1. Ko e ha kua fakaako hagaao ke he tau agelu?

MANAKO a Iehova ke iloa e tautolu e magafaoa haana. Ko e tau agelu ko e vala he magafaoa he Atua. I loto he Tohi Tapu ne fakahigoa a lautolu ko e “tau tama tane . . . he Atua.” (Iopu 38:7) Ko e heigoa e gahua he tau agelu? Lagomatai fēfē e lautolu e tau tagata he vahā fakamua? Ti maeke nakai a lautolu ke lagomatai a tautolu mogonei?​—Kikite Tala he Matahiku 8.

2. Ko hai ne tufuga e tau agelu? Tokofiha e agelu ne tufuga?

² Lata a tautolu ke iloa ko hai ne tufuga e tau agelu. Tala mai e Kolose 1:16 ki a tautolu he mole e tufuga e Iehova a Iesu, “ne eke . . . e tau mena oti kana, ko e tau mena ha he lagi, mo e tau mena ha he lalolagi.” Putoia foki e tau agelu. Tokofiha e agelu ne tufuga? Pehē e Tohi Tapu ne totou teau miliona e tau agelu.​—Salamo 103:20; Fakakiteaga 5:11.

3. Ko e heigoa he Iopu 38:4-7 ne tala mai hagaao ke he tau agelu?

³ Fakaako foki he Tohi Tapu ki a tautolu na tufugatia fakamua e Iehova e tau agelu ato tufugatia e ia e lalolagi. Fēfē e logonaaga ha lautolu he kitia e lalolagi? Tala mai he tohi a Iopu ne fiafia a lautolu. Ko e magafaoa tata a lautolu kua fekafekau auloa ki a Iehova.​—Iopu 38:4-7.

4. Iloa fēfē e tautolu kua fiafia e tau agelu ke he tau tagata?

⁴ Fiafia tumau e tau agelu ke he tau tagata mo e ke he finagalo ha Iehova ma e lalolagi mo e tau tagata. (Tau Fakatai 8:30, 31; 1 Peteru 1:11, 12) Momoko lahi a lautolu he magaaho ne totoko a Atamu mo Eva. Ti kua  mua atu e momoko ha lautolu mogonei ke kitia kua tokologa e tagata ne nakai omaoma ki a Iehova. Ka ko e magaaho ka fakatokihala e taha tagata ti liu mai ke he Atua, kua fiafia lahi e tau agelu. (Luka 15:10) Fiafia lahi e tau agelu ki a lautolu kua fekafekau ke he Atua. Fakaaoga e Iehova e tau agelu ke lagomatai mo e puipui e tau fekafekau haana he lalolagi. (Heperu 1:7, 14) Kitekite la tautolu ke he falu he tau fakatai nei.

5. Lagomatai fēfē he tau agelu e tau fekafekau he Atua he vahā fakamua?

 ⁵ Ne fakafano e Iehova tokoua e agelu ke lagomatai a Lota mo e magafaoa haana ke fehola kehe mai he moumouaga he tau maaga ko Sotoma mo Komora. (Kenese 19:15, 16) Totou teau e tau tau he mole, ne tuku e perofeta ko Tanielu he ana leona, ka e nakai fakamamahi ki a ia ha kua “fakafano mai he Atua . . . hana agelu, kua pa ai e tau gutu he tau leona.” (Tanielu 6:22) Magaaho fakamui, ne tuku e aposetolo ko Peteru he fale puipui ka e fakafano e Iehova e agelu ke fakatoka mai a Peteru. (Gahua 12:6-11) Lagomatai foki he tau agelu a Iesu he nofo a ia he lalolagi. Ma e fakatai, he mole e papatiso a Iesu “kua fekafekau foki e tau agelu kia ia.” (Mareko 1:13) He teitei a Iesu ke tamate, ko e agelu ne “fakamalolo a ia.”​—Luka 22:43.

6. (a) Iloa fēfē e tautolu kua lagomatai he tau agelu e tau tagata he Atua he vahā nei? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka tali e tautolu mogonei?

⁶ He vahā nei, kua nakai kitia mata he tau tagata e tau agelu. Ka e fakaaoga agaia he Atua e tau agelu ke lagomatai e tau fekafekau haana. Pehē e Tohi Tapu: “Kua fakatu e fale api he agelu a Iehova ke pa takai a lautolu kua matakutaku kia ia, ke laveaki foki e ia a lautolu.” (Salamo 34:7) Ko e ha ne lata ke puipui a tautolu? Ha ko e tau fī malolō ne manako ke fakamamahi a tautolu. Ko hai a lautolu ia? Mai i fe a lautolu? Puhala fe kua lali a lautolu ke fakamamahi a tautolu? Ke tali e tau hūhū ia, o mai la ke onoono ke he mena ne tupu he mole laia e tufugatia a Atamu mo Eva.

