1, 2. (a) Maeke fēfē a tautolu ke moua e moui tukulagi? (e) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke onoono fakamahao ni ke he fenoga ha tautolu?

HA KUA eke a tautolu mo tau Kerisiano, tuga kua kamata e fenoga ha tautolu. Ka fakatumau a tautolu ke mahani fakamooli ke he Atua, to kautū e fenoga ha tautolu ti maeke a tautolu ke momoui tukulagi. Pehē a Iesu: “Ko ia ke tumau ato hoko ke he fakaotiaga, to fakamoui na ia.” (Mataio 24:13) Ē, ke fakaoti e fenoga ha tautolu, kua lata ia tautolu ke fakatumau e mahani fakamooli ke he Atua ato hoko “ke he fakaotiaga,” ko e fakaotiaga he moui haau po ke fakaotiaga he lalolagi kelea nei. Ka kua lata ia tautolu ke fakaeneene ke nakai fakatauhele he lalolagi nei. (1 Ioane 2:15-17) Maeke fēfē a tautolu ke onoono fakamahao ni ke he fenoga ha tautolu?

² Fakatoka e Iesu e fakafifitakiaga mitaki lahi ma tautolu. He fakaako e mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he fenoga ha Iesu, po ke puhala he moui haana, maeke ia tautolu ke iloa mitaki a ia. Mo e to fakaalofa a tautolu ki a ia mo e tua ki a ia. (Totou 1 Peteru 1:8, 9.) Talahau he aposetolo ko Peteru kua  fakatoka e Iesu e fakafifitakiaga ma tautolu ke mumui fakatata ai. (1 Peteru 2:21) Ti ka muitua fakamitaki e tautolu e fifitakiaga ha Iesu, to maeke ia tautolu ke fakauka ke hoko ke he fakaotiaga. * (Kikite matahui tala.) He vala tala kua mole, fakaako e tautolu e puhala ka muitua e tautolu e fifitakiaga ha Iesu he loto fakatokolalo mo e fakaalofa hofihofi. He vala tala nei, to fakaako e tautolu e puhala ke muitua e fifitakiaga haana he loto malolō mo e lotomatala.

3. Ko e heigoa e loto malolō, ti moua ai fēfē e tautolu?

³ Ko e loto malolō ko e logonaaga ke fakamaō a tautolu mo e lagomatai a tautolu ke fakauka ke he tau mena vihi. Ko e loto malolō foki kua lagomatai a tautolu ke lalago e mena kua hako. Lagomatai ai a tautolu ke fakatumau e totokaaga mo e mahani fakamooli ke he Atua ka matematekelea he tau kamatamata. Matutaki e loto malolō ke he matakutaku, amaamanaki, mo e fakaalofa. Fēfē? Ka ha ha ia tautolu e matakutaku ke nakai fakafiafia e Atua, to nakai fakaatā e tautolu e matakutaku tagata ke lauia a tautolu. (1 Samuela 11:7; Tau Fakatai 29:25) Ko e amaamanaki ki a Iehova kua lagomatai a tautolu ke hagaaki ke he ha tautolu a vahā anoiha ka e nakai ke he tau kamatamata ha tautolu. (Salamo 27:14) Ko e fakaalofa nakai lotokai kua fakalagalaga a tautolu ke fakakite e loto malolō ka favale foki ki a tautolu. (Ioane 15:13) Moua e tautolu e loto malolō he falanaki ke he Atua mo e fifitaki e Tama haana.​—Salamo 28:7.

