1, 2. Ko e heigoa kua liga manamanatu e falu aposetolo ato fenoga fakahiku a Iesu ki Ierusalema?

 ‘KUA milino e lagi mogonei, ti maeke a tautolu ke kitia e mahina pula mui. Liga kitia pihia foki he tau tagata leoleo i Ierusalema i ne pō. He mogo ne iloa he tau Saneheturini e mena nei, ne fakailoa e lautolu kua kamata tuai e mahina foou ko e Nisana. Ti fakatoka mai e tau sikinolo po ke fakaholofa mafiti he tau tagata uta fekau e tala. Kua logona foki he tau tagata hinei e tala. Mooli, to manako a Iesu ke fano ki Ierusalema ke hoko a ia ki ai to taute e Paseka.’

² Liga ko e tau manatu anei he falu aposetolo he fakalataha mo Iesu ato hoko e fenoga fakahiku haana ki Ierusalema. He mogoia, ko lautolu i Perea, he taha faahi he Vailele ko Ioritana. (Mata. 19:1; 20:17, 29; Mare. 10:1, 32, 46) He iloa he tau Iutaia e magaaho he Nisana 1, to fakatali a lautolu ke he 13 foki e aho ti fakamanatu mogoia e Paseka he mole e toaga laā he Nisana 14.

3. Ko e ha e tau Kerisiano ne manamanatu ke he aho he Paseka?

³ Ko e aho he Kaiaga Afiafi he Iki, ne tatai ke he Paseka, to fakahoko he mole e toaga laā ia Aperila 14, 2014. Ko e aho uho lahi a ia ma e tau Kerisiano mooli mo e tau tagata fiafia. Ko e ha? Ha ko e mena ne totou e tautolu ia 1 Korinito 11:23-25: “Ko e po ia ni ne afo ai e Iki ko Iesu, ne toto ai e ia e areto, Kua fakaaue, ti tofitofi ai, mo e pehe age, Kia toto ā, ti kai; ko e haku a tino hanai kua tofitofi mo lukutoto ma mutolu; kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au. Ti pihia foki e kapiniu.”

4. (a) Ko e heigoa e tau hūhū ka hūhū hifo e koe hagaao ke he Fakamanatuaga? (e) Iloa fēfē e tautolu e aho he Fakamanatuaga ka fakahoko he tau tau takitaha? (Kikite foki e puha  “Fakamanatuaga he 2014.”)

⁴ Ko e Fakamanatuaga e mena ne tala age e Iesu ke he tau tutaki haana ke fakamanatu he tau tau takitaha, ti manako mooli a koe ke haia i ai. Ato hoko e mena ia, hūhū hifo: ‘Lata fēfē ia tautolu ke mautauteute ma e Fakamanatuaga?  Ko e heigoa e tau mena fakatai kua fakaaoga he Fakamanatuaga? To fēfē la e feleveiaaga? Ko e ha e Fakamanatuaga mo e tau mena fakatai kua aoga ki a au?’

5. Ko e heigoa ha Iesu ne tala age ke he tau aposetolo ke tauteute ke lata mo e Paseka?

⁵ He tala age a Iesu ke he tau aposetolo ke tauteute e poko ma e kaiaga Paseka, ne nakai tala age a ia ki a lautolu ke loga e fakamanaia he poko. Ka e liga manako a ia ki a lautolu ke kumi e poko kua lata, meā, mo e lahi ma haana mo e tau aposetolo haana. (Totou Mareko 14:12-16.) To lata foki he tau aposetolo ke moua e tau mena oti ma e kaiaga, putoia e areto nakai fakaea mo e uaina kula. He mole e kaiaga Paseka, ne tutala a Iesu hagaao ke he areto mo e uaina. Ko e tau mena fakatai ua anei ka fakaaoga he Fakamanatuaga.

6. (a) He mole e kaiaga Paseka, ko e heigoa ha Iesu ne talahau hagaao ke he areto? (e) Ko e vahega areto fe ka fakaaoga he Fakamanatuaga?

