1, 2. Ko e ha kua lata ia tautolu ke mailoga e liogi ko e monuina lahi, mo e ko e ha kua lata ia tautolu ke iloa e tau mena ne fakaako he Tohi Tapu hagaao ki ai?

FAKATATAI atu ke he lagi mo e lalolagi katoatoa, kua tote lahi e fua lalolagi. Ko e mooli, ki a Iehova, ‘ko Ia ne Eke e lagi katoa mo e lalolagi,’ ko e tau motu he tau tagata kua tuga e maga vai tote ne hihina hifo he pakete. (Salamo 115:15; Isaia 40:15) Ka e pehē e Tohi Tapu: “Kua tata mai a Iehova kia lautolu oti kana ne ui atu kia ia, ko lautolu oti ne ui kia ia mo e fakamoli. Kua eke e ia e mena kua manako ki ai e lautolu kua matakutaku kia ia; to fanogonogo a ia ke he ha lautolu a kalaga atu.” (Salamo 145:18, 19) Manamanatu la ke he kakano he mena ia! Kua tata mai e Tufuga malolō ue atu ki a tautolu mo e to fanogonogo ki a tautolu kaeke “ui kia ia mo e fakamoli.” Ko e lilifu ha ia ha tautolu ke o atu ke he Atua he liogi!

² Kaeke manako a tautolu ke fanogonogo a Iehova ke he tau liogi ha tautolu, kua lata ke liogi he puhala ne talia e ia. Maeke fēfē ia tautolu ke taute e mena nei ato maama fakamua e tautolu e tau mena ne fakaako he Tohi Tapu ke he liogi? Kua lata ia tautolu ke iloa e mena ne talahau he tau Tohiaga Tapu ke he matakupu nei, ha kua lagomatai he liogi a tautolu ke fakatata lahi atu ki a Iehova.

3. Ko e heigoa e taha kakano aoga ne lata ia tautolu ke liogi ki a Iehova?

³ Taha e kakano aoga ne lata ia tautolu ke liogi ki a Iehova ha kua uiina e ia a tautolu ke taute pihia. Ne fakamalolō he Kupu haana a tautolu: “Aua neke fakaatukehe a mutolu ke he taha mena taha; ka kia fakailoa atu ke he Atua e tau manako ha mutolu ke he tau mena oti kana ke he liogi, mo e ole, katoa mo e fakaaue. Ko e monuina foki mai he Atua kua mua ue atu ke he tau mena oti kua manamanatu ki ai, to leveki ai e tau loto ha mutolu, katoa mo e tau manatu ha mutolu kia Keriso Iesu.” (Filipi 4:6, 7) Ti kua nakai manako a tautolu ke fakaheu e foakiaga fakaalofa pihia ne taute he Pule Tokoluga he lagi mo e lalolagi katoatoa!

4. Maeke fēfē he liogi tumau ki a Iehova ke fakamalolō e fakafetuiaga ha tautolu mo ia?

⁴ Ko e taha kakano foki ke liogi ha ko e mena ka liogi tumau ki a Iehova ko e puhala a ia ke fakamalolō e fakafetuiaga ha tautolu mo ia. Kua nakai fetutalaaki e tau kapitiga mooli he magaaho ni ka fai mena ka manako ki ai. Ka e, femataaki e tau kapitiga mitaki, ati malolō lahi e fakafetuiaga ha laua he fakakite mooli e tau manatu, tau tupetupe, mo e tau logonaaga ha laua. Ke he falu a mena, kua tatai e tuaga ia hagaao  ke he fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova ko e Atua. Ha ko e lagomatai he tohi nei, ati lahi e mena ne ako e koe hagaao ke he mena ne fakaako he Tohi Tapu ki a Iehova, ko e aga haana, mo e haana tau finagalo. Kua hokotia a koe ke iloa a ia ko e Matua mooli. Kua foaki atu he liogi e magaaho ke fakakite e tau manatu mo e tau logonaaga hokulo haau ke he Matua haau he lagi. He taute pihia, kua fakatata lahi atu a koe ki a Iehova.—Iakopo 4:8.

