KE HE molea 200 tau kua mole ko e tau tagata kua nakai falanaki ke he tau mena oti ne tohi i loto he tau nusipepa. He vahā nei kua nakai maeke ia tautolu ke talitonu e tau mena oti ne totou po ke kitia e tautolu he Initanete. Kua loga lahi mahaki e tau vala tala he Initanete, ti kua taute he tau matini foou ke mukamuka lahi ia tautolu ke moua ai. Lahi e vala tala ne mooli, aoga, mo e nakai hagahaga kelea, ka e lahi foki ne fakavai, nakai aoga, mo e hagahaga kelea. Ko e kakano haia kua lata ia tautolu ke fifili fakamitaki e tau mena ne totou e tautolu. He kamata e falu ke fakaaoga e Initanete, liga manatu a lautolu kua mooli e tau vala tala hokotaki ha kua haia he Initanete po ke fakafano he kapitiga ki a lautolu he meli hila. Liga to talitonu e lautolu e tala pete kua fakaliga kehe lahi. Ka e hataki he Tohi Tapu a tautolu: “Kua talia he tagata goagoa e tau kupu oti; ka ko e tagata lotomatala, kua manamanatu a ia ke he hana tau puhala.”​—Tau Fakatai 14:15.

Ko e taha faahi he goagoa he talitonu teao ke he tau mena oti ne logona e tautolu, ko e lotomatala. Ka lotomatala a tautolu, fakaeneene a tautolu ti talitonu ni ke he tau mena ne iloa e tautolu kua mooli. To nakai fakavaia a tautolu he talitonu ke he tala fakavai ne totou e tautolu he Initanete, pete kua mahuiga lahi. Ko e heigoa ka lagomatai a koe ke lotomatala? Fakamua, hūhū hifo: ‘Ko e tala kia mai he faahi kupega hila pauaki kua fakavē ke he mena mooli? Po ke mai he faahi kupega hila ne fakaatā ha tagata ke tohi e tau manatu ni haana, po ke mai he taha mena ne nakai iloa e puna maiaga? Kua fitā kia he fakakite he faahi kupega hila pauaki na fakavai e tala?’ * (Kikite matahui tala.) Ti fakaaoga e ‘manamanatu mitaki.’ (Tau Fakatai 7:7) Kaeke ke tuga kua ofoofogia e tau vala tala, liga to pihia mooli. Pihia foki ka totou e koe e tau vala tala kelea hagaao ke he falu, manamanatu ko hai ka aoga mai ai kaeke kua holofa e tala mo e kakano ne liga manako e taha ke fakaholofa ai.

Liga fakafano he falu tagata e tau vala tala ke he tau tagata oti ne matutaki mo lautolu ka e nakai fakakia fakamua na mooli nakai e tala po ke ai manamanatu ke he mena ka tupu he mole e fakafano  ai e lautolu. Liga ha kua manako tumau a lautolu ke mailoga he tau tagata a lautolu ti manako ke eke mo tagata fakamua ke fakaholofa e tau vala tala. (2 Samuela 13:28-33) Ka kua manamanatu e tagata lotomatala ke he hagahaga kelea ka fakatupu he mena nei. Ma e fakatai, kua maeke ke fakakelea e matahigoa he tagata po ke fakatokatokaaga.

Ko e tagata ne fakafano e tau vala tala ne liga nakai fakakia fakamua na mooli nakai ha kua lahi e magaaho mo e gahua ke taute. Manamanatu a ia to taute pihia e lautolu ne moua e fekau haana. Ka e uho lahi foki e tau magaaho ha lautolu. (Efeso 5:15, 16) He nakai fakafano e tau mena ne ailoa mooli e tautolu, kua mitaki ke manamanatu, “Ka fakauaua au, lata ia au ke tiaki ai!”

Hūhū hifo: ‘Fakafano tumau kia e au e tau meli hila? Kua lata nakai au ke fakamolemole atu ke he tau tagata matutaki haaku he fakafano ki a lautolu e tau vala tala hepe po ke fakavai? Fai tagata nakai kua ui ki a au ke ua liu ke fakafano e tau meli hila?’ Manatu, ka fai meli hila e tau kapitiga haau, maeke foki a lautolu ke fakaaoga e Initanete ti nakai manako ke he lagomatai haau ke kumi e tau mena ne fiafia a lautolu ki ai. Nakai manako a lautolu ke moua e tau meli hila loga ne putoia e tau tala vaiga, tau vitiō, po ke tau fakatino. Nakai pulotu foki ke fakafano e tau tapakiaga po ke tau fakamauaga tala matafeiga he tau lauga Tohi Tapu. * (Kikite matahui tala.) Ti manatu ka taute he tagata haana ni a kumikumiaga, he kumi e tau kupu Tohi Tapu, po ke tauteute e tau tali ni haana ma e tau feleveiaaga, to lahi e aoga ki a ia ke he fakafano e koe e tau vala tala oti nei.

