1. Fēfē e logonaaga he tau tagata tokologa ke he tau mena ne moua e lautolu?

 KUA logona nakai e koe e tau tagata ne pehē, “To nakai fakaaue a koe ke he mena ia ato galo ai”? Liga logona hifo pihia foki a koe. Ma e fakatai, ko e tagata ne tupu hake he magafaoa monuina ka uta fakateaga e tau mena oti. Po kua nakai lotomatala lahi a ia, liga to nakai maama he tama fuata e mena kua mua atu e aoga he moui.

2, 3. (a) Ko e heigoa e puhala manamanatu ne lata e tau Kerisiano fuata ke kalo kehe? (e) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke loto fakaaue ke he mena kua moua e tautolu?

² Ka fuata a koe, ko e heigoa ne uho ki a koe? Ko e tau fuata he lalolagi he vahā nei kua fa taute e tau koloa he tino ke mua e uho ke he tau fakafetuiaga. Liga manako a lautolu ke he gahua mitaki, kaina mitaki, po ke tau matini foou tuga e selafoni. Ka viko takai e tau momoui ha lautolu he tau mena nei, kua galo e lautolu e mena ne mua e uho, ko e fakafetuiaga ha lautolu mo e Atua. Ka feaki he tau matua Kerisiano a koe, kua moua e koe e mena fakaalofa fakaagaaga homo ue atu. (Mata. 5:6) Ko e temotemoai he loto fakaaue  ke he tufaaga fakaagaaga haau ka lauia kelea a koe he moui katoa haau.

³ Nakai lata e mena ia ke tupu ki a koe. To kumikumi a tautolu ke he falu fakafifitakiaga he Tohi Tapu ka lagomatai a koe ke loto fakaaue ke he tufaaga fakaagaaga haau. Ko e tau fakafifitakiaga nei to nakai ni lagomatai e tau fuata ka ki a tautolu oti ke aoga ke he mena kua tuku mai e Iehova ki a tautolu.

4. Fakamaama fēfē he 1 Samuela 8:1-5 e tau tama taane ha Samuela?

⁴ Falu tagata ne totoku he Tohi Tapu ne moua e tufaaga fakaagaaga homo ue atu ka e nakai loto fakaaue ki ai. Ne kamata e perofeta ko Samuela ke fekafekau ki a Iehova he mogo ne tote a ia ti fakamooli tumau ki a Ia. (1 Samu. 12:1-5) Ne fakatoka e Samuela e fakafifitakiaga mitaki ka e nakai mumuitua e tau tama taane haana ko Ioelu mo Avia ki a ia. Ka kua matahavala mo e kelea a laua.​—Totou 1 Samuela 8:1-5.

5, 6. Ko e heigoa ne tupu ke he tau tama taane mo e mokopuna taane ha Iosia?

⁵ Kua tatai mo e tau tama taane he Patuiki ko Iosia. Ko Iosia ko e patuiki fakamooli ne fakaalofa mo e tapuaki ki a Iehova. Ko e mogo ne moua e tohi he Fakatufono he Atua ti totou ki a Iosia, ne fakagahua e ia e tau fakatonuaga ha Iehova. Ne utakehe e ia e tapuaki tupua mo e fakataulatua mai he motu, ti tomatoma a ia ke he tau tagata ke omaoma ki a Iehova. (2 Patu. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Ne moua he tau tama taane haana e tufaaga fakaagaaga homo ue atu! Ka ko e tokotolu he tau tama taane mo e taha mokopuna taane haana he mogo fakamui ne eke mo tau patuiki, nakai fai ia lautolu ne loto fakaaue ke he mena ne moua e Iosia.

⁶ Ko e magaaho ne patuiki e tama taane ha Iosia ko Iehoahasa, ne “eke ai e ia e mahani kelea ki mua a Iehova.” Ti patuiki ni a ia ke tolu e mahina ti tuku he Farao Aikupito a ia ke he fale puipui. Ne mate fakapaea a ia he mogo fakamui, mamao mai he kaina. (2 Patu. 23:31-34) Matutaki atu, ko e matakainaga haana ko Iehoakima ne patuiki ke 11 e tau. Nakai loto fakaaue foki a ia ke he mena ne moua e ia mai he matua taane haana. Ne kelea lahi a ia ti pehē a Ieremia hagaao ki ai: “To tanu a ia tuga he tanu e asini.” (Iere. 22:17-19) Ko e tama taane ha Iosia ko Setekaia mo e haana mokopuna taane ko Iehoakina ne kelea foki ti nakai muitua ke he fakafifitakiaga fakamooli ha Iosia.​—2 Patu. 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (a) Moumou fēfē e Solomona e tufaaga fakaagaaga haana? (e) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he tau fakafifitakiaga he Tohi Tapu ki a lautolu ne moumou e tufaaga fakaagaaga ha lautolu?