⁶ Ko e aposetolo ko Mataio ne haia i ai ne tohi he mogo fakamui: “Ti toto ai e Iesu e areto, mo e fakaaue, ti tofitofi, mo e age ke he tau tutaki, kua pehe age, Kia toto a mo e kai.” (Mata. 26:26) Ko e “areto” ko e falaoa nakai fakaea, ko e falaoa taha ia ne fakaaoga ma e Paseka. (Esoto 12:8; Teu. 16:3) Ko e areto nei ne taute mai he falaoa mata saito mo e vala vai. Ne nakai fakaea ai, kakano kua nakai fai mena ne lafi ki ai, ti nakai ea e falaoa. Nakai fai mena foki ne lafi ki ai, tuga e matima. Na magomago mo e nakai fai mena ne lafi ki ai tuga e paka falaoa, ti mukamuka ke pakipaki fakavalavala. He vahā nei, to hoko e aho he Fakamanatuaga, liga ole e tau motua he fakapotopotoaga ke he taha matakainaga ke taute e falaoa nei. Kua lata ai ke taute mai he falaoa mata saito mo e vala vai ti liga tunu he paani ne tote e oela. Maeke foki ke fakaaoga e areto nakai fakaea Iutaia ne nakai lafi ki ai e fakaea, fua moa, po ke tau aniani. He tau matakavi ne uka ke moua e falaoa mata saito, ko e falaoa mata ne taute mai he laisi, karite, hana, po ke saito pihia ka fakaaoga.

7. Ko e heigoa i loto he kapiniu ne fakaaoga e Iesu he Kaiaga Afiafi he Iki? Ko e vahega uaina fe ka fakaaoga he Fakamanatuaga?

⁷ Kua talahau foki e Mataio ne “toto foki e [Iesu] e kapiniu, mo e fakaaue; ti age ai e ia kia lautolu, kua pehe age, Kia inu ai a a mutolu oti kana.” (Mata. 26:27, 28) Ko e uaina kula i loto he kapiniu ne fakaaoga e Iesu.  Iloa fēfē e tautolu ai ko e puke kulepi foou a ia? Ha ko e tau kulepi ne helehele ne kua leva lahi. Ko e uaina ne nakai ko e vala he kaiaga he Paseka fakamua i Aikupito. Ka e nakai talahau e Iesu kua hepe ke inu ai he Paseka. Fai vala uaina foki ne fakaaoga e ia he Kaiaga Afiafi he Iki. Ti fakaaoga foki he tau Kerisiano he vahā nei e uaina he Fakamanatuaga. Ko e vahega uaina fe kua lata ke fakaaoga? Ko e uaina ne fakaaoga he Fakamanatuaga kua nakai lata ke lafi ha mena ki ai, tuga e brandy po ke tau mena fakamagihogiho. Nakai fai mena kua lata ke lafi ke he toto ha Iesu ke taute ai ke mua e uho. Ti ko e uaina kula nakai fai mena ne lafi ki ai ne fakaaoga. Liga na taute ai i kaina, po ke liga ko e uaina tuga e Beaujolais, Burgundy, po ke Chianti, ka maeke ke fakatau he fale koloa.

8. Ko e ha kua manamanatu e tau Kerisiano ke he kakano he areto mo e uaina?

⁸ Ko e mena ne talahau he aposetolo ko Paulo ne fakakite ko e tau Kerisiano foki, nakai ni ko e tau aposetolo ka fakamanatu e Kaiaga Afiafi he Iki. Ne tohi e Paulo ke he tau matakainaga i Korinito: “Kua fakaaue, ti tofitofi ai [e Iesu e areto], mo e pehe age, . . . ko e haku a tino hanai kua tofitofi mo lukutoto ma mutolu; kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au.” (1 Kori. 11:23, 24) Ha kua poaki ke he tau Kerisiano he vahā nei ke taute e Fakamanatuaga lagataha he tau, kua manamanatu lahi a lautolu ke he kakano he areto mo e uaina.

9. Ko e heigoa e taofiaga hepe ne ha ha he falu hagaao ke he areto ne fakaaoga e Iesu?

⁹ Falu tagata fakalotu ne fakakite na pehē mooli a Iesu: ‘Ko e haaku a tino a enei.’ Ti talitonu a lautolu na ha ha i ai e mana ti eke e areto mo tino ha Iesu. Ka e nakai ko e mena ia ne tupu. a Ko e tino ha Iesu mo e areto nakai fakaea ne haia ua i mua he tau aposetolo tua fakamooli. Maaliali ai, ne talahau e Iesu ko e areto ne kakano ko e tino haana. Fa fakaaoga  e Iesu e tau fakatataiaga tuga anei ke he fakaako atu haana.​​—Ioane 2:19-21; 4:13, 14; 10:7; 15:1.

10. Ko e heigoa e kakano he areto he Fakamanatuaga?

¹⁰ Ko e areto ka kitia he tau aposetolo mo e nakai leva to kai ne kakano ko e tino ha Iesu. He taha magaaho, ne talitonu e tau Kerisiano mooli ko e areto ne kakano ko e fakapotopotoaga he tau Kerisiano fakauku, ne fakahigoa he Tohi Tapu ko e “tino a Keriso.” Talitonu e lautolu e mena nei ha kua tofitofi e Iesu e areto ke he loga e vala ka e nakai fai huimotua a ia ne fati. (Efeso 4:12; Roma 12:4, 5; 1 Kori. 10:16, 17; 12:27) Mole atu e falu kumikumi foki, ne mailoga e lautolu ko e areto ne kakano ko e tino tagata ha Iesu. Fa tutala e tau Tohiaga Tapu hagaao ke he puhala ‘kua mamahi e tino’ ha Iesu ti tamate foki ke he akau fakakikiveka. Ti ko e areto he Fakamanatuaga kua kakano ko e tino tagata ha Iesu ne poa ma e tau agahala ha tautolu.​​—1 Pete. 2:21-24; 4:1; Ioane 19:33-36; Hepe. 10:5-7.