4. Fakakite fēfē e Iesu e loto malolō he faituga? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁴ He 12 e tau ha Iesu, ne fakakite e ia e loto malolō he “faituga, ha ne nofo ke he vaha loto he tau akoako.” (Totou Luka 2:41-47.) Ko e tau akoako fakalotu ia ne iloa mitaki e Fakatufono faka-Mose, ka e iloa foki e lautolu e tau aga tuai faka-Iutaia. Ko e tau aga tuai nei ati uka ke omaoma ke he Fakatufono. Ka e nakai fakaatā e Iesu e iloilo ha lautolu ke taofi a ia he vagahau hake. Nakai matakutaku a ia. Fakatumau a ia ke “hūhu mena kia lautolu.” Mooli, nakai tala age e Iesu e tau hūhū ne fa hūhū he tama tote. Ka e manamanatu a tautolu ki a ia he hūhū e tau hūhū hokulo ne taute e tau akoako ia ke fanogonogo mo e manamanatu. Ti ka lali e tau akoako ke tā lagatau ki a Iesu he tau hūhū ka fakatupu e taufetoko, kua kaumahala a lautolu. Ko lautolu oti ne fanogonogo, putoia e tau akoako, ne ofomate “ke he loto matala hana mo e hana tau kupu ne tali atu.” Ē, ne lalago fakamalolō e Iesu e kupu mooli ne haia he Kupu he Atua!

5. He puhala fe ne fakakite e Iesu e loto malolō he gahua fakamatala haana?

⁵ He gahua fakamatala ha Iesu, ne fakakite e ia e loto malolō he tau puhala kehekehe. Ma e fakatai, he fakakite e ia ke he tau tagata ko e tau takitaki lotu ne fakahehē a lautolu aki e tau fakaakoaga fakavai ha lautolu. (Mataio 23:13-36) Nakai fakaatā foki e Iesu e lalolagi ke fakakelea a ia. (Ioane 16:33) Fakatumau a ia ke fakamatala pete ne totokoaga. (Ioane 5:15-18; 7:14) Ti lagaua e fakameā e ia e faituga he vega fakamalolō a lautolu ne ekefakakelea e tapuakiaga mooli i ai.​—Mataio 21:12, 13; Ioane 2:14-17.

6. Fakakite fēfē e Iesu e loto fakaaue he aho fakahiku haana he moui he lalolagi?

 ⁶ Kia kumikumi la tautolu ke he loto malolō ha Iesu he aho fakahiku he moui haana he lalolagi. Iloa e Iesu e mena ka tupu ka afokau e Iuta a ia. Ka e, he kaiaga Paseka, ne tala age a Iesu ki a Iuta: “Ko e tau mena ka eke e koe, kia eke fakaave a.” (Ioane 13:21-27) He katene ko Ketesemane, ne fakakite fakamalolō e Iesu a ia ke he tau kautau ne o mai ke tapaki a ia. Pete ni kua hagahaga kelea e moui haana, ne puipui e ia e tau tutaki haana he tala age ke he tau kautau: “Ati toka ai a lautolu nai ke o.” (Ioane 18:1-8) He magaaho fakamui, ne hūhū toko e hopoaga tokoluga a Iutaia ki a Iesu, ka e fakamalolō a ia mo e tala age ki a lautolu ko ia ko e Keriso ko e Tama he Atua. Nakai matakutaku a ia, pete kua kumi lagatau e ekepoa ne mua ke tamate a ia. (Mareko 14:60-65) Ne fakamooli tumau a Iesu ke he Atua ti mate he akau fakakikiveka. He fafagu fakahiku haana, ne tagi a ia: “Kua fakaoti tuai.”​—Ioane 19:28-30.

7. Ko mutolu ne ikiiki, fēfē e logonaaga ha mutolu he eke mo taha he Tau Fakamoli a Iehova, ti fakakite fēfē e mutolu kua fakamalolō a mutolu?

⁷ Fifitaki fēfē e tautolu e loto malolō ha Iesu? He aoga. Ko mutolu ne ikiiki, kua fakamalolō a mutolu ka tala age ke he tau kapitiga he vahega mo e falu ko koe taha he Tau Fakamoli a Iehova. He puhala nei, kua fakakite e koe kua matalahi a koe ke fakahigoa aki e higoa a Iehova, pete foki ka liga vaiga he falu a koe. (Totou Salamo 86:12.) Liga fai kua manako ke talitonu a koe ke he tupumainoa. Ka e falanaki a koe ko e mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he tufugatia kua mooli. Maeke a koe ke fakaaoga e porosua The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking ke tali aki a lautolu kua manako ke iloa e “kakano he amaamanaki ha ha ia mutolu.” (1 Peteru 3:15) Ti logona e koe e fiafia he iloa kua lalago fakamalolō e koe e kupu mooli he Tohi Tapu!