⁷ Ne fakaako he Patuiki ko Solomona mai he matua taane haana ko Tavita e puhala ke fekafekau ki a Iehova, ka e mogo fakamui ne galo e ia e loto fakaaue ma e tufaaga fakaagaaga haana. “Kua motua a Solomona ti fakaliu kehe he tau hoana hana hana loto ke mumui atu ke he tau atua kehe; ti nakai eke e ia e finagalo a Iehova hana Atua mo e loto katoa, tuga ne eke mo e loto e Tavita hana matua.” (1 Patu. 11:4) Ha ko e mena nei, ne galo e Solomona e taliaaga ha Iehova.

⁸ Kua moua he tau tagata taane oti nei e magaaho ke iloa a Iehova mo e taute e mena kua hako. Momoko ai, ne moumou e lautolu e magaaho ha lautolu. Ka e nakai moumou he tau fuata ikiiki oti e tufaaga fakaagaaga ha lautolu. To kitia e tautolu mogonei e falu fakafifitakiaga  mitaki he tau fuata ikiiki ka muitua e koe.

9. Fakatoka fēfē he tau tama taane ha Noa e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁹ Ne fakatoka he tau tama taane ha Noa e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki. Ne moua e lautolu e lilifu ke lagomatai a Noa ke tā e vaka ke fakahao aki e tau tagata. Iloa e lautolu kua lata a lautolu ke omaoma ki a Iehova, ti huhū a lautolu ki loto he vaka ato kamata e Fakapukeaga. (Kene. 7:1, 7) Ko e heigoa e fua? Talahau he Kenese 7:3 ne uta e lautolu e tau manu ki loto he vaka “kia momoui ai ha lautolu a tau punua ke he fuga kelekele oti kana.” Ne fakahao foki e tau tagata. Ha kua loto fakaaue e tau tama taane ha Noa ke he tufaaga fakaagaaga ha lautolu, ne moua e lautolu e lilifu ke lagomatai ke fakahao e lanu tagata mo e liu fakatū e tapuakiaga mooli ke he lalolagi.​—Kene. 8:20; 9:18, 19.

10. Fakakite fēfē he tau fuata Heperu tokofā e loto fakaaue ma e ha lautolu a tufaaga fakaagaaga?

¹⁰ Totou teau tau fakamui, tokofā he tau fuata taane Heperu ne fakaheu ke muitua ke he puhala moui ha Papelonia. Ko Hanania, Mesaelu, Asaria, mo Tanielu ne tapaki mo e uta fakapaea ki Papelonia he 617 F.V.N. Ne mata fulufuluola mo e iloilo a lautolu ti maeke foki ke kautū lahi i Papelonia. Ka e nakai nimo e lautolu ko hai a lautolu mo e mena ne fakaako e lautolu, ti ko e kakano nei ne fakamonuina lahi e Iehova a lautolu.​—Totou Tanielu 1:8, 11-15, 20.

11. Aoga fēfē e falu mai he tufaaga fakaagaaga ha Iesu?

¹¹ Ko Iesu e fakafifitakiaga mua ue atu ne loto fakaaue ke he tufaaga fakaagaaga haana. Ne fiafia mooli a Iesu ke he mena ne fakaako he Matua haana ki a ia. Maaliali e mena nei he pehē a ia: “Tuga ne fakaako mai he haku a Matua kia au, ko e tau mena ia ne tala atu ai e au.” (Ioane 8:28) Ne fiafia a ia he tala age e tau mena ne fakaako e ia ke he falu ke maeke foki a lautolu ke aoga mai i ai. Pehē a ia: “Ko e mena lata ke fakamatala e au e vagahau mitaki he kautu he Atua ke he falu a māga foki; ha ko e mena ia ne fakafano mai ai au.” (Luka 4:18, 43) Uta fakateaga he lalolagi e kupu mooli he Atua, ti ko e kakano haia ne hataki e Iesu e tau tutaki haana ke ua tuga e “tau tagata he lalolagi.”​—Ioane 15:19.