5. Ko e heigoa ne fakakite kua nakai fanogonogo a Iehova ke he tau liogi oti?

⁵ Fanogonogo nakai a Iehova ke he tau liogi oti? Mailoga e mena ne tala age e ia ke he tau Isaraela totoko he vahā he perofeta ko Isaia: “Ka fakaloga ai e mutolu e tau liogi nakai fanogonogo atu au; kua puke ha mutolu a tau lima ke he toto.” (Isaia 1:15) Ti kua taute he falu gahua e Atua ke nakai fanogonogo ke he tau liogi ha tautolu. Ma e tau liogi ha tautolu ke talia he Atua, kua lata ia tautolu ke taute falu poaki aoga.

6. Ke fanogonogo e Atua ke he tau liogi ha tautolu, ko e heigoa e poaki ne mua, mo e maeke fēfē ia tautolu ke taute e poaki ia?

⁶ Ko e poaki ne mua, kua lata ia tautolu ke fakagahuahua e tua. (Totou Mareko 11:24.) Ne tohia he aposetolo ko Paulo: “Ti nakai maeke ke fakafiafia kia ia [Atua]; ha ko e mena lata ia ia kua fina atu ke he Atua ke talia kua moui a ia, ko ia foki kua taui mai a lautolu kua kumi fakamakutu kia ia.” (Heperu 11:6) He ha ha ai e tua mooli kua nakai kuenaia ke iloa teao kua moui e Atua ti kua logona mo e tali e ia e tau liogi. Kua kitia mooli e tua ha ko e tau gahua ha tautolu. Kua lata ia tautolu ke fakakite fakamahino kua ha ha ia tautolu e tua ke he puhala moui ha tautolu he tau aho oti.—Iakopo 2:26.

7. (a) Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakalilifu he magaaho ka vagahau ki a Iehova he liogi? (e) Ka liogi ke he Atua, maeke fēfē ia tautolu ke fakakite e mahani fakatokolalo mo e fakamooli?

⁷ Kua poaki foki e Iehova, ko lautolu ne o atu ki a ia he liogi kua lata ke lafi ki ai e mahani fakatokolalo mo e fakamooli.  Ti kua nakai kia ha ha ia tautolu e kakano ke fakatokolalo he magaaho ka vagahau ki a Iehova? He magaaho ka vagahau e tau tagata ke he patuiki po ke pelesiteni, kua fa vagahau ai ke he puhala fakalilifu, he mailoga e tuaga pule tokoluga haana. Ti kua lata lahi foki ke fakalilifu a tautolu ka tutala ki a Iehova! (Salamo 138:6) Ha ko ia ko e ‘Atua Malolo Ue Atu.’ (Kenese 17:1) Ka liogi ke he Atua, kua lata ke fakakite he puhala ka tutala a tautolu ki a ia kua mailoga fakatokolalo e tautolu e tuaga ha tautolu ki mua haana. Ko e mahani fakatokolalo pihia ka omoi a tautolu ke liogi fakamooli mai he loto, he kalo kehe he tau liogi liu fatiaki tumau.—Mataio 6:7, 8.

8. Maeke fēfē ia tautolu ke fakatatau atu ke he tau mena ne liogi a tautolu ki ai?

⁸ Taha poaki foki ke maeke ke logona he Atua, kua lata ke gahua fakatatau mo e tau liogi ha tautolu. Kua amanaki a Iehova ke taute e tautolu e tau mena kua fahia ki ai ke felauaki mo e tau liogi ha tautolu. Ke fakatai, kaeke liogi a tautolu, “Kia foaki mai e koe ke he aho nai ha mautolu a tau mena kai, ke lata ke he aho taha,” kua lata ia tautolu ke gahua fakamalolō ke he ha gahua ne maeke ia tautolu ke taute. (Mataio 6:11; 2 Tesalonia 3:10) Kaeke liogi a tautolu ma e lagomatai ke kautū mai he lolelole he tino, lata ia tautolu ke fakaeneene ke kalo kehe he tau tutūaga ka fakataki a tautolu ke he kamatamata. (Kolose 3:5) He lafi ke he tau poaki aoga nei, kua ha ha ai e tau hūhū hagaao ke he liogi ne kua manako a tautolu ke moua e tali.