8. Ko e heigoa e tau kakano ati fakamatala a tautolu mo e loto malolō?

⁸ He fekafekauaga ha tautolu. Ko e tau Kerisiano mooli, kua lata ia tautolu ke tumau e “vagahau fakamalolo atu ke he kupu [ha Iehova].” (Gahua 14:3) Ko e ha kua fakamatala a tautolu mo e loto malolō? Fakamua, iloa e tautolu ko e mena kua fakamatala e tautolu na mai he Tohi Tapu. Ko e kupu mooli. (Ioane 17:17) Uaaki, “ko e tau ekegahua a [t]autolu fakalataha mo e Atua,” ti kua foaki e ia ki a tautolu e agaaga tapu haana ke lagomatai a tautolu. (1 Korinito 3:9; Gahua 4:31) Toluaki, kua fakaalofa a tautolu ki a Iehova mo e tau tagata, ti kua fakalagalaga a tautolu ke lahi e mena ke taute he tala age e tala mitaki ke he falu. (Mataio 22:37-39) Ha kua fakamalolō a tautolu, to nakai okioki e fakamatala ha tautolu. To eketaha a tautolu ke fakaako e kupu mooli ki a lautolu kua “fakapouli” po ke fakahehē he tau takitaki lotu. (2 Korinito 4:4) Mo e to matutaki a tautolu ke fakamatala e tala mitaki pete ni kua fakaheu he falu e ogo ha tautolu po ke favale ki a tautolu.​—1 Tesalonia 2:1, 2.

9. Fakakite fēfē e tautolu e loto malolō ka matematekelea a tautolu he tau kamatamata?

⁹ Ka pehia a tautolu he tau matematekelea. Ka falanaki a tautolu ke he Atua, to foaki mai e ia e tua ki a tautolu mo e loto malolō kua lata ke fakauka a tautolu ke he tau mena vihi. Kaeke kua mate e taha fakahelehele, to maanu a tautolu ka e nakai galo kehe e amaamanakiaga. Kua mauokafua a tautolu “ko e Atua foki hana e tau fakamafanaaga oti” to fakamaō a tautolu.  (2 Korinito 1:3, 4; 1 Tesalonia 4:13) Ka gagao po ke pakia a tautolu, liga mamahi a tautolu, ka e fakaheu e tautolu ha tuluiaga ne nakai fiafia e Atua ki ai. (Gahua 15:28, 29) Ka gagao fakaatukehe a tautolu, “kua fakahala mai he tau loto ha tautolu,” ka e nakai mahala a tautolu. Falanaki a tautolu ki a Iehova, ne “tata mai . . . kia lautolu kua loto malipilipi.” * (Kikite matahui tala.)​—1 Ioane 3:19, 20; Salamo 34:18.

10. Ko e heigoa e lotomatala, ti vagahau mo e gahua fēfē e Kerisiano manamanatu?

¹⁰ Ko e lotomatala ko e maamaaga ke he kehekeheaga he hako mo e hepe ti fifili mogoia ke taute e mena kua hako. (Heperu 5:14) Ko e Kerisiano lotomatala kua taute e tau fifiliaga ke fakatumau haana fakafetuiaga mo e Atua. Fakaeneene a ia ke ua fakamamahi e falu aki e tau kupu haana. Ka e, fakafiafia e ia a Iehova ha kua fifili e ia e tau kupu kua lagomatai aki e falu. (Tau Fakatai 11:12, 13) Ko ia kua “fakatuai ke ita.” (Tau Fakatai 14:29) “Kua fano a ia mo e mahani hakohako,” kakano kua taute e ia e tau fifiliaga mitaki he moui katoa haana. (Tau Fakatai 15:21) Maeke fēfē a tautolu ke iloa ke lotomatala? Lata ia tautolu ke fakaako e Kupu he Atua mo e fakagahua e mena ne fakaako e tautolu. (Tau Fakatai 2:1-5, 10, 11) Maeke ia tautolu ke fakaako foki mo e muitua e fifitakiaga mitaki katoatoa he lotomatala ha Iesu.