12. (a) Fakagahua fēfē e 2 Timoteo 3:14-17 ke he tau fuata ikiiki tokologa he vahā nei? (e) Ko e heigoa he tau fuata Kerisiano kua lata ke hūhū hifo ki a lautolu?

¹² Ka fakaalofa e tau matua haau ki a Iehova, kua moua tuai e koe e tufaaga fakaagaaga. Ko e mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ki a Timoteo ka aoga foki ki a koe. (Totou 2 Timoteo 3:14-17.) Fakaako he tau matua haau a koe hagaao ki a Iehova mo e puhala ke fakafiafia a ia. Liga fakaako e laua a koe mai he mogo ne mukemuke a koe. Lagomatai mooli he mena nei a koe ke “fakailoilo a koe ke moua ai e moui ke he tua ha ha ia Keriso Iesu” mo e taute katoatoa a koe ke fekafekau ke he Atua. Ka e loto fakaaue mooli nakai a koe ke he mena ne moua e koe? Hūhū ki a koe: ‘Fēfē e logonaaga haaku ke he tau matakainaga fakamooli tokologa ne momoui fakamua ia au? Matalahi nakai au he eke mo taha he Tau Fakamoli a Iehova? Fēfē e logonaaga haaku he eke mo taha he tau tagata gahoa ne fakahigoa he Atua ko e kapitiga haana? Mailoga nakai e au ko e  lilifu kehe lahi mo e homo ue atu kua moua e au?’

13, 14. Ko e heigoa he falu ne feaki he kupu mooli ne kamatamata ke taute, ka ko e ha e mena ia kua goagoa? Talahau e fakataiaga.

¹³ Ko e falu fuata ne feaki he tau matua Kerisiano kua liga nakai mailoga e fulufuluola he kupu mooli mo e teteki he lalolagi a Satani. Falu ne fia manako ke kitia e puhala moui he lalolagi. Ka e to poi nakai a koe i mua he motokā kua holo ke kitia to pakia nakai a koe po ke mate foki? Ko e goagoa a ia! Ti nakai lata ia tautolu ke fakatai e mena kelea he lalolagi nei ke iloa e lahi he mamahi ka tupu ki a tautolu.​—1 Pete. 4:4.

¹⁴ Ko e fuata taane ne higoa ko Gener ne feaki he kupu mooli i Asia. Ne papatiso a ia he 12 e tau. Ka ko e mogo ne fuata mui a ia, ne kamatamata a ia ke fakatai e moui he lalolagi he amanaki ke moua e atāina. Kamata a Gener ke pikopiko ke he magafaoa haana mo e taute fufū tumau e tau mena mai ia lautolu. He 15 e tau haana, ne taute e ia e falu mena kelea ne taute he tau kapitiga haana, tuga e inu kava mo e vagahau kelea. Ne liu mule mai a Gener ki kaina he oti e pelē hoka polo mo e pelē komopiuta vale mo lautolu. Fakahiku ai ne mailoga e ia ko e tau mena ne taute e ia kua nakai fakafiafia a ia, ti gatigati e logonaaga haana. Kua liu mai tuai a ia ke he kupu mooli mogonei. Pehē a ia he falu magaaho, ne kamatamata agaia he lalolagi a ia ka ko e moua e fakamonuinaaga ha Iehova kua mua atu e aoga ki a ia.

15. Ko e heigoa ha tautolu oti kua lata ke manamanatu ki ai he feaki a tautolu he tau matua Kerisiano po ke nakai?

¹⁵ Pete ni ka nakai ha ha i loto he kupu mooli e tau matua haau, manamanatu ke he lilifu homo ue atu kua moua e koe ke iloa mo e fekafekau ke he Tufuga! He tau tagata piliona he lalolagi, ne fakakite totonu e Iehova a ia ki a koe. Ko e fakamonuinaaga mooli! (Ioane 6:44, 45) He iloa e tautolu e kupu mooli mai he tau matua ha tautolu po ke nakai, maeke a tautolu ke fiafia lahi ha kua iloa ai e tautolu. (Totou 1 Korinito 2:12.) Pehē a Gener: “Ko hai au ke iloa e Iehova, ko e Pule he lagi mo e lalolagi katoatoa?” (Sala. 8:4) Pehē e matakainaga fifine Kerisiano: “Matalahi e onoonoaga he tau fanau aoga ka mailoga he faiaoga a lautolu. Mua atu e lilifu mogoia ka iloa ai e Iehova, ko e Faiaoga Homo Ue Atu!”

