1. Ko e heigoa e lotomatala ka lagomatai a tautolu ke fifitaki a Iehova?

KUA tufuga e Iehova a tautolu aki e lotomatala ke maama e puhala ne logona hifo he falu, pete kua nakaila lauia a tautolu he tuaga ha lautolu. (Totou Efeso 5:1, 2.) Maeke fēfē he lotomatala nei ke lagomatai a tautolu ke fifitaki a Iehova? Ti fakaeneene he ha a tautolu ke he puhala kua fakaaoga e tautolu e lotomatala nei?

2. Fēfē e logonaaga ha Iehova ka matematekelea a tautolu?

² Kua mavehe mai e Iehova ki a tautolu e vahā homo ue atu anoiha ne nakai fai matematekelea. Ko lautolu ne fakauku mo e ‘tau mamoe kehe’ ka amaamanaki atu ke he moui tukulagi, he haia ke he lagi po ke lalolagi. (Ioane 10:16; 17:3; 1 Korinito 15:53) Ka e maama e Iehova e mamahi kua logona hifo e tautolu ka tutupu e tau mena kelea ki a tautolu he vahā nei. He vahā kua mole, ne hukia e logonaaga ha Iehova he matematekelea e tau tagata haana i Aikupito. ‘Nakai fai fi a ia ke he tau matematekelea oti.’ (Isaia 63:9) Fakamui, he mogo ne liu e tau tagata haana ke ati e faituga haana mo e matakutaku ai ke he  tau fī ha lautolu, na maama e Iehova e tau logonaaga ha lautolu. Tala age a ia ki a lautolu: “Ha ko ia kua piki atu kia mutolu, kua piki atu ai a ia ke he alito mata he hana fofoga.” (Sakaria 2:8) Tuga e matua fifine ne hofihofi e logonaaga ke he tama mukemuke haana, ne logona e Iehova e fakaalofa ke he tau fekafekau haana ti manako ke lagomatai a lautolu. (Isaia 49:15) Fifitaki e tautolu e fakaalofa ha Iehova ka lali a tautolu ke maama e tau logonaaga he falu kaeke ko tautolu a ia he tuaga ha lautolu.​—Salamo 103:13, 14.

3. Fēfē e logonaaga ha Iesu ke he tau tagata?

³ Ne maama e Iesu e logonaaga he tau tagata ka matematekelea a lautolu, pete ne nakaila lauia a ia he tuaga ha lautolu. Ma e fakatai, iloa e ia tokologa e tagata ne uka e tau momoui. Ne pikopiko e tau takitaki lotu ki a lautolu ti taute loga e tau matafakatufono ne nakai mai he Atua. Matakutaku e tau tagata he tau takitaki nei. (Mataio 23:4; Mareko 7:1-5; Ioane 7:13) Pete ne nakai matakutaku a Iesu ia lautolu ti nakai talitonu ke he tau pikopiko ha lautolu, ne maama e ia e tau logonaaga he tau tagata. Ne hukia lahi a Iesu he kitia e puhala kelea ne taute aki a lautolu. Nakai fai lagomatai a lautolu, kua “tuga e tau mamoe nakai fai leveki.” (Mataio 9:36) Kua fakaako e Iesu mai he Matua haana ke fakaalofa ke he tau tagata ti “fakaalofa hohofi mo e fakaalofa noa.”​—Salamo 103:8.

4. He mogo ne kitia e Iesu e tau tagata ne matematekelea, ko e heigoa ne taute e ia?

⁴ He kitia e Iesu kua matematekelea e tau tagata, ne lagomatai e ia a lautolu ha kua fakaalofa a ia ki a lautolu. Ne tuga ni e Matua haana a ia. Ma e fakatai, taha mogo he mole e fenoga loa he tau aposetolo ha Iesu ke fakamatala, ne mategūgū a lautolu ti lata ke okioki he taha mena ogoogonoa. Ka e kitia e Iesu e tau tagata tokologa hane fakatali ia ia. Maama e ia kua manako a lautolu ke he lagomatai, ti “kamata ai a ia ke fakaako a lautolu ke he tau mena loga.”​—Mareko 6:30, 31, 34.

