1. Ko e heigoa ne taute e Manoa he logona e ia kua eke fai a ia mo matua taane?

KO MANOA mo e hoana haana ne iloa tonu kua nakai maeke a laua ke fai tama. Ti taha aho, ko e agelu a Iehova ne tala age ke he hoana ha Manoa to fanau e ia e tama taane. Ko e mena ofoofogia lahi! He mogo ne tala age e ia ki a Manoa, ne fiafia lahi a Manoa. Ka e manamanatu fakahokulo foki a ia ke he mena ne amanaki a Iehova mai ia ia ko e matua taane. Maeke fēfē a ia mo e hoana haana ke fakamahani e tama taane ha laua ke fakaalofa ki a Iehova mo e fekafekau ki a Ia ka e tokologa lahi e tagata i Isaraela ne taute e tau mena kelea? Ne olelalo a Manoa ki a Iehova ke liu fakafano age e agelu Haana ki a ia ti pehē: “Ke liu mai ai kia maua e tagata he Atua ne fakafano mai e koe, mo e fakakite mai e ia kia maua e tau mena ke eke ai e maua ke he tama ka fanau mai.”​—Tau Fakafili 13:1-8.

2. Ko e heigoa kua lata ia koe ke fakaako ke he fanau haau, ti maeke fēfē a koe ke taute e mena ia? (Kikite foki e puha “ Tau Tagata Fakaako Tohi Tapu ne Mua Atu e Aoga ki a Koe.”)

² Kaeke ko e matua a koe, liga maama e koe e logonaaga ha  Manoa. Ha ha ia koe foki e matagahua ke lagomatai e fanau haau ke iloa mo e fakaalofa ki a Iehova. (Tau Fakatai 1:8) He tapuakiaga he magafaoa, maeke ia koe ke lagomatai a lautolu ke fakaako tumau hagaao ki a Iehova mo e Tohi Tapu. Mooli, kua lata ia koe ke lahi e mena ke taute he nakai ni fakaako e Tohi Tapu mo e fanau haau he tau faahi tapu takitaha. (Totou Teutaronome 6:6-9.) Ko e heigoa foki ka lagomatai a koe ke fakamahani a lautolu ke fakaalofa mo e fekafekau ki a Iehova? He vala tala nei, to fakatutala a tautolu ke he fakafifitakiaga ha Iesu. Pete he nakai ko e matua taane a ia, maeke ia koe ke ako mai he puhala ne fakaako mo e fakamahani e ia e tau tutaki haana. Ne ofania mo e fakatokolalo a Iesu ki a lautolu. Ti ha ha ia ia e iloilo, kakano kua maama e ia e puhala ne logona hifo mooli a lautolu ti iloa e puhala ke lagomatai a lautolu. Kia kitekite a tautolu mogonei ke he puhala ka fifitaki e tautolu a Iesu.

3. Iloa fēfē he tau tutaki ha Iesu kua fakaalofa a ia ki a lautolu?

³ Fa tala age a Iesu ke he tau tutaki haana kua fakaalofa a ia ki a lautolu. (Totou Ioane 15:9.) Ne lahi foki e magaaho ne fakaaoga e ia mo lautolu. (Mareko 6:31, 32; Ioane 2:2; 21:12, 13) Nakai ni ko e faiaoga ha lautolu a Iesu; ka ko e kapitiga foki ha lautolu a ia. Ti nakai fakauaua ke he tau manamanatuaga ha lautolu kua fakaalofa a ia ki a lautolu. Ko e heigoa haau ka fakaako mai ia Iesu?

4. Maeke fēfē a koe ke fakakite ke he fanau haau kua ofania e koe a lautolu? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁴ Tala age ke he fanau haau kua ofania e koe a lautolu, ti fakakite ki a lautolu e kakano ne uho lahi a lautolu ki a koe. (Tau Fakatai 4:3; Tito 2:4) Ko Samuel ne nofo i Ausetalia, ne pehē: “He tote au, na fa mahani a Tete ke totou ki a au e My Book of Bible Stories he tau afiafi oti. Tali e ia e tau hūhū haaku,  kukukuku ki a au, ti figita au to mohe. Ofo lahi au he mogo fakamui he iloa kua nakai feaki hake a Tete he magafaoa ne mahani ke kukukuku mo e figifigita! Ka e lali mooli a ia ke fakakite kua ofania e ia a au. Ti ko e fua, ne tupu malolō e fakafetuiaga haaku mo ia, ti logona hifo e au e fiafia mo e haohao mitaki.” Lagomatai e fanau haau ke moua e logonaaga ia he tala age tumau ki a lautolu “Ofaofa e au a koe.” Kukukuku ti figifigita a lautolu. Fakaaoga e magaaho ke tutala, kai, mo e fefeua mo lautolu.