11. Fakakite fēfē e Iesu e lotomatala he tau kupu haana?

¹¹ Ne fakakite e Iesu e lotomatala he tau mena oti ne vagahau mo e taute e ia. He tau kupu haana. He fakamatala e Iesu e tala mitaki, ne fakaaoga e ia e tau kupu totonu ne fakaofomate e tau tagata fanogonogo haana. (Mataio 7:28; Luka 4:22) Ne fa totou po ke hagaao a ia ke he Kupu he Atua. Iloa tonu e ia e tau kupu tohi ke fakaaoga he ha tuaga. (Mataio 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Pihia foki, ko e tau tagata ne logona a Iesu ne fakamaama e tau Tohiaga Tapu kua lauia hokulo ha ko e tau kupu haana. He mole e liu tu mai ha Iesu, ne vagahau a ia ke he tokoua e tutaki he ō a laua he puhala ki Emau. Ne fakamaama e ia e kakano he tau kupu tohi ne hagaao ki a ia. Pehē e tau tutaki he mogo fakamui: “Nakai kia velagia ha taua a tau loto ki loto ia taua he vagavagahau a ia mo taua ke he puhala, he fakamatala mai foki e ia e tau Tohi kia taua?”​—Luka 24:27, 32.

12, 13. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga kua fakakite na fakatuai a Iesu ke ita mo e kua totonu?

¹² He tau logonaaga mo e aga haana. Lagomatai he lotomatala a Iesu ke “fakatuai ke ita.” (Tau Fakatai 16:32) Ne maeke a ia ke tautaofi e tau logonaaga haana, ti “totonu” a ia. (Mataio 11:29) Ne fakamanavalahi tumau a Iesu ke he tau tutaki haana pete ne tau hepehepe ha lautolu. (Mareko 14:34-38; Luka 22:24-27) Ti fakatotoka tumau a ia pete ne taute fakakelea atu ki a ia.​—1 Peteru 2:23.

 ¹³ Kua lagomatai he lotomatala a Iesu ke totonu. Maama e ia e tau kakano ma e Fakatufono faka-Mose, ne lauia e puhala ne taute e ia e tau tagata. Ma e fakatai, manamanatu ke he fifine ne “gagao he fakatafea.” (Totou Mareko 5:25-34.) Ne fano e fifine he moto tagata, ti aamo e tapulu ha Iesu, mo e maulu ai. Hagaao ke he Fakatufono, ne nakai meā a ia ti kua nakai lata a ia ke aamo ha tagata. (Levitika 15:25-27) Ka e nakai vagahau fakakelea a Iesu ki a ia. Ko e ha? Ha kua maama e ia ko e tau fua tuga e “fakaalofa, mo e fakamoli” kua mua e aoga ke he omaoma fakamahao ni ke he Fakatufono. (Mataio 23:23) Tala age totonu a Iesu: “Haku tama fifine na e, kua moui a koe he hau a tua; ti fano a, mo e monuina, kia malolo a koe he hau a kafo mamahi.” Ko e fakafifitakiaga mitaki he lotomatala ne fakalagalaga a Iesu ke fakakite e mahani totonu!

14. Fifili a Iesu ke taute e heigoa, ti hagaaki tumau fēfē a ia ke he haana a gahua he fonua?

¹⁴ He puhala moui haana. Ne fakakite e Iesu e lotomatala he puhala ne moui a ia. Fifili e ia e gahua fakamatala mo fekafekauaga haana. (Luka 4:43) Taute foki e Iesu e tau fifiliaga ne lagomatai a ia ke hagaaki ke he gahua nei mo e fakaoti e kotofaaga haana. Ma e fakatai, ne fakatumau a ia ke fakamukamuka e moui ke maeke a ia ke fakaaoga e magaaho mo e malolō haana he gahua fakamatala. (Luka 9:58) Iloa e ia kua lata ke fakamahani e falu ke matutaki e gahua fakamatala ka mate a ia. (Luka 10:1-12; Ioane 14:12) Ti mavehe a ia ke he tau tutaki haana to lagomatai e ia a lautolu he gahua he fonua “ato hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.”​—Mataio 28:19, 20.