7. Ko e heigoa ne taute he tau tagata ha ko e tau fakavaia ha Satani?

⁷ Fakaako e tautolu he Veveheaga 3 ne taha e agelu ne totoko ke he Atua ti manako ke pule ke he falu. Fakahigoa he Tohi Tapu a ia ko Satani ko e Tiapolo. (Fakakiteaga 12:9) Manako foki a Satani ke he falu ke totoko ke he Atua. Ne maeke a ia ke fakavaia a Eva, ti tali mai he magaaho ia  ne fakavaia e ia e tau tagata tokologa. Ka ko e falu tuga a Apelu, Enoka, mo Noa, ne tumau ni e fakamooli ki a Iehova.​—Heperu 11:4, 5, 7.

8. (a) Puhala fe ne eke e falu agelu mo tau temoni? (e) Ko e heigoa he tau temoni ne taute ke hao mai he Fakapuke?

⁸ He vahā ha Noa, ne totoko falu agelu ti toka e kaina ha lautolu he lagi ke momoui ko e tau tagata he lalolagi. Ko e ha? Tala mai he Tohi Tapu kua manako a lautolu ke faihoana. (Totou Kenese 6:2.) Ka kua hepe e tau agelu he taute e mena ia. (Iuta 6) He tuga e tau agelu kelea ia, laulahi he tau tagata he magahala ia ne matahavala mo e favale. Ti fifili a Iehova ke utakehe e tau tagata kelea he fakapuke e lalolagi katoa. Ka e fakahao e ia e tau fekafekau fakamooli haana. (Kenese 7:17, 23) Ke hao mai, ne liliu e tau agelu kelea ke he lagi. Fakahigoa he Tohi Tapu e tau agelu kelea ia ko e tau temoni. Ne fifili a lautolu ke fakalataha he totokoaga ha Satani, ti pule e Tiapolo ki a lautolu.​—Mataio 9:34.

9. (a) Ko e heigoa ne tupu ke he tau temoni he liliu hake a lautolu ke he lagi? (e) Ko e heigoa ha tautolu ka fakaako ki ai mogonei?

⁹ Ha kua totoko e tau temoni, ne nakai talia e Iehova a lautolu ke he magafaoa haana. (2 Peteru 2:4) Nakai maeke e tau temoni ke liu fakafaliu a lautolu ke eke mo tau tagata, ka e matutaki agaia a lautolu ke “fakahehe e lalolagi oti.” (Fakakiteaga 12:9; 1 Ioane 5:19) O mai la ke fakaako ke he puhala ne fakavai, po ke fakahehē e lautolu e tokologa.​—Totou 2 Korinito 2:11.

10. Puhala fe kua fakavai he tau temoni e tau tagata?

¹⁰ Loga e puhala kua fakavai he tau temoni e tau tagata. Magaaho ka matutaki e tau tagata ke he tau temoni ne matutaki fakahako ai po ke puhala he taha tagata, tuga e taulatua po ke tagata talahau tuai (psychic). Ko e matutaki mo e tau temoni kua fakahigoa ko e fakatemoni po ke  fakataulatua. Ka kua poaki mai e Tohi Tapu ki a tautolu ke fakamamao mo e ha mena kua matutaki ke he tau temoni. (Kalatia 5:19-21) Ko e ha? Ke tuga e tagata takafaga ne fakaaoga e matahele ke hele aki e tau manu, fakaaoga he tau temoni e tau fakavai ke hele mo e līlī aki e tau tagata.​—Kikite Tala he Matahiku 25.

11. Ko e heigoa e lagatau ke talahau tuai, ti ko e ha kua lata a tautolu ke kalo kehe mai ai?

¹¹ Taha he tau fakavai ha lautolu ko e lagatau ke talahau tuai. Kua kakano ko e fakaaoga e tau malolō he tau temoni ke lali ke iloa e tau mena ka tutupu he vahā i mua po ke tau mena galo. Liga lali e taha tagata ke taute e mena nei he onoono ke he tau fetū, kumikumi ke he tau fakakiteaga, totou e tau lau pelē taulatua, fakaaoga e crystal ball, po ke totou e alolima he tagata. Tokologa ne manatu kua mitaki e tau puhala nei, ka e nakai pihia. Ko e tau mena ia kua mua atu e hagahaga kelea. Ma e fakatai, fakakite mai he Tohi Tapu na gahua fakalataha e tau temoni mo e tau tagata taulatua. He Gahua 16:16-18, totou e tautolu hagaao ke he “agaga talahau tuai” ne lagomatai e tama fifine ke taute e “tau talahau tuai.” He mole e fekau he aposetolo ko Paulo e temoni ke fano kehe, ne galo he tama fifine e agaaga talahau tuai haana.