5, 6. (a) Ha kua fakaalofa a Iesu ke he tau tutaki haana, ko e heigoa haana ne taute? (e) Lata ke akonaki fēfē e koe e fanau haau?

⁵ Pehē a Iesu: “Kua akonaki atu mo e fahi [fakatonu] e au a lautolu oti kua fakaalofa au ki ai.” * (Kikite matahui tala.) (Fakakiteaga 3:19) Ma e fakatai, ne lagaloga e taufetoko he tau tutaki haana ko hai ia lautolu ne mua ue atu. Nakai toka noa e Iesu e lekua nei. Ka e fakatonu fakatekiteki tumau e ia a lautolu. Nukua totonu tumau a ia, ti fakatali a ia ke fakahako a lautolu he matakavi mo e magaaho kua tonu.​—Mareko 9:33-37.

⁶ Ha kua ofania e koe e fanau haau, iloa e koe kua lata a koe ke akonaki a lautolu. Falu mogo kua lahi ke fakamaama ki a lautolu e kakano kua hako po ke hepe e taha mena. Ka e kua ka nakai omaoma agaia a lautolu? (Tau Fakatai 22:15) Ako mai ia Iesu. Fakamanavalahi he fakatumau ke akonaki a lautolu he takitaki, fakamahani, mo e fakahako a lautolu. Fifili e matakavi mo e magaaho hako ke akonaki a lautolu, ti taute ai he puhala totonu. Ko e matakainaga fifine i Aferika Toga ne higoa ko Elaine ne manatu e puhala ne akonaki he tau matua haana a ia. Ne fakamaama tumau e laua e mena ne amanaki a laua mai ia ia. Ka tala age a laua ki a ia to fakahala a ia he liuliu, ti ko e mena ia ni ka taute e laua. Ka e pehē a ia: “Ne nakai akonaki e laua au ka ita a laua po ke nakai fakamaama e kakano ne akonaki ai au.” Ha ko e mena nei, ne iloa tumau e ia kua ofania he tau matua haana a ia.

7, 8. (a) Ko e heigoa ne fakaako he tau tutaki ha Iesu mai he tau liogi haana? (e) Maeke fēfē he tau liogi haau ke fakaako e fanau haau ke falanaki ke he Atua?

⁷ He magaaho ne teitei a Iesu ke tapaki mo e kelipopo, ne olelalo a ia ke he Matua haana: “Ava, ma Matua na e, mena maeke ia koe e tau mena oti kana; kia uta kehe a e kapiniu nai ia au; ka e aua neke eke hoku loto, ka ko e hāu a finagalo.” * (Kikite matahui tala.) (Mareko 14:36) Manamanatu la ke he logonaaga he tau tutaki ha Iesu he mogo ne logona, po ke iloa e lautolu e liogi haana he mogo fakamui. Mailoga e lautolu pete he mitaki katoatoa a ia, ne ole lagomatai agaia a ia ke he Matua haana. Ti ako e lautolu kua lata foki a lautolu ke fakatokolalo mo e falanaki ki a Iehova.

 ⁸ To lahi e mena ka ako he fanau haau mai he tau liogi haau. Mooli, nakai liogi noa ni a koe ke fakaako he fanau haau. Ka e he magaaho ka logona e lautolu a koe ne liogi, fakaako he mena ia a lautolu ke falanaki ki a Iehova. He tau liogi haau, ua ole hokoia ki a Iehova ke lagomatai e fanau haau, ka e ole foki ki a ia ke lagomatai a koe. Ko Ana ne nofo i Brazil, ne pehē: “He tutupu e tau lekua, tuga he gagao e tau matua tupuna haaku, maeke he tau matua haaku ke ole ki a Iehova ke foaki ki a laua e malolō ke fahia ke he tuaga mo e pulotu ke taute e tau fifiliaga mitaki. Pihia foki ka haia i lalo he peehiaga kelea lahi mahaki, ne toka atu e laua e tau lekua ha laua ki a Iehova. Ti ko e fua, iloa e au ke falanaki ki a Iehova.” Ka logona he fanau haau a koe ne ole ki a Iehova ke foaki ki a koe e loto malolō ke fakamatala ke he katofia po ke ole ke he takitaki gahua ke moua e magaaho ke fano he fonoaga, mailoga e lautolu kua falanaki a koe ki a Iehova ma e lagomatai, ti fakaako a lautolu ke taute pihia foki.