11, 12. (a) Ko e heigoa ha Iesu ne talahau hagaao ke he uaina? (e) Ko e heigoa e kakano he uaina he Fakamanatuaga?

¹¹ He iloa e kakano he areto kua lagomatai a tautolu ke maama e mena ne talahau e Iesu he mogoia hagaao ke he uaina. Totou e tautolu: “Ti pihia foki e kapiniu, kua oti e kai mena, kua pehe age, Ko e kapiniu nai, ko e maveheaga fou ia ke he haku a toto.” (1 Kori. 11:25) Loga e Tohi Tapu ne talahau taha mena pihia ke he liliuaga ha Robert Young: “Ko e kapiniu nei ko e maveheaga foou he toto haaku.” (Fakalilifa ha mautolu.) Ko e kapiniu kia ne totō e Iesu kua ha ha i ai e maveheaga foou? Nakai. Kua tutala a Iesu hagaao ke he uaina i loto he kapiniu. Ko e heigoa e mena ne talahau e Iesu ke he kakano he uaina? Ne kakano ai ko e toto haana ka poa e ia.

¹² He Evagelia ha Mareko, totou e tautolu e tau kupu ha Iesu: “Ko e haku e toto a enei, ko e toto he maveheaga fou, kua fakamaligi mo e tau tagata tokologa.” (Mare. 14:24) Ia Mataio foki, ne totou e tautolu ko e toto ha Iesu to “fakamaligi mo e tau tagata tokologa ke fakamagalo aki e tau hala.” (Mata. 26:28) Ti ko e uaina kula kua kakano ko e toto ni ha Iesu. Foaki he toto ha Iesu e lukutoto ke maeke e tau agahala ha tautolu ke fakamagalo.​​—Totou  Efeso 1:7.

13. Fakatatai ke he heigoa e Fakamanatuaga he mate he Keriso?

¹³ Kaeke ko e fano fakamua laia a koe ke he Fakamanatuaga mo e Tau Fakamoli a Iehova, ko e heigoa kua amanaki a koe ki ai? Ko e Fakamanatuaga to taute ai he matakavi mukamuka, meā ti lahi ma e tau tagata oti ke hagahaga mitaki mo e ke fiafia e feleveiaaga. Maeke foki ke fakatū ai e falu fiti, ka e nakai kitia e koe e tau fakamanaia loga, ti nakai tuga e patī. To taute he motua kua lata e lauga maaliali mo e lilifu ne fakavē ke he talahauaga he Tohi Tapu hagaao ke he Kaiaga Afiafi he Iki. To fakamaama e ia kua mate a Keriso ko e lukutoto ke maeke ia tautolu ke momoui. (Totou Roma 5:8-10.) To tutala foki e tagata lauga ke he ua e amaamanakiaga ne fakamaama he Tohi Tapu.

14. He Fakamanatuaga, ko e heigoa e tau amaamanakiaga ua ka tutala ki ai e tagata lauga?

¹⁴ Taha amaamanakiaga ke pule fakalataha mo Keriso ke he lagi. Ko e numera tote ni he tau Kerisiano, tuga e tau aposetolo fakamooli haana, ne moua e amaamanakiaga nei. (Luka 12:32; 22:19, 20; Fakakite. 14:1) Taha amaamanakiaga foki ne moua he laulahi he tau Kerisiano fakamooli. Ko e amaamanakiaga ha lautolu ke momoui tukulagi ke he lalolagi parataiso. Fakahiku ai e lalolagi ke he puhala ne manako e Atua ki ai, ko e mena haia ne liogi tumau e tau Kerisiano ki ai. (Mata. 6:10) Ne fakamaama he tau Tohiaga Tapu e moui homo ue atu ka moua e lautolu  tukulagi tukmuitea.​​—Isaia 11:6-9; 35:5, 6; 65:21-23.

15, 16. He Fakamanatuaga, ko e heigoa ka taute ke he areto nakai fakaea?

