau a tama tokotaha ni; ko e mena ia ke fakamonuina fakalahi ai e au a koe, mo e fakatokologa lahi ue atu e au hau a fanau ke tuga e tau fetu he lagi, ke tuga foki e oneone he matafaga; to moua foki he fanau hau e gutuhala ha lautolu kua fai fi kia lautolu; ko e hau a fanau foki ke monuina ai e tau motu oti kana he lalolagi; ha kua fanogonogo a koe ke he haku tau kupu.”—Kene. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Ko e heigoa e finagalo ne omonuo e Atua ki a Aperahamo? (e) To aoga fēfē e ‘tau mamoe kehe’ ha Iesu mai he maveheaga ne omonuo he Atua?

⁷ Ko e ha kua omonuo e Atua ki a Aperahamo ko e tau maveheaga Haana to fakamooli ai? Ko e fakamafanaaga ki a lautolu ka hakega fakalataha mo e Keriso, he fakakatoa e vala ke uaaki he [“tega,” NW] ne mavehe mo e fakamalolō e tua ha lautolu. (Totou Heperu 6:13-18; Kala. 3:29) Ne fakamaama he aposetolo ko Paulo, ko Iehova ne “lafilafi e ia ki ai e omonuo; kia ha ia tautolu e na mena ua kua mauokafua [haana maveheaga mo e haana omonuo] kua nakai maeke ke pikopiko ai e Atua, kia moua ai e tautolu e fakamafanaaga lahi, . . . ke toto e amaamanaki kua tuku tuai ki mua ha tautolu.”

⁸ Ko e tau Kerisiano fakauku kua nakai ni ko lautolu kua aoga mai he fakamooliaga he omonuo he Atua ki a Aperahamo. Puhala he [“tega,” NW] ha Aperahamo ne omonuo a Iehova to “monuina ai e tau motu oti kana he lalolagi.” (Kene. 22:18) Ko lautolu ia ne fakamonuina kua putoia e ‘tau mamoe kehe’ ne omaoma ke he Keriso, ne fakatoka ki mua ha lautolu e amaamanakiaga he moui tukulagi he parataiso he lalolagi. (Ioane 10:16) Ko e amaamanakiaga haau ke he lagi po ke lalolagi, kia “toto” ki ai he fakatumau ke moui he puhala omaoma ke he Atua.—Totou  Heperu 6:11, 12.

9. Ko e heigoa e omonuoaga ne taute he Atua he mogo ne fakatupa e tau hologa ha Aperahamo ke he tau Aikupito?

⁹ He tau senetanari fakamui, ne omonuo foki a Iehova hagaao ke he tau maveheaga ne totoku i luga he mogo ne fakafano e ia a Mose ke tutala ke he tau hologa ha Aperahamo, ne fakatupa he magahala ia ke he tau Aikupito. (Esoto 6:6-8) Hagaao ke he magaaho ia, ne pehē e Atua: “Ko e aho ne fifili ai e au a Isaraela, . . . ne nikiti ai e au haku lima [he omonuo] kia lautolu ke ta mai a lautolu he motu ko Aikupito ke o atu ke he  motu ne kumi ai e au ma lautolu, ne tafe ai e puke huhu mo e meli.”—Eseki. 20:5, 6.

10. Ko e heigoa e maveheaga ne taute he Atua ki a Isaraela he mole e fakahao a lautolu mai Aikupito?

¹⁰ Ti, he mole e fakahaoaga ha Isaraela mai i Aikupito, ne taute foki e Iehova e omonuo ki a lautolu: “Kaeke ke fanogonogo fakamakutu a mutolu ke he haku tau kupu mo e omaoma ke he haku a maveheaga, ti eke ni a mutolu mo koloa uho maku, ke mua ke he tau motu oti, ha ko e haku ni e lalolagi oti. To eke ni a mutolu maku mo kautu he tau ekepoa, mo e motu tapu.” (Esoto 19:5, 6) Ko e tuaga lilifu mooli ne foaki he Atua ki a Isaraela! Kakano ai ka omaoma, to moua he tau tagata takitaha he motu ia e amaamanakiaga ke fakaaoga he Atua mo kautu he tau ekepoa ma e fakamonuinaaga he tau tagata oti. Fakamui, he fakamaama e mena ne taute e ia ma Isaraela he magaaho ia, ne pehē a Iehova: “Ti omonuo ai e au kia koe, mo e eke e maveheaga mo koe.”—Eseki. 16:8.