9. (a) Fakaako fēfē e Iesu e tau tutaki haana ke fakatokolalo mo e nakai lotokai? (e) Ka fakatokolalo mo e nakai lotokai a koe, ko e heigoa ka fakaako he fanau haau?

⁹ Tala age a Iesu ke he tau tutaki haana ke fakatokolalo mo e nakai lotokai, ti fakatoka foki e ia e fakafifitakiaga. (Totou Luka 22:27.) Kitia he tau aposetolo haana e tau foakiaga ne taute e ia ke fekafekau ki a Iehova mo e lagomatai e falu, ti fakaako a lautolu ke taute pihia foki. Maeke foki a koe ke fakaako e fanau haau he fakafifitakiaga haau. Ko Debbie ne tokoua e tama, kua pehē: “Nakai mahekeheke au ha kua fakaaoga he taane haaku e magaaho mo e falu, ha ko e motua a ia. Iloa e au ka ha ha he magafaoa ha mautolu e tau manako kua lata  mo e onoonoaga he taane haaku, to foaki mai e ia ki a mautolu.” (1 Timoteo 3:4, 5) Lauia fēfē e fakafifitakiaga ha Debbie mo e haana taane ko Pranas ke he magafaoa ha laua? Pehē a ia kua makai tumau e fanau haana ke lagomatai he tau toloaga. Fiafia a lautolu, loga e tau kapitiga mitaki, ti loto ke fakalataha mo e tau matakainaga ha lautolu. Ko e tau tagata oti he magafaoa mogonei kua fekafekau mau ki a Iehova he gahua he fonua. Ka fakatokolalo mo e nakai lotokai a koe, fakaako e koe e fanau haau ke makai ke lagomatai e falu.

10. Fakaaoga fēfē e Iesu e iloilo he mogo ne kumi he falu tagata i Kalilaia a ia?

¹⁰ Ha ha ia Iesu e iloilo ne mua ue atu. Nakai ni hagaaki a ia ke he tau mena ne taute he tau tagata ka e pihia mo e kakano ne taute ai e lautolu. Maeke a ia ke kitia e tau loto ha lautolu. Ma e fakatai, taha mogo ko e falu tagata i Kalilaia ne kumi a ia. (Ioane 6:22-24) Ne mailoga e ia ko e matapatu kakano ne haia a lautolu i ai, nakai he manako a lautolu ke fanogonogo ki a ia he fakaako, ka kua manako mena kai a lautolu. (Ioane 2:25) Iloa e Iesu e tau logonaaga mooli ha lautolu. Ti fakahako fakatekiteki e ia a lautolu mo e fakamaama ki a lautolu e tau hikiaga kua lata ia lautolu ke taute.​—Totou Ioane 6:25-27.

11. (a) Maeke fēfē a koe ke lali ke maama e tau logonaaga he fanau haau hagaao ke he gahua fakamatala? (e) Maeke fēfē a koe ke lagomatai e fanau haau ke fiafia ke he gahua he fonua?

¹¹ Pete he nakai kitia e koe e tau loto, maeke foki a koe ke moua e iloilo. Ma e fakatai, maeke a koe ke lali ke maama e tau logonaaga he fanau haau hagaao ke he gahua he fonua. Liga hūhū ki a koe ni, ‘Liga amaamanaki lahi kia a lautolu he gahua he fonua ke he magaaho ne ka okioki ke kai po ke inu taha mena? Ka mailoga e koe kua nakai fiafia lahi mahaki e fanau haau ke he gahua he fonua, lali ke taute taha mena ke fakalagalaga aki a lautolu. Age ki a lautolu e tau matagahua ikiiki ke taute ke logona hifo e lautolu kua fai aoga a lautolu.

12. (a) Ko e heigoa e mena ne hataki e Iesu ke he tau tutaki haana? (e) Ko e ha kua lata mooli e tau tutaki ha Iesu mo e hatakiaga haana?