5, 6. Ka manako a tautolu ke fakaalofa tuga a Iehova, ko e heigoa kua lata ke taute e tautolu? Talahau e fakataiaga. (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁵ Ka manako a tautolu ke fakaalofa tuga a Iehova, ko e heigoa ha tautolu kua lata ke taute? Manamanatu ke he tuaga nei. Ha ha i ai e matakainaga taane fuata ne higoa ko Alan. Ne manamanatu a ia ke he matakainaga taane motua ne nakai malolō mitaki e tau hui ti pouli e tau mata. Manamanatu a Alan ke he tau kupu ha Iesu: “Tuga ne loto a mutolu kia eke he tau tagata kia mutolu, kia eke pihia foki e mutolu kia lautolu.” (Luka 6:31) Ti hūhū hifo a Alan, ‘Ko e heigoa ne manako au ke he falu ke taute ki a au?’ Pehē a ia, ‘Manako au ke he falu ke pelē fua polo mo au!’ Ka ko e matakainaga taane motua nei ne nakai maeke ke poi mo e pelē fua polo. Ti ko e mena kua lata mooli ia Alan ke hūhū hifo, ‘Kaeke ko au e matakainaga taane ia, ko e heigoa haaku ne manako au ke he falu ke taute ki a au?’

⁶ Pete ne fuata agaia a Alan, ne lali a ia ke manamanatu ke he logonaaga haana ane mai motua a ia. Ne fai magaaho a ia mo e matakainaga taane motua ti fanogonogo fakaeneene a ia he tutala e matakainaga. Ti kamata a ia ke maama kua uka ke he matakainaga taane ke totou e Tohi Tapu mo e fano hui he taha fale ke he taha fale he gahua ke he fonua. Ne kitia e Alan  e puhala ke lagomatai a ia ti manako ke taute e tau mena oti kua maeke ke lata mo e matakainaga. Ka maama e tautolu e logonaaga he falu tagata ti fakakite ki a lautolu e fakaalofa, to tuga a Iehova a tautolu.​—1 Korinito 12:26.

7. Maama fēfē e tautolu e tau tuaga he tau matakainaga ha tautolu?

⁷ Nakai mukamuka tumau ke maama e tau tuaga he falu tagata, mua atu ka nakaila haia a tautolu he tuaga ha lautolu. Ma e fakatai, tokologa e matakainaga ha tautolu kua mamahi ha kua gagao a lautolu po ke pakia po ke momotua a lautolu. Falu ne matematekelea lahi mahaki ha ko e gagao fakaatukehe po ke tupetupe lahi mahaki po ke ekefakakelea ki a lautolu he vahā fakamua. Falu ne feaki tokotaha e fanau po ke fai tagata he magafaoa ne nakai fekafekau ki a Iehova. Igatia e tau tagata oti mo e tau lekua, ti ko e laulahi he tau lekua ia kua kehe mai he ha tautolu. Ka e manako a tautolu ke fakakite e fakaalofa ke he falu mo e lagomatai a lautolu. Ti ko e heigoa ha tautolu ka taute? Liga igatia e tagata mo e kehe e manako. Ti ka fanogonogo fakaeneene a tautolu mo e lali tumau ke maama e tau logonaaga he tagata ia, to iloa e tautolu e puhala mitaki lahi ke lagomatai a ia. Liga maeke ia tautolu ke fakamanatu ki a ia e logonaaga ha Iehova hagaao ke he lekua haana. Po ke liga maeke a tautolu ke foaki ki a ia e lagomatai ke he falu puhala foki. Ka taute e tautolu e mena nei, kua fifitaki e tautolu a Iehova.​—Totou Roma 12:15; 1 Peteru 3:8.