11. Tali fēfē a Isaraela ke he uiina he Atua ke moua e fakafetuiaga he maveheaga mo ia ko e tau tagata fifili haana?

¹¹ He magaaho ia, ne nakai peehi e Iehova a Isaraela ke omonuo ke omaoma a lautolu; po ke omoi he Atua e tau Isaraela ke he fakafetuiaga lilifu nei. Ka e talahau e lautolu he fifiliaga atāina ni ha lautolu: “Ko e tau mena oti ne tala mai e Iehova, to eke ni e mautolu.” (Esoto 19:8) Tolu e aho he mole, ne fakailoa e Iehova ko e Atua ki a Isaraela e mena kua manako a Ia mai he motu fifili haana. Fakamua ne logona e lautolu e tau Fakatufono Hogofulu, mo e tala age e Mose falu poakiaga foki ne fakamau ia Esoto 20:22 ke he Esoto 23:33. Ko e heigoa e tali ha Isaraela? “Ti tali mai ai e motu oti mo e leo taha kua pehe mai, Ko e tau mena oti kua talahau mai ai e Iehova, to eke ni e mautolu.” (Esoto 24:3) Ti tohi hifo e Mose e tau fakatufono he “tohi he maveheaga” ti totou ai fakaleolahi ke maeke he motu katoa ke logona ai foki. Mole e mena ia, ke lagatolu aki, ne omonuo e tau tagata: “Ko e tau mena oti kua talahau mai e Iehova, to eke e mautolu, mo e fanogonogo a mautolu ki ai.”—Esoto 24:4, 7, 8.

12. Ko e heigoa e tau tali ha Iehova mo e haana tau tagata fifili ke he maveheaga ne fakatū he vahāloto ha lautolu?

¹² Ne kamata agataha a Iehova ke fakamooli e vala haana he maveheaga he Fakatufono ke fakatokatoka e fale utafano ma e tapuakiaga mo e tuaga ekepoa ne taute ai ke maeke e tau tagata agahala ke o atu ki a ia. Ko Isaraela he taha faahi, ne nimo vave e tukuleleaga ha lautolu ke he Atua mo e “fakahogohogo e lautolu a ia, ne Tapu i Isaraela.” (Sala. 78:41) Ma e fakatai, he lavelave a Mose he moua e tau fakatonuaga he Mouga ko Sinai, ne nakai fakamanavalahi e tau Isaraela ti kamata ke galo e tua ke he Atua, he manamanatu kua tiaki e Mose a lautolu. Ti taute e lautolu e tupua auro he punua povi ti pehē ke he tau tagata: “Isaraela na e, ko e hau a atua hanai, ne ta hake a koe mai he motu ko Aikupito.” (Esoto 32:1, 4) Ti taute e lautolu e mena ne higoa ko e “galue kia Iehova” ti fakafeilo mo e taute poa ke he tupua tā ha lautolu. He kitia e mena ia, ne tala age a Iehova ki a Mose: “Kua o kehe vave a lautolu mo e puhala ne poaki atu ai e au kia lautolu.” (Esoto 32:5, 6, 8) Momoko ai, tali mai he magaaho ia ne talahaua a Isaraela he taute e tau omonuo ke he Atua ti moumou ai fakamui.—Nume. 30:2.

13. Ko e heigoa e maveheaga ne taute he Atua ke he Patuiki ko Tavita, ti matutaki fēfē ai ke he Tega ne mavehe?

¹³ He pule e Patuiki ko Tavita, ne taute e Iehova ua foki e maveheaga ke aoga ai e tau tagata oti ne omaoma ki a ia. Fakamua, ne  omonuo a ia ki a Tavita to tumau tukulagi e nofoaiki haana. (Sala. 89:35, 36; 132:11, 12) Kakano e mena nei ko e Tega ne mavehe to fakahigoa “ko e tama a Tavita.” (Mata. 1:1; 21:9) Ne hagaao fakatokolalo a Tavita ke he hologa nei a mui ko e haana “Iki” ha ko e Keriso to nofo ke he tuaga tokoluga.—Mata. 22:42-44.

14. Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iehova hagaao ke he Tega ne mavehe, ti aoga fēfē a tautolu mai i ai?

¹⁴ Uaaki, ne omoomoi e Iehova a Tavita ke talahau tuai ko e Patuiki uho nei to eke foki mo Ekepoa ne Mua he tau tagata. I Isaraela, ko e tuaga patuiki mo e tuaga ekepoa ne kehekehe katoatoa. Ko e tau ekepoa ne mai he magafaoa ha Levi, mo e tau patuiki ne mai he magafaoa ha Iuta. Ka e hagaao ke he hakega talahaua nei a mui, ne talahau tuai e Tavita: “Kua pehe mai e kupu a Iehova ke he haku a Iki, Kia nofo a koe ke he haku a lima matau, ato eke e au a lautolu kua fai fi kia koe mo fakatuaga hui hāu. Kua omonuo e Iehova, nakai tokihala ni a ia, Ko e ekepoa a koe tukulagi ke he kainaga fakalataha mo Mekisateko.” (Sala. 110:1, 4) He fakamooli e perofetaaga ia, ko Iesu Keriso, ko e Tega ne mavehe, hane pule mogonei mai he lagi. Kua fekafekau foki a ia ko e Ekepoa ne Mua he tau tagata he lagomatai a lautolu ne fakatokihala ke moua e fakafetuiaga talia mo e Atua.—Totou  Heperu 7:21, 25, 26.

15, 16. (a) Ko e heigoa e tau Isaraela ne ua kua hagaao ki ai he Tohi Tapu, ti ko Isaraela fe ne fakamonuina he Atua he vahā nei? (e) Ko e heigoa e poakiaga ne tala age e Iesu ke he tau tutaki haana hagaao ke he tauteaga he tau omonuo?

¹⁵ He tiaki a Iesu Keriso, ko e motu ha Isaraela ne fakahiku ai ke galo e tuaga talia ha lautolu mo e Atua fakalataha mo e amaamanakiaga ke eke mo “kautu he tau ekepoa.” He talahau e Iesu ke he tau takitaki Iutaia: “To uta kehe ia mutolu e kautu he Atua, ka e age ke he taha motu ke ta mai ai e tau fua hana.” (Mata. 21:43) Ko e motu foou ia ne fakatū he Penetekoso 33 V.N. he liligi hifo e agaaga he Atua ke he kavi 120 e tutaki ha Iesu ne fakapotopoto i Ierusalema. Ne eke a lautolu nei mo “Isaraela he Atua” mo e nakai leva ti tokologa ke he tokoafe ne moua mai e tau tagata he tau motu he lalolagi katoa.—Kala. 6:16.

¹⁶ Nakai tuga a Isaraela he tino, ne fakatumau e motu fakaagaaga foou he Atua ke fua loga mai ha ko e omaoma tumau ha lautolu ke he Atua. Taha he tau poakiaga ne omaoma he tau tagata i ai hagaao ke he tauteaga he tau omonuo. Ko e taute e omonuo ne fakahehē ai he mogo ne nofo a Iesu he lalolagi, he talahau fakavai he tau tagata po ke talahau pikopiko hagaao ke he tau mena ikiiki. (Mata. 23:16-22) Ne fakaako e Iesu e tau tutaki haana: “Aua neke omonuo ni; . . . Ka kia pehe ha mutolu a kupu, E, e; nakai, nakai; ha ko e kupu ne mua ke he tau kupu na, mai [ia ia ne] kelea haia.”—Mata. 5:34, 37.

17. Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu he vala tala fakaako kahau?

¹⁷ Kakano kia e mena nei kua hepe tumau ke taute e omonuoaga? Mua atu e aoga, ko e heigoa ne putoia ke he E, E ha tautolu? Ko e tau hūhū nei to fakatutala he vala tala fakaako kahau. He fakatumau a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he Kupu he Atua, kia omoomoi a tautolu ke tumau ke omaoma ki a Iehova. Ti fakahiku ai, to fiafia a ia ke fakamonuina tukulagi a tautolu ke he tau maveheaga uho lahi haana.