Ko e heigoa haau kua lata ke taute ka kitia e koe taha mena he Initanete ne talahau e tau pikopiko kelea muitui hagaao ke he fakatokatokaaga ha Iehova? Mafiti ke tiaki e tau pikopiko ia! Ua talitonu ki ai. Nakai pulotu ke tala age e tau mena ne totou e koe ke he falu ti hūhū ke he tau manatu ha lautolu ha ko e mena to fakaholofa fakalahi ni he mena ia e tau vala tala hagahaga kelea. Ka fai mena ne kitia e koe he Initanete kua fakatupetupe ki a koe, ole ki a Iehova ma e pulotu ti tutala ke he tau matakainaga taane motua fakaagaaga. (Iakopo 1:5, 6; Iuta 22, 23) Nakai lata a tautolu ke ofo ha kua talahau he tau tagata e tau tala fakavai hagaao ki a tautolu. Talahau he tau tagata e tau tala fakavai hagaao ki a Iesu, ti hataki e ia e tau tutaki haana to favale e tau fī ha lautolu ki a lautolu mo e “tukumale pikopiko a lautolu . . . ke he tau mena kelea oti.” (Mataio  5:11; 11:19; Ioane 10:19-21) Ti ka pulotu a koe mo e manamanatu fakamitaki, to mailoga e koe ka pikopiko taha tagata mo e lali ke fakahehē e falu.​—Tau Fakatai 2:10-16.

Kua lata foki ia tautolu ke fakaeneene neke talahau e tau vala tala hagaao ke he tau matakainaga ha tautolu po ke tau mena tutupu kua logona e tautolu. Ha ha i ai e tau mogo kua nakai tonu po ke fakaalofa ke fakaholofa e tau vala tala pete he mooli ai. (Mataio 7:12) Ma e fakatai, nakai ko e mena fakaalofa po ke atihake ke fakafano e tau vala tala kelea hagaao ke he falu. (2 Tesalonia 3:11; 1 Timoteo 5:13) Ti nakai lata ke tala fakahanoa e falu tala. Liga manako e tau tagata ke fakailoa e tau vala tala nei he magaaho fakamui po ke puhala pauaki. Lata mogoia a tautolu ke fakalilifu e tonuhia ha lautolu ke fifili he magaaho mo e puhala ke fakailoa ai. Ti ka tala age tuai e tautolu e tau vala tala nei ke he falu, to lahi e hagahaga kelea ka fakatupu e tautolu.

He vahā nei, maeke he tau vala tala ke holofa mafiti, kaeke kua mooli po ke fakavai, aoga po ke nakai aoga, nakai hagahaga kelea po ke hagahaga kelea. Pete foki ka fakafano e koe e fekau ke he taha tagata, maeke he tagata ia ke fakafano fakamafiti ai ke he tau tagata he lalolagi. Ti totoko e manako ke fakafano fakamafiti e tau vala tala mo e ke he tau tagata oti ne iloa e koe. Pete ko e fakaalofa kua “talia e tau mena oti” ti nakai tuahā, kua nakai lata a tautolu ke goagoa ti talitonu e tau tala oti ne foou mo e fakaofoofo. (1 Korinito 13:7) To nakai talitonu e tautolu e tau pikopiko po ke tau mena vihiatia hagaao ke he fakatokatokaaga ha Iehova mo e tau matakainaga ha tautolu kua fakaalofa a tautolu ki ai. Manatu ko lautolu ne kamata mo e fakaholofa e tau pikopiko nei kua fakafiafia a Satani ko e Tiapolo, ko e “matua he pikopiko.” (Ioane 8:44) Kia fakalotomatala mogoia a tautolu mo e tumau ke manamanatu fakaeneene ke he puhala ka fakaaoga e tautolu e tau vala tala loga lahi mahaki ne moua e tautolu he tau aho takitaha. Tuga ne talahau he Tohi Tapu, “kua eke e goagoa mo tufaaga he tau tagata goagoa; ka ko e tau tagata lotomatala, kua fakafoufou ai a lautolu ke he iloilo.”​—Tau Fakatai 14:18.