12. (a) Ko e ha kua hagahaga kelea he lali ke matutaki mo e tau tagata mamate? (e) Ko e ha e tau fekafekau he Atua ne nakai putoia ke he tau aga fakatemoni?

¹² Fakaaoga he tau temoni e taha fakavai foki ke hele aki e tau tagata. Lali a lautolu ke taute a tautolu ke talitonu na maeke ke tutala ki a lautolu ne mamate, mo e ko lautolu kua mamate kua momoui agaia he taha matakavi ti maeke ke matutaki mai po ke fakamamahi a tautolu. Ma e fakatai, ko e taha tagata ne mate e kapitiga po ke taha he magafaoa ne liga fano ke he tagata tuga e taulatua, ne pehē kua maeke a ia ke tutala mo e tau tagata mamate.  Liga tala age he taulatua ke he tagata e tala fuluola hagaao ke he kapitiga po ke taha he magafaoa kua mate, ti hokotia foki ke fifitaki e leo he tagata kua mate. (1 Samuela 28:3-19) Loga e tau aga ke he mauku ne fakavē foki ke he taofiaga na momoui agaia a lautolu ne mamate he taha matakavi. Liga putoia he tau mena nei e tau fakamanatuaga he mauku, tū e tau he mate, tau foakiaga ke he tau tagata mamate, po ke tau alaala ne putoia e tau aga fakatemoni. Magaaho ka nakai talia e tau Kerisiano ke taute e tau aga nei, liga tutuhia he tau magafaoa po ke maaga a lautolu, amuamu, po ke fakavihia ke taute mena mo lautolu. Ka e iloa he tau Kerisiano ko e tau tagata ne mamate kua nakai momoui he taha matakavi foki. Nakai maeke ke matutaki mo lautolu, ti nakai maeke a lautolu ke fakamamahi a tautolu. (Salamo 115:17) Kia fakaeneene fakalahi. Aua neke lali ke matutaki mo e tau tagata mamate po ke tau temoni ti aua neke putoia ke he tau aga fakatemoni.​—Totou Teutaronome 18:10, 11; Isaia 8:19.

13. Ko e heigoa ne taute he tau tagata tokologa ne matakutaku he magaaho fakamua ke he tau temoni?

¹³ Ne nakai ni fakavai he tau temoni e tau tagata ka e fakamatakutaku foki a lautolu. He mogonei, ne iloa e Satani mo e tau temoni haana “kua tote [e] vaha” ne toe ato utakehe he Atua a lautolu mai he lalolagi, ti kua ita mo e vale lahi a lautolu. (Fakakiteaga 12:12, 17) Pete ia, totou afe e tagata ne matakutaku he magaaho fakamua ke he tau temoni kua nakai matakutaku ki ai mogonei. Puhala fe ne vevehe kehe a lautolu mai he matakutaku ke he tau temoni?

14. Ke tuga e tau Kerisiano he senetenari fakamua, puhala fe ka vevehe kehe mai a tautolu he tau temoni?

¹⁴ Tala mai he Tohi Tapu ki a tautolu e puhala ke totoko e tau temoni mo e puhala ke vevehe kehe mai ia lautolu.  Ma e fakatai, falu he maaga ko Efeso ne matutaki mo e tau temoni ato iloa e lautolu e kupu mooli. Puhala fe ne vevehe kehe mai a lautolu? Pehē e Tohi Tapu: “Na tokologa foki a lautolu ne eke e tau lagatau he tau taulaatua, kua fakapotopoto e lautolu e tau tohi ha lautolu, mo e huhunu ai ki mua he tau tagata oti.” (Gahua 19:19) Ha kua manako a lautolu ke eke mo tau Kerisiano, ne moumou oti e tau tohi ha lautolu ke he tau mena fakamana. Lata ke taute pihia foki he vahā nei. Ko e tau tagata oti ne manako ke fekafekau ki a Iehova kua lata ke tiaki e tau koloa ne matutaki ke he tau temoni. Putoia ke he tau mena nei e tau tohi, tau mekasini, tau horoscope, tau kifaga, leo kofe, tau pelē, mo e tau fakatino foki ne fakatātā e taute mana, tau temoni, po ke tau malolō mana ke tuga kua mitaki po ke fakafiafia. Putoia foki e tau mena ne tui he tau tagata ke puipui aki a lautolu mai he tau mena kelea.​—1 Korinito 10:21.