9. Ki a hai ne lata ia tautolu ke liogi ki ai, mo e puhala ia hai?

⁹ Ko hai kua lata ke liogi a tautolu ki ai? Ne fakaako e Iesu e tau tutaki haana ke liogi ke he ‘ha mautolu a Matua ha ha he lagi.’ (Mataio 6:9) Ko e liogi ha tautolu, mogoia, kua lata ke fakahako hokoia atu ki a Iehova ko e Atua. Pete ia, ne manako a Iehova ke mailoga e tautolu e tuaga he Tama fuataha haana, ko Iesu Keriso. He ako e tautolu he Veveheaga 5, ne fakafano mai a Iesu ke he lalolagi ke eke mo lukutoto ke laveaki  a tautolu mai he hala mo e mate. (Ioane 3:16; Roma 5:12) Ko ia ko e Ekepoa ne Mua mo e Ikifakafili ne kotofa. (Ioane 5:22; Heperu 6:20) Ti, takitaki he tau Tohiaga Tapu a tautolu ke foaki e tau liogi ha tautolu puhala ia Iesu. Ne talahau ai e ia: “Ko au nai ko e puhala, mo e kupu moli, mo e moui; nakai hau taha ke he Matua, ka noa mo au.” (Ioane 14:6) Ke logona e tau liogi ha tautolu, kua lata ia tautolu ke liogi hokoia ki a Iehova puhala he Tama haana.

10. Ko e ha kua nakai lata ke fai puhala po ke tuaga pauaki ka liogi ai a tautolu?

¹⁰ Kua lata kia ia tautolu ke fai puhala po ke tuaga pauaki ka liogi? Nakai. Kua nakai fai puhala pauaki ne fakatoka mai e Iehova, ke he tau lima po ke he tino katoa. Ne fakaako he Tohi Tapu kua talia ke liogi ke he tau puhala kehekehe. Putoia ke he mena nei e nonofo, tukutukuhifo, fakatokotui, mo e tutū. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 17:16; Nehemia 8:6; Tanielu 6:10; Mareko 11:25) Ko e mena ne aoga mooli, nakai ko e taha puhala pauaki ke kitia he falu, ka ko e tuaga hako he loto. Ko e mooli, ke he tau gahua ha tautolu he tau aho takitaha po ke ka fehagai a tautolu mo e tuaga fakalutukia, to liga liogi hifo ni a tautolu ki a tautolu he mena ne ha ha i ai. Kua logona e Iehova e tau liogi pihia pete kua nakai mailoga he falu ne agaagai ia tautolu.—Nehemia 2:1-6.

11. Ko e heigoa falu a tupetupe fakatagata ne kua lata mo tau matakupu he liogi?

¹¹ Liga ko e heigoa ka liogi a tautolu ke moua? Ne fakamaama he Tohi Tapu: “Kaeke ke ole atu ai e tautolu ha mena ke lata mo e hana finagalo, ti fanogonogo mai ai a ia [Iehova] kia tautolu.” (1 Ioane 5:14) Ti maeke ia tautolu ke liogi ma e ha mena kua felauaki mo e finagalo he Atua. Ko e finagalo kia haana ke liogi a tautolu hagaao ke he tau tupetupe fakatagata? E! He liogi ki a Iehova kua tuga e tutala ke he kapitiga tata. Liga vagahau fakamooli a tautolu, ‘he fakatokanoa e tautolu ha tautolu a tau loto’ ke he Atua. (Salamo 62:8) Kua tonu ia tautolu ke ole ma e agaaga tapu, kakano to lagomatai he agaaga tapu a tautolu ke taute e tau mena hako. (Luka 11:13) Kua maeke foki ia  tautolu ke ole ma e takitakiaga ke taute e tau fifiliaga pulotu mo e malolō ke fahia he tau mena uka. (Iakopo 1:5) He magaaho ka hala, kua lata ia tautolu ke ole ma e fakamagaloaga he fakavē ke he poa he Keriso. (Efeso 1:3, 7) Mooli, nakai ko e tau mena fakatagata hokoia ni ka eke mo tau matakupu liogi ha tautolu. Kua lata ke fakalaulahi atu ha tautolu a tau liogi ke putoia e falu tagata—ko e tau tagata he magafaoa pihia foki e tau katofia tapuaki.—Gahua 12:5; Kolose 4:12.

12. Puhala fe ka tuku fakamua e tautolu ke he ha tautolu a tau liogi e tau matakupu aoga hagaao ke he Matua ha tautolu he lagi?