8. Ko e heigoa ne lagomatai a Iesu ke mahani totonu?

⁸ Kua totonu a Iehova ke he tau tagata oti. (Luka 6:35) Ti ko Iesu kua tuga ni e Matua haana. Ko e heigoa ne lagomatai a Iesu ke mahani totonu ke he tau tagata he mogo ne haia a ia he lalolagi? Ne manamanatu a ia ke he tau logonaaga ha lautolu ke he mena ka talahau po ke taute e ia. Ma e fakatai, ko e fifine ne loga e mena kelea kua taute ne hau ki a Iesu. Tagi lahi mahaki a ia ti mokulu e tau hihina mata haana ke he na ve a Iesu. Ne maeke ia Iesu ke kitia na momoko lahi e fifine ha ko e tau mena kelea ne taute e ia ka kua fakatokihala tuai a ia. Mailoga e ia ka nakai mahani totonu a ia ke he fifine to une ni ki mua e kelea haana. Ati nava e ia e mitaki ne taute he fifine ti fakamagalo ki a ia. Ne vagahau totonu foki a Iesu ke he Farasaio ne nakai talia e mena ne taute e ia ma e fifine nei.​—Luka 7:36-48.

9. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke totonu tuga a Iehova? Talahau e fakataiaga.

⁹ Maeke fēfē a tautolu ke totonu tuga  a Iehova? Kua lata ia tautolu ke manamanatu fakamua to vagahau po ke taute e tautolu taha mena ke mahani molu a tautolu ke he falu mo e nakai fakamamahi e tau logonaaga ha lautolu. Tohia e Paulo kua “nakai lata ke taufetoko e [Kerisiano], ka kia mahani molu a ia ke he tau tagata oti.” (2 Timoteo 2:24) Ma e fakatai, manamanatu ke he puhala ka totonu a koe he tau tuaga pehēnei: Ka nakai taute fakamitaki he takitaki gahua e matagahua haana, ko e heigoa haau ke taute? Ka loga e mahina ne nakaila hau e matakainaga ke he tau feleveiaaga he Fale he Kautu, ko e heigoa ke tala age e koe ki a ia? Ka fakamatala a koe ti pehē e tagata kua lavelave lahi a ia ke tutala ki a koe, fakakite fēfē e koe e mahani totonu ki a ia? Ka hūhū atu e hoana ki a koe ko e ha ne nakai tala age e koe ki a ia falu pulega ne taute e koe, to vagahau nakai a koe ki a ia he puhala totonu? Kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he tau logonaaga he falu mo e puhala he tau kupu ha tautolu ka lauia ai a lautolu. Ti to iloa e tautolu e tau mena kua lata ke talahau mo e taute e tautolu ke totonu tuga a Iehova.​—Totou Tau Fakatai 15:28.

10, 11. Maeke fēfē a tautolu ke fakaako mai ia Iehova mo e kia pulotu? Talahau e fakataiaga.

¹⁰ Ne mahomo atu e pulotu ha Iehova, ti maeke a ia ke fifili ke kitia e mena ka tupu anoiha. Pete he nakai iloa e tautolu e vahā anoiha, maeke foki a tautolu ke pulotu. Fēfē? Ato taute e fifiliaga, maeke ia tautolu ke manamanatu to liga lauia fēfē ai a tautolu po ke falu. Nakai manako a tautolu ke tuga e tau Isaraela. Ne nakai manamanatu a lautolu ke he mena ka tupu ki a lautolu kaeke ke liuliu a lautolu ki a Iehova. Ti nakai manamanatu a lautolu ke he fakafetuiaga ha lautolu mo Ia mo e tau mena oti kua taute e Ia ma lautolu. Ha kua mailoga e Mose e mena nei, ne iloa e ia to taute he tau Isaraela e tau mena kelea. Pehē a ia: “Ha ko e motu ni a lautolu nakai ha i ai ha pulega, to nakai fai pulotu foki a lautolu. Ane mai kua iloilo a lautolu, po kua iloa e lautolu a tau mena nai! kia manamanatu ai e lautolu ke he ha lautolu a fakahikuaga.”​—Teutaronome 31:29, 30; 32:28, 29.