15. Ko e heigoa foki kua lata a tautolu ke taute ke totoko a Satani mo e tau temoni?

¹⁵ Fai tau he mole e moumou e lautolu i Efeso e tau tohi ha lautolu ke he tau mena fakamana, ne tohi he aposetolo ko Paulo kua lata agaia a lautolu ke “tau” atu ke he “tau agaga kelea.” (Efeso 6:12) Ti pete ne fitā he tugi e lautolu e tau tohi, lali agaia e tau temoni ke fakamatematekelea a lautolu. Ko e heigoa foki mogoia ha lautolu kua lata ke taute? Tala age a Paulo ki ai: “Kia toto e akau punuti [po ke, pāpātau], ko e tua haia, kia maeke ai ke tamate e tau fana kaka oti hana kua kelea.” (Efeso 6:16) Tuga ni he maeke e akau punuti ke puipui e kautau he felakutaki, maeke e tua ha tautolu ke puipui a tautolu. Ka mauokafua katoatoa a tautolu to puipui mai e Iehova, to maeke a tautolu ke totoko a Satani mo e tau temoni.​—Mataio 17:20.

16. Maeke fēfē a tautolu ke fakamalolō lahi e tua ha tautolu ki a Iehova?

¹⁶ Maeke fēfē a tautolu ke fakamalolō lahi e tua ha tautolu  ki a Iehova? Lata a tautolu ke totou e Tohi Tapu he tau aho takitaha mo e fakaako ke falanaki ki a ia ke puipui a tautolu. Ka lahi e mauokafua ha tautolu ki a Iehova, to nakai maeke a Satani mo e tau temoni ke fakamatematekelea a tautolu.​—1 Ioane 5:5.

17. Ko e heigoa foki ka puipui a tautolu mai he tau temoni?

¹⁷ Ko e heigoa foki he tau Kerisiano i Efeso ne lata ke taute? Ne nonofo a lautolu he maaga ne puke he fakatemoni. Ti pehē a Paulo ki a lautolu: ‘Kia nakai noa mo e tau liogi.’ (Efeso 6:18) Lata a lautolu ke ole ki a Iehova ma e haana puipuiaga he tau magaaho oti. Ka e kua a tautolu? Nonofo foki a tautolu he lalolagi ne puke he fakatemoni. Ti lata foki a tautolu ke ole ki a Iehova ma e haana puipuiaga, mo e lata a tautolu ke fakaaoga e higoa haana ka liogi. (Totou Tau Fakatai 18:10.) Ka ole tumau a tautolu ki a Iehova ke laveaki mai ia Satani, to tali e Iehova e tau liogi ha tautolu.​—Salamo 145:19; Mataio 6:13.

18, 19. (a) Puhala fe ka kautū a tautolu he totoko ki a Satani mo e tau temoni? (e) Ko e heigoa e hūhū ka tali he veveheaga ka mui mai?

¹⁸ Ka tiaki e tautolu e tau mena oti he tau momoui ha tautolu ne matutaki ke he fakatemoni mo e falanaki ki a Iehova ke puipui mai, maeke a tautolu ke totoko a Satani mo e tau temoni. Nakai lata a tautolu ke matakutaku ia lautolu. (Totou Iakopo 4:7, 8.) Mua atu e malolō ha Iehova ke he tau temoni. Na fakahala e ia e tau temoni he vahā ha Noa, mo e to moumou e ia a lautolu he vahā i mua. (Iuta 6) Manatu, nakai tau a tautolu hoko tautolu ni. Kua fakaaoga e Iehova e tau agelu haana ke puipui a tautolu. (2 Tau Patuiki 6:15-17) Maeke a tautolu ke mauokafua ke he lagomatai ha Iehova, mo e kautū he totoko ki a Satani mo e tau temoni.​—1 Peteru 5:6, 7; 2 Peteru 2:9.

¹⁹ Kaeke kua lahi mahaki e fakamatematekelea e Satani mo e tau temoni, ko e ha ne nakaila moumou he Atua a lautolu? To tali e hūhū nei he veveheaga ka mui mai.