¹⁵ He mole e fakamaama he tau amaamanakiaga ua nei, to talahau he tagata lauga kua hoko mai e magaaho ke taute tuga ne taute e Iesu he Kaiaga Afiafi he Iki. To ha ha i ai e areto nakai fakaea mo e uaina kula he laulau he tapa haana. To totou he tagata lauga e tala he Tohi Tapu ne fakamaama e mena ne taute e Iesu ke he areto. Maeke a ia ke totou e tala ha Mataio, ne pehē: “Ti toto ai e Iesu e areto, mo e fakaaue, ti tofitofi, mo e age ke he tau tutaki, kua pehe age, Kia toto a mo e kai; ko e haku a tino a enei.” (Mata. 26:26) Ne tofitofi e Iesu e areto ke he tau vala ke maeke a ia ke age ke he falu aposetolo he tapa hana. He Fakamanatuaga ia Aperila 14, to kitia e koe e areto nakai fakaea he tau kapiniu lapalapa.

¹⁶ Ato fakaolo viko e tau kapiniu lapalapa, to talahau he matakainaga taane e liogi kū. To loga e kapiniu ke maeke e tau areto ke fakaolo viko ke he tau tagata oti he mogo kū mo e puhala taute fakamitaki. Nakai taute ai ke he puhala faiagahau pauaki mo e he puhala kua aoga ma e matakavi. Gahoa po ke liga nakai fai ka kai e areto, tuga ni e laulahi he tau fakapotopotoaga he Fakamanatuaga he 2013.

17. He Fakamanatuaga, muitua fēfē e puhala ha Iesu hagaao ke he uaina?

¹⁷ Matutaki atu, to totou he tagata lauga e mena ne taute e Iesu ke he uaina: “Kua toto foki e ia e kapiniu, mo e fakaaue; ti age ai e ia kia lautolu, kua pehe age, Kia inu ai a a mutolu oti kana; Ha ko e haku a toto a enei, ko e toto he maveheaga fou, kua fakamaligi mo e tau tagata tokologa ke fakamagalo aki e tau hala.” (Mata. 26:27, 28) He muitua ke he puhala ha Iesu, kua taute foki taha liogi ti fakaolo viko mogoia e uaina kula ke he toloaga.

18. Ka gahoa po ke nakai fai kua kai e areto po ke inu e uaina, ko e ha kua aoga agaia ke fakalataha he Fakamanatuaga?

¹⁸ Ko lautolu ni ka pule mo Keriso he lagi ka kai e areto mo e inu e uaina. Ti laulahi he tau tagata he Fakamanatuaga ka fakaolo age e areto mo e uaina ke he tagata he tapa haana. (Totou Luka 22:28-30; 2 Timo. 4:18) Pete kua tokologa e Kerisiano ne nakai kai e areto po ke inu e uaina, kua aoga agaia ma lautolu ke fakalataha ke he Fakamanatuaga. Ko e ha? He ha ha i ai, kua fakakite e lautolu e uho lahi mahaki he poa ha Iesu. He Fakamanatuaga, maeke a lautolu ke manamanatu ke he tau monuina oti ka tamai he lukutoto ia ma lautolu. Ma e fakatai, moua e lautolu e amaamanakiaga he fakalataha mo e “moto tagata tokologa” ka hao mai he “matematekelea lahi.” Ha ko e tua ha lautolu ke he poa ha Iesu, to tututonu a lautolu ke he fofoga he Atua, ke tuga kua “unu foki ha lautolu a tau tapulu, mo e fakahina ha lautolu a tau tapulu ke he toto he Punua mamoe.”​​—Fakakite. 7:9, 14-17.

19. Ko e heigoa ka tauteute e tautolu mo e aoga mai he Fakamanatuaga?

¹⁹ Tauteute fēfē e Tau Fakamoli a Iehova he lalolagi katoa ma e Fakamanatuaga? Fai faahi tapu ato hoko e aho he Fakamanatuaga, uiina e tautolu e tokologa ke o mai. He tau aho to hoko e feleveiaaga pauaki nei, totou e tautolu e tau tala hagaao ke he mena ne taute e Iesu mo e mena ne tupu he tau aho to hoko e Kaiaga Afiafi he Iki he tau 33. Taute tuai e tautolu e tau fakatokaaga ke ō ke he Fakamanatuaga. Hohoko atu tuai a tautolu ke he feleveiaaga ke maeke ke fakafeleveia e tau tagata ahiahi ti nakai tonoa ha vala he fakaholoaga. Igatia a tautolu oti, ko e tau tagata he fakapotopotoaga mo e tau tagata ahiahi ke aoga mai he muitua ke he tau Tohi Tapu ha tautolu ka totou he tagata lauga mo e fakamaama e tau Tohiaga Tapu. Mua atu e aoga, he ō ke he Fakamanatuaga, kua fakakite e tautolu e fakaaue hokulo ma e poa ha Iesu mo e omaoma ke he haana a poakiaga: “Kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au.”​​—1 Kori. 11:24.