¹² Puhala fe foki ne fakaaoga e Iesu e iloilo? Iloa e ia ko e taha hehē ka takitaki atu ke he taha hehē ti agahala lahi mahaki foki, ati hataki e ia e tau tutaki haana ke he mena nei. Ma e fakatai, iloa he tau tutaki kua hepe e mahani feuaki. Ne hataki e Iesu a lautolu hagaao ke he mena ka takitaki atu ke he mahani kolokolovao. Pehē a ia: “Ka kikite atu taha ke he fifine kia manako ki ai, kua faivao tuai a ia ke he hana loto. Kaeke foki ke tupetupe a koe he hau a mata matau, ati kape kehe a, mo e tiaki e koe.” (Mataio 5:27-29) Ne nonofo e tau tutaki ha Iesu he vahāloto he tau tagata Roma mahani kolokolovao ne fiafia ke kitekite e tau taute tala ne puke he tau fakatino feuaki mo e vagahau kiva. Ti hataki totonu e Iesu e tau tutaki haana ke kalo kehe he ha mena ka uka lahi ia lautolu ke taute e mena kua hako.

13, 14. Maeke fēfē a koe ke lagomatai e fanau haau ke kalo kehe he tau fakafiafiaaga fakalialia?

¹³ Ha ko e matua, maeke ia koe ke fakaaoga e iloilo ke puipui e fanau haau mai he taute e mena kua nakai fakafiafia a Iehova. Momoko ai, he vahā nei ko e tau tama ikiiki foki kua lauia he tuaga hagahaga kelea he kitia e tau fakatino telefua mo e falu tohi mahani feuaki. Mooli, lata ia koe ke tala age ke he fanau haau kua hepe ke onoono ke he tau mena fakalialia. Ka e lahi atu foki e mena ka taute e koe ke puipui a lautolu. Hūhū hifo ki a koe: ‘Iloa nakai he fanau haaku  e kakano kua hagahaga kelea lahi e tau fakatino telefua? Ko e heigoa ati manako a lautolu ke onoono ke he tau fakatino nei? Fakamukamuka nakai e au ma lautolu ke tutala ki a au hagaao ke he ha mena, ti maeke a lautolu ke ole lagomatai ki a au pete ka kamatamata a lautolu ke onoono ke he tau fakatino telefua?’ Ka ikiiki lalahi foki e fanau, maeke ia koe ke tala age ki a lautolu: “Ka kitia e koe ha mena he Initanete kua fia iloa a koe hagaao ke he mahani fakataane mo e fifine ti manako a koe ke onoono ki ai, fakamolemole hau ke tutala ki a au. Ua matakutaku po ke mā lahi ke ole lagomatai ki a au. Manako au ke lagomatai a koe.”

¹⁴ Ka fifili e koe e fakafiafiaaga ke lata mo koe, manamanatu fakamitaki foki ke he puhala ka eke a koe mo fakafifitakiaga mitaki ma e fanau haau. Ko Pranas ne totoku he kamataaga, ne pehē: “Maeke ia koe ke talahau hagaao ke he tau mena loga, ka e to kitekite e fanau haau ke he tau mena ne taute e koe ti fifitaki ki a koe.” Ka mataala tumau a koe ke fifili e tau leo kofe, tau pepa, mo e tau kifaga nukua eke mo tau fakafiafiaaga meā, maeke a koe ke lagomatai e fanau haau ke taute pihia foki.​—Roma 2:21-24.

15, 16. (a) Ko e ha kua mauokafua a koe to lagomatai e Iehova a koe ke fakamahani e fanau haau? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu ki ai he vala tala ka mui mai?

¹⁵ Ko e heigoa ne tupu he ole a Manoa ki a Iehova ke lagomatai a ia ke eke mo matua mitaki? “Kua fanogonogo mai e Atua ke he leo a Manoa.” (Tau Fakafili 13:9) Tau matua, to fanogonogo foki a Iehova ke he tau liogi ha mutolu. To lagomatai e ia a mutolu ke fakamahani e fanau ha mutolu. Mo e to lagomatai e ia a mutolu ke fakakite ha mutolu a ofania, kia fakatokolalo, mo e ke moua e iloilo.

¹⁶ Tuga ni he lagomatai e Iehova a koe ke fakamahani e fanau haau he magaaho ne ikiiki agaia a lautolu, maeke a ia ke lagomatai a koe ke fakamahani a lautolu he magaaho ka fuata mui a lautolu. He vala tala ka mui mai, to fakatutala a tautolu ke he fakafifitakiaga ha Iesu he ofania, fakatokolalo, mo e iloilo ka lagomatai a koe ke fakamahani e fuata mui haau ke fekafekau ki a Iehova.