15. Fakakite fēfē e tautolu e lotomatala he tau kupu ha tautolu?

¹⁵ Fifitaki fēfē e tautolu e lotomatala ha Iesu? He tau kupu ha tautolu. Ka tutala a tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu, fakaaoga e tautolu e tau kupu kua atihake ki a lautolu ka e nakai fakalolelole a lautolu. (Efeso 4:29) Ka tutala a tautolu hagaao ke he Kautu he Atua, lata he tau kupu ha tautolu ke “fakamasima ke he masima” kakano, kua lata ia tautolu ke vagahau he puhala fakailoilo. (Kolose 4:6) Lali a  tautolu ke maama e manako he tau tagata mo e tau mena ne fiafia a lautolu ki ai, ti fifili fakamitaki e tautolu e tau kupu. Ka fakaaoga e tautolu e tau kupu totonu, to manako e tau tagata ke fanogonogo ki a tautolu, ti maeke he ogo ha tautolu ke hokotia ke he tau loto ha lautolu. Ka fakamaama foki e tautolu e tau taofiaga ha tautolu, to maeke ai ke totou mai he Tohi Tapu ha ko e Kupu he Atua e pule. Iloa e tautolu ko e fekau he Tohi Tapu kua mua atu e malolō ke he ha mena ka talahau e tautolu.​—Heperu 4:12.

16, 17. (a) Fakakite fēfē e tautolu kua fakatuai a tautolu ke ita ka e totonu? (e) Hagaaki tumau fēfē a tautolu ke he fekafekauaga ha tautolu?

¹⁶ He tau logonaaga mo e aga ha tautolu. Lagomatai he lotomatala a tautolu ke tautaofi e tau logonaaga ha tautolu ka pehia he tau tupetupe, ti lagomatai ai a tautolu ke “fakatuai ke he ita.” (Iakopo 1:19) Ka fakaita he tau tagata a tautolu, lali ke maama e kakano ne vagahau pihia a lautolu po ke mahani pihia ai. Ti mukamuka lahi ke fakamagalo mo e nakai ita ki a lautolu. (Tau Fakatai 19:11) Lagomatai foki he lotomatala a tautolu ke totonu. Nakai amanaki a tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu ke mitaki katoatoa. Ka e manatu e tautolu liga ha ha ia lautolu e tau lekua kua nakai maama katoatoa e tautolu. Makai a tautolu ke fanogonogo ke he tau manatu ha lautolu. Ka maeke ia tautolu ke fakatokatoka atu, kakano ke nakai peehi ni e tautolu e puhala ha tautolu.​—Filipi 4:5.

¹⁷ He puhala moui ha tautolu. Iloa e tautolu ko e fakamatala he tala mitaki ko e lilifu mua ue atu kua maeke ia tautolu ke moua. Ti manako a tautolu ke taute e tau fifiliaga ka lagomatai a tautolu ke hagaaki tumau ke he fekafekauaga ha tautolu. Fifili a tautolu ke tuku fakamua a Iehova he tau momoui ha tautolu. Momoui fakamukamuka a tautolu ke maeke ke fakaaoga e tau magaaho mo e tau malolō ha tautolu ke fakamatala e tala mitaki ato hoko mai e fakaotiaga.​—Mataio 6:33; 24:14.

18. Maeke fēfē a tautolu ke matutaki e fenoga ha tautolu ke he moui tukulagi, ti ko e heigoa haau kua eketaha ke taute?

¹⁸ Ko e olioli mooli ke iloa e falu he tau mahani mitaki ha Iesu! Manamanatu ke he aoga ka fakaako e tautolu mai he falu he tau mahani haana mo e fakaako ke tuga a ia. Ti eketaha a tautolu ke fifitaki a Iesu. He taute pihia, to matutaki e tautolu e fenoga ha tautolu ke he moui tukulagi mo e to fakatata lahi atu a tautolu ki a Iehova.