¹¹ Ma e fakatai, kaeke kua fakatū kapitiga a koe ke mau, manatu ka manako a koe ke he taha tagata, kua uka ke tautaofi haau a tau logonaaga mo e tau manako fakataane mo e fifine. Ti ua taute ha mena ka fakahagahaga kelea aki haau a fakafetuiaga uho mo Iehova! Ka kia pulotu mo e kalo kehe he hagahaga kelea. Fanogonogo ke he fakatonuaga pulotu ha Iehova: “Kua kitia he tagata lotomatala e kelea, mo e fakamumuli ai a ia; ka ko e tau tagata goagoa, kua o age ai a lautolu, ti fakahala ai a lautolu.”​—Tau Fakatai 22:3.

12. Maeke fēfē he mena ne manamanatu a tautolu ki ai ke fakahagahaga kelea a tautolu?

¹² Ko e tagata pulotu ne tautaofi e tau mena ne manamanatu a ia ki ai. Maeke he tau manatu ha tautolu ke lagomatai a tautolu po ke fakahagahaga kelea a tautolu,  tuga ni e afi ka lagomatai a tautolu po ke fakahagahaga kelea a tautolu. Ka fakaeneene a tautolu mo e afi, maeke a tautolu ke fakaaoga ai ke tunu aki e tau mena kai. Ka nakai fakaeneene a tautolu, maeke e afi ke vela e fale ha tautolu ti tamate foki a tautolu. Pihia foki e tau manatu ha tautolu. Ka manamanatu a tautolu ke he tau mena ne fakaako e tautolu mai ia Iehova, to mitaki ai ma tautolu. Kaeke ke manamanatu tumau a tautolu ke he mahani feuaki mo e manamanatu kua taute e tautolu e tau mena kelea, to manako lahi a tautolu ke he tau mena nei ti liga taute e tautolu. To liga moumou he mena ia e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova.​—Totou Iakopo 1:14, 15.

13. Ko e heigoa ne manamanatu a Eva hagaao ke he moui haana?

¹³ Maeke a tautolu ke fakaako mai he fakafifitakiaga he fifine fakamua ko Eva. Ne poaki a Iehova ki a Atamu mo Eva ke ua kai e fua he akau mai he “akau ke iloa ai e mitaki mo e kelea.” (Kenese 2:16, 17) Ka e tala age a Satani ki a Eva: “Nakai ni mamate a mua; Ha kua fioia he Atua ko e aho ka kai ai e mua, ti fakaala ai ha mua a tau mata; ti eke ai ni a mua ke tuga ne tau atua ke iloa ai e mitaki mo e kelea.” Ne manamanatu a Eva kua mitaki lahi e moui haana ka manamanatu a ia ma haana ke he mena kua mitaki mo e mena kua kelea. Na fakatumau a ia ke manamanatu ke he mena nei ti “kitia he fifine ko e akau mitaki ni ke kai, mo e fulufuluola mai.” Ti ko e heigoa ne tupu? “Ti toto ai e ia ke he fua he akau mo e kai ai; ne āge foki ke he hana tane ne fakalataha mo ia, ti kai ai foki e ia.” (Kenese 3:1-6) Ti ko e fua, “hoko mai ai e hala ke he lalolagi . . . ko e mate foki ha ko e hala.” (Roma 5:12) Nakai lata a Eva ke manamanatu tumau ke taute e mena kua kelea!

14. Ko e heigoa e tau hatakiaga he Tohi Tapu kua foaki ki a tautolu hagaao ke he mahani feuaki?

¹⁴ Mooli, nakai putoia e agahala ha Eva ke he mahani feuaki. Ka e hataki fakamahino he Tohi Tapu ki a tautolu ke nakai manamanatu tumau a tautolu ke taute ha mena ne mahani feuaki. Ne pehē a Iesu: “Ka kikite atu taha ke he fifine kia manako ki ai, kua faivao tuai a ia ke he hana loto.” (Mataio 5:28) Ne hataki foki e Paulo: “Aua foki neke taute e tau mena he tino ke hoko ai hana tau manako lahi.”​—Roma 13:14.