¹² Kua lata e tau mena aoga hagaao ki a Iehova ko e Atua ke tuku fakamua he tau liogi ha tautolu. Kua ha ha mooli ia tautolu e kakano ke fakakite e loto fakaheke mo e fakaaue ki a ia ma e tau mena mitaki oti haana. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 29:10-13) Kua foaki e Iesu e liogi fakatai ne fakamau ia Mataio 6:9-13, ne fakaako mai e ia a tautolu ke liogi ke fakatapu e higoa he Atua. (Totou.) Matutaki atu foki, kia hoko mai e Kautu he Atua mo e eke e finagalo haana ke he lalolagi tuga ne eke he lagi. He mole e talahau e tau matakupu aoga nei hagaao ki a Iehova ne fakamahino atu a Iesu ke he tau tupetupe fakatagata. Ka tuku fakamua pihia e tautolu e tau mena aoga lahi ke he Atua he tau liogi ha tautolu, kua fakakite e tautolu kua fai mena foki ne fiafia ki ai a tautolu mai he tau puhala ni ha tautolu.

13. Ko e heigoa ne fakakite he tau Tohiaga Tapu hagaao ke he loloa he tau liogi ka talia?

¹³ Lata ke loa fēfē e liogi ha tautolu? Kua nakai fakakaupā he Tohi Tapu e loa he tau liogi fakatagata po ke ma e toloaga tagata. Kua kehekehe e tau liogi mai he tau liogi kūkū fakamua to kai ke he tau liogi loloa fakatagata ne liligi e tau loto ha tautolu ki a Iehova. (1 Samuela 1:12, 15) Ka e fakatikai e Iesu e tau tagata fia tututonu lahi ne taute e tau liogi loloa, ko e tau liogi fakatātā ki mua he falu. (Luka 20:46, 47) Ko e tau liogi ia kua nakai fakafiafia a Iehova. Ko e mena ne aoga ke liogi a tautolu mai he loto. Ti ko e loloa he tau liogi ne talia kua liga kehekehe ne fakavē ke he tau manako mo e tau tutūaga.

14. Ko e heigoa e kakano he Tohi Tapu he magaaho ne fakamalolō mai ki a tautolu ke ‘liogi tumau,’ ti ko e heigoa ne mafanatia hagaao ke he mena nei?

 ¹⁴ Lata ke lagafiha e liogi ha tautolu? Ne fakamalolō he Tohi Tapu a tautolu ke ‘liogi tumau,’ ke “fakamakamaka ke he liogi,” mo e ke “liogi nakai noa.” (Mataio 26:41; Roma 12:12; 1 Tesalonia 5:17) Mooli, nakai pehē e tau talahauaga nei kua lata ia tautolu ke liogi ki a Iehova he tau magahala oti he aho. Ka kua tomatoma mai e Tohi Tapu ki a tautolu ke liogi tumau, he fakatumau ke fakaaue ki a Iehova ma e mitaki haana ki a tautolu mo e kumi atu ki a ia ma e takitakiaga, mafanatia, mo e malolō. Kua nakai kia mafanatia ke iloa he nakai fakakaupā e Iehova e loa po ke lagafiha e liogi ha tautolu ki a ia? Kaeke loto fakaaue mooli a tautolu ke he monuina he liogi, to kumi e tautolu e tau magaaho loga ke liogi ke he Matua ha tautolu he lagi.

15. Ko e ha kua lata ia tautolu ke talahau “Amene” he fakaotiaga he tau liogi fakatagata mo e toloaga tagata?

¹⁵ Ko e ha kua lata ia tautolu ke talahau “Amene” he fakaotiaga he liogi? Ko e kupu “amene” kua kakano ko e “mooli lahi,” po ke “kia pihia ni.” Ne fakakite he tau fakafifitakiaga faka-Tohi Tapu e latatonu ke talahau “Amene” he fakaotiaga he tau liogi fakatagata mo e toloaga tagata. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 16:36; Salamo 41:13) Ka “Amene” a tautolu he fakaotiaga he liogi fakatagata ha tautolu, kua talia a tautolu mo e tau mena ne talahau e tautolu. Ka talahau “Amene” a tautolu—fakaeneene po ke fakalahi—he fakaotiaga he liogi he taha tagata ma e toloaga tagata, kua fakakite e talia ha tautolu mo e tau manatu ne fakakite.—1 Korinito 14:16.

16. Ko e heigoa e mauokafua ka moua e tautolu hagaao ke he liogi?

¹⁶ Tali mooli kia e Iehova e tau liogi? Ē! Kua ha ha ia tautolu e fakavēaga mauokafua to tali he ‘Fanogonogo Liogi’ e tau liogi fakamooli ne foaki he tau miliona tagata. (Salamo 65:2) Ko e tali ha Iehova ma e tau liogi ha tautolu kua liga moua ke he tau puhala kehekehe.

17. Ko e ha ne pehē ai kua fakaaoga he Atua e tau agelu haana mo e tau fekafekau haana he lalolagi ke tali e tau liogi ha tautolu?

 ¹⁷ Ne fakaaoga e Iehova e tau agelu haana mo e haana tau fekafekau he lalolagi ke tali e tau liogi. (Heperu 1:13, 14) Kua loga e tau mena ne iloa hagaao ke he tau tagata ne liogi lagomatai ke he Atua ke maama e Tohi Tapu ti nakai leva ne aahi atu taha he tau fekafekau ha Iehova. Kua fakakite he tau fakamooliaga ia hane takitaki he tau agelu e gahua fakamatala he Kautu. (Fakakiteaga 14:6) Ke tali e tau liogi ha tautolu ne foaki he magaaho ne manako lahi, liga to omoi e Iehova e taha  Kerisiano ke lagomatai a tautolu.—Tau Fakatai 12:25; Iakopo 2:16.

18. Fakaaoga fēfē e Iehova e agaaga tapu mo e Kupu haana ke tali e tau liogi he haana tau fekafekau?

¹⁸ Kua fakaaoga foki e Iehova ko e Atua e agaaga tapu haana mo e haana Kupu, ko e Tohi Tapu, ke tali e tau liogi he haana a tau fekafekau. To liga tali e ia e tau liogi lagomatai ha tautolu ke fahia ke he tau kamatamata he foaki mai e takitakiaga mo e malolō puhala he haana agaaga tapu. (2 Korinito 4:7) Kua moua tumau e tali ke he tau liogi ha tautolu ma e takitakiaga he Tohi Tapu, ne foaki mai e Iehova e lagomatai ke taute e tau fifiliaga pulotu. Liga to moua e tau kupu tohi lagomatai he fakaako Tohi Tapu fakatagata ha tautolu mo e ka totou e tautolu e tau tohi faka-Kerisiano, tuga e tohi nei. Ko e tau manatu faka-Tohi Tapu ne lata ke mailoga e tautolu kua liga fakamahino mai he tau mena ne talahau he feleveiaaga Kerisiano po ke he puhala he tau tali he motua fakaalofa he fakapotopotoaga.—Kalatia 6:1.

19. Ko e heigoa kua lata ke manatu e tautolu kaeke kua tuga nakai tali e tau liogi ha tautolu?

¹⁹ Kaeke kua tuga fakatuai a Iehova ke tali e tau liogi ha tautolu, kua nakai pehē e mena ia kua nakai maeke ia ia ke foaki e tali. Ka kua lata ke manatu e tautolu kua tali e Iehova e tau liogi ha tautolu ka felauaki mo e haana finagalo mo e he magaaho ni haana. Kua iloa e ia e tau manako ha tautolu mo e puhala ke leveki e tau manako ia, ke mahomo atu ke he mena ne iloa e tautolu. Kua fakaatā tumau e ia a tautolu ke  ‘fakatumau ke ole atu, kumikumi, mo e tukituki.’ (Luka 11:5-10) Ti fakakite he fakauka pihia ke he Atua kua hokulo lahi e manako ha tautolu mo e mooli e tua ha tautolu. Mua atu, kua liga tali e Iehova e tau liogi ha tautolu he puhala ne nakai kitia e tautolu. Ke fakatai, kua liga tali e ia e liogi ha tautolu hagaao ke he taha kamatamata pauaki, nakai he utakehe e lekua, ka e foaki ki a tautolu e malolō ke fakauka ki ai.—Totou Isaia 12:2.

20. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakaaoga katoatoa e monuina uho he liogi?

²⁰ Ko e fakaaue ha ia ha tautolu ha ko e Tufuga he lagi mo e lalolagi katoatoa nei kua tata atu ki a lautolu oti ne ui fakamooli ki a ia he liogi! (Totou Salamo 145:18.) Kia fakaaoga katoatoa ai e tautolu e monuina uho nei he liogi. Kaeke taute pihia, to ha ha ia tautolu e amaamanakiaga olioli lahi he fakatata fakalahi atu ki a Iehova, ko e Fanogonogo liogi.