16. Ko e heigoa e fifiliaga pulotu ma e tau fuata Kerisiano?

¹⁶ Manamanatu ke he tufaaga fakaagaaga homo ue atu haau, ti eke ai mo foliaga haau ke fekafekau ki a Iehova. Muitua ke he fakafifitakiaga mitaki ha lautolu ne mahani fakamooli i tuai. Ua tuga e laulahi he tau fuata he lalolagi ne moumou e tau momoui ha lautolu ti nakai fai amaamanakiaga.​—2 Kori. 4:3, 4.

17-19. Ko e ha ko e mena iloilo ke kehe mai he lalolagi?

¹⁷ Mooli, kua nakai mukamuka tumau ke kehe mai he lalolagi. Ka ko e mena iloilo a ia ke taute. Manamanatu ke he tagata sipote ne kautū ke fano he Olimipiki. Ke hokotia ke he tuaga ia, kua lata a ia ke kehe mai he tau kapitiga haana. To kalo a ia mai he tau mena ka utakehe e magaaho mo e onoonoaga haana. Makai a ia ke kehe ke maeke ai ke fakamahani fakalahi mo e hokotia ke he foliaga haana.

¹⁸ Laulahi he tau tagata he lalolagi kua nakai manamanatu lahi ke he tau fua kelea ka takitaki ki ai he tau mahani ha lautolu, ka e manamanatu e tau fekafekau ha Iehova. Ka kehe a tautolu he lalolagi mo e fakamamao a tautolu mai he tau mena tuga e mahani feuaki kua maeke ke moumou e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova, to maeke a tautolu ke ‘toto atu ke he moui tukulagi.’ (1 Timo. 6:19) Ko e matakainaga fifine ne totoku fakamua ne pehē: “Ka mauokafua a koe ke he mena kua talitonu a koe ki ai, to logona e koe e fiafia he fakahikuaga he aho. To fakamooli ai kua ha ha ia koe e malolō ke totoko e holoaga he lalolagi ha Satani. Mua atu, kua tuga na kitia e koe kua matalahi a Iehova ko e Atua ia koe mo e mamali ki a koe! Ko e magaaho a ia ka logona e koe e mitaki he kehe!”

¹⁹ Ua moumou e moui haau he manamanatu ni ke he mena ka moua e koe mogonei. (Fakama. 9:2, 10) Maama e koe e kakano ne ha ha hinei a koe ti moua e koe e magaaho ke moui tukulagi. Lagomatai he mena nei a koe ke taute e tau fifiliaga mitaki mo e kalo kehe he ‘mahani tuga e falu a motu kehe.’ Ati fai kakano mooli e moui haau.​—Efeso 4:17; Mala. 3:18.

20, 21. Ka taute e tautolu e tau fifiliaga hako, ko e heigoa kua fakatoka mai mua ha tautolu? Ka ko e heigoa kua manako a Iehova mai ia tautolu?

²⁰ Ka taute e tautolu e tau fifiliaga hako, maeke ia tautolu ke moua e moui fiafia mogonei mo e moui tukulagi foki he lalolagi foou he Atua. To fakamonuina e Iehova a tautolu ke he mena kua nakai amanaki a tautolu ki ai. (Mata. 5:5; 19:29; 25:34) Ka e nakai foaki e ia e tau monuina nei ke he tau tagata oti. Kua manako a ia ke omaoma a tautolu. (Totou 1 Ioane 5:3, 4.) Ka e uho lahi e tau laliaga ha tautolu he mogonei ke fekafekau fakamooli ki a Iehova!

²¹ Kua fitā e lahi mahaki e mena kua foaki e Iehova ki a tautolu. Moua e tautolu e iloilo tonu he Kupu haana mo e maamaaga mahino he kupu mooli hagaao ki a ia mo e haana a finagalo. Ha ko e Tau Fakamoli a Iehova, kua moua e tautolu e lilifu he fakahigoa aki e higoa haana. Mavehe e Atua ki a tautolu ko ia he faahi ha tautolu ke lagomatai a tautolu. (Sala. 118:7) Kia eketaha oti a tautolu, fuata po ke momotua ke fakakite kua loto fakaaue a tautolu ke he tufaaga fakaagaaga ha tautolu ti ko e mena ia kua manako a tautolu ke foaki ki a Iehova e “fakahekeaga tukulagi.”​—Roma 11:33-36; Sala. 33:12.