15. Ko e heigoa e tau koloa kua lata ia tautolu ke hagaaki ki ai, ti ko e ha?

¹⁵ Talahau foki he Tohi Tapu kua lata a tautolu ke hagaaki ke fakafiafia a Iehova ka e nakai manamanatu tumau ke maukoloa. Pete foki ka maukoloa e tagata, nakai puipui mooli he tupe haana a ia. (Tau Fakatai 18:11) Pehē a Iesu kua goagoa e tagata ka tanaki e ia e tau koloa loga ma haana ka e nakai tuku fakamua a Iehova he moui haana. Kua “nakai maukoloa a ia ke he Atua.” (Luka 12:16-21) Ka tanaki e tautolu e “tau koloa . . . ke he lagi” he taute e tau mena kua fakafiafia a Iehova, ne taute e tautolu a Ia ke fiafia ti fiafia foki a tautolu. (Mataio 6:20; Tau Fakatai 27:11) Ti ko e fakafetuiaga mitaki mo Iehova kua mua atu e aoga ke he ha mena foki.

16. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu he magaaho ka tupetupe a tautolu?

¹⁶ Ka lali a tautolu ke maukoloa he lalolagi nei, to tamai ki a tautolu e tau tupetupe loga. (Mataio 6:19) Pehē a Iesu ko lautolu kua tupetupe tumau ke he tau tupe to uka ke tuku fakamua tumau e Kautu he Atua he tau momoui ha lautolu. (Mataio 13:18,  19, 22) Falu tagata foki ne tupetupe tumau ke he tau mena kelea ka tutupu ki a lautolu. Kaeke ke tupetupe tumau a tautolu, to liga gagao a tautolu po ke kamata ke galo e tua ki a Iehova. Ka kua lata ia tautolu ke falanaki to lagomatai e Iehova a tautolu. Pehē e Tohi Tapu “ko e fakaatukehe ke he loto he tagata kua tukutukuhifo ai a ia; ka ko e kupu mitaki ke olioli ai.” (Tau Fakatai 12:25) Ti ka tupetupe a koe ke he taha mena, tutala ke he tagata kua fekafekau ki a Iehova mo e iloa mitaki a koe. Ko e matua, haau a taane po ke hoana, po ke kapitiga mitaki ka fakamalolō a koe ke falanaki ki a Iehova mo e lagomatai a koe ke fakatote hifo e tupetupe.

17. Lagomatai fēfē e Iehova a tautolu ka tupetupe a tautolu?

¹⁷ Maama mitaki e Iehova e tau logonaaga ha tautolu ke he ha tagata ti maeke ke lagomatai a tautolu ke fakatotoka hifo e tau logonaaga ha tautolu ka tupetupe. Ne tohi e Paulo: “Aua neke fakaatukehe a mutolu ke he taha mena taha; ka kia fakailoa atu ke he Atua e tau manako ha mutolu ke he tau mena oti kana ke he liogi, mo e ole, katoa mo e fakaaue. Ko e monuina foki mai he Atua kua mua ue atu ke he tau mena oti kua manamanatu ki ai, to leveki ai e tau loto ha mutolu, katoa mo e tau manatu ha mutolu kia Keriso Iesu.” (Filipi 4:6, 7) Ti ka tupetupe a koe, manamanatu ke he lagomatai kua foaki atu e Iehova ki a koe ke tumau e malolō he kapitiga haau mo ia, tuga e lagomatai mai he haau a tau matakainaga, tau motua, fekafekau fakamoli, tau agelu, mo Iesu.

18. Maeke fēfē he lotomatala ha tautolu ke manamanatu ke he tau mena ke lagomatai a tautolu?

¹⁸ He fakaako e tautolu, fifitaki e tautolu a Iehova ka fakaaoga e tautolu e lotomatala ha tautolu ke maama e tau logonaaga he falu. (1 Timoteo 1:11; 1 Ioane 4:8) To fiafia a tautolu ka fakakite e tautolu e fakaalofa mo e totonu ke he falu, ka manamanatu a tautolu ke he tau fua he tau mena kua taute e tautolu, ti kalo kehe a tautolu he tupetupe tumau. Kia manamanatu la tautolu ke he moui i lalo he pule he Kautu ti taute e tau mena oti kana ke fifitaki a Iehova.​—